Jelsum
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie | Friesland | ||
| Gemeente | Leeuwarden | ||
| Coördinaten | 53° 14′ NB, 5° 47′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 5,31[1] km² | ||
| - land | 5,23[1] km² | ||
| - water | 0,08[1] km² | ||
| Inwoners (2023-01-01) |
320[1] (61 inw./km²) | ||
| Woningvoorraad | 149 woningen[1] | ||
| Overig | |||
| Woonplaatscode | 3228 | ||
| Belangrijke verkeersaders | 
| ||
| Foto's | |||
| |||
| Boerderijen in Jelsum | |||
| |||
Jelsum is een dorp in de gemeente Leeuwarden, in de Nederlandse provincie Friesland. Jelsum ligt tussen Cornjum en de stad Leeuwarden ten oosten van de N357. In 2023 telde het dorp 320 inwoners, waarvan 125 inwoners in het buitengebied.
Binnen het dorpsgebied van Jelsum liggen de buurtschappen Groote Bontekoe (grotendeels) en Vensterburen en de voormalige buurtschap 't Haantje. In het dorpsgebied liggen onder meer de Kleine Vaart en de Jelsumervaart.
De dorpen Britsum, Cornjum en Jelsum werken op veel fronten samen. Jelsum en Cornjum hebben gezamenlijk een dorpsbelangenvereniging.
Geschiedenis
[bewerken | brontekst bewerken]Jelsum is ontstaan op een terp die voor de christelijke jaartelling werd opgeworpen op een kwelderwal.[2] De terp is permanent bewoond sinds de midden-ijzertijd.[3] Aan het eind van de 19e eeuw is het noordelijke deel van de terp afgegraven.[2]
De plaats werd onder andere vermeld als Heilsum rond 1270, als Helsim en Hielzum in 1402 als Helsum en Hyelsum in 1472 en als Jelsum in 1503. De plaatsnaam verwijst waarschijnlijk naar de woonplaats (heem/um) van de persoon Helle.[4]
Tot 2018 behoorde Jelsum tot de gemeente Leeuwarderadeel.
Monumenten
[bewerken | brontekst bewerken]
Een deel van Jelsum is een beschermd dorpsgezicht, een van de beschermde stads- en dorpsgezichten in Friesland. Verder zijn er in het dorp een aantal rijksmonumenten.
States
[bewerken | brontekst bewerken]In Jelsum staat de state (landhuis) Dekemastate, een oude state, die in gebruik is als museum en trouwlocatie. Ten oosten van Jelsum lag de Hinnemastate.
Kerk
[bewerken | brontekst bewerken]
De hervormde Sint Genovevakerk dateert uit de 12e eeuw. De kerk staat hiermee op de 57e positie van de oudste kerken van Nederland.[5]
In 2010 vond er een archeologisch onderzoek plaats ten noorden van de middeleeuwse kerk.[6]
Sport
[bewerken | brontekst bewerken]De voetbalvereniging VV DTD, (De Trije Doarpen) bestaat sinds 1939 en heeft leden uit de dorpen Jelsum, Cornjum en Britsum. De voetbalvelden liggen in Jelsum. Sinds 2013 zijn de kaatsverenigingen van de dorpen samengegaan onder de naam KF It Partoer.
Cultuur
[bewerken | brontekst bewerken]De drie dorpen hebben een gezamenlijk toneelvereniging; de Vriendenkring. Vaste plek is in Jelsum. In Cornjum staat het dorpshuis van de drie dorpen, De Bining.
Onderwijs
[bewerken | brontekst bewerken]Sinds 2015 is na fusies de samenwerkingsschool De Swirrel in Britsum ontstaan en vormt sindsdien de basisschool voor de drie dorpen. Door deze fusie gaan kinderen ook naar school in Leeuwarden, wat op een gelijke afstand van Britsum ligt.
Jabikspaad
[bewerken | brontekst bewerken]De oostelijke route van het Jabikspaad, de Friese Camino de Santiago, gaat door Jelsum. Het Jabikspaad is 130 kilometer lang en loopt van Sint Jacobiparochie naar Hasselt.
Bekende (ex-)inwoners
[bewerken | brontekst bewerken]Geboren in Jelsum
[bewerken | brontekst bewerken]- Festus Hommius (1576-1642), theoloog, predikant en bijbelvertaler
- Frans van Donia (1580-1651), militair en vertegenwoordig bij de Vrede van Munster
- Hector Livius van Haersma (1737-1820), grietman
- Sjirk de Wal (1852-1909), kaatser die zeven keer de PC won
- Jan Wijga (1902-1978), reclametekenaar
Overleden in Jelsum
[bewerken | brontekst bewerken]- Rigtje Boelstra (1893-1969), rundveefokster en tekenares
Externe link
[bewerken | brontekst bewerken]- ↑ a b c d e Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen, 1 januari 2023, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen
- ↑ a b Jelsum. www.frieslandwonderland.nl. Geraadpleegd op 4 april 2025.
- ↑ Bakker, Marco, Aardewerk van Jelsum. RUG (01-01-2016). Gearchiveerd op 12 december 2022. Geraadpleegd op 1 augustus 2022.
- ↑ G. van Berkel & K. Samplonius (2018), Nederlandse plaatsnamen verklaard
- ↑ Alde Fryske Tsjerken. aldefrysketsjerken.nl. Geraadpleegd op 7 januari 2025.
- ↑ Archeologen graven in Jelsum
· 
· 
