Wartena
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Friesland
| ||
| Gemeente |  Leeuwarden
| ||
| Coördinaten | 53° 9′ NB, 5° 54′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Inwoners (2021-01-01) |
925[1] | ||
| Overig | |||
| Postcode | 9003 | ||
| Netnummer | 058 | ||
| Woonplaatscode | 2541 | ||
| Belangrijke verkeersaders | N31 | ||
| Foto's | |||
| |||
| Zicht op Wartena (2007) | |||
| |||
| |||
Wartena (officieel, Fries: Warten) is een dorp in de gemeente Leeuwarden, in de Nederlandse provincie Friesland.
Het ligt ten zuidoosten van de stad Leeuwarden. Het dorp ligt aan beide zijde van de Wartenaagsterwijd, die het Langdeel via de Rogsloot verbindt met het Prinses Margrietkanaal en de Langesloot. Die laatste verbindt het dorp met het natuur- en watersportgebied Nationaal Park De Oude Venen, dat deels binnen het dorpsgebied valt.
Het samen komen van deze waters wordt de Kruiswaters (Fries: de Krúswetters) genoemd. Aan de Rogsloot zit de Jachthaven Wartena. In 2021 telde het dorp 925 inwoners. Onder het dorp valt ook de buurtschap Midsburen.
Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
Ondanks het feit dat het lang een vaartdorp was is het ontstaan op een terp, die al bewoond werd voor het jaar 1000, en was het vooral op de landbouw gericht. Pas in de 19e eeuw werd het dorp via goede verbindingswegen over land bereikbaar. Een eeuw later is het zich meer gaan richten op het toerisme.
De oudste vermelding dateert uit 1412 als het al vermeld werd als Wartena. In 1538 werd het vermeld als to Warthena en in 1579 als Wartna. De plaatsnaam verwijst naar het geslacht/de familie Wartena.
Tot de gemeentelijke herindeling in 1984 maakte Wartena deel uit van de toenmalige gemeente Idaarderadeel, die toen opging in de gemeente Boornsterhem. Op 1 januari 2014 is deze gemeente opgeheven, waarop Wartena onderdeel is geworden van de gemeente Leeuwarden.
In 1989 werd door de gemeente Boornsterhem de officiële naam van de plaats gewijzigd in het Friestalige Warten. In de gemeente Leeuwarden zijn de Nederlandse plaatsnamen de officiële, behalve voor de plaatsen die overgenomen werden van de opgeheven gemeente Boornsterhem, waarbij de officiële status van de Friestalige namen werd gehandhaafd.
Kerk[bewerken | brontekst bewerken]
De huidige Hervormde kerk dateert van 1770. Bij de bouw werd kap van de middeleeuwse voorganger hergebruikt.
Langhuis[bewerken | brontekst bewerken]
In Warten staat het laatst compleet overgebleven type langhuis boerderij, ook wel oude of gewone Friese boerenhuis of vakkenhuis genoemd. Het langhuis in Wartena is gedateerd op 1725. In de zestiende en zeventiende eeuw werd dit type boerderij aangeduid als huizinge. Het langhuis ging vooraf aan de nu kenmerkende hoge schuurboerderijen in de provincie Friesland, hoewel beide bouwtradities, het langhuis en de schuurbroerderij, lang naast elkaar hebben bestaan. Geschat wordt dat er rond 1550 ongeveer 14.000 langhuizen hebben bestaan in de provincie Friesland. De hoge schuurboerderij kwam in opmars aan het eind van de zestiende eeuw, toen de productiviteit van grasland steeg door betere ontwatering en daarmee ook de behoefte aan een grotere opslagruimte voor hooi.[2] Het langhuis bestaat uit drie delen. Het woongedeelte heet het binnenhuis, het tussengedeelte waar vaak de boterproductie plaatsvond heet het middenhuis, en de stal en schuur heet het buitenhuis. Hooi werd naast het langhuis opgeslagen in een hooiberg of (aangebouwde) hooischuur. Het langhuis van Wartena heeft een losstaande hooiberg met verschuifbaar dak. Het langhuis is onderdeel van Museum Warten.
Molens[bewerken | brontekst bewerken]
Ten zuidoosten van het dorp staat in De Alde Feanen de molen De Ikkers, een oorspronkelijk uit de achttiende eeuw daterende spinnenkopmolen. In de buurt staat een romp van de molen Polder 80, wat ook een spinnenkopmolen was. Deze molen uit de 19e eeuw werd in 1952 voor deel gesloopt waardoor er alleen nog een romp over is.
Dieper in het nationale park staat de Windmotor Hooidamsloot.
Scheepswerf[bewerken | brontekst bewerken]
In de buurtschap, Midsburen, van het dorp was vanaf 1907 een scheepswerf gevestigd waar onder andere skûtsjes, sleepboten en coasters werden gebouwd. Ook MS Sier werd hier gebouwd. In 2003 ging de werf failliet.
Veerpont[bewerken | brontekst bewerken]
Vanuit de Jachthaven Wartena kan men met het op zonne-energie varende fiets- en voetveer "De Oerhaal" het Nationaal Park De Oude Venen bereiken. Het hierop aansluitende (fiets)pad gaat langs het water van de Langesloot richting Eernewoude.
Sport[bewerken | brontekst bewerken]
Samen met de dorpen Akkrum, Grouw en Roordahuizum heeft het sinds 2012 de korfbalvereniging Mid-Fryslân.
Onderwijs[bewerken | brontekst bewerken]
Het dorp heeft een eigen basisschool, De Finne geheten.
Bevolkingsontwikkeling[bewerken | brontekst bewerken]
| 1999 | 2002 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2012 | 2018 | 2019 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 988 | 997 | 1022 | 1014 | 998 | 1003 | 996 | 991 | 948 | 905 | 900 | 925 |
Geboren in Wartena[bewerken | brontekst bewerken]
- Sipke Castelein (1910-1995), schaatser (winnaar elfstedentocht 1933)
- Jeen Nauta (1926-1986), schaatser
- Pieter Bergsma (1927-2012), dammer
- Piter Boersma (1947), schrijver, tijdschriftredacteur en lexicograaf
- Marit Bouwmeester (1988), zeilster
Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]
Externe link[bewerken | brontekst bewerken]
Bronnen, noten en/of referenties
|
