Naar inhoud springen

Grondwettelijk Hof (België)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
(Doorverwezen vanaf Grondwettelijk Hof van België)
Grondwettelijk Hof
(Frans: Cour constitutionnelle)
(Duits: Verfassungsgerichtshof)
Koningsplein met links op de foto het Grondwettelijk Hof, naast de St. Jacobskerk.
Koningsplein met links op de foto het Grondwettelijk Hof, naast de St. Jacobskerk.
Type Constitutioneel hof
Werktalen Nederlands, Frans en Duits
Jurisdictie Vlag van België België
Zittingsplaats(en) Koningsplein 7
1000 Brussel
Geschiedenis
Voorganger(s) Arbitragehof
Samenstelling
Samenstelling 12 rechters
Voorzitters Luc Lavrysen (sinds 25 september 2020)
Pierre Nihoul (sinds 15 september 2021)
Benoeming Voorgedragen door Kamer of Senaat met 2/3-meerderheid;
Benoemd door de Koning
Website
www.const-court.be
Portaal  Portaalicoon   Mens & maatschappij

Het Grondwettelijk Hof (Frans: Cour constitutionnelle, Duits: Verfassungsgerichtshof) is een bijzonder rechtscollege in België dat toeziet op de naleving van de bevoegdheidsverdeling tussen de federale Staat, de gemeenschappen en de gewesten enerzijds en de naleving van de grondrechten anderzijds. In 1980 werd het opgericht onder de naam "Arbitragehof" (Frans: Cour d'arbitrage, Duits: Schiedshof). In 2007 werd de benaming alleen in de tekst van de Grondwet gewijzigd; de wetten van 21 februari 2010 zorgden ervoor dat de naam ook in de bijzondere of gewone wetten aangepast werd.

Geschiedenis

[bewerken | brontekst bewerken]

Na de staatshervorming van 1970 werden in België gemeenschappen en gewesten opgericht die zelf wetsbepalingen (decreten, ordonnanties, besluiten) konden uitvaardigen in die materies waarvoor zij bevoegd waren. Om te oordelen over eventuele bevoegdheidsoverschrijdingen die daarbij konden optreden, was er een instantie nodig om als "scheidsrechter" op te treden. Dit werd het Arbitragehof.

De oprichting van het Arbitragehof werd in 1980 in de Belgische Grondwet ingeschreven. Een wet van 28 juni 1983 stelde de samenstelling, de bevoegdheid en de werking ervan vast. De installatievergadering vond plaats in de senaat op 1 oktober 1984. Op 5 april 1985 sprak het zijn eerste arrest uit.

Bij de grondwetsherziening van 1988 werd de bevoegdheid van het Arbitragehof uitgebreid tot die van een grondwettelijk hof.

Op 7 mei 2007 werd de naam in die zin gewijzigd in Grondwettelijk Hof.[1] Deze naam heeft als voordeel dat hij beter aansluit bij de functie van het Hof en de verwarring met arbitrage als middel van geschillenbeslechting in het privaatrecht uitsluit.

Bevoegdheid en werking

[bewerken | brontekst bewerken]

Het Grondwettelijk Hof heeft de bevoegdheid om wetsbepalingen van wetskrachtige akten nietig te verklaren indien die strijdig zijn met de grondwettelijke bevoegdheidsverdeling: zo werd bv. de zgn. Turteltaks vernietigd wegens bevoegdheidsoverschrijding door het Vlaams Gewest. Zulke vernietiging gebeurt met terugwerkende kracht, dit wil zeggen dat die bepaling dan wordt geacht nooit te hebben bestaan.

Sinds 1988 kan het Hof ook oordelen of de wetsbepalingen bepaalde principes uit de Grondwet schenden. Het gaat daarbij over het gelijkheidsbeginsel, het verbod tot discriminatie, verschillende rechten en vrijheden (inzake onderwijs, privacy, arbeid, huisvesting, de vrijheid van meningsuiting ("vrijheid van drukpers"), ...), over wie belastingen mag invoeren en over de bescherming van vreemdelingen in België. Deze zijn te vinden in titel II van de Grondwet en de artikelen 143 paragraaf 1, 170, 172 en 191. Daarnaast kan het Hof ook toetsen aan algemene rechtsbeginselen met grondwettelijke waarde zoals aan internationaalrechtelijke beginselen (bijvoorbeeld de rechten van verdediging), het lex-certabeginsel, het rechtszekerheidsbeginsel ...

Een beroep tot vernietiging van een wetsbepaling kan bij het Grondwettelijk Hof ingediend worden door:

  • de federale regering
  • de regeringen van de gemeenschappen en gewesten;
  • de voorzitters van alle wetge­vende vergade­rin­gen, op verzoek van twee derden van hun leden;
  • iedere natuurlijke of rechtspersoon. Zij moeten echter wel aantonen dat zij persoonlijk en rechtstreeks nadeel ondervinden van de aangevochten bepaling.

Daarnaast kunnen alle rechtscolleges een prejudiciële vraag stellen aan het Grondwettelijk Hof als zij een probleem hebben met betrekking tot de schending van bevoegdheidsverdelende regels of fundamentele rechten. Zij moeten dan de uitspraak van het Hof afwachten alvorens zelf een uitspraak te doen in de concrete zaak die aanleiding gaf tot de vraag. Deze prejudiciële vragen kunnen zelfs betrekking hebben op vaste rechtspraak van het Hof van Cassatie die al dan niet in strijd zou zijn met bijvoorbeeld het gelijkheidsbeginsel.

Het Hof heeft ook twee atypische bevoegdheden. Enerzijds onderzoekt het of de vraag die door een gewestelijke volksraadpleging wordt gesteld, gelezen kan worden naast de grondwet, waarbij de vraag wordt gesteld of de bevoegdheidsverdelende regels en proceduregels correct werden nageleefd. Deze bevoegdheid wordt aangeduid als het juridisch vooronderzoek waarbij het Hof niet de opportuniteit, maar de juridische correctheid van de vraagstelling in overweging neemt. Anderzijds treedt het Hof op als beroepsinstantie bij de beroepen tegen de beslissing van de Kamer van volksvertegenwoordigers tot sanctionering van een lid van de Kamer waartoe diens misbruik van bepaalde verkiezingsuitgaven als aanleiding diende.

Bekende arresten

[bewerken | brontekst bewerken]

Huisvesting

[bewerken | brontekst bewerken]

Sinds het najaar van 1993 is het hof gehuisvest in zijn huidige locatie in het Hotel Coudenberg aan het Koningsplein te Brussel, naast de kerk Sint-Jacob-op-Koudenberg, aan de achterzijde vlak aan het Koninklijk Paleis van Brussel.

Samenstelling

[bewerken | brontekst bewerken]

Het Grondwettelijk Hof bestaat uit twaalf rechters, die voor het leven benoemd zijn: zes van de Nederlandse en zes van de Franse taalgroep. Deze worden benoemd door de Koning uit een lijst met twee kandidaten, beurtelings door de Kamer van volksvertegenwoordigers en de Senaat voorgedragen met een meerderheid van minstens twee derden van de stemmen van de aanwezige leden. Zes van de rechters zijn oud-parlementsleden (politici), de andere zes zijn juristen (hoogleraar of (buiten)gewoon hoogleraar in de rechten aan een Belgische universiteit, raadsheer uit het Hof van Cassatie, lid van het openbaar ministerie bij het Hof van Cassatie, staatsraad, lid van het auditoraat bij de Raad van State of referendaris bij het Grondwettelijk Hof). De vereiste van een bepaald aantal rechters met een politieke achtergrond kwam er uit de destijdse angst voor een gouvernement des juges.

Dit is de huidige inrichting van het Grondwettelijk Hof:

Rechters

[bewerken | brontekst bewerken]
Rechter Categorie Taalgroep Voorgedragen door Begin mandaat Opmerkingen
Lavrysen, Luc Luc Lavrysen Magistraat Nederlands Agalev/Groen!/Groen 19 januari 2001 Voorzitter van de Nederlandse taalgroep sinds 25 september 2020.
Kherbache, Yasmine Yasmine Kherbache Politicus Nederlands sp.a/Vooruit 17 december 2019
de Bethune, Sabine Sabine de Bethune Politicus Nederlands CD&V 22 juni 2021
Moerman, Fientje Fientje Moerman Politicus Nederlands Open Vld 18 maart 2018
Bribosia, Emmanuelle Emmanuelle Bribosia Magistraat Frans PS 29 oktober 2021
Jadin, Kattrin Kattrin Jadin Politicus Duits MR 26 september 2022
Nihoul, Pierre Pierre Nihoul Magistraat Frans cdH 18 april 2010 Voorzitter van de Franse taalgroep sinds 15 september 2021.
Giet, Thierry Thierry Giet Politicus Frans PS 21 juni 2013
Pâques, Michel Michel Pâques Magistraat Frans onbekend 9 september 2018
Pieters, Danny Danny Pieters Magistraat Nederlands N-VA 13 januari 2021
Verrijdt, Willem Willem Verrijdt Magistraat Nederlands N-VA 21 maart 2022
Plovie, Magali Magali Plovie Politicus Frans Ecolo 11 september 2023


De Nederlandse taalgroep heeft met de aanstelling van drie vrouwen in de afgelopen twaalf jaar het genderevenwicht onder de rechters hersteld, in overeenstemming met het advies van de Raad van Europa om rechterlijke onafhankelijkheid en onpartijdigheid te bevorderen. [2]

Griffiers

[bewerken | brontekst bewerken]

Nederlandse taalgroep

[bewerken | brontekst bewerken]

Franse taalgroep

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Nicolas Dupont

Emeriti en ereleden (rechters)

[bewerken | brontekst bewerken]
Rechter Categorie Taalgroep Voorgedragen door Begin mandaat Einde mandaat Opmerkingen
Delva, Jan Jan Delva Magistraat Nederlands CVP 10 september 1984 27 januari 1993 Voorzitter van de Nederlandse taalgroep van 3 oktober 1984 tot 27 januari 1993.
Calewaert, Willy Willy Calewaert Politicus Nederlands SP 10 september 1984 30 oktober 1986
Debaedts, Fernand Fernand Debaedts Magistraat Nederlands CVP 10 september 1984 6 augustus 1993 Voorzitter van de Nederlandse taalgroep van 2 februari tot 6 augustus 1993.
De Grève, Louis Louis De Grève Politicus Nederlands PVV/VLD 10 september 1984 16 oktober 1999 Voorzitter van de Nederlandse taalgroep van 14 september 1993 tot 16 oktober 1999.
Blanckaert, Karel Karel Blanckaert Politicus Nederlands CVP 10 september 1984 31 augustus 1994
Suetens, Louis-Paul Louis-Paul Suetens Magistraat Nederlands CVP 10 september 1984 2 september 1996 Overleden in functie.
Boel, Henri Henri Boel Politicus Nederlands SP 24 november 1986 4 september 2001 Voorzitter van de Nederlandse taalgroep van 14 maart tot 4 september 2001.
De Baets, Georges Georges De Baets Magistraat Nederlands CVP 15 januari 1993 13 maart 2001 Voorzitter van de Nederlandse taalgroep van 17 oktober 1999 tot 13 maart 2001.
Coremans, Henri Henri Coremans Magistraat Nederlands SP 10 december 1993 31 oktober 2000
Arts, Alex Alex Arts Politicus Nederlands CVP/CD&V 14 november 1994 8 oktober 2007 Voorzitter van de Nederlandse taalgroep van 5 september 2001 tot 8 oktober 2007.
Bossuyt, Marc Marc Bossuyt Magistraat Nederlands VLD/Open Vld 28 januari 1997 8 januari 2014 Voorzitter van de Nederlandse taalgroep van 9 januari 2007 tot 8 januari 2014.
de Groot, Etienne Etienne de Groot Politicus Nederlands VLD/Open Vld 17 december 1999 16 februari 2018 Voorzitter van de Nederlandse taalgroep van 1 februari 2016 tot 16 februari 2018.
Alen, André André Alen Magistraat Nederlands CVP/CD&V 16 maart 2001 24 september 2020 Voorzitter van de Nederlandse taalgroep van 9 januari 2014 tot 31 januari 2016 en van 17 januari 2018 tot 24 september 2020.
Derycke, Erik Erik Derycke Politicus Nederlands SP/sp.a 5 september 2001 27 oktober 2019
Merckx-Van Goey, Trees Trees Merckx-Van Goey Politicus Nederlands CD&V 17 december 2007 17 juni 2021
Leysen, Riet Riet Leysen Magistraat Nederlands N-VA 23 januari 2014 14 maart 2022
Gutt, Étienne Étienne Gutt Magistraat Frans PRL 10 september 1984 30 september 1989 Voorzitter van de Franse taalgroep van 3 oktober 1984 tot 30 september 1989.
Sarot, Jean Jean Sarot Magistraat Frans PS 10 september 1984 31 december 1990 Voorzitter van de Franse taalgroep van 28 november 1989 tot 31 december 1990.
Pétry, Irène Irène Pétry Politicus Frans PS 10 september 1984 19 juni 1992 Voorzitter van de Franse taalgroep van 14 januari 1991 tot 19 juni 1992.
Wathelet, Jacques Jacques Wathelet Politicus Frans PRL 10 september 1984 18 november 1992 Voorzitter van de Franse taalgroep van 31 juli tot 18 november 1992.
André, Dieudonné Dieudonné André Politicus Frans PSC 10 september 1984 7 maart 1993 Voorzitter van de Franse taalgroep van 22 december 1992 tot 7 maart 1993.
Melchior, Michel Michel Melchior Magistraat Frans PS 10 september 1984 4 december 2010 Voorzitter van de Franse taalgroep van 1 april 1993 tot 17 augustus 2009 en van 29 maart tot 4 december 2010.
François, Lucien Lucien François Magistraat Frans PRL/MR 22 november 1989 26 maart 2004
Martens, Paul Paul Martens Magistraat Frans PS 24 december 1990 28 maart 2010 Voorzitter van de Franse taalgroep van 18 augustus 2009 tot 28 maart 2010.
de Wasseige, Yves Yves de Wasseige Politicus Frans PS 26 juli 1992 14 december 1994
Delruelle-Ghobert, Janine Janine Delruelle-Ghobert Politicus Frans PRL 21 december 1992 24 april 2001
Cerexhe, Etienne Etienne Cerexhe Politicus Frans PSC 1 december 1993 18 april 2001
Henneuse, Roger Roger Henneuse Politicus Frans PS 6 januari 1995 18 juni 2013 Voorzitter van de Franse taalgroep van 5 december 2010 tot 18 juni 2013.
Snappe, Jean-Paul Jean-Paul Snappe Politicus Frans Ecolo 16 mei 2001 31 oktober 2019
Spreutels, Jean Jean Spreutels Magistraat Frans MR 25 april 2004 31 augustus 2018 Voorzitter van de Franse taalgroep van 19 juni 2013 tot 31 augustus 2018.
Daoût, François François Daoût Magistraat Frans PS 6 januari 2011 14 september 2021 Voorzitter van de Franse taalgroep van 1 september 2018 tot 14 september 2021.
Moerman, Jean-Paul Jean-Paul Moerman Politicus Frans PRL/MR 16 mei 2001 13 augustus 2022
Detienne, Thierry Thierry Detienne Politicus Frans Ecolo 12 juli 2020 31 juli 2023

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Grondwettelijk_Hof_(België)&oldid=68321102"