Planetaire grenzen
Het begrip planetaire grenzen (van de planeet Aarde) werd in 2009 geïntroduceerd door Johan Rockström en 28 collega-wetenschappers, onder wie de Nederlandse Nobelprijswinnaar Paul Crutzen en de Nederlandse ecoloog Marten Scheffer, in een artikel in het wetenschappelijk tijdschrift Nature.[1] De auteurs stellen 9 planetaire grenzen vast waarbinnen de mensheid moet navigeren om duurzaam gebruik te kunnen blijven maken van de hulpbronnen van de planeet Aarde.
| planetaire grens | omschrijving | status |
|---|---|---|
| 1. klimaatverandering | CO2 in de atmosfeer | grens overschreden |
| 2. verlies biodiversiteit | aantal soorten dat uitsterft per miljoen per jaar | grens overschreden |
| 3a. stikstofkringloop 3b. fosforkringloop |
hoeveelheid N2 per jaar die door de mens uit de atmosfeer wordt gehaald de hoeveelheid P per jaar die in de oceanen terechtkomt |
grens overschreden bijna overschreden |
| 4. atmosferische ozon | concentratie ozon | niet overschreden |
| 5. verzuring oceanen | gemiddelde verzadigingsgraad van aragoniet in zeewater | bijna overschreden |
| 6. wereldwijd zoetwatergebruik | consumptie van zoetwater per persoon | bijna overschreden |
| 7. landgebruik | percentage land in gebruik door landbouw | bijna overschreden |
| 8. chemische verontreiniging | concentratie toxische stoffen, plastics, endocrine disruptors, zware metalen, radioactief afval in het milieu |
niet overschreden |
| 9. aerosols in de atmosfeer | concentratie deeltjes in atmosfeer | niet overschreden |
De eerste drie grenzen zijn reeds overschreden (rood), terwijl de planetaire grenzen 3b, 5, 6, en 7 (blauw) spoedig hun grenzen zullen overschrijden. NB: de grenzen staan niet los van elkaar, ze beïnvloeden elkaar. Zo kan een grote verandering van landgebruik in de Amazone nadelige invloed hebben op zoetwaterhulpbronnen in Tibet. De grenzen 8 en 9 zijn nog niet gekwantificeerd.
Kritiek[bewerken]
Hoewel het bestaan van grenzen op zich niet controversieel is, zijn de exacte waarden van de grenzen arbitrair. Het is niet zeker of de grens van 350 ppm CO2 een veilige grens is. Ook zijn wetenschappers het er nog niet over eens dat een uitstervingssnelheid (grens 2) van 10x de achtergrondsnelheid juist is. Ondanks de huidige beperkingen is het vaststellen van de 9 planetaire grenzen voor een veilig voortbestaan van de mensheid een veelbelovende eerste stap.[2]
De donut[bewerken]
In 2012 constateerde Kate Raworth van Oxfam dat het Rockström concept geen rekening houdt met bevolkingsgroei. Zij stelde voor dat sociale grenzen een plaats moesten krijgen in het planetaire grenzen raamwerk, zoals: banen, onderwijs, voedsel, toegang tot water, gezondheidsvoorzieningen en energie. Vanuit een noodzaak een vanuit milieuoogpunt veilige ruimte, “vergelijkbaar met armoedebestrijding en rechten voor iedereen”. Binnen de planetaire grenzen en het sociaal fundament ligt een donut-vormig gebied, dat het gebied is waar er een "veilige en rechtvaardige ruimte is voor de mensheid om te bloeien”.
