Stamper (plant): verschil tussen versies
→Stempel: sjabloon |
k Linkfix ivm sjabloonnaamgeving / parameterfix |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
Een '''stamper''' is een vrouwelijke [[seksueel orgaan]] van [[Bedektzadigen|bloeiende planten]], waarin zich de vrouwelijke voortplantingscellen, de eicellen, ontwikkelen. |
Een '''stamper''' is een vrouwelijke [[seksueel orgaan]] van [[Bedektzadigen|bloeiende planten]], waarin zich de vrouwelijke voortplantingscellen, de eicellen, ontwikkelen. |
||
== Anatomie == |
== Anatomie == |
||
[[ |
[[Bestand:Mature flower diagram NL.svg|thumb|300px|Belangrijkste onderdelen van de anatomie van bloemen.]] |
||
Een stamper bestaat uit een [[vruchtbeginsel]], een [[stijl (plant)|stijl]] en een [[stempel (plant)|stempel]]. |
Een stamper bestaat uit een [[vruchtbeginsel]], een [[stijl (plant)|stijl]] en een [[stempel (plant)|stempel]]. |
||
| Regel 9: | Regel 9: | ||
=== Stijl === |
=== Stijl === |
||
[[ |
[[Bestand:Boerenkool vruchtbeginsel met stijl.jpg|thumb|300px|stamper van [[boerenkool (groente)|boerenkool]]]] |
||
Er zijn verschillende vormen van de stijl. De kolfpluim van maïs bestaat uit de stijlen die van de vruchtbeginsels afkomen. Bij maïs is de stijl zeer lang en zitten langs deze stijl meerdere stempels, die te zien zijn als kleine haartjes. |
Er zijn verschillende vormen van de stijl. De kolfpluim van maïs bestaat uit de stijlen die van de vruchtbeginsels afkomen. Bij maïs is de stijl zeer lang en zitten langs deze stijl meerdere stempels, die te zien zijn als kleine haartjes. |
||
Ook kunnen stijlen gedeeltelijk met elkaar vergroeid zijn, zoals bij het [[Canadees krentenboompje|Canadees]] - en het [[Amerikaans krentenboompje]]. |
Ook kunnen stijlen gedeeltelijk met elkaar vergroeid zijn, zoals bij het [[Canadees krentenboompje|Canadees]] - en het [[Amerikaans krentenboompje]]. |
||
| Regel 29: | Regel 29: | ||
<gallery> |
<gallery> |
||
Bestand:Suikermaiskolf.jpg|Vrouwelijke bloeiwijze van suikermaïs |
|||
Bestand:Stamper2 vdg.jpg| |
|||
Bestand:Stamper tulp vdg.jpg|Stamper van tulp |
|||
</gallery> |
</gallery> |
||
=== Stempel === |
=== Stempel === |
||
[[ |
[[Bestand:Geranium macrorrhizum ongelijke rijping stempel meeldraad.jpg|200px|right|onrijpe nog gesloten stempel van Geranium macrorrhizum]] [[Bestand:Geranium macrorrhizum stempel gespleten.jpg|200px|right|rijpe opengespleten stempel van Geranium_macrorrhizum]] |
||
De stempel is de top van de stamper. Deze top is vaak verbreed en is voorzien van inrichtingen voor de opvang van stuifmeelkorrels. Stempels kunnen nat of droog zijn. De stempel is bedekt met papillen waaroverheen een [[cuticula]] ligt. Stempels kunnen nat of droog zijn. Het vochtige laagje wordt een exudaat genoemd. Planten die geen exudaat produceren hebben een droge stempel. Dit exudaat speelt een cruciale rol in het bepalen van de richting van de pollenbuisgroei. |
De stempel is de top van de stamper. Deze top is vaak verbreed en is voorzien van inrichtingen voor de opvang van stuifmeelkorrels. Stempels kunnen nat of droog zijn. De stempel is bedekt met papillen waaroverheen een [[cuticula]] ligt. Stempels kunnen nat of droog zijn. Het vochtige laagje wordt een exudaat genoemd. Planten die geen exudaat produceren hebben een droge stempel. Dit exudaat speelt een cruciale rol in het bepalen van de richting van de pollenbuisgroei. |
||
In de lucht zitten zeer veel verschillende stuifmeelkorrels en alleen een specifieke combinatie van stuifmeelkorrel en stempel geeft bevruchting. Daardoor vindt er bij kruisbevruchters meestal geen kruisbevruchting tussen soorten of nauw verwante planten plaats en blijven deze soortecht. |
In de lucht zitten zeer veel verschillende stuifmeelkorrels en alleen een specifieke combinatie van stuifmeelkorrel en stempel geeft bevruchting. Daardoor vindt er bij kruisbevruchters meestal geen kruisbevruchting tussen soorten of nauw verwante planten plaats en blijven deze soortecht. |
||
Er zijn verschillende barrières. Deze kunnen door de bouw van de bloem komen, maar er zijn ook chemische barrières. Deze kunnen sporofytisch of gametofytisch van aard zijn. Sporofytisch: Het stuifmeel kan niet kiemen op de stempel. Gametofytisch: De stuifmeelkorrel kiemt wel, maar de stuifmeelbuis kan niet door de stijl naar het vruchtbeginsel groeien of groeit te traag. |
Er zijn verschillende barrières. Deze kunnen door de bouw van de bloem komen, maar er zijn ook chemische barrières. Deze kunnen sporofytisch of gametofytisch van aard zijn. Sporofytisch: Het stuifmeel kan niet kiemen op de stempel. Gametofytisch: De stuifmeelkorrel kiemt wel, maar de stuifmeelbuis kan niet door de stijl naar het vruchtbeginsel groeien of groeit te traag. |
||
Als de stempel de stuifmeelkorrel herkent en de stempel is rijp dan kan de stuifmeelkorrel kiemen. De stuifmeelkorrel zwelt door [[osmose]], waarbij water wordt opgenomen, op. Hierdoor gaat het cytoplasma van de stuifmeelkorrel door de celwand naar buiten en vormt het begin van de stuifmeelbuis. De stuifmeelbuis begint hierna te groeien in de richting van het [[Zaadknop|zaadbeginsel]], waarbij het zich een weg door de stijl baant. |
Als de stempel de stuifmeelkorrel herkent en de stempel is rijp dan kan de stuifmeelkorrel kiemen. De stuifmeelkorrel zwelt door [[osmose]], waarbij water wordt opgenomen, op. Hierdoor gaat het cytoplasma van de stuifmeelkorrel door de celwand naar buiten en vormt het begin van de stuifmeelbuis. De stuifmeelbuis begint hierna te groeien in de richting van het [[Zaadknop|zaadbeginsel]], waarbij het zich een weg door de stijl baant. |
||
De [[stuifmeel|pollen]]buis van een stuifmeelkorrel kan een rond gaatje maken in de cuticula, waarna de stuifmeelbuis de stijl in kan groeien. In de stijl is geleidingsweefsel aanwezig, zoals bij [[petunia]] of er is een open stijlkanaal, zoals bij [[Lelie (geslacht)|lelie]]. Het geleidingsweefsel bestaat uit cellen die omgeven zijn met veel [[pectine]]. De pollenbuis lost met behulp van [[enzym]]en de pectine op en kan daardoor tussen de cellen doorgroeien. |
De [[stuifmeel|pollen]]buis van een stuifmeelkorrel kan een rond gaatje maken in de cuticula, waarna de stuifmeelbuis de stijl in kan groeien. In de stijl is geleidingsweefsel aanwezig, zoals bij [[petunia]] of er is een open stijlkanaal, zoals bij [[Lelie (geslacht)|lelie]]. Het geleidingsweefsel bestaat uit cellen die omgeven zijn met veel [[pectine]]. De pollenbuis lost met behulp van [[enzym]]en de pectine op en kan daardoor tussen de cellen doorgroeien. |
||
| Regel 51: | Regel 51: | ||
Bij [[klaproos]] is een ''stempelschijf'' aanwezig, waarop de stempels liggen. |
Bij [[klaproos]] is een ''stempelschijf'' aanwezig, waarop de stempels liggen. |
||
De stempel kan verschillende vormen hebben en al of niet behaard zijn. |
De stempel kan verschillende vormen hebben en al of niet behaard zijn. |
||
De voornaamste vormen zijn: |
De voornaamste vormen zijn: |
||
<br /><br /> |
<br /><br /> |
||
| Regel 67: | Regel 67: | ||
<gallery> |
<gallery> |
||
Bestand:Bosanemoon_stempels_knotsvormig_behaard.jpg|knotsvormige behaarde stempels van bosanemoon |
|||
Bestand:Meidoorn_stempel_vlak.jpg|vlakke stempel van éénstijlige meidoorn |
|||
Bestand:Tulp_stempel_gelobd_behaard.jpg|gelobde en behaarde stempel van tulp |
|||
Bestand:Klaproos_stempels.jpg|stempelschijf met stempels van klaproos |
|||
Bestand:Suikerbiet bloem Beta vulgaris.jpg|pluimharige stempel van [[suikerbiet]] |
|||
Bestand:Mais_stempels_closeup.jpg|Stempels van suikermaïs |
|||
Bestand:Glanshaver bloempje Arrhenatherum elatius.jpg|pluimharige stempel van [[glanshaver]] |
|||
</gallery> |
</gallery> |
||
{{Navigatie |
{{Navigatie fytografie bloemplanten}} |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
[[Categorie:Bloemmorfologie]] |
[[Categorie:Bloemmorfologie]] |
||
Versie van 27 okt 2012 03:03
Een stamper is een vrouwelijke seksueel orgaan van bloeiende planten, waarin zich de vrouwelijke voortplantingscellen, de eicellen, ontwikkelen.
Anatomie
Een stamper bestaat uit een vruchtbeginsel, een stijl en een stempel.
Vruchtbeginsel
Het vruchtbeginsel is een onderdeel van de stamper van een bloem. De vaatbundel in het vruchtbeginsel wordt de chalaza (naar het hagelsnoer van een ei) genoemd. In het vruchtbeginsel zitten één of meer zaadknoppen, die met de zaadstreng, ook wel navelstreng genoemd, vastzitten aan één of meer zaadlijsten.
Stijl
Er zijn verschillende vormen van de stijl. De kolfpluim van maïs bestaat uit de stijlen die van de vruchtbeginsels afkomen. Bij maïs is de stijl zeer lang en zitten langs deze stijl meerdere stempels, die te zien zijn als kleine haartjes. Ook kunnen stijlen gedeeltelijk met elkaar vergroeid zijn, zoals bij het Canadees - en het Amerikaans krentenboompje.
De voornaamste vormen van de stijl zijn:
- overlangs gevouwen
- excentrisch
- franjeachtig gewimperd
- waaiervormig
- geknikt
- aan de voet van het vruchtbeginsel
- twee verschillende lengtes
- even lang
- kroonbladachtig
- op stijlkussen
- lang en rond
- knobbelig
- parapluvormig
-
Vrouwelijke bloeiwijze van suikermaïs -
-
Stamper van tulp
Stempel
De stempel is de top van de stamper. Deze top is vaak verbreed en is voorzien van inrichtingen voor de opvang van stuifmeelkorrels. Stempels kunnen nat of droog zijn. De stempel is bedekt met papillen waaroverheen een cuticula ligt. Stempels kunnen nat of droog zijn. Het vochtige laagje wordt een exudaat genoemd. Planten die geen exudaat produceren hebben een droge stempel. Dit exudaat speelt een cruciale rol in het bepalen van de richting van de pollenbuisgroei.
In de lucht zitten zeer veel verschillende stuifmeelkorrels en alleen een specifieke combinatie van stuifmeelkorrel en stempel geeft bevruchting. Daardoor vindt er bij kruisbevruchters meestal geen kruisbevruchting tussen soorten of nauw verwante planten plaats en blijven deze soortecht. Er zijn verschillende barrières. Deze kunnen door de bouw van de bloem komen, maar er zijn ook chemische barrières. Deze kunnen sporofytisch of gametofytisch van aard zijn. Sporofytisch: Het stuifmeel kan niet kiemen op de stempel. Gametofytisch: De stuifmeelkorrel kiemt wel, maar de stuifmeelbuis kan niet door de stijl naar het vruchtbeginsel groeien of groeit te traag.
Als de stempel de stuifmeelkorrel herkent en de stempel is rijp dan kan de stuifmeelkorrel kiemen. De stuifmeelkorrel zwelt door osmose, waarbij water wordt opgenomen, op. Hierdoor gaat het cytoplasma van de stuifmeelkorrel door de celwand naar buiten en vormt het begin van de stuifmeelbuis. De stuifmeelbuis begint hierna te groeien in de richting van het zaadbeginsel, waarbij het zich een weg door de stijl baant.
De pollenbuis van een stuifmeelkorrel kan een rond gaatje maken in de cuticula, waarna de stuifmeelbuis de stijl in kan groeien. In de stijl is geleidingsweefsel aanwezig, zoals bij petunia of er is een open stijlkanaal, zoals bij lelie. Het geleidingsweefsel bestaat uit cellen die omgeven zijn met veel pectine. De pollenbuis lost met behulp van enzymen de pectine op en kan daardoor tussen de cellen doorgroeien.
Bij een rijp zaadbeginsel is de stempel ontvankelijk voor stuifmeelkorrels. Bij Geranium macrorrhizum is dit goed te zien, omdat de stempel gesloten is zolang het zaadbeginsel nog niet rijp is. Op de meest rechtse foto is achter de meeldraden de gesloten stempel te zien.
Bij luzerne is de stempel bedekt met een vlies. Pas als een insect de bloem bezoekt, scheurt door de ingenieuze bloembouw het vlies en kan stuifmeel op de stempel komen.
Bij klaproos is een stempelschijf aanwezig, waarop de stempels liggen.
De stempel kan verschillende vormen hebben en al of niet behaard zijn.
De voornaamste vormen zijn:
- knopvormig
- knotsvormig
- met kuif of kam
- aflopend
- breed bijeenstaand
- schijfvormig
- franjeachtig gewimperd
- lijnvormig
- gelobd
- pluimharig
- lang en rond
-
knotsvormige behaarde stempels van bosanemoon -
vlakke stempel van éénstijlige meidoorn -
gelobde en behaarde stempel van tulp -
stempelschijf met stempels van klaproos -
pluimharige stempel van suikerbiet -
Stempels van suikermaïs -
pluimharige stempel van glanshaver
· 
· 
