Boschstraatkwartier
| Wijk van Maastricht | |
|---|---|
| |
| Kerngegevens | |
| Gemeente | Maastricht |
| Coördinaten | 50°51'29"NB, 5°41'31"OL |
| Oppervlakte | 38 ha. |
| Inwoners | 1.611 |
Het Boschstraatkwartier is een wijk in het stadsdeel Centrum van Maastricht.
Geografische ligging
De wijk is gelegen in het noordelijk deel van het stadscentrum en wordt begrensd door de aanlanding van de Noorderbrug in het noorden, de rivier de Maas in het oosten, de Gubbelstraat en de Markt in het zuiden en de Boschstraat in het westen. De wijk grenst aan drie andere wijken: de Binnenstad in het zuiden, het Statenkwartier in het westen en Boschpoort in het noorden.
De wijk bestaat globaal uit drie delen:
- de zuidelijke woonwijk Boschstraat-Oost, ook wel de Havezathe genoemd, naar de Rotterdamse projectontwikkelaar, die in de jaren zeventig het grootste deel van dit gebied bebouwde.
- de noordelijke industriewijk rond het Bassin en de Franssensingel, die deels herontwikkeld wordt in het kader van het Belvédèreproject.
- De strook tussen de Van Hasseltkade en de Maas kan als afzonderlijk deelgebied worden gezien, aangezien zich hier uitsluitend infrastructuur (onder andere Maasboulevard, Wilheminakade), grootschalige kantoorpanden en het Landbouwbelang bevinden. Ook voor dit gebied wordt gewerkt aan een herontwikkeling.
Geschiedenis en naamgeving
Het Boschstraatkwartier ontleent zijn naam aan de Boschstraat, de vanouds belangrijke noordelijke uitvalsweg naar 's-Hertogenbosch. Aan het einde van de straat bevond zich de Boschpoort, die kort na het opheffen van de vesting Maastricht in 1867 werd gesloopt.
Het grootste deel van de wijk (dat wil zeggen alles ten noorden van de Kleine Gracht) bevond zich buiten de eerste middeleeuwse omwalling en werd pas in de loop van de 14e eeuw, door de bouw van de tweede middeleeuwse muur, bij de stad Maastricht gevoegd. Aangezien de huidige Sint Matthiaskerk rond 1350 gebouwd werd en er al vermeldingen van een eerdere kapel in dit deel van de stad bestaan, kan aangenomen worden dat het gebied reeds gedeeltelijk bebouwd was voordat het bij de ommuurde stad gevoegd werd. Het meest noordelijke deel (ten noorden van de Franssensingel) lag ook buiten de tweede omwalling.
In het Boschstraatkwartier waren in de Late Middeleeuwen veel lakenwevers gevestigd. Sommige straatnamen (Lakenweversplein, Raamstraat, het Lakenlood) herinneren hieraan. Ook vestigden zich hier een tweetal kloosters, dat van de Antonieters en dat van de Duitse Orde (Nieuwe Biesen). Het Antonietenklooster werd gesloopt voor de aanleg van de Bassin-haven. Van het klooster Nieuwe Biesen is nog een deel van een muur bewaard gebleven in één van de gebouwen van de Koninklijke Nederlandse Papierfabriek.
In 1826 werd de Bassin-haven geopend, die het eindpunt vormde van de Zuid-Willemsvaart. Een jaar later verplaatste Petrus Regout zijn glasslijperij van de Jodenstraat naar de Boschstraat, waar het bedrijf zich snel ontwikkelde. Dit leidde binnen korte tijd tot een transformatie van de wijk. Veel arbeiders van de fabrieken van Regout (pottemennekes) woonden samengepakt in kleine huisjes in deze buurt. Een bekend pand was de door Regout gebouwde Cité Ouvrière in de Sint Teunisstraat, waar tientallen gezinnen samenwoonden in piepkleine een- en tweekamerappartementen.
In 1850 opende het Kanaal Maastricht-Luik, wat de industriële ontwikkeling van de wijk nog versnelde. Nog in hetzelfde jaar begon de bouw van de papierfabriek van Lhoëst-Weustenraad (nu Sappi) op het terrein van het klooster Nieuwe Biesen, tussen de Maas en de Zuid-Willemsvaart. Het terrein aan de westzijde van de Zuid-Willemsvaart was al in gebruik als overslagterrein voor de fabrieken van Petrus Regout. In het begin van de 20e eeuw werd de bebouwing in dit deel vervangen door onder andere een moderne elektriciteitscentrale en een timmerwerkplaats (waar de verpakkingskratten voor de aardewerkproducten werden getimmerd). Het hele complex staat tegenwoordig bekend als de Timmerfabriek. Langs de Maas verrees rond 1920 het gebouw van het Landbouwbelang.
Na de Tweede Wereldoorlog veranderde de wijk voortdurend van karakter. Door de grootscheepse sloop in de jaren zestig en zeventig moesten veel oorspronkelijke bewoners verhuizen (onder andere naar woonscholen als De Ravelijn). In de jaren negentig ontwikkelde het Bassin zich als passantenhaven en horecagebied. Na het vertrek van het Landbouwbelang en Koninklijke Sphinx kwamen veel fabriekspanden leeg te staan. Het plan Belvédère voorziet in de herontwikkeling van deze grote gebouwencomplexen.
Architectuur en stedenbouw
In het Boschstraatkwartier staan tal van monumentale panden, zowel oude als jonge monumenten. Voorbeelden van oude monumenten zijn vooral te vinden in de relatief onaangeroerde "schil" van het plan Havezathe. Met name de Boschstraat telt heel wat monumentale panden, onder andere de gotische Sint-Matthiaskerk (ook wel Sint Matthijs genoemd) en de zgn. Refugie van Hocht. Ook aan de Van Hasseltkade, de Kleine Gracht en de Markt staan nog veel monumentale 18e-eeuwse herenhuizen.
Het plan Havezathe zelf, ofwel Boschstraat-Oost, is een echte woonwijk, grotendeels bestaande uit appartementengebouwen aan verkeersluwe straten en pleinen, gebouwd in de typische stijl van de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw.
Aan de noordzijde van het plan Havezathe ligt het Bassin, de oude binnenhaven van Maastricht. Hier bevinden zich een aantal jonge monumenten, met name uit de tijd van de Industriële Revolutie. Bij de uitvoering van het plan Havezathe werd helaas ook de westwand van het Bassin gesloopt. Na protesten van Monumentenzorg bleef de zuidelijke Bassinwand gespaard. Vooral het pakhuis Maastrichtsch Veem uit 1860 is hier een blikvanger. Verder is er een sluis uit 1850 en een basculebrug uit dezelfde periode te zien. Inmiddels heeft zich rond het Bassin een levendig nautisch kwartier ontwikkeld.
Aan het Bassin ligt ook de papierfabriek Sappi, in de volksmond vaak nog "KNP" (Koninklijke Nederlandse Papierfabriek) genoemd, de enige nog overgebleven fabriek in het centrum van Maastricht. Het hoge witte gebouw stamt uit 1851. Samen met de monumentale Timmerfabriek en het Landbouwbelang vormt de KNP een uniek industrieel ensemble aan het Bassin.
Op het gebied van moderne architectuur heeft het Boschstraatkwartier (nog) weinig hoogstandjes te bieden. Genoemd kunnen worden het witte kantoorgebouw van Jo Coenen aan de Wilhelminakade en het noordelijk deel van Mosae Forum aan de Gubbelstraat van dezelfde architect.
Voorzieningen
De wijk heeft weinig eigen voorzieningen. De meeste winkels liggen aan de Boschstraat en in het noordelijk deel van het winkelcentrum Mosae Forum. De meeste horecavoorzieningen bevinden zich aan de Markt, waarvan de noordwand nog net deel uitmaakt van het Boschstraatkwartier, en in de zgn. werfkelders aan het Bassin.
In en rondom het sinds 2002 gekraakte gebouw van het Landbouwbelang heeft zich een zgn. culturele vrijplaats ontwikkeld met onder andere werkplaatsen voor kunstenaars, een weggeefwinkel en een open podium.
Een aantal culturele instellingen hebben aangegeven zich in de toekomst in de voormalige Timmerfabriek van de Koninklijke Sphinx te gaan vestigen. Er bestaan plannen om op het terrein van het Landbouwbelang, na sloop, een groot hotel- en theatercomplex te bouwen.
Het Boschstraatkwartier is uitstekend bereikbaar per openbaar vervoer. De meeste stadsbussen van Veolia en een aantal streekbussen hebben halteplaatsen aan de Maasboulevard, de Gubbelstraat en de Boschstraat. In de toekomst zal de sneltram Hasselt-Maastricht, die waarschijnlijk via de Maasboulevard naar de Wilhelminabrug zal rijden, de wijk nog beter ontsluiten. Het noordelijk deel van het Boschstraatkwartier wordt doorsneden door de spoorlijn Maastricht-Hasselt. Deze spoorlijn is echter sinds 1954 niet meer in gebruik voor personenvervoer en pas sinds 2008 weer in gebruik voor goederenvervoer (ten behoeve van Sappi).
Fotogalerij
-
Gubbelstraat met nieuwbouw Mosae Forum -
Boschstraat met Refugie van Hocht -
Boschstraat-Oost (Havezathe) -
Sappi vanaf de overkant van de Maas
Externe link
· 
· 
