Strijdlied

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
It's a Long Way to Tipperary
Strijdlied uit de Eerste Wereldoorlog

Een strijdlied is een lied dat oproept tot strijd of strijdvaardigheid, vaak gebruikmakend van oorlogs- en martelaarspoëzie, ook oorlogslied of verzetslied genoemd. De toonzetting maakt het geschikt voor samenzang of mars, ze hebben bijna altijd een tweedelige maat en twee regels die beide herhaald worden. Het toongeslacht is, zeker na 1700, majeur.[1] Het is bedoeld om de groepsidentiteit en –samenhang te bevestigen, te verstevigen of af te zetten ten aanzien van andere groeperingen en komt als dusdanig voor in alle tijden en samenlevingen. Ook sommige geuzenliederen, spot- en protestliederen worden tot de strijdliederen gerekend.

In de populaire protestcultuur van de 20e eeuw zijn veel protestliedjes geschreven en ingezet. Naast verzets- en emancipatiebewegingen, gebruikten ook gevestigde regimes het strijdlied, om nationale samenhang te bevorderen. Veel nationale hymnes zijn ontstaan als strijdlied, zoals de Marseillaise, het Wilhelmus, Il Canto degli Italiani (ofwel Fratelli d'Italia), de Brabançonne en het Vietnamese Tiến Quân Ca (Mars naar het Front), ook het Horst Wessellied, eerst het partijlied van de NSDAP, is onderdeel geweest van het Duitse volkslied in de periode 1933-1945.

Strijdliederen vinden we verder ook terug in de christelijke psalmen. Religieuze stromingen maakten en maken nog altijd gebruik van strijdliederen, wereldwijd.

Oudheid[bewerken | brontekst bewerken]

In de Griekse beschaving werd er zeker muziek gemaakt, het woord muziek is afgeleid van de Muzen, en de hymne, in Griekse oorsprong vaak een verheven dichtvorm, is ook een strijdlied, zoals onze nationale hymnes, de volksliederen, en in bijvoorbeeld de Battle Hymn of the Republic. In de Oudgriekse hymne Partheneion, waarvan een deel van de tekst bewaard is gebleven, trekt een koor van tien meisjes ten strijde tegen de Pleiaden.

Aangezien pas in de 9e eeuw na Christus in het Oost-Romeins Rijk een notenschrift ontwikkeld werd, het neumenschrift, en na toevoeging van lijnen rond de 11e eeuw de notenbalk ontstond, is de muziek van voor die tijd niet eenduidig gedocumenteerd, en is er minder te zeggen over het muzikale karakter.

Middeleeuwen[bewerken | brontekst bewerken]

Uit de Middeleeuwen zijn gedichten en liederen bekend over de strijd tussen de christenen en de Saracenen of Basken op het Iberisch Schiereiland. Het Roelantslied hiervan is een ridderroman, die op muziek voorgedragen werd. Volgens Willem van Malmesbury werd het Roelantslied gezongen door de Normandische soldaten in de Slag bij Hastings.

Europese godsdienstoorlogen[bewerken | brontekst bewerken]

De Europese godsdienstoorlogen waren een groot aantal oorlogen tussen de Reformatie en Vrede van Westfalen (1648), waarin de strijd tussen protestantisme en katholicisme centraal stond. Maarten Luther schreef een aantal strijdliederen als 'Nu drijven wy den Paus heraus / Uut Christus kerck en Godes huys', maar er waren ook anti-Luther liederen, zoals 'Nu waket op gy Christen alle / Hier ys geslapen vele tho lange'.

De Tachtigjarige Oorlog[bewerken | brontekst bewerken]

Geus (frans gueux voor bedelaar of schooier) was de scheldnaam, die een aantal edellieden onder leiding van Hendrik van Brederode (1531-1568) in 1566 kreeg bij de aanbieding van het smeekschrift aan Margaretha van Parma. De edellieden verzamelden zich onder de naam geuzen, en trokken in 1568 ten strijde tegen Filips II van Spanje. Hun strijdliederen werden Geuzenliederen genoemd. De bekendste tekstdichter en componist van geuzenliederen was Adriaen Valerius. Nog tijdens de Tachtigjarige Oorlog verscheen in 1626 zijn Nederlandtsche gedenck-clanck, een verzameling geuzenliederen, met melodische notatie, zoals het 'Wilhelmus', 'Merck toch hoe sterck' en 'Waer dat men sich al keerd of wend'.

Uit 1871 dateert 'In naam van Oranje', een lied ter herdenking van de Inname van Den Briel in 1572. Het lied werd gezongen als studentenlied.

De Franse Revolutie[bewerken | brontekst bewerken]

In 1792 schreef een Franse kapitein tijdens de Franse Revolutie zijn Chant de guerre pour l'Armee du Rhin (oorlogslied voor het Rijnleger). Franse troepen uit Marseille zongen het lied bij hun intocht in Parijs, waarna het in 1795 onder de naam Marseillaise het volkslied werd van de Eerste Franse Republiek. Onder de regering van Napoleon Bonaparte werd het lied verboden, maar in 1878 werd de Marseillaise opnieuw het Franse volkslied. Het onofficiële volkslied van de revolutionairen werd echter Ça Ira, een al in 1790 geschreven tekst gebaseerd op een destijds populaire melodie.

Socialisme en communisme[bewerken | brontekst bewerken]

Anti-koloniale Langspeelplaat, R. Dobru

Strijdliederen zijn ook liederen van de anarchistische, communistische of socialistische arbeidersbeweging. Vooral in de eerste helft van de twintigste eeuw vervulden zij een belangrijke functie bij het opluisteren van demonstraties en massamanifestaties. Een standaard, die overal ter wereld wordt gezongen, is de Internationale. De tekst van het lied was al geschreven tijdens de Commune van Parijs (1871), maar werd opnieuw op muziek gezet door Pierre De Geyter. Het lied werd voor het eerst gezongen tijdens een feest van een vakbond in Rijsel, en wordt bijvoorbeeld op bijeenkomsten van de PVDA nog steeds gezongen.

De Belgische Revolutie[bewerken | brontekst bewerken]

Directe aanleiding tot de Belgische opstand tegen Koning Willem I was de opvoering van de opera De Stomme van Portici, waarin het strijdlied 'Amour sacré de la patrie' door de Franstaligen overgenomen werd. De eropvolgende rellen zouden leiden tot de Belgische afscheiding van Nederland.[noot 1]

De Vlaamse Beweging[bewerken | brontekst bewerken]

Na de Belgische afscheiding van Nederland verfranste het land, waartegen de Vlaamse Beweging zich ging verzetten. Tot in de jaren 60 van de van de 20e eeuw speelden strijdliederen een belangrijke en zichtbare rol in die beweging, o.a. door het invoeren van een eigen Vlaams volkslied, 'De Vlaamse Leeuw'. Veel Vlaamse toondichters componeerden strijdliederen die via scholen, jeugd- en culturele bewegingen en zangmanifestaties doordrongen tot in alle lagen van de bevolking. Naast kleinkunst en andere volksliederen programmeert het Vlaams Nationaal Zangfeest nog elk jaar een aantal Vlaamse strijdliederen voor de samenzang. "Ten kamp voor God" is onderdeel van de tekst van het strijdlied van de KSA (Kerels der Noordzee). Veel strijdliederen van de Vlaamse jeugdbewegingen en van de Vlaamse Beweging hadden ook katholieke strijdpunten in hun teksten.

Protestlied in de 20e eeuw[bewerken | brontekst bewerken]

Fanfare van de Eeuwigdurende Bijstand
Zie Protestlied en Politiek activisme voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.

Bekende strijdliederen[bewerken | brontekst bewerken]

Oorlogsliederen[bewerken | brontekst bewerken]

Socialistische liederen[bewerken | brontekst bewerken]

Protest- en verzetsliederen[bewerken | brontekst bewerken]

Voetbal- en andere sportliederen[bewerken | brontekst bewerken]

Overig[bewerken | brontekst bewerken]

  • De SNCC Freedom Singers ondersteunden in de jaren 1960 muzikaal de protestdemonstraties voor de Amerikaanse burgerrechtenbeweging.
  • Marc Ribot verzamelde een aantal strijdliederen op zijn album Songs Of Resistance 1942-2018.[4]
  • Supporters van sportverenigingen uiten hun clubaanhang door het zingen van clubliederen, doorgaans zijn dit strijdliederen. In het algemeen maken veel verenigingen, zoals studentenverenigingen, gebruik van een strijdlied om de samenhorigheid te bevorderen.
  • Canto General, een boek van Pablo Neruda, kent een aantal strijdliederen, op muziek gezet door Mikis Theodorakis