Organisatie van Turkse Staten

Organisatie van Turkse Staten Türk Dövlətləri Təşkilatı (Azerbeidzjaans) Түркі мемлекеттерінің ұйымы (Kazachs) Түрк мамлекеттер уюму (Kirgizisch) Turkiy Davlatlar Tashkiloti (Oezbeeks) Türk Devletleri Teşkilatı (Turks) Organisation of Turkic States (Engels)
(Details)
■ Leden ■ Waarnemers
Bestuurscentrum	Yassıada,  Turkije (Secretariaat-Generaal) Bakoe,  Azerbeidzjan (Parlement) Boedapest,  Hongarije (Europees kantoor)
Oprichting	3 oktober 2009
Werktaal	Azerbeidzjaans Kazachs Kirgizisch Oezbeeks Turks Engels
Lidmaatschap	5 lidstaten Azerbeidzjan Kazachstan Kirgizië Turkije Oezbekistan 3 waarnemerstaten Hongarije Turkmenistan  Noord-Cyprus
Oppervlakte	4,242,362 km²
Inwoners	144.074.862 (2018)
Tijdzone	+2 tot +6
Munteenheid	Azerbeidzjaanse manat Kazachse tenge Kirgizische som Oezbeekse sum Turkse lira
Secr.-Generaal	Kubanychbek Omuraliev
Erepresident	Nursultan Nazarbayev
Periodiek voorzitter	Kassim-Zjomart Tokajev
Website	(tr) (en) Officiële website

De Organisatie van Turkse Staten (Azerbeidzjaans: Türk Dövlətləri Təşkilatı, Kazachs: Түркі мемлекеттерінің ұйымы, Kirgizisch: Түрк мамлекеттер уюму, Oezbeeks: Turkiy Davlatlar Tashkiloti, Turks: Türk Devletleri Teşkilatı, Engels: Organisation of Turkic States) is een internationale organisatie tussen landen met een Turkssprekende bevolking. De organisatie is opgericht op 3 oktober 2009 in het Azerbeidzjaanse Nachitsjevan. De lidstaten zijn Azerbeidzjan, Kazachstan, Kirgizië, Oezbekistan en Turkije. De manier van opereren kan worden vergeleken met de Arabische Liga.

Achtergrond

Voorgeschiedenis

In 1991 werden Azerbeidzjan, Kazachstan, Kirgizië, Oezbekistan en Turkmenistan onafhankelijk toen de Sovjet-Unie opgeheven werd. In al deze landen spreekt de meerderheid van de bevolking een Turkse taal.

Op 30 oktober 1992 kwamen de presidenten van de nieuwe groep Turkstalige staten Azerbeidzjan, Kazachstan, Kirgizië, Oezbekistan, Turkije en Turkmenistan voor het eerst bijeen in de Turkse hoofdstad Ankara. In de tweede bijeenkomst in 1993 werd Internationale Organisatie van de Turkse Cultuur opgericht.

Geschiedenis

Oprichting

Na het eerste voorstel van de Kazachse president Nursultan Nazarbayev in 2006, werd op 3 oktober 2009, de elfde bijeenkomst tussen Turkstalige staten, door Azerbeidzjan, Kazachstan, Kirgizië en Turkije het Verdrag van Nachitsjevan getekend om tot de oprichting van de Turkse Raad te komen, dat ook de in 1993 in Almaty gesloten TÜRKSOY (Administratie voor Turkse kunst en cultuur) en de in 1998 in Bakoe opgerichte TURKPA (Parlementaire Vergadering van de Turkssprekende landen) omvat. In 2012 werd de vlag aangenomen.

Eind 2021 werd de naam gewijzigd van Turkse Raad naar Organisatie van Turkse Staten.

Uitbreidingen

• Eind 2018 kreeg Hongarije een waarnemersstatus werd daarmee de eerste waarnemer binnen de organisatie. Hongarije heeft weliswaar geen Turkssprekende bevolking, maar Hongaren stammen af van de Hunnen, die net als de Turkse volkeren afstammen van de Xiongnu.
• In 2019 werd Oezbekistan het vijfde lid van de organisatie.
• In 2021 werd een waarnemersstatus toegekend aan Turkmenistan, dat als enige land nog in aanmerking komt voor volwaardig lidmaatschap, maar geen lid wil worden om de neutrale status van het land te waarborgen. President Gurbanguly Berdimuhamedow ging wel akkoord met een voorstel om als waarnemer plaats te nemen in de organisatie.
  • In september 2022 maakte de Turkse minister Çavuşoğlu van Buitenlandse Zaken bekend dat Turkmenistan volwaardig lid zou worden bij de vergadering op 11 november 2022.
• Op 11 november 2022 werd Noord-Cyprus waarnemend lid van de organisatie.

Koepelorganisatie

De Organisatie van Turkse Staten dient eveneens als koepelorganisatie van andere samenwerkingsverbanden:

• Internationale Organisatie van de Turkse Cultuur (TÜRKSOY), Ankara
• Internationale Turkse Academie, Astana
• Turks Cultureel Afstammingsfonds
• Centrum van Nomadische Beschavingen, Bisjkek
• Turkse Zakenraad, Istanboel
• Parlementair Assemblee van Turkssprekende Staten (TURKPA), Bakoe

Standpunten

In de eerste jaren na de oprichting had de organisatie vooral een culturele en symbolische rol. De organisatie nam echter na de oprichtingsfase steeds meer politieke standpunten in. Zo sprak de organisatie steun uit voor de Turkse militaire operatie in Syrië en verwierp de beschuldigingen van genocide tegen Turkije. Verder bracht de organisatie meerdere verklaringen uit waarbij solidariteit werd uitgesproken met Azerbeidzjan in het conflict om Nagorno-Karabach. Bij de oorlog in Nagorno-Karabach in 2020 tussen Armenië en Azerbeidzjan verklaarden Kazachstan en Kirgizië, beiden lid van een militair bondgenootschap met Armenië, Azerbeidzjan te steunen.

Lidstaten

Staat	Bevolking (2021)	Oppervlakte (km²)	BBP (nominaal) (2022)	BBP p.h.v.d.b. (nominaal) (2022)
Azerbeidzjan	10.312.992	86.600	$ 73,369 mrd.	$ 7.164
Kazachstan	19.196.465	2.724.900	$ 193,611 mrd.	$ 10.003
Kirgizië	6.527.743	199.900	$ 9,017 mrd.	$ 1.327
Oezbekistan	35.300.000	447.400	$ 73,060 mrd.	$ 2.071
Turkije	84.775.404	783.562	$ 692,380 mrd.	$ 8.080
Totaal	156.112.604	4.242.362	$ 1.041,437 mrd.	$ 6.723

Waarnemende staten

Staat	Bevolking (2021)	Oppervlakte (km²)	BBP (nominaal) (2020)	BBP p.h.v.d.b. (nominaal) (2020)
Hongarije	9.709.786	93.036	$149,9 mrd.	$ 15.373
Turkmenistan	6.341.855	491.210	$ 42,7 mrd.	$ 7.411
Noord-Cyprus	382.836	3.355	$ 4,234 mrd.	$ 14.942

Structuur

De belangrijkste organen van de Organisatie van Turkse Staten zijn:

• Raad van Staatshoofden;
• Raad van Ministers van Buitenlandse Zaken;
• Comité van Seniorenambtenaren;
• Raad van Ouderen;
• Secretariaat.

Het hoofdorgaan is de Raad van Staatshoofden, dat bestaat uit de staatshoofden van de lidstaten en wordt voorgezeten door de lidstaat die op dat moment het voorzitterschap draagt. Het voorzitterschap schuift jaarlijks naar een ander lidstaat.

Toekomstige uitbreidingen

Toekomstige waarnemende leden

Oekraïne

Op 7 augustus 2020 verklaarde Emine Dzheppar, viceminister van Buitenlandse Zaken van Oekraïne, dat het land een aanvraag zou doen voor een waarnemersstatus bij de organisatie: We zijn buurlanden. Oekraïne is een erfgenaam van de Turkse cultuur. De Krim-Tataren vormen een brug tussen Oekraïne en Turkije.

Voormalige toekomstige waarnemende leden

Afghanistan

Op 3 mei 2021 maakte Hamdullah Mohib, Nationaal Veiligheidsadviseur van Afghanistan, via Twitter bekend dat het land een officieel verzoek had ingediend om een waarnemersstatus te krijgen binnen de organisatie. Eveneens ging de Afghaanse ambassadeur in Turkije op bezoek bij Secretaris-Generaal Amreyev. De Afghaanse regering werd kort daarna, in augustus 2021, verdreven door de Taliban.

Toekomstige potentiële leden

Autonome regio's

Het is vooralsnog niet bekend of de organisatie afhankelijke landen of deelgebieden wil toelaten. In dat geval zouden Basjkirostan, Tatarije (Rusland) en Gagaoezië (Moldavië), allen lid van TÜRKSOY, namelijk ook (waarnemend) lid kunnen worden van de Organisatie van Turkse Staten.

Oeral-Altaïsche taalverwantschap

Met een waarnemersstatus voor Hongarije laat de organisatie de deur open voor een waarnemersstatus voor andere landen met officiële hoofdtalen verwant aan de Turkse talen. Hieronder valt de Oeral-Altaïsche taalverwantschap en zou potentieel een mogelijkheid zijn om landen als Mongolië, Finland, Estland, Noord-Korea, Zuid-Korea en Japan een waarnemersstatus toe te kennen.

Lijst van Secretarissen-Generaal van de Organisatie van Turkse Staten

Nr	Naam	Land van herkomst	In dienst	Uit dienst
1	Halil Akıncı	Turkije	3 oktober 2009	16 september 2014
2	Ramil Hasanov	Azerbeidzjan	16 september 2014	3 september 2018
3	Baghdad Amreyev	Kazachstan	3 september 2018	11 november 2022
4	Kubanychbek Omuraliev	Kirgizië	11 november 2022

Bijeenkomsten

Turkstalige Staten (1992-2010)
#	Datum	Locatie	Onderwerp
I	30 oktober 1992	Ankara	1e bijeenkomst Turkstalige Staten
-	12 juli 1993	Almaty	Oprichting TÜRKSOY
II	18 oktober 1994	Istanboel	2e bijeenkomst Turkstalige Staten
III	28 augustus 1995	Bisjkek	3e bijeenkomst Turkstalige Staten
IV	21 oktober 1996	Tasjkent	4e bijeenkomst Turkstalige Staten
V	9 juni 1998	Astana	5e bijeenkomst Turkstalige Staten
VI	8 april 2000	Bakoe	6e bijeenkomst Turkstalige Staten
VII	26 april 2001	Istanboel	7e bijeenkomst Turkstalige Staten
VIII	17 november 2006	Antalya	8e bijeenkomst Turkstalige Staten
IX	3 oktober 2009	Nachitsjevan	Akkoord van Nachitsjevan voor oprichting Turkse Raad
X	15 september 2010	Istanboel	Laatste bijeenkomst in vorm van Turkstalige Staten
Turkse Raad (2010-2022)
#	Datum	Locatie	Onderwerp
I	21 oktober 2011	Almaty	1e bijeenkomst Turkse Raad
II	23 augustus 2012	Bisjkek	2e bijeenkomst Turkse Raad
III	16 augustus 2013	Qəbələ	3e bijeenkomst Turkse Raad
IV	5 juni 2014	Bodrum	4e bijeenkomst Turkse Raad
-	24 december 2014	Kiev	Opening Diasporacentrum
V	11 september 2015	Astana	5e bijeenkomst Turkse Raad
VI	2 september 2018	Čolponata	6e bijeenkomst Turkse Raad
VII	15 oktober 2019	Bakoe	Waarnemersstatus voor Hongarije Erepresidium voor Noersoeltan Nazarbajev Declaratie van Bakoe uitgeroepen
-	10 april 2021	Online	Coronapandemie
-	31 maart 2021	Online	Declaratie van Turkistan uitgeroepen
VIII	12 november 2021	Istanboel	Beslissing omvormen naar Organisatie van Turkse Staten Waarnemersstatus voor Turkmenistan
-	11 januari 2022	Online	Protesten in Kazachstan in 2022
Organisatie van Turkse Staten (2022-heden)
#	Datum	Locatie	Onderwerp
IX	11 november 2022	Samarkand	Waarnemersstatus voor Noord-Cyprus
-	16 maart 2023	Ankara	Aardbeving Turkije-Syrië 2023
X	3 november 2023	Astana
-	april - mei 2024	Şuşa
XI	2024	Kirgizië

Externe link

• (tr) (en) Organisatie van Turkse Staten (Samenwerkende Raad van de Turkssprekende Landen)
• (tr) (en) TURKPA (Parlementaire Vergadering van de Turkssprekende landen)
• (tr) (en) (ru) TURKSOY (Administratie voor de Turkse kunst en cultuur)

Zie ook

• Internationale Organisatie van de Turkse Cultuur

Bronnen, noten en/of referenties

· ·

Organisatie van Turkse Staten

· ·

Intergouvernementele organisaties

· ·

Turkse landen en dynastieën