Naar inhoud springen

Benjamin Netanyahu: verschil tussen versies

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerkingNieuwere bewerking →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
Geen bewerkingssamenvatting
k Wijzigingen door 84.106.58.156 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Warddr
Regel 1: Regel 1:
{{Infobox ambtsbekleder
{{etanyahu III]]
| naam = Benjamin Netanyahu <br /> בנימין נתניהו
| nationaliteit = Amerikaans
| afbeelding = Benjamin Netanyahu portrait.jpg
| onderschrift = Benjamin Netanyahu
| geboren = [[21 oktober]] [[1949]]
| geboren_in = [[Tel Aviv]]
| gestorven =
| gestorven_in =
| partij = [[Likoed]]
| partner = Miriam Weizmann <small>(voor 1981)</small> <br /> Fleur Cates <small>(1981–1984)</small> <br /> Sara Ben-Artzi <small>(sinds 1991)</small>
| beroep = [[Politicus]] <br /> [[Diplomaat]]
| religie = [[Jodendom|Joods]]
| handtekening = Benjamin Netanyahu Signature.svg
| opvolging = 9e [[Lijst van premiers van Israël|premier van Israël]] - [[Kabinet-Netanyahu III]]
| start_periode = 18 maart 2013
| start_periode = 18 maart 2013
| eind_periode =
| eind_periode =
| president = [[Shimon Peres]] <small>(tot juli 2014)</small><br />[[Reuven Rivlin]] <small>(sinds juli 2014)</small>
| president = [[Shimon Peres]] <small>(tot juli 2014)</small><br />[[Reuven Rivlin]] <small>(sinds juli 2014)</small>
| voorganger = Ben en [[Benzion Netanyahu]] (gebtse partij [[Jisrael Beeténoe]] van [[Avigdor Lieberman]], die de nieuwe minister van Buit
| voorganger = Benjamin Netanyahu
| opvolger =
| opvolging2 = 9e [[Lijst van premiers van Israël|premier van Israël]] - [[Kabinet-Netanyahu II]]
| start_periode2 = 31 maart 2009
| eind_periode2 = 18 maart 2013
| president2 = [[Shimon Peres]]
| voorganger2 = [[Ehud Olmert]]
| opvolger2 = Benjamin Netanyahu
| opvolging3 = 9e [[Lijst van premiers van Israël|premier van Israël]] - [[Kabinet-Netanyahu I]]
| start_periode3 = 18 juni 1996
| eind_periode3 = 17 mei 1999
| president3 = [[Ezer Weizman]]
| voorganger3 = [[Shimon Peres]]
| opvolger3 = [[Ehud Barak]]
}}

'''Benjamin (Bibi) Netanyahu<ref>De [http://www.sofeer.nl/wb.htm lijst van Hebreeuwse en Jiddisje woorden in het Nederlands] spelt zijn naam als '''Binjamin Netanjahoe'''.</ref>''' ([[Hebreeuws]]: ‏בנימין נתניהו) ([[Tel Aviv]], [[21 oktober]] [[1949]]) is de huidige [[lijst van premiers van Israël|premier van Israël]] en als zodanig de negende in lijn. Hij is lid van de [[conservatief-liberalisme|conservatief-liberale]] [[Likoed]] en staat als uitgesproken rechts bekend. Hij is de eerste (en tot op heden de enige) premier die geboren is na de [[Geschiedenis van Israël#Isra.C3.ABlische onafhankelijkheidsverklaring 14 mei 1948|Onafhankelijkheidsverklaring van 14 mei 1948]]. Netanyahu is sinds 1988 als politicus actief, daarvoor diende hij bij een speciale eenheid van het leger en was vervolgens consultant en ambassadeur. Als afgestudeerd [[politicoloog]] heeft hij diverse boeken over [[terrorisme]]bestrijding op zijn naam staan.

Sinds 18 maart 2013 is hij minister-president van de [[33e regering van Israël]], een rechts-centrale coalitie bestaande uit Likoed, [[Jisrael Beeténoe]] (vormde bij de [[Israëlische parlementsverkiezingen 2013|parlementsverkiezingen van januari 2013]] één lijst met Likoed), [[Yesh Atid]], [[Het Joodse Huis]] en [[Hatnuah]]. In dit kabinet is hij ook minister van Diplomatieke en [[Joodse diaspora|Diaspora]]zaken alsook tijdelijk minister van Buitenlandse Zaken.

Hiervoor voerde hij van 31 maart 2009 tot 18 maart 2013 de [[32e regering van Israël]] aan. Deze was tot stand gekomen na de zeer grote verkiezingswinst bij de [[Israëlische parlementsverkiezingen 2009|parlementsverkiezingen van februari 2009]], waarin de Likoed weliswaar net niet de grootste partij was geworden maar waarna Netanyahu wel de [[kabinetsformatie|formatie]]opdracht had gekregen. Hij wist een coalitie te smeden waaraan Likoed, Jisrael Beeténoe, de [[Arbeidspartij]], [[Shas]] en Het Joodse Huis deelnamen, een mengvorm van linkse en hoofdzakelijk (religieus-)rechtse partijen.

Verder in het verleden was hij ook al eens minister-president van Israël geweest, van juni 1996 tot juli 1999, van de [[27e regering van Israël]], waarin behalve zijn eigen partij ook [[charedisch jodendom|ultraorthodoxe]] en [[modern-orthodox jodendom|modern-orthodoxe]] partijen alsmede een kleine afscheiding van de Arbeidspartij en een partij die later in de Likoed opging zitting hadden.

== Achtergrond ==
Netanyahu werd geboren als zoon van Zila (overleden in 2000) en [[Benzion Netanyahu]] (geboren op [[25 maart]] [[1910]]; overleden op 30 april 2012). Alhoewel zijn grootouders oorspronkelijk uit [[Litouwen]] en [[Polen]] kwamen, waren zijn ouders verhuisd naar [[Minneapolis]] in de [[Verenigde Staten]] <ref>Ronn, Michoel, ''The Dworskys of Lazdei: The History of a Lithuanian Jewish family from the mid-1700s until the Present'', Brooklyn, NY 1900</ref>. Zijn vader, was hoogleraar in de [[Joodse geschiedenis]], voormalige adviseur van [[Zeev Jabotinsky]] en professor emeritus aan de [[Cornell-universiteit]].

Zijn broer [[Yoni Netanyahu]] werd doodgeschoten in [[Oeganda]] in de nacht van 3 op 4 juli 1976 tijdens [[Operatie Entebbe]]. Dat was een bevrijdingsactie van het Israëlische defensieleger om gegijzelden te bevrijden op [[Entebbe International Airport]]. Net als Yoni en zijn andere broer Iddo diende Benjamin Netanyahu van 1967 tot 1972 als officier in het [[Matkal-commando]] van het [[Israëlische leger|Israëlische defensieleger]]. [[Ehud Barak]], die het tot opperbevelhebber schopte en later zijn politiek rivaal werd, was zijn commandant. Hij studeerde management aan het [[Massachusetts Institute of Technology]] (M.I.T.) tot 1975, en studeerde politieke wetenschappen aan [[Harvard-universiteit|Harvard]]. Hij werkte bij het consultancy bureau [[Boston Consulting Group]], voordat hij terugkeerde naar [[Israël]]. Van 1984 tot 1988 was hij Israëls [[ambassadeur]] bij de [[Verenigde Naties]].

In 1988 werd hij verkozen tot parlementslid. Onder premier [[Yitzhak Shamir]] diende hij van 1988 tot 1992, onder andere als onderminister van [[buitenlandse zaken]]. Na het verlies van Likoed bij de parlementsverkiezingen in 1992 trad Shamir af. In 1993 werden voor het eerste interne verkiezingen gehouden, die door Netanyahu werden gewonnen. Zijn belangrijkste tegenstanders waren [[Benny Begin]], de zoon van oud-premier [[Menachem Begin]] en de oudgediende [[David Levy]] ([[Ariel Sharon]] wilde in eerste instantie ook meedoen aan de interne verkiezingen, maar trad terug na te weinig steun).

Netanyahu was vroeger getrouwd met [[Micki Weizman]], met wie hij een dochter kreeg, Noa. Zijn tweede huwelijk was met [[Fleur Cates]], die zich hiervoor wel tot het jodendom moest bekeren. Hij is op dit moment getrouwd met zijn derde vrouw, Sarah, met wie hij twee zoons heeft, Yair en Avner.

== Premierschap 1996-1999 ==
[[Bestand:Netanyahu Arafat Shaath.jpg|thumb|left|250px|Netanyahu met [[Yasser Arafat]] en [[Nabil Shaath]] tijdens het [[World Economic Forum]] in [[Davos]] in 1997]]

Nadat hij de leiding over de Likoed overnam van [[Yitzhak Shamir]] en vanaf 1992 oppositie voerde, won hij de eerste persoonlijke premierverkiezingen in Israël op 18 juni 1996. Netanyahu werd, als opvolger van [[Shimon Peres]], de negende [[Premier (regeringsleider)|premier]] van [[Israël]].

Onder zijn premierschap verliep het vredesproces moeizaam. Het aantal aanslagen door [[Hamas]] nam toe en in Zuid-[[Libanon]] voerde de [[Hezbollah]] aanvallen uit op de Israëlische bezettingsmacht. In 1998 sloten Netanyahu en [[Yasser Arafat]] het [[Wye River Memorandum]], een akkoord dat onder meer behelsde dat de PLO haar [[Handvest]] zou wijzigen, dat nog steeds de vernietiging van de Joodse staat voorstond.<ref>[http://www.state.gov/www/regions/nea/981023_interim_agmt.html Wye River Memorandum: Interim Agreement], 23 oktober 1998</ref> Verder werden er ook afspraken gemaakt over samenwerking tussen Israël en de Palestijnse Autoriteit op het gebied van terrorismebestrijding. Israël moest volgens dit akkoord 13% van het door haar bezette gebied overdragen aan de Palestijnen.

Na een persoonlijke verkiezingsnederlaag in 1999 werd hij in 6 juli 1999 opgevolgd door [[Ehud Barak]]. Hij trad direct af als leider van de [[Likoed]] en als lid van de [[Knesset]].

== Politieke activiteiten 1999-2009 ==
In 2001 weigerde Netanyahu terug te keren naar de nationale politiek, tenzij er nieuwe verkiezingen zouden worden gehouden. Hierdoor kwam de weg vrij voor [[Ariel Sharon]] om de partij te leiden, en hij werd uiteindelijk de winnaar van [[Directe premiersverkiezingen Israël 2001|de verkiezingen]] en de nieuwe premier. Netanyahu werd in 2001 gefilmd terwijl hij zich laatdunkend uitliet over de Verenigde staten en Palestijnen. Tevens vertelde hij in de video dat hij verantwoordelijk was voor het falen van de Oslo Akkoorden. Deze video werd later gelekt naar de Israëlische krant Haaretz.<ref>[http://mrzine.monthlyreview.org/2010/cook190710.html Jonathan Cook: "America Won't Get in Our Way"], Monthly Review, 19 juli 2010</ref>

In 2002 verliet de [[Arbeidspartij]] de coalitie en kwam de ministerpost van [[Lijst van Israëlische ministers van Buitenlandse Zaken|Buitenlandse Zaken]] vrij. Premier Sharon benoemde Netanyahu als de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken. Hij probeerde bij een interne verkiezing de nieuwe leider te worden van de partij, maar hij verloor van Sharon, die herkozen werd als partijleider.

Na de [[Israëlische parlementsverkiezingen 2003|verkiezingen in 2003]] werd Netanyahu de nieuwe minister van Financiën, wederom onder Sharon als premier. Hij weigerde een concept over een Palestijnse staat te steunen, ondanks dat hij in 2001 daarover zei het in beraad te willen nemen.<ref>[http://www.haaretzdaily.com/hasen/pages/ShArt.jhtml?itemNo=162720&contrassID=1&subContrassID=0&sbSubContrassID=0 Likud Central Committee rejects Palestinian state], [[Haaretz]], 13 mei 2002</ref> Als minister van Financiën stelde Netanyahu een economisch plan op om de economie van [[Israël]] te herstellen na het dieptepunt gedurende de [[Intifada#Tweede Intifada .282000-2005.29|Tweede Intifada]]. Het plan hield in dat de markten geliberaliseerd werden, ondanks kritiek. Hij slaagde erin om lange-termijn plannen door te voeren, waaronder belangrijke hervormingen in het bankensysteem, wat leidde tot een significante toename van het [[Bruto binnenlands product|BBP]]. Binnen de Arbeidspartij (en Likud) was er kritiek dat de plannen van Netanyahu "[[Margaret Thatcher|Thatcher]]"-achtige aanvallen waren op het sociale stelsel van het land.

Op 4 februari 2004 publiceerde Sharon een plan dat grotendeels de terugtrekking van Israël uit de Gazastrook beoogde. De ongeveer 7500 kolonisten die er woonden, moesten verplicht vertrekken. Bij dit plan hoorde tevens een opgave van vier nederzettingen in de Westelijke Jordaanoever, máár ook de [[annexatie]] van zes nederzettingen. De Amerikaanse president [[George Walker Bush|George W. Bush]] steunde het plan. Netanyahu echter niet, en dreigde af te treden tenzij er een referendum werd georganiseerd over deze terugtrekking. Uiteindelijk zwakte hij zijn ultimatum af. Op 7 augustus 2005 diende hij zijn ontslag in als minister van Financiën, nadat de regering had besloten Israëlische nederzettingen in de [[Gazastrook]] en op de [[Westelijke Jordaanoever]] te ontruimen.

Eind 2005 stapte Sharon uit de partij en richtte [[Kadima]] op. Op [[20 december]] [[2005]] werd hij met de 47% van de stemmen gekozen als de nieuwe partijleider, en werd hij daarmee ook automatisch oppositieleider, aangezien Likud geen deel meer uitmaakte van de regering. Bij de [[Israëlische parlementsverkiezingen 2006|verkiezingen in 2006]] werd Likud de derde partij van het land, en bleef Netanyahu oppositieleider.

Op 14 augustus 2007 werd hij herkozen als partijleider met 73% van de stemmen. Zijn belangrijkste tegenstanders waren de extreem-rechtse [[Moshe Feiglin]] en [[Danny Danon]]. Nadat premier [[Ehud Olmert]] op 31 juli 2008 bekend maakte te zullen aftreden, eiste Netanyahu nieuwe verkiezingen. "Deze regering is op zijn eind... het maakt niet uit wie Kadima leidt. Ze zijn allemaal betrokken in het falen van deze regering. Nationale verantwoordelijkheid vereist nieuwe verkiezingen".<ref>[http://www.guardian.co.uk/world/2008/jul/31/israelandthepalestinians1 Netanyahu calls for new Israeli elections], [[The Guardian (krant)|The Guardian]], 31 juli 2008</ref>

== Premierschap 2009-2013 ==

=== Parlementsverkiezingen 2009 ===
Op 10 februari 2009 werden er in Israël [[Israëlische parlementsverkiezingen 2009|verkiezingen gehouden voor de Knesset]]. De nieuwe parlementsverkiezingen waren noodzakelijk geworden na het mislukken van [[Tzipi Livni]] om een meerderheidsregering te vormen in oktober 2008. Rechtse partijen zoals [[Likoed]] en [[Jisrael Beeténoe]] beloofden tijdens de campagne de gesprekken met de [[Palestijnse Autoriteit]] op te schorten.<ref>[http://www.nrc.nl/buitenland/article2022275.ece/Principeakkoord_voor_regering_in_Israel Principeakkoord voor regering in Israël], [[NRC Handelsblad]], 14 oktober 2008</ref>

In de peilingen stond Likoed op winst. Ook gaven de peilingen aan dat de nieuwe [[Knesset]] een flink stuk zou verrechtsen. Hét verkiezingsthema was de nationale veiligheid, vooral vanwege de raketbeschietingen door [[Hamas]] en andere [[Palestijnen|Palestijnse]] groeperingen vanuit de [[Gazastrook]] op Israëlisch grondgebied en het daaropvolgende [[Conflict in de Gazastrook 2008-2009|Israëlische militaire optreden in de Gazastrook eind 2008 begin 2009]]. Nadat de verkiezingen waren gehouden, bleek rechts inderdaad de winnaar te zijn, ze vergaarde 65 zetels, links 55. Wel wist [[Kadima]] (28 zetels) [[Likoed]] (27 zetels) net voor te blijven.

Zowel Kadima-leidster Livni als Netanyahu eisten de overwinning voor zich op. Livni wil een [[regering van nationale eenheid]] vormen, bestaande uit Kadima, Likoed en Arbeidspartij, met haar als premier. Ook Netanyahu heeft zijn zinnen op het premierschap gezet, maar omdat hij in tegenstelling tot Livni niets ziet in de oprichting van een [[Palestina (staat)|Palestijnse staat]], is hij op zoek naar gelijkgezinde partners op het rechtse erf, zoals Jisrael Beetenoe.<ref>''Het poldermodel van Israël duurt voort'' - [[Algemeen Dagblad]], 11 februari 2009</ref><ref>[http://www.trouw.nl/nieuws/wereld/article2029064.ece/Israel_en_vredesproces_verlamd_na_verkiezingen.html Israël en vredesproces verlamd na verkiezingen], [[Trouw (krant)|Trouw]], 11 februari 2009</ref>

[[Bestand:Benjamin Netanyahu (2).jpg|thumb|250px|Netanyahu tijdens het [[World Economic Forum]] in [[Davos]], [[Zwitserland]], op 29 januari 2009]]
Na enkele dagen werd duidelijk dat er een coalitieregering tussen [[Likoed]] en [[Jisrael Beeténoe]] zit aan te komen, nadat Jisrael Beeténoe-leider [[Avigdor Lieberman]] president [[Shimon Peres]] had geadviseerd om Likoed-leider Netanyahu met de regeringsvorming te belasten. Lieberman sprak zich uit voor een brede coalitie of "eenheidsregering", waarin naast zijn partij ook Likoed en [[Kadima]] zetelen. Zo'n coalitie zou 70 van de 120 zetels in de Knesset bezetten. Lieberman is evenwel niet te vinden voor het idee om het ambt van premier te laten roteren tussen Netanyahu en Kadima-leidster Livni. Volgens de Israëlische militaire radio kan Peres nu niet anders dan Netanyahu als [[formateur]] aanstellen. Maar de president moet wel eerst, zoals de wet voorschrijft, zijn consultatieronde met alle in de Knesset vertegenwoordigde partijen afronden.<ref>[http://www.metrotime.be/nlnewsbelga.html?telexid=38636103 Israël stevent af op (extreem-)rechtse coalitie], [[Belga (persbureau)|Belga]], 19 februari 2009</ref>

Op 20 februari 2009 kreeg Netanyahu de opdracht om de volgende Israëlische regering te vormen, aldus de president. Voor deze opdracht zal Netanyahu zes weken de tijd krijgen. Het is na Israëlische verkiezingen gebruikelijk dat de president de leider van de grootste partij vraagt formateur te worden. De enorme verkiezingswinst van de rechtse Likoed heeft Peres nu bewogen de op een na grootste partij deze opdracht eerst te geven. Het is voor het eerst in de Israëlische parlementaire geschiedenis dat de grootste partij niet meteen wordt gevraagd een regering te vormen.<ref>''Benjamin Netanyahu moet regering vormen'' - [[Algemeen Dagblad]], 20 februari 2009</ref>

Gesprekken met Livni liepen uit op niets, aangezien Livni door wilde gaan met het vastgelopen vredesproces met de Palestijnse Autoriteit. Netanyahu voelde niets voor de zogeheten ‘tweestatenoplossing’, die Livni én het Westen graag zien. Praten over een Palestijnse staat betekent impliciet bereid zijn tot het opgeven van nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever. Daar zijn Netanyahu en de kolonist Lieberman beiden fel tegen.<ref>[http://www.nrc.nl/buitenland/article2182213.ece/Uiterst_rechts_in_coalitie_Netanyahu Israël naar kabinet van rechts en extreemrechts], [[NRC Handelsblad]], 16 maart 2009</ref> Netanyahu sloot hierna een akkoord met de rechtse partij [[Jisrael Beeténoe]] van [[Avigdor Lieberman]], die de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken zal worden. Na Jisrael Beeténoe traden ook het [[charedische]] [[Shas]] <ref>[http://www.standaard.be/Artikel/Detail.aspx?artikelId=DMF20090323_010&ref=nieuwsoverzicht Ook Shaspartij in coalitie Netanyahu ], [[De Standaard]], 23 maart 2009</ref> en de [[Sociaaldemocratie|sociaaldemocratische]] [[Arbeidspartij]] van [[Ehud Barak]], die minister van Defensie zal blijven <ref>[http://www.knack.be/nieuws/wereld/barak-en-netanyahu-ondertekenen-coalitieakkoord/site72-section26-article31140.html Barak en Netanyahu ondertekenen coalitieakkoord], [[Knack (magazine)|Knack]], 24 maart 2009</ref>. Met deze coalitie beschikt Netanyahu over een meerderheid van 66 zetels in de 120 zetels-tellende [[Knesset]]. Op 31 maart 2009 werd Netanyahu als dertiende premier voor de tweede keer minister-president van Israël.<ref>[http://www.trouw.nl/nieuws/wereld/article2068586.ece/Nieuwe_regering_Israel_beedigd.html Nieuwe regering Israël beëdigd], [[Trouw (krant)|Trouw]], 31 maart 2009</ref>

=== Regeringsleider 2009-2013 ===
{{Zie hoofdartikel|32e regering van Israël}}
[[Bestand:Barack Obama with Benjamin Netanyahu in the Oval Office 5-18-09 1.jpg|thumb|left|250px|Netanyahu met de Amerikaanse president [[Barack Obama]]]]
Voor zijn aantreden matigde Netanyahu zijn mening omtrent de [[Palestijnse Autoriteit]]. Hij zei een "een partner voor vrede met de Palestijnen" te zijn. "Vrede is een gemeenschappelijk doel voor alle Israëliërs en alle Israëlische regeringen, inclusief die van mij", aldus Netanyahu tijdens een conferentie in [[Jeruzalem]]. De Palestijnse onderhandelaar [[Saeb Erekat]] reageerde gematigd positief op de verzoenende woorden van Netanyahu. Hij herhaalde niettemin de twee belangrijkste Palestijnse eisen: het bereiken van een ‘tweestatenoplossing’ en het einde van het Israëlische nederzettingenbeleid op grondgebied dat de Palestijnen als het hunne beschouwen. Livni onderstreepte haar keuze voor de oppositie door te verklaren dat de regering- Netanyahu "in zonde is verwekt".<ref>''Netanyahu wil partner voor vrede zijn'' - [[Algemeen Dagblad]], 25 maart 2009</ref>

Op 14 mei 2009 bracht [[Paus Benedictus XVI]] een bezoek aan [[Israël]], waar hij een gesprek had met Netanyahu. De premier vroeg aan de paus om Iran te veroordelen, omdat dat land volgens hem de joodse staat wil vernietigen. Volgens de premier zei de paus dat hij alle vormen van antisemitisme scherp veroordeelt. Netanyahu was blij met die reactie. Verder spraken ze over de toekomst van de Palestijnen. Wat de paus betreft krijgen de Palestijnen een onafhankelijke staat, maar Netanyahu voelt daar nog niets voor <ref>[http://static.nos.nl/nosjournaal/artikelen/2009/5/14/140509_netanyahuwilsteunpausoveriran.html Netanyahu wil steun paus over Iran], [[Nederlandse Omroep Stichting|NOS]], 14 mei 2009</ref>.

Tijdens zijn bezoek aan de Amerikaanse president [[Barack Obama]] op 19 mei 2009 bleek dat beide leiders verschillende opvattingen hebben over het vredesproces. Obama sprak zijn steun uit voor een tweestatenoplossing voor het Israëlisch-Palestijnse conflict, terwijl Netanyahu zei dat de Palestijnen een eigen bestuur moeten houden, maar sprak niet over een onafhankelijke staat. Wel is hij klaar voor onmiddellijke vredesgesprekken met de Palestijnen, met als voorwaarde dat de Palestijnen Israël als Joodse staat moeten erkennen. Een woordvoerder van de Palestijnse president Mahmoud Abbas noemde de uitspraken van Obama over een tweestatenoplossing in een eerste reactie bemoedigend <ref>[http://www.elsevier.nl/web/10234362/Nieuws/Buitenland/Obama-dringt-bij-Netanyahu-aan-op-Palestijnse-staat.htm Obama dringt bij Netanyahu aan op Palestijnse staat], [[Elsevier (opinieweekblad)|Elsevier]], 19 mei 2009</ref>.

== Premierschap 2013-heden ==
{{Zie hoofdartikel|33e regering van Israël}}

Ondanks de lijstverbinding met [[Jisrael Beeténoe]] verloor Likoed elf zetels bij de [[Israëlische parlementsverkiezingen 2013|parlementsverkiezingen van 2013]], waardoor het kabinet-Netanyahu II in de [[19e Knesset|nieuwe Knesset]] over nog maar 61 van de 120 zetels kon beschikken. Vanwege de onvrede in de Israëlische samenleving over de uitzonderingspositie die [[ultraorthodoxe joden]] genieten en de grote verkiezingszeges van [[Het Joodse Huis]] en nieuwkomer [[Yesh Atid]] besloot Netanyahu een kabinet te formeren waarin deze partijen wel en zijn vroegere ultraorthodoxe coalitiepartners geen rol meer zouden spelen. Nadat ook [[Hatnuah]] (eveneens een nieuwkomer) was aangeschoven, trad het kabinet-Netanyahu III op 18 maart 2013 aan.

== Trivia ==
* Naast [[David Ben-Goerion]] (de eerste premier) is Benjamin Netanyahu de enige premier van Israël, die nooit een ministerpost bezet had voordat hij minister-president werd. Wel was hij onderminister, achtereenvolgens van Buitenlandse Zaken en in het ministerie van de minister-president (algemene zaken).
* In de pers en onder zijn aanhangers wordt hij soms ''Bibi'' genoemd.
* In januari 2012 bracht hij met zijn echtgenote een staatsbezoek aan Nederland. Hij sprak uitgebreid met premier [[Mark Rutte|Rutte]], zij bracht een bezoek aan [[Panorama Mesdag]].

== Werken ==
* ''International Terrorism: Challenge and Response'', 1981, Transaction Publishers, ISBN 978-0878558940
* ''Terrorism: How the West Can Win'', 1987, Avon, ISBN 978-0380703210
* ''Fighting Terrorism: How Democracies Can Defeat Domestic and International Terrorism'', 1995, Farrar, Straus and Giroux, ISBN 978-0374154929
* ''A Durable Peace: Israel and Its Place Among the Nations'', 1999, Grand Central Publishing, ISBN 978-0446523066

== Zie ook ==
* [[27e regering van Israël]] (eerste regering van Netanyahu)
* [[32e regering van Israël]] (tweede regering van Netanyahu)
* [[33e regering van Israël]] (derde regering van Netanyahu)

== Externe links ==
{{Commonscatklein|Benyamin Netanyahu}}
* {{en}} {{he}} {{ru}}[http://www.netanyahu.org.il/ De officiële website van Benjamin Netanyahu]

{{Appendix}}
{{StartOpvolging}}
{{OpvolgingCombi
| lijst = Leider van de [[Likoed]]-partij'''<br />[[1993]]–[[1999]]<br/ >[[2005]]-
| vorige = [[Yitzhak Shamir]]<br/ >[[Ariel Sharon]]
| volgende = [[Ariel Sharon]]<br/ >...
}}
{{OpvolgingCombi
| lijst = [[lijst van Israëlische ministers van Buitenlandse Zaken|Minister van Buitenlandse Zaken]]'''<br />[[2002]]–[[2003]]
| lijst = [[lijst van Israëlische ministers van Buitenlandse Zaken|Minister van Buitenlandse Zaken]]'''<br />[[2002]]–[[2003]]
| vorige = [[Shimon Peres]]
| vorige = [[Shimon Peres]]
| volgende = [[Silvan Shalom]]
| volgende = [[Silvan Shalom]]
}}
}}
{{OpvolgingCombi
{{O
| lijst = [[lijst van Israëlische ministers van Financiën|Minister van Financiën]]'''<br />[[2003]]–[[2005]]
| vorige = [[Silvan Shalom]]
| volgende = [[Ehud Olmert]]
}}
{{EindOpvolging}}
{{Navigatie premiers Israël}}

{{DEFAULTSORT:Netanyahu, Benjamin}}
[[Categorie:Israëlisch ambassadeur]]
[[Categorie:Israëlisch minister]]
[[Categorie:Israëlisch minister van Buitenlandse Zaken]]
[[Categorie:Israëlisch minister van Economie]]
[[Categorie:Israëlisch minister van Financiën]]
[[Categorie:Israëlisch minister van Justitie]]
[[Categorie:Israëlisch minister van Technologie]]
[[Categorie:Israëlisch minister van Volksgezondheid]]
[[Categorie:Israëlisch minister van Huisvesting]]
[[Categorie:Israëlisch minister van Wetenschap]]
[[Categorie:Israëlisch politicoloog]]
[[Categorie:Israëlisch parlementslid]]
[[Categorie:Premier van Israël]]
[[Categorie:Likoed-politicus]]


{{Link GA|cs}}
{{Link GA|cs}}

Versie van 28 jul 2014 12:35

Benjamin Netanyahu
בנימין נתניהו
Benjamin Netanyahu
Geboren 21 oktober 1949
Tel Aviv
Politieke partij Likoed
Partner Miriam Weizmann (voor 1981)
Fleur Cates (1981–1984)
Sara Ben-Artzi (sinds 1991)
Beroep Politicus
Diplomaat
Religie Joods
Handtekening Handtekening
9e premier van Israël - Kabinet-Netanyahu III
Huidige functie
Aangetreden 18 maart 2013
President Shimon Peres (tot juli 2014)
Reuven Rivlin (sinds juli 2014)
Voorganger Benjamin Netanyahu
9e premier van Israël - Kabinet-Netanyahu II
Aangetreden 31 maart 2009
Einde termijn 18 maart 2013
President Shimon Peres
Voorganger Ehud Olmert
Opvolger Benjamin Netanyahu
9e premier van Israël - Kabinet-Netanyahu I
Aangetreden 18 juni 1996
Einde termijn 17 mei 1999
President Ezer Weizman
Voorganger Shimon Peres
Opvolger Ehud Barak
Portaal  Portaalicoon   Politiek

Benjamin (Bibi) Netanyahu[1] (Hebreeuws: ‏בנימין נתניהו) (Tel Aviv, 21 oktober 1949) is de huidige premier van Israël en als zodanig de negende in lijn. Hij is lid van de conservatief-liberale Likoed en staat als uitgesproken rechts bekend. Hij is de eerste (en tot op heden de enige) premier die geboren is na de Onafhankelijkheidsverklaring van 14 mei 1948. Netanyahu is sinds 1988 als politicus actief, daarvoor diende hij bij een speciale eenheid van het leger en was vervolgens consultant en ambassadeur. Als afgestudeerd politicoloog heeft hij diverse boeken over terrorismebestrijding op zijn naam staan.

Sinds 18 maart 2013 is hij minister-president van de 33e regering van Israël, een rechts-centrale coalitie bestaande uit Likoed, Jisrael Beeténoe (vormde bij de parlementsverkiezingen van januari 2013 één lijst met Likoed), Yesh Atid, Het Joodse Huis en Hatnuah. In dit kabinet is hij ook minister van Diplomatieke en Diasporazaken alsook tijdelijk minister van Buitenlandse Zaken.

Hiervoor voerde hij van 31 maart 2009 tot 18 maart 2013 de 32e regering van Israël aan. Deze was tot stand gekomen na de zeer grote verkiezingswinst bij de parlementsverkiezingen van februari 2009, waarin de Likoed weliswaar net niet de grootste partij was geworden maar waarna Netanyahu wel de formatieopdracht had gekregen. Hij wist een coalitie te smeden waaraan Likoed, Jisrael Beeténoe, de Arbeidspartij, Shas en Het Joodse Huis deelnamen, een mengvorm van linkse en hoofdzakelijk (religieus-)rechtse partijen.

Verder in het verleden was hij ook al eens minister-president van Israël geweest, van juni 1996 tot juli 1999, van de 27e regering van Israël, waarin behalve zijn eigen partij ook ultraorthodoxe en modern-orthodoxe partijen alsmede een kleine afscheiding van de Arbeidspartij en een partij die later in de Likoed opging zitting hadden.

Achtergrond

Netanyahu werd geboren als zoon van Zila (overleden in 2000) en Benzion Netanyahu (geboren op 25 maart 1910; overleden op 30 april 2012). Alhoewel zijn grootouders oorspronkelijk uit Litouwen en Polen kwamen, waren zijn ouders verhuisd naar Minneapolis in de Verenigde Staten [2]. Zijn vader, was hoogleraar in de Joodse geschiedenis, voormalige adviseur van Zeev Jabotinsky en professor emeritus aan de Cornell-universiteit.

Zijn broer Yoni Netanyahu werd doodgeschoten in Oeganda in de nacht van 3 op 4 juli 1976 tijdens Operatie Entebbe. Dat was een bevrijdingsactie van het Israëlische defensieleger om gegijzelden te bevrijden op Entebbe International Airport. Net als Yoni en zijn andere broer Iddo diende Benjamin Netanyahu van 1967 tot 1972 als officier in het Matkal-commando van het Israëlische defensieleger. Ehud Barak, die het tot opperbevelhebber schopte en later zijn politiek rivaal werd, was zijn commandant. Hij studeerde management aan het Massachusetts Institute of Technology (M.I.T.) tot 1975, en studeerde politieke wetenschappen aan Harvard. Hij werkte bij het consultancy bureau Boston Consulting Group, voordat hij terugkeerde naar Israël. Van 1984 tot 1988 was hij Israëls ambassadeur bij de Verenigde Naties.

In 1988 werd hij verkozen tot parlementslid. Onder premier Yitzhak Shamir diende hij van 1988 tot 1992, onder andere als onderminister van buitenlandse zaken. Na het verlies van Likoed bij de parlementsverkiezingen in 1992 trad Shamir af. In 1993 werden voor het eerste interne verkiezingen gehouden, die door Netanyahu werden gewonnen. Zijn belangrijkste tegenstanders waren Benny Begin, de zoon van oud-premier Menachem Begin en de oudgediende David Levy (Ariel Sharon wilde in eerste instantie ook meedoen aan de interne verkiezingen, maar trad terug na te weinig steun).

Netanyahu was vroeger getrouwd met Micki Weizman, met wie hij een dochter kreeg, Noa. Zijn tweede huwelijk was met Fleur Cates, die zich hiervoor wel tot het jodendom moest bekeren. Hij is op dit moment getrouwd met zijn derde vrouw, Sarah, met wie hij twee zoons heeft, Yair en Avner.

Premierschap 1996-1999

Netanyahu met Yasser Arafat en Nabil Shaath tijdens het World Economic Forum in Davos in 1997

Nadat hij de leiding over de Likoed overnam van Yitzhak Shamir en vanaf 1992 oppositie voerde, won hij de eerste persoonlijke premierverkiezingen in Israël op 18 juni 1996. Netanyahu werd, als opvolger van Shimon Peres, de negende premier van Israël.

Onder zijn premierschap verliep het vredesproces moeizaam. Het aantal aanslagen door Hamas nam toe en in Zuid-Libanon voerde de Hezbollah aanvallen uit op de Israëlische bezettingsmacht. In 1998 sloten Netanyahu en Yasser Arafat het Wye River Memorandum, een akkoord dat onder meer behelsde dat de PLO haar Handvest zou wijzigen, dat nog steeds de vernietiging van de Joodse staat voorstond.[3] Verder werden er ook afspraken gemaakt over samenwerking tussen Israël en de Palestijnse Autoriteit op het gebied van terrorismebestrijding. Israël moest volgens dit akkoord 13% van het door haar bezette gebied overdragen aan de Palestijnen.

Na een persoonlijke verkiezingsnederlaag in 1999 werd hij in 6 juli 1999 opgevolgd door Ehud Barak. Hij trad direct af als leider van de Likoed en als lid van de Knesset.

Politieke activiteiten 1999-2009

In 2001 weigerde Netanyahu terug te keren naar de nationale politiek, tenzij er nieuwe verkiezingen zouden worden gehouden. Hierdoor kwam de weg vrij voor Ariel Sharon om de partij te leiden, en hij werd uiteindelijk de winnaar van de verkiezingen en de nieuwe premier. Netanyahu werd in 2001 gefilmd terwijl hij zich laatdunkend uitliet over de Verenigde staten en Palestijnen. Tevens vertelde hij in de video dat hij verantwoordelijk was voor het falen van de Oslo Akkoorden. Deze video werd later gelekt naar de Israëlische krant Haaretz.[4]

In 2002 verliet de Arbeidspartij de coalitie en kwam de ministerpost van Buitenlandse Zaken vrij. Premier Sharon benoemde Netanyahu als de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken. Hij probeerde bij een interne verkiezing de nieuwe leider te worden van de partij, maar hij verloor van Sharon, die herkozen werd als partijleider.

Na de verkiezingen in 2003 werd Netanyahu de nieuwe minister van Financiën, wederom onder Sharon als premier. Hij weigerde een concept over een Palestijnse staat te steunen, ondanks dat hij in 2001 daarover zei het in beraad te willen nemen.[5] Als minister van Financiën stelde Netanyahu een economisch plan op om de economie van Israël te herstellen na het dieptepunt gedurende de Tweede Intifada. Het plan hield in dat de markten geliberaliseerd werden, ondanks kritiek. Hij slaagde erin om lange-termijn plannen door te voeren, waaronder belangrijke hervormingen in het bankensysteem, wat leidde tot een significante toename van het BBP. Binnen de Arbeidspartij (en Likud) was er kritiek dat de plannen van Netanyahu "Thatcher"-achtige aanvallen waren op het sociale stelsel van het land.

Op 4 februari 2004 publiceerde Sharon een plan dat grotendeels de terugtrekking van Israël uit de Gazastrook beoogde. De ongeveer 7500 kolonisten die er woonden, moesten verplicht vertrekken. Bij dit plan hoorde tevens een opgave van vier nederzettingen in de Westelijke Jordaanoever, máár ook de annexatie van zes nederzettingen. De Amerikaanse president George W. Bush steunde het plan. Netanyahu echter niet, en dreigde af te treden tenzij er een referendum werd georganiseerd over deze terugtrekking. Uiteindelijk zwakte hij zijn ultimatum af. Op 7 augustus 2005 diende hij zijn ontslag in als minister van Financiën, nadat de regering had besloten Israëlische nederzettingen in de Gazastrook en op de Westelijke Jordaanoever te ontruimen.

Eind 2005 stapte Sharon uit de partij en richtte Kadima op. Op 20 december 2005 werd hij met de 47% van de stemmen gekozen als de nieuwe partijleider, en werd hij daarmee ook automatisch oppositieleider, aangezien Likud geen deel meer uitmaakte van de regering. Bij de verkiezingen in 2006 werd Likud de derde partij van het land, en bleef Netanyahu oppositieleider.

Op 14 augustus 2007 werd hij herkozen als partijleider met 73% van de stemmen. Zijn belangrijkste tegenstanders waren de extreem-rechtse Moshe Feiglin en Danny Danon. Nadat premier Ehud Olmert op 31 juli 2008 bekend maakte te zullen aftreden, eiste Netanyahu nieuwe verkiezingen. "Deze regering is op zijn eind... het maakt niet uit wie Kadima leidt. Ze zijn allemaal betrokken in het falen van deze regering. Nationale verantwoordelijkheid vereist nieuwe verkiezingen".[6]

Premierschap 2009-2013

Parlementsverkiezingen 2009

Op 10 februari 2009 werden er in Israël verkiezingen gehouden voor de Knesset. De nieuwe parlementsverkiezingen waren noodzakelijk geworden na het mislukken van Tzipi Livni om een meerderheidsregering te vormen in oktober 2008. Rechtse partijen zoals Likoed en Jisrael Beeténoe beloofden tijdens de campagne de gesprekken met de Palestijnse Autoriteit op te schorten.[7]

In de peilingen stond Likoed op winst. Ook gaven de peilingen aan dat de nieuwe Knesset een flink stuk zou verrechtsen. Hét verkiezingsthema was de nationale veiligheid, vooral vanwege de raketbeschietingen door Hamas en andere Palestijnse groeperingen vanuit de Gazastrook op Israëlisch grondgebied en het daaropvolgende Israëlische militaire optreden in de Gazastrook eind 2008 begin 2009. Nadat de verkiezingen waren gehouden, bleek rechts inderdaad de winnaar te zijn, ze vergaarde 65 zetels, links 55. Wel wist Kadima (28 zetels) Likoed (27 zetels) net voor te blijven.

Zowel Kadima-leidster Livni als Netanyahu eisten de overwinning voor zich op. Livni wil een regering van nationale eenheid vormen, bestaande uit Kadima, Likoed en Arbeidspartij, met haar als premier. Ook Netanyahu heeft zijn zinnen op het premierschap gezet, maar omdat hij in tegenstelling tot Livni niets ziet in de oprichting van een Palestijnse staat, is hij op zoek naar gelijkgezinde partners op het rechtse erf, zoals Jisrael Beetenoe.[8][9]

Netanyahu tijdens het World Economic Forum in Davos, Zwitserland, op 29 januari 2009

Na enkele dagen werd duidelijk dat er een coalitieregering tussen Likoed en Jisrael Beeténoe zit aan te komen, nadat Jisrael Beeténoe-leider Avigdor Lieberman president Shimon Peres had geadviseerd om Likoed-leider Netanyahu met de regeringsvorming te belasten. Lieberman sprak zich uit voor een brede coalitie of "eenheidsregering", waarin naast zijn partij ook Likoed en Kadima zetelen. Zo'n coalitie zou 70 van de 120 zetels in de Knesset bezetten. Lieberman is evenwel niet te vinden voor het idee om het ambt van premier te laten roteren tussen Netanyahu en Kadima-leidster Livni. Volgens de Israëlische militaire radio kan Peres nu niet anders dan Netanyahu als formateur aanstellen. Maar de president moet wel eerst, zoals de wet voorschrijft, zijn consultatieronde met alle in de Knesset vertegenwoordigde partijen afronden.[10]

Op 20 februari 2009 kreeg Netanyahu de opdracht om de volgende Israëlische regering te vormen, aldus de president. Voor deze opdracht zal Netanyahu zes weken de tijd krijgen. Het is na Israëlische verkiezingen gebruikelijk dat de president de leider van de grootste partij vraagt formateur te worden. De enorme verkiezingswinst van de rechtse Likoed heeft Peres nu bewogen de op een na grootste partij deze opdracht eerst te geven. Het is voor het eerst in de Israëlische parlementaire geschiedenis dat de grootste partij niet meteen wordt gevraagd een regering te vormen.[11]

Gesprekken met Livni liepen uit op niets, aangezien Livni door wilde gaan met het vastgelopen vredesproces met de Palestijnse Autoriteit. Netanyahu voelde niets voor de zogeheten ‘tweestatenoplossing’, die Livni én het Westen graag zien. Praten over een Palestijnse staat betekent impliciet bereid zijn tot het opgeven van nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever. Daar zijn Netanyahu en de kolonist Lieberman beiden fel tegen.[12] Netanyahu sloot hierna een akkoord met de rechtse partij Jisrael Beeténoe van Avigdor Lieberman, die de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken zal worden. Na Jisrael Beeténoe traden ook het charedische Shas [13] en de sociaaldemocratische Arbeidspartij van Ehud Barak, die minister van Defensie zal blijven [14]. Met deze coalitie beschikt Netanyahu over een meerderheid van 66 zetels in de 120 zetels-tellende Knesset. Op 31 maart 2009 werd Netanyahu als dertiende premier voor de tweede keer minister-president van Israël.[15]

Regeringsleider 2009-2013

Zie 32e regering van Israël voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Netanyahu met de Amerikaanse president Barack Obama

Voor zijn aantreden matigde Netanyahu zijn mening omtrent de Palestijnse Autoriteit. Hij zei een "een partner voor vrede met de Palestijnen" te zijn. "Vrede is een gemeenschappelijk doel voor alle Israëliërs en alle Israëlische regeringen, inclusief die van mij", aldus Netanyahu tijdens een conferentie in Jeruzalem. De Palestijnse onderhandelaar Saeb Erekat reageerde gematigd positief op de verzoenende woorden van Netanyahu. Hij herhaalde niettemin de twee belangrijkste Palestijnse eisen: het bereiken van een ‘tweestatenoplossing’ en het einde van het Israëlische nederzettingenbeleid op grondgebied dat de Palestijnen als het hunne beschouwen. Livni onderstreepte haar keuze voor de oppositie door te verklaren dat de regering- Netanyahu "in zonde is verwekt".[16]

Op 14 mei 2009 bracht Paus Benedictus XVI een bezoek aan Israël, waar hij een gesprek had met Netanyahu. De premier vroeg aan de paus om Iran te veroordelen, omdat dat land volgens hem de joodse staat wil vernietigen. Volgens de premier zei de paus dat hij alle vormen van antisemitisme scherp veroordeelt. Netanyahu was blij met die reactie. Verder spraken ze over de toekomst van de Palestijnen. Wat de paus betreft krijgen de Palestijnen een onafhankelijke staat, maar Netanyahu voelt daar nog niets voor [17].

Tijdens zijn bezoek aan de Amerikaanse president Barack Obama op 19 mei 2009 bleek dat beide leiders verschillende opvattingen hebben over het vredesproces. Obama sprak zijn steun uit voor een tweestatenoplossing voor het Israëlisch-Palestijnse conflict, terwijl Netanyahu zei dat de Palestijnen een eigen bestuur moeten houden, maar sprak niet over een onafhankelijke staat. Wel is hij klaar voor onmiddellijke vredesgesprekken met de Palestijnen, met als voorwaarde dat de Palestijnen Israël als Joodse staat moeten erkennen. Een woordvoerder van de Palestijnse president Mahmoud Abbas noemde de uitspraken van Obama over een tweestatenoplossing in een eerste reactie bemoedigend [18].

Premierschap 2013-heden

Zie 33e regering van Israël voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Ondanks de lijstverbinding met Jisrael Beeténoe verloor Likoed elf zetels bij de parlementsverkiezingen van 2013, waardoor het kabinet-Netanyahu II in de nieuwe Knesset over nog maar 61 van de 120 zetels kon beschikken. Vanwege de onvrede in de Israëlische samenleving over de uitzonderingspositie die ultraorthodoxe joden genieten en de grote verkiezingszeges van Het Joodse Huis en nieuwkomer Yesh Atid besloot Netanyahu een kabinet te formeren waarin deze partijen wel en zijn vroegere ultraorthodoxe coalitiepartners geen rol meer zouden spelen. Nadat ook Hatnuah (eveneens een nieuwkomer) was aangeschoven, trad het kabinet-Netanyahu III op 18 maart 2013 aan.

Trivia

  • Naast David Ben-Goerion (de eerste premier) is Benjamin Netanyahu de enige premier van Israël, die nooit een ministerpost bezet had voordat hij minister-president werd. Wel was hij onderminister, achtereenvolgens van Buitenlandse Zaken en in het ministerie van de minister-president (algemene zaken).
  • In de pers en onder zijn aanhangers wordt hij soms Bibi genoemd.
  • In januari 2012 bracht hij met zijn echtgenote een staatsbezoek aan Nederland. Hij sprak uitgebreid met premier Rutte, zij bracht een bezoek aan Panorama Mesdag.

Werken

  • International Terrorism: Challenge and Response, 1981, Transaction Publishers, ISBN 978-0878558940
  • Terrorism: How the West Can Win, 1987, Avon, ISBN 978-0380703210
  • Fighting Terrorism: How Democracies Can Defeat Domestic and International Terrorism, 1995, Farrar, Straus and Giroux, ISBN 978-0374154929
  • A Durable Peace: Israel and Its Place Among the Nations, 1999, Grand Central Publishing, ISBN 978-0446523066

Zie ook

Externe links

Commons heeft media­bestanden in de categorie Benyamin Netanyahu.
  • (en) (he) (ru) De officiële website van Benjamin Netanyahu
Voorganger:
Yitzhak Shamir
Ariel Sharon 		Leider van de Likoed-partij
1993–1999
2005- 		Opvolger:
Ariel Sharon
...
Voorganger:
Shimon Peres 		Minister van Buitenlandse Zaken
2002–2003 		Opvolger:
Silvan Shalom
Voorganger:
Silvan Shalom 		Minister van Financiën
2003–2005 		Opvolger:
Ehud Olmert


Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Benjamin_Netanyahu&oldid=41778825"