Lightrail
Lightrail is een verzamelnaam van spoorvervoersystemen die zich ergens tussen trein, metro en tram in bevinden: sneller dan een tram, lichter en goedkoper dan een trein.
Hoewel de term doet vermoeden dat het een compleet nieuw vervoersysteem is, bestonden er in vroeger tijden ook al railvoertuigen die trein noch tram waren, zoals interlokale trams (bijvoorbeeld de Blauwe Tram), lokaalspoorwegen en interurbans in de Verenigde Staten van Amerika. In de afgelopen decennia zijn de meeste hiervan verdwenen, hoewel in Zwitserland nog veel oude spoorlijntjes te vinden zijn met het karakter van een interlokale tramlijn of lokaalspoorweg. Dit soort netwerken is weer in opkomst, met name in stedelijke gebieden, en worden tegenwoordig vaak met lightrail aangeduid. In Zwitserland rijden bijv. in Pontresina de treinen van Rhätische Bahn gewoon als tram door de stad.
Inhoud
Soorten[bewerken]
De term lightrail is niet eenduidig en wordt te pas en te onpas gebruikt voor verschillende soorten modern railvervoer. Hoewel er vele uitzonderingen voorkomen, worden lightrailnetwerken algemeen onderverdeeld in drie groepen:
Sneltram[bewerken]
De interlokale tramlijnen of sneltrams (de Duitse variant Stadtbahn wordt hier ook toe gerekend). Dit betreft lange tramverbindingen voor regionaal of voorstedelijk gebruik. Een Nederlands voorbeeld is de Utrechtse sneltram, RandstadRail en metro/sneltramlijn 51. RandstadRail heeft de voormalige spoorlijn zoetermeerlijn overgenomen. De sneltrams rijden hier op het voormalige treinspoor. Normaal railverkeer vindt hier niet meer plaats. Moderne lagevloerstadstrams zoals de Citadis en de Combino, vooral nieuwe tramnetwerken waar veel vrije baan is toegepast schaart men soms als sneltram onder lightrail, hoewel dit soort netwerken meestal gewoon als tram worden aangeduid.
Tramtrein[bewerken]
Wanneer spoorvoertuigen op zowel tram als op treinsporen kunnen rijden noemt men dit een tramtrein. De term is oorspronkelijk afkomstig uit Frankrijk maar inmiddels is het concept in heel Europa te vinden, zoals in het Duitse Karlsruhe. Dit wordt het Karlsruher Modell genoemd. Ook in Kassel, Saarbrücken en Zwickau zijn inmiddels soortgelijke systemen ontstaan. Specifiek voor Zwickau geldt dat het systeem werd geconcipieerd als een regionale trein (lighttrain) die de stad binnenrijdt (op tramsporen). Dit zogeheten Zwickauer Modell staat tegenover de tram die zich buiten de stad op de treinsporen begeeft (Karlsruher Modell).
Lichtgewichttrein[bewerken]
De nieuwste generatie lichte en goedkope treinstellen worden ook wel lichtgewichttrein of lighttrain genoemd. Een Belgisch voorbeeld zijn de Desiro-treinen die op het toekomstige GEN zouden moeten gaan rijden. Omdat dit in feite reguliere treinen zijn plaatst niet iedereen deze vervoersvorm onder de benaming lightrail.
Overig[bewerken]
De term lightrail wordt ook wel (foutief) gebruikt voor licht en goedkoop gebouwde metrolijnen zoals de VAL-metro in diverse steden in Frankrijk. In sommige landen wordt ook wel de term LRT (Light Rapid Transit) gebruikt, waarmee meestal lightrail of een "lichte" metro wordt bedoeld.
Meerjarenplan Lightrail voor Nederland[bewerken]
De planontwikkelingen van sommige Nederlandse lightrail projecten loopt al meer dan 15 jaar. Met uitzondering van één project is de overheid tot en met 2008 niet overgegaan tot realisering. De Jonge Veranderaars hebben in november 2008 een eerste stap om verandering en versnelling in dit proces op gang te krijgen. Zeven lightrail projecten zijn aan de hand van een vragenlijst ingevuld door 75 experts op een aantal punten (zoals urgentie, kosten/baten, bereikbaarheid regio) beoordeeld. Uit dit onderzoek blijkt dat de aanleg van de tramverbinding Utrecht Centraal naar universiteitscomplex De Uithof als eerste moet worden uitgevoerd. Daarna volgt Kolibri/RegioTram Groningen, HOV-as Arnhem-Nijmegen, RijnGouweLijn, Vertramming ZuidTagent, Zwolle-Kampen, en het Spartacus project Maastricht-Hasselt. Meerdere resultaten zijn terug te lezen in het verslag 'Ranking the LightRail Stars'.[1]
| rangschikking | type | lijn | status |
|---|---|---|---|
| 1 | sneltram | Uithoflijn | in aanleg, opening vermoedelijk in december 2019 |
| 2 | sneltram of (gewone) tram | RegioTram Groningen | afgevoerd |
| 3 | sneltram of (gewone) tram | HOV-as Arnhem-Nijmegen | in studie voor sectie Nijmegen - Lent, mogelijk aanleg als HOV-bus |
| 4 | sneltram of tramtrein | RijnGouweLijn | afgevoerd, vervangen door bus |
| 5 | sneltram of (gewone) tram | Vertramming Zuid-Tangent | uitgesteld |
| 6 | sneltram | Zwolle-Kampen | afgevoerd, de spoorlijn wordt geëlektrificeerd en zal vanaf december 2017 worden geëxploiteerd door Syntus, die FLIRTs zal gebruiken. |
| 7 | tramtrein | Spartacus Maastricht-Hasselt | opening in 2021 |
| NvT | Lightrail | Uden-Oss | wordt onderzocht |
Zie ook[bewerken]
- C-Train (sneltramnetwerk in Calgary)
- Hoekse Lijn
- Premetro
- RandstadRail
- RegioTram Groningen
- RijnGouwelijn
- Tramlijn 4 (Parijs), een voorbeeld van een Tram-Train
- Utrechtse sneltram
- metro/sneltramlijn 51
| Bronnen, noten en/of referenties |
