Pottenberg
Voor de gelijknamige helling, zie Pottenberg (helling).
| Wijk van Maastricht | |
|---|---|
| |
| Kerngegevens | |
| Gemeente | Maastricht |
| Coördinaten | 50°51'6,09"NB, 5°39'25,56"OL |
| Inwoners | 2.488 |
Pottenberg is een naoorlogse woonwijk in het westen van de gemeente Maastricht. De wijk is door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed aangewezen als behoudenswaardige wederopbouwwijk.
Naamgeving en ligging
Pottenberg is genoemd naar een veldnaam die al in 1439 gebruikt werd.[1] De naam verwijst tevens naar een activiteit die door de eeuwen heen van groot belang is geweest in Maastricht: de pottenbakkerij. Veel straten zijn vernoemd naar kleisoorten (Terra Cottalaan, Chamottestraat), potvormen (Klokbekerstraat, Amfoorstraat) of pottenbakkerstechnieken (Emailstraat, Decorstraat). Daarnaast zijn er straten die vernoemd zijn naar gesteenten die bewerkt kunnen worden (Veldspaatstraat, Silexstraat). Aan de Potteriestraat werd in 1970 een beeld onthuld van een "pottemenneke", symbool voor de generaties Maastrichtenaren die in de aardewerkfabrieken van Sphinx, Mosa of Céramique werkten.
De wijk ligt op een glooiende hoogte, een uitloper van de Dousberg, waaraan de wijk het tweede deel van haar naam dankt. Pottenberg wordt begrensd door de wijk Belfort in het zuiden, Dousberg-Hazendans in het westen, Malpertuis in het noorden en Brusselsepoort in het oosten. De belangrijkste ontsluitingsweg is de Via Regia, die de wijk zowel met het centrum van Maastricht als met het Belgische achterland verbindt.
Geschiedenis
Agrarisch gebied
Zie ook Geschiedenis van WolderVoorheen bestond het gebied waar thans Pottenberg ligt uit landerijen, die tot 1794 in handen waren van kerken of kloosters en die bewerkt werden door boeren uit nabije dorpen (Oud-Caberg, Biesland, Wolder). Caberg en omgeving behoorden tijdens het ancien régime tot de vrije rijksheerlijkheid Pietersheim; Biesland en Wolder behoorden tot het graafschap van de Vroenhof, dat bestuurd werd vanuit de niet meer bestaande Hof van Lenculen aan de Tongersestraat. Na 1200 werd dit graafschap een Brabants leen. Na de komst van de Fransen werd het gebied van Pottenberg ingedeeld bij de gemeente Vroenhoven. Bij de definitieve splitsing van Nederland en België in 1839 werd het gebied opgenomen in de Nederlandse gemeente Oud-Vroenhoven. Deze gemeente werd op 1 januari 1920 door Maastricht geannexeerd. De eerste tientallen jaren na de annexatie gebeurde er weinig, maar in 1954 werd een uitbreidingsplan gepresenteerd waarin het gebied tussen Caberg en Wolder zou worden bebouwd.
Bouw van de wijk
Pottenberg werd in 1958 ontworpen door de stedebouwkundige Frans Dingemans voor 4500 tot 5000 inwoners.[2] Dingemans volgde daarbij de indertijd populaire 'wijkgedachte' of 'parochiefilosofie', zoals neergelegd in het Uitbreidingsplan in Hoofdzaken ("Plan West") uit 1954.[3] De wijkgedachte hield in dat een nieuwbouwwijk qua omvang en voorzieningen moest functioneren als een parochie, dat wil zeggen: de parochiekerk in het midden, daaromheen scholen, verenigingsgebouwen, winkels en andere voorzieningen, daaromheen wijken voor arbeiders en ambtenaren en aan de randen daarvan recreatiegebieden.[4] In sommige gevallen kwamen er ook woonbuurten voor welgestelden of voor asocialen ('woonscholen'). Volgens de woonschoolfilosofie zou de menging van bewoners leiden tot meer sociaal aangepast gedrag.
De bouw van Pottenberg vond plaats van 1960 tot 1967. Zoals in de meeste naoorlogse wijken in Maastricht bestond het overgrote deel van de woningvoorraad uit huurwoningen. Oorspronkelijk was er meer particuliere woningbouw gepland, maar de vraag daarnaar bleef begin jaren 1960 in de relatief arme industriestad Maastricht achter.[5]
Buurtaanpak
Volgens een buurtpeiling uit 2010 scoorde Pottenberg op veel punten lager dan het Maastrichtse gemiddelde. Dit wordt onder meer geweten aan de eenzijdige bevolkingssamenstelling (veel lagere inkomens en relatief veel ouderen, immigranten en eenoudergezinnen). Zwakke punten volgens het onderzoek waren onder andere de hoge werkloosheid (met 21,9% in 2010 de hoogste in Maastricht), de gedateerde woningen (veel kleine etagewoningen zonder lift, meer dan in welke andere Maastrichtse buurt), de gebrekkige kwaliteit van het groen, de vergrijzing van de buurt en het gebrek aan activiteiten voor de jeugd. Om die reden presenteerden de gemeente Maastricht en de Maastrichtse woningcorporaties in 2009 een plan om samen met de bewoners en partnerorganisaties de wijk in de komende tien jaar te verbeteren. Zo wordt onder andere getracht om de woningdifferentiatie te vergroten (verhouding huur-koop is thans 85:15; op termijn wordt gestreefd naar 65:35), verouderde woningen te vervangen door seniorenappartementen en grondgebonden stadswoningen en de verblijfskwaliteit te vergroten van de twee groene wiggen ten noorden en zuiden van de wijk. Het 'Poortgebouw' en de 'Mammoetflat' in het centrum van de wijk zullen, hoewel beeldbepalend in de beschermde wijk, omstreeks 2018 worden gesloopt, evenals de portiekflats aan de Terra Cottalaan.[6]
Voorzieningen, sport en recreatie
Voorzieningen
Pottenberg heeft een klein buurtwinkelcentrum (aanvankelijk met 15 winkels en een café) en een buurtcentrum (De Romein). De parochiekerk van Pottenberg heeft tegenwoordig een dubbelfunctie: in het gebouw worden zowel missen gehouden van de rooms-katholieke parochie Christus Hemelvaart als van de Armeens-apostolische Surp Karapet Kerk. Het bisdom Roermond zoekt echter naar een nieuwe bestemming voor het gebouw.[7] De wijk heeft een islamitische basisschool (El Habib) en een school voor praktijkonderwijs (Terra Nigra College).
Pottenberg is per openbaar vervoer redelijk goed bereikbaar; op werkdagen rijdt er 4x per uur een Veolia-stadsbus.
Recreatie
Pottenberg is een relatief groene wijk met veel openbaar groen (onder andere langs de Terra Cottalaan en de Klokbekerstraat). Aan de Silexstraat ligt een Cruyff Court. Tussen Pottenberg en de drukke doorgaande weg Via Regia ligt een brede parkstrook, die tegenwoordig wordt aangeduid als Van de Vennepark-Zuid. Het noordelijk deel van dit park ligt in de wijken Malpertuis en Malberg.
Direct ten westen van Pottenberg ligt het recreatiegebied Dousberg met onder andere een tennis- en squashcentrum, een skibaan en de 18-holes golfbaan van Golfclub Maastricht.
Verenigingsleven
Er zijn verschillende verenigingen in Pottenberg, onder andere twee carnavalsvereningingen ("De Mammoeters" en "De Jumbo's") en een scoutingvereniging ("Lord Baden Powell"). Het Pottenbergse jeugdwerk, Stichting Jeugdwerk Pottenberg (SJP), biedt speelclubs voor kinderen van 6 tot en met 15 jaar. De Stichting Ouderenwerk Pottenberg (SOP) verzorgt activiteiten voor ouderen en gehandicapten in de wijk en omgeving.
Architectuur, stedenbouw, kunst in de openbare ruimte
Pottenberg is gebouwd in de jaren '60 van de vorige eeuw en geldt als een typisch voorbeeld van de stedebouwkundige en architectonische opvattingen over volkshuisvesting in die periode. Om die reden heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) Pottenberg benoemd tot één van de dertig wederopbouwgebieden in Nederland die behouden moeten blijven.[6] De wijk werd gebouwd naar een stedenbouwkundig plan van stadsarchitect Frans Dingemans. Het uitbreidingsplan was gebaseerd op het "Plan West" uit 1954, dat voorzag in een waaier van parochieachtige wijken in Maastricht-West, van elkaar gescheiden door brede groenstroken en met elkaar verbonden door de "inter-parochiële weg" (in Pottenberg Potteriestraat geheten). Ongeveer 60% van de circa 1250 gerealiseerde woningen in Pottenberg waren gestapelde woningen; 40% bestond uit eengezinswoningen.
De etagewoningen uit 1960 van architect Harry Koene aan de Majolicastraat-Van de Vennepark behoren bij de eerste woningen die in de nieuwe wijk werden opgeleverd. Het thans bedreigde 'Poortgebouw' en de tegenoverliggende 'Mammoetflat' aan de Potteriestraat uit 1960-62 zijn ontworpen door J.A.M. Kurvers in opdracht van de woningbouwvereniging "Ons Limburg". Aan de Veldspaatstraat en Terra Nigrastraat liggen twee-onder-een-kapwoningen van architect Frans Snelder uit 1963-66. Uit dezelfde periode dateert de Mulo-school van Theo Boosten aan de Terra Nigrastraat.[8]
De parochiekerk, met een zeshoekige plattegrond en een onregelmatig koperen dak, is ontworpen door architect A.F. Brenninkmeyer in 1964 en werd in 1966 opgeleverd. De glas-in-beton en glas-in-loodramen zijn van Eugène Laudy en A. Iwschenke. Fons Bemelmans ontwierp het tabernakel. De vrijstaande, driehoekige open campanile moest het tot 1980 zonder klokken doen.[9]
In een plantsoen op de kruising van de Potteriestraat en de Terra Cottalaan staat sinds 1970 het "Pottemenneke" van Otmar Lochschmidt, hét symbool van Pottenberg. In het zuidelijk deel van het Van de Vennepark, bij de hoek Porseleinstraat-Via Regia staat een obelisk, aan weerszijden geflankeerd door een laag muurtje in een hoek van 90 graden. Het kunstwerk is een geschenk van de vlakbij gelegen belastingdienst, maar de betekenis is onduidelijk.[10]
-
'Mammoetflat' -
Terra Cottaplein -
Kerk van Pottenberg -
"Pottemenneke"
Externe link
Bronnen, referenties
|
Bronnen
Referenties
|
· 
· 
