Geschiedenis
Geschiedenis verwijst onder meer naar de vakdiscipline die zich bezighoudt met de studie van chronologische ordening van gebeurtenissen, zich daarbij baserend op een kritisch onderzoek van bronnen.
Geschiedenis in de ruime betekenis verwijst ook naar alles wat in het verleden heeft plaatsgevonden, dus ook alle fenomenen die verandering ondergaan, met of zonder de mens. Een voorbeeld is de geschiedenis van het universum.
Geschiedenis wordt gebaseerd op een grote diversiteit aan bronnen, zoals geschreven en gedrukte bronnen, interviews (mondelinge geschiedenis) en ongeschreven bronnen uit de archeologie. Sommige benaderingen zijn in de ene periode gebruikelijker dan in de andere. Het tijdperk van de gebeurtenissen uit de periode vóór het schrift staat bekend als de prehistorie.
Geschiedenis als politiek instrument
De studie van de geschiedenis als bron van informatie leert dat geschiedschrijving doorheen de tijden door machthebbers gemanipuleerd werd. Geschiedenis wordt dan het verhaal van de dominerende cultuur die ervoor kan zorgen dat de verhalen van de verslagen volkeren of die van minderheden niet aan het nageslacht worden overgeleverd. Hoewel de wetenschappelijke geschiedenis probeert de feiten te achterhalen door zo veel mogelijk bronnen te raadplegen en te verifiëren, kan door manipulatie van wat er in schoolboeken verschijnt, de kennis van een volk bijgestuurd worden naar wat de lokale machthebbers (of culturele leiders) veilige informatie vinden. Dit fenomeen blijft zich hardnekkig herhalen, ook in de "moderne" tijden. Zo kan men totaal verschillende versies van dezelfde feiten aantreffen in geschiedenisboeken van verschillende landen of culturen. Men komt hier in contact met de mythe "als het in de geschiedenisboekjes staat, is het waar". In die zin wordt geschiedenis dan soms ook uitgelegd als De visie van die specifieke auteur op een bepaald feit.
Voorbeelden van het gebruik van geschiedenis als politiek instrument komen uit alle tijden en uit alle hoeken van de wereld. De bekendste grove manipulaties zijn die van de nazi's uit de Tweede Wereldoorlog en verschillende communistische regimes. Een Nederlands voorbeeld is de Bataafse mythe.[1]
Disciplines binnen de geschiedenis
- Mythologie is een onderwerp dat bestudeerd wordt door historici, maar ook door antropologen.
- Agrarische geschiedenis
- Genealogie
- Historiografie
- Paleontologie
- Monografie
- Stadsgeschiedenis
- Economische geschiedenis
Hulpwetenschappen van de geschiedenis
- Archeologie (oudheidkunde); de studie naar de overblijfselen van oude culturen
- Chronologie (tijdrekenkunde); de studie voor het lokaliseren van gebeurtenissen in de tijd
- Codicologie de studie van samengebonden manuscripten in een codex gezien als materieel voorwerp
- Cryptografie (geheimschrift); de studie van het ontcijferen van geheimschriften
- Epigrafie (opschriftkunde); de studie van inscripties die zijn aangebracht op steen of andere harde materialen
- Faleristiek de studie van de vorm en de geschiedenis van de ridderorden én andere onderscheidingen
- Hagiografie (heiligenleven); de studie van biografieën van (christelijke) heiligen
- Heraldiek de studie van de betekenis van wapenschilden
- Metrologie de studie van meting (maten, meetprocessen en meetfouten)
- Onomastiek (naamkunde); de studie van de betekenis, de oorsprong en de verspreiding van namen
- Numismatiek (muntkunde); de studie van alle tastbare vormen en geschiedenis van geld
- Oorkondeleer de studie van het ontstaan, de vorm en geschiedenis van oorkonden
- Paleografie de studie (het bestuderen en ontcijferen) van oude handschriften en archiefstukken
- Sigillografie (zegelkunde); de studie van zegels die als waarborg voor de echtheid van documenten gebruikt zijn
- Vexillologie (vlaggenkunde) de studie die zich bezighoudt met vlaggen
- Mathematiek (wiskunde) de studie van patronen en structuren
Periode
- Jaren en eeuwen
- 365 dagenschema
- Prehistorie – protohistorie - oudheid – middeleeuwen – renaissance – verlichting – nieuwste tijd
- De klassieken
Plaats
- Geschiedenis per werelddeel:
- Afrika – Antarctica – Australië – Azië – Europa – Noord-Amerika – Midden-Amerika – Zuid-Amerika – Oceanië
- Geschiedenis per land:
- Afghanistan – België – Bhutan - Bulgarije – Birma - China – Cyprus – Denemarken – Duitsland – Engeland – Egypte – Frankrijk – Griekenland – Hongarije – Ierland – Indonesië – Irak – Israël – Italië – Japan – Letland – Litouwen – Mexico – Myanmar - Nederland – Noorwegen – Polen – Rusland – Suriname – Turkije – Verenigd Koninkrijk – Verenigde Staten – Vietnam
- Geschiedenis per landsdeel:
- Bretagne – Limburg –Siberië – Sicilië – Vlaanderen
- Geschiedenis per stad:
- Amsterdam – Athene – Brugge - Doetinchem – Egina – Halle (Vlaams-Brabant) – Londen – Orange – Rotterdam – Warschau
Deelterrein
De geschiedenis kent allerlei deelterreinen die op verschillende onderwijsinstellingen worden onderwezen, waaronder:
- agrarische geschiedenis
- architectuurgeschiedenis
- economische geschiedenis
- bedrijfsgeschiedenis
- gendergeschiedenis
- geschiedenis van de filosofie
- geschiedenis van het christendom
- geschiedenis van internationale betrekkingen
- godsdienstgeschiedenis
- historische demografie
- historische geografie
- ideeëngeschiedenis
- institutionele geschiedenis
- intellectuele geschiedenis
- kerkgeschiedenis
- krijgsgeschiedenis
- kunstgeschiedenis
- literatuurgeschiedenis
- maritieme geschiedenis
- mentaliteitsgeschiedenis
- militaire geschiedenis
- geschiedenis van de klassieke muziek
- geschiedenis van de populaire muziek
- onderwijsgeschiedenis (historische pedagogiek)
- rechtsgeschiedenis
- sociale geschiedenis
- theoretische geschiedenis
- transnationale geschiedenis
- vaderlandse geschiedenis
- vrouwengeschiedenis
- wetenschapsgeschiedenis
Het leervak geschiedenis
Nederland
Het vak geschiedenis wordt in Nederland op de verschillende onderwijsinstellingen verschillend onderwezen:
- Bij geschiedenis op de basisschool staat het verhaal van de geschiedenis centraal. Belangrijke gebeurtenissen en personen worden daarbij in een breder kader geplaatst.
- In het voortgezet onderwijs is het geschiedenisonderwijs vooral toegespitst op het aanleren van historische vaardigheden en wordt de kennis verder uitgediept. In de theoretische leerweg van het vmbo ligt de nadruk op het opdoen van kennis en in het vwo bij het aanleren van de vaardigheden. Met ingang van 2007 werd in Nederland de geschiedenis in het basis- en voortgezet onderwijs cyclisch gebracht. Leerlingen krijgen de geschiedenis dan driemaal geleerd (basisonderwijs - onderbouw - bovenbouw), waarbij de diepgang telkens groter wordt. De leidraden hierbij vormen de tien tijdvakken met 49 kenmerkende aspecten en de canon van de geschiedenis met 50 gebeurtenissen en personen die elke Nederlander zou moeten kennen.
- Op universitair niveau is geschiedenis een volwaardige studierichting, veelal binnen de letterenfaculteit. Daarnaast zijn er op hoger beroepsonderwijs (hbo) en universitair niveau lerarenopleidingen geschiedenis.
Vlaanderen
In het Vlaamse basisonderwijs worden geschiedkundige thema's weleens besproken binnen het vak wero (wereldoriëntatie). In Vlaanderen is geschiedenis een vak in de meeste studierichtingen van het secundair onderwijs. Afhankelijk van de gekozen studierichting krijgen de leerlingen één of twee lesuren geschiedenis per week. In alle ASO-richtingen is geschiedenis een verplicht vak. Ook in de meeste TSO en KSO-richtingen wordt geschiedenis onderwezen.
In het vak geschiedenis wordt de (westerse) wereldgeschiedenis chronologisch overlopen, beginnende bij de prehistorie en het Oude Nabije Oosten in het eerste jaar en de geschiedenis van de twintigste eeuw in het zesde (laatste) jaar. In elk leerjaar wordt dus een ander tijdvak onder de loep genomen:
- Eerste jaar: prehistorie en Oude Nabije Oosten
- Tweede jaar: de klassieke oudheid (Romeinen en Grieken)
- Derde jaar: de middeleeuwen
- Vierde jaar: de nieuwe tijd (16de-18de eeuw)
- Vijfde jaar: de nieuwste tijd en eerste helft van de twintigste eeuw (19de-eeuw-1945)
- Zesde jaar: de geschiedenis van de rest van de twintigste eeuw tot heden (1945-heden)
Aan de universiteit kan men de academische bachelor Geschiedenis volgen. Aan de hogescholen is er ook een opleiding voor geschiedenisleerkracht op professioneel bachelorniveau.
Periodisering
Over het algemeen houdt men bij bovenstaande terreinen van geschiedwetenschap de volgende globale indeling van tijdsperioden aan:
- De prehistorie: vóór 2000 voor Chr.
- De oude geschiedenis: 2000 voor Chr. - 590 na Chr.
- De middeleeuwen: 590 - 1500
- De nieuwe of vroegmoderne geschiedenis : 1500 - 1800
- De nieuwste of moderne geschiedenis: 1800 - 1945
- De eigentijdse geschiedenis: 1945-heden
In het Belgisch onderwijssysteem (vanaf secundair onderwijs) wordt de volgende indeling in tijdvakken gehanteerd:
- De prehistorie: tot 3500 v.Chr.
- De stroomculturen (Oude Nabije Oosten): 3500 v.Chr. tot 800 v.Chr.
- De klassieke oudheid: 800 v.Chr. tot 500
- De middeleeuwen: 500-1500
- De nieuwe tijd: 1500-1750
- De nieuwste tijd: 1750-1945
- de eigen tijd: 1945-nu
Of
- De prehistorie: tot 3500 v.Chr.
- De oudheid: 3500 v.Chr. tot 500
- De middeleeuwen: 500-1450
- De nieuwe tijd: 1450-1750
- De nieuwste tijd: 1750-1945
- De eigen tijd: 1945-nu
Of
- De prehistorie: tot 3000 v.Chr.
- De oudheid: 3000 v.Chr. tot 500 n.Chr.
- De middeleeuwen: 500-1500
- De vroegmoderne tijd: 1500-1800
- De moderne tijd: 1800-nu
Of (specifiek)
- De prehistorie: tot 3500 v.Chr.
- Het Oude Nabije Oosten: 3500 v.Chr. tot 800 v.Chr.
- De klassieke oudheid: 800 v.Chr. tot 476
- De middeleeuwen: 476 tot 1453
- De nieuwe tijd: 1453 tot 1789
- De nieuwste tijd: 1789 tot 1945
- De eigen tijd: 1945 tot nu
Of
- De prehistorie: tot 3300 v.Chr.
- De oudheid: van 3300 v.Chr. tot 476 n.Chr.
- De middeleeuwen: van 476 n.Chr. tot 1453 n.Chr./1492 n.Chr.
- De nieuwe tijd: van 1453 n.Chr./1492 n.Chr. tot 1789 n.Chr.
- De nieuwste tijd: van 1789 n.Chr. tot 1945 n.Chr.
- De eigen tijd: van 1945 n.Chr. tot nu
De gebeurtenissen
- 3500 v.Chr. (1): De Ontdekking van het schrift
- 800 v.Chr.: De stichtingsdatum van Rome[bron?]
- 476 n.Chr.: Val van het West Romeinse Rijk
- 1453 n.Chr.: Val van het Oost Romeinse Rijk
- 1492: De ontdekking van Amerika
- 1789: Het begin van de Franse Revolutie
- 1945: Het einde van de 2de wereldoorlog
In het Nederlandse basis- en voortgezet onderwijs wordt tegenwoordig een indeling in tien tijdvakken gehanteerd:
- Tijd van jagers en boeren (~prehistorie): tot 3000 v.Chr.
- Tijd van Grieken en Romeinen (~oudheid): 3000 v.Chr. tot 500
- Tijd van monniken en ridders (~vroege middeleeuwen): 500-1000
- Tijd van steden en staten (~hoge en late middeleeuwen): 1000-1500
- Tijd van ontdekkers en hervormers (~renaissance/Reformatie): 1500-1600
- Tijd van regenten en vorsten (~Gouden Eeuw): 1600-1700
- Tijd van pruiken en revoluties (~Verlichting): 1700-1800
- Tijd van burgers en stoommachines (~industrialisatie): 1800-1900
- Tijd van de wereldoorlogen (eerste helft twintigste eeuw): 1900-1950
- Tijd van televisie en computer (tweede helft twintigste eeuw): 1950-nu
Onderwerp
- geschiedenis van de wereld
- bibliotheekwezen
- boeddhisme
- calculus
- christendom
- computer
- Esperanto
- film
- geschiedschrijving
- kerk
- kunst
- islam
- kastelen
- Nederlandse literatuur
- muziekgeschiedenis
- muzieknotatie
- Olympische Spelen
- standensamenleving in de Middeleeuwen
- wetenschap en techniek
Historische lijsten
- Lijst van presidenten van de Verenigde Staten
- Lijst van geschiedkundigen
- Lijst van historische plaatsnamen
- Lijst van oorlogen (chronologisch)
- Lijst van pausen
- Lijst van theologen
- Lijst van veldslagen
- Lijst van verdragen
Lijsten van A tot Z
- Franse Revolutie van A tot Z
- Napoleontische tijd van A tot Z
- Ontdekkingsreizen van A tot Z
- Prehistorie van A tot Z
- Tachtigjarige Oorlog van A tot Z
- Tweede Wereldoorlog van A tot Z
Zie ook
- Archeoloog
- Clio
- Cultuurgeschiedenis
- Geschiedvorsing
- Historicus
- Lijst van Nederlandse geschiedkundigen
- Natuurlijke historie
- Geschiedenis van de oudheid
- Paleontologie
- Psychohistorie
- Toekomstonderzoek
- ↑ Trouw, 'Een loopje met de geschiedenis
- Geschiedenis
- Geschiedenis 24
- Geschiedenis der Staatsregeling
- Geschiedenis in strip
- Geschiedenis mijner jeugd
- Geschiedenis tramlijnnummersystematiek Wenen
- Geschiedenis van 's-Hertogenbosch
- Geschiedenis van AFC Ajax
- Geschiedenis van AZ
- Geschiedenis van Aalbeek
- Geschiedenis van Aalst
- Geschiedenis van Aargau
- Geschiedenis van Afghanistan
- Geschiedenis van Afrika
- Geschiedenis van Akhisar Belediyespor
- Geschiedenis van Albanië
- Geschiedenis van Aleppo
- Geschiedenis van Algerije
- Geschiedenis van Alkmaar
- Geschiedenis van Ammerzoden
- Geschiedenis van Amsterdam
- Geschiedenis van Anatolië
- Geschiedenis van Andorra
- Geschiedenis van Angola
- Geschiedenis van Anhalt
- Geschiedenis van Antarctica
- Geschiedenis van Antigua en Barbuda
- Geschiedenis van Antwerpen
- Geschiedenis van Appenzell Ausserrhoden
- Geschiedenis van Appenzell Innerrhoden
- Geschiedenis van Apple-aanwijsapparaten
- Geschiedenis van Apple-toetsenborden
- Geschiedenis van Apple Inc.
- Geschiedenis van Argentinië
- Geschiedenis van Armenië
- Geschiedenis van Arnhem
- Geschiedenis van Aruba
- Geschiedenis van Athene
- Geschiedenis van Australië
- Geschiedenis van Azerbeidzjan
- Geschiedenis van Azië
- Geschiedenis van Baarle
- Geschiedenis van Bahrein
- Geschiedenis van Bangladesh
- Geschiedenis van Barbados
- Geschiedenis van Basel-Landschaft
- Geschiedenis van Bazel-Stad
- Geschiedenis van België
- Geschiedenis van Bell Island
- Geschiedenis van Bellewaerde
- Geschiedenis van Berlijn
- Geschiedenis van Blerick
- Geschiedenis van Boekarest
- Geschiedenis van Bonaire
- Geschiedenis van Bosnië en Herzegovina
- Geschiedenis van Botswana
- Geschiedenis van Brazilië
- Geschiedenis van Breda
- Geschiedenis van Bredevoort
- Geschiedenis van Bremen
- Geschiedenis van Bretagne
- Geschiedenis van Broekburg
- Geschiedenis van Brugge
- Geschiedenis van Brunei
- Geschiedenis van Brussel
- Geschiedenis van Bulgarije
- Geschiedenis van Burkina Faso
- Geschiedenis van Burundi
- Geschiedenis van Canada
- Geschiedenis van Catalonië
- Geschiedenis van Centraal-Azië
- Geschiedenis van Chili
- Geschiedenis van China
- Geschiedenis van Chinees muntgeld
- Geschiedenis van Chinees muntgeld tijdens de Jin-dynastie
- Geschiedenis van Club Brugge
- Geschiedenis van Club Universitario de Deportes
- Geschiedenis van Corsica
- Geschiedenis van Costa Rica
- Geschiedenis van Cuba
- Geschiedenis van Curaçao
- Geschiedenis van Cyprus
- Geschiedenis van Dagestan
- Geschiedenis van De Meern
- Geschiedenis van Delden
- Geschiedenis van Delft
- Geschiedenis van Den Haag
- Geschiedenis van Denemarken
- Geschiedenis van Deurne
- Geschiedenis van Deurne (Antwerpen)
- Geschiedenis van Deurne (Nederland)
- Geschiedenis van Deventer
- Geschiedenis van Djibouti
- Geschiedenis van Doetinchem
- Geschiedenis van Domburg
- Geschiedenis van Dordrecht
- Geschiedenis van Drenthe
- Geschiedenis van Duitsland
- Geschiedenis van Egina
- Geschiedenis van Egypte
- Geschiedenis van Eindhoven
- Geschiedenis van Emden
- Geschiedenis van Engeland
- Geschiedenis van Eritrea
- Geschiedenis van Estland
- Geschiedenis van Ethiopië
- Geschiedenis van Europa
- Geschiedenis van FC Barcelona
- Geschiedenis van FC Groningen
- Geschiedenis van Feyenoord
- Geschiedenis van Fiji
- Geschiedenis van Finland
- Geschiedenis van Flevoland
- Geschiedenis van Frankfurt am Main
- Geschiedenis van Frankrijk
- Geschiedenis van Friesland
- Geschiedenis van Galicië (Spanje)
- Geschiedenis van Gdańsk
- Geschiedenis van Gelderen
- Geschiedenis van Gelderland
- Geschiedenis van Gent
- Geschiedenis van Genève (kanton)
- Geschiedenis van Georgië
- Geschiedenis van Gouda
- Geschiedenis van Graubünden
- Geschiedenis van Griekenland
- Geschiedenis van Groenland
- Geschiedenis van Groningen
- Geschiedenis van Guam
- Geschiedenis van Gulik
- Geschiedenis van Haarlem
- Geschiedenis van Hasselt
- Geschiedenis van Heerlen
- Geschiedenis van Helmond
- Geschiedenis van Henegouwen
- Geschiedenis van Het Bildt
- Geschiedenis van Hoboken
- Geschiedenis van Honduras
- Geschiedenis van Hongarije
- Geschiedenis van Huissen
- Geschiedenis van IJsland
- Geschiedenis van Ieper
- Geschiedenis van Ierland
- Geschiedenis van India
- Geschiedenis van Indonesië
- Geschiedenis van Indymedia
- Geschiedenis van Irak
- Geschiedenis van Iran
- Geschiedenis van Israël
- Geschiedenis van Italië
- Geschiedenis van Jamaica
- Geschiedenis van Japan
- Geschiedenis van Jehova's getuigen
- Geschiedenis van Jemen
- Geschiedenis van Jersey