Statenkwartier (Maastricht)

Statenkwartier (Maastricht)

Wijk van Maastricht
Kerngegevens
Gemeente	Maastricht
Coördinaten	50°51'18"NB, 5°41'30"OL
Oppervlakte	41 ha.
Inwoners	2.755

Ruïne Beyartklooster

Grote Gracht - hoek Capucijnenstraat

Capucijnengang: verbouwde kapel met wooneenheden

Het Statenkwartier is een wijk in het stadsdeel Centrum in de gemeente Maastricht.

Geografische ligging

Het Statenkwartier ligt in het noordwesten van het Maastrichtse stadscentrum en wordt begrensd door de wijken Binnenstad en Kommelkwartier in het zuiden, het Boschstraatkwartier in het oosten en het Frontenkwartier in het noordwesten. De belangrijkste begrenzende straten zijn de Grote Gracht (met in haar verlengde de Brusselsestraat), de Statensingel en de Boschstraat.

De wijk bestaat grofweg uit vier delen:

• het voormalige Sphinxterrein, waarvan de herontwikkeling begin 2009 is gestart, ten noorden van de lijn Maagdendries-Achter de Barakken;
• het woongebied tussen Boschstraat en Bogaardenstraat, ook wel aangeduid als Boschstraat-West;
• het gebied tussen Bogaardenstraat en Capucijnenstraat, waarvan het noordelijk deel momenteel herontwikkeld wordt tot woongebied (Lindenkruis-Nutsbedrijven);
• het grote gebied tussen Capucijnenstraat, Brusselsestraat en Statensingel, met daarin centraal het kloostercomplex de Beyart.

Geschiedenis en naamgeving

De namen Statenkwartier en Statensingel zijn ontleend aan de naam van een nabijgelegen straat. Toen in de tweede helft van de 19e eeuw op de voormalige vestingwerken singels werden aangelegd, kregen die de namen van vroegere machthebbers: Prins Bisschopsingel, Hertogsingel, Fransensingel en in dit geval Statensingel.

Het gebied van het huidige Statenkwartier ging pas in de Late Middeleeuwen deel uitmaken van de stad Maastricht. In de tweede helft van de 14e eeuw werden de huizen, die toen al langs de hoofdwegen Brusselsestraat, Capucijnenstraat en Boschstraat stonden, bij de stad gevoegd door de bouw van de tweede middeleeuwse omwalling. Een groot deel van het tussenliggend gebied bleef toen nog lang onbebouwd, zoals te zien is op de Maquette van Maastricht. Enkele kloosters (onder andere de Beyart, het Bogaardenklooster, de kapucijnen en de penitenten) bezaten hier uitgestrekte moestuinen en boomgaarden.

In de 19e eeuw ontwikkelde zich het noordelijk deel van de wijk (het huidige Sphinxterrein) tot wat wellicht de bakermat van de Industriële Revolutie in Nederland genoemd kan worden. Daar bouwde Petrus Regout vanaf 1820 in snel tempo een groot industrieel complex op, met onder andere een glas- en kristalfabriek, een aardewerkfabriek, een meniefabriek, een potasfabriek, een spijkerfabriek en een geweerfabriek.

Architectuur en stedenbouw

In het Statenkwartier bevinden zich een groot aantal bezienswaardigheden. In het noordelijk deel van de wijk overheerst het industriële erfgoed. Op het terrein van de Sphinxfabrieken staan voorbeelden van de ontwikkeling van fabrieksgebouwen uit verschillende perioden. Zo staat de voormalige fabriekspoort uit 1865 er nog, de zogenaamde Moulières uit 1875 en het Eiffelgebouw uit 1929-1941.

In het zuidelijk deel van de wijk overheersen de kloosters en de aan kloosters gerelateerde scholencomplexen. Voorbeelden van monumentale religieuze gebouwen:

• Sint-Andrieskerk (14e/15e eeuw)
• de Beyart (15e-eeuwse ruïne van kloosterkerk en laat-19e-eeuws klooster van de Broeders van de Onbevlekte Ontvangenis)
• de Cellebroederskapel, 16e-eeuwse gotische kapel (met fraai Bivignat-orgel)
• de Capucijnenkerk (17e eeuw)
• Ursulinenklooster (neogotische kerk van Johannes Kayser)
• Synagoge (1840)

Monumentale onderwijsgebouwen:

• Hof van Tilly (18e-eeuws stadspaleis, nu in gebruik bij de Universiteit Maastricht)
• Huis Soiron (rijk gedecoreerd 18e-eeuws herenhuis van architect Mathias Soiron, thans UM)
• Sint-Servatiusschool (1912, waarschijnlijk ontworpen door Pierre Cuypers)
• Ursulinenkweekschool (1933, Alphons Boosten)
• Ursulinenlyceum (1938, Alphons Boosten)

Andere monumenten zijn het 17e-eeuwse Misericordehuisje, het Hofje van de Twaalf Apostelen en de Sint-Lidwinakliniek (Alphons Boosten, Nieuwe Bouwen). Verder zijn met name aan de Boschstraat, de Bogaardenstraat, de Grote Gracht en de Brusselsestraat talloze monumentale herenhuizen te bewonderen.

Op het gebied van de moderne architectuur kunnen genoemd worden de woningcomplexen aan het Charles Voscour van de Belgische architect Charles Vandenhove, het Miséricordeplein van Harry Gulikers en het 'V-House' van Wiel Arets in de Batterijstraat.

Voorzieningen

Kenmerkend voor de wijk is de relatief eenzijdige bevolkingssamenstelling. Er wonen veel studenten, alleenstaanden, ouderen, gehandicapten, etc. Gezinnen met kinderen zijn er weinig te vinden. Desalniettemin kent de wijk goede onderwijsvoorzieningen. Zo is er een Rooms-katholieke basisschool (Sint-Aloysiusschool) en een Montessori basisschool. Ook zijn er een aantal onderdelen van de Universiteit Maastricht gevestigd.

Voor een aantal basisvoorzieningen zijn de bewoners van het Statenkwartier aangewezen op de nabijgelegen Binnenstad en het winkelcentrum Brusselsepoort. De voornaamste winkelstraten in de wijk, de Boschstraat, de Grote Gracht en de Brusselsestraat, fuctioneren als zogenaamde 'aanloopstraten' van het kernwinkelcentrum, maar kampen sinds enkele jaren met leegstand.

In het Statenkwartier zijn enkele bovenlokale culturele voorzieningen gevestigd, zoals het filmhuis Lumière, het Lösstheater, Kumulus (centrum voor kunstzinnige vorming) en Marres (centrum voor hedendaagse kunst). De oude brandweerkazerne aan de Capucijnenstraat functioneert als 'broedplaats' voor kunstenaars. Het Citycentrum (met onder andere een rechtswinkel) en het COC liggen centraal in de wijk. Verder is er de sociëteit van de Maastrichtse studentenvereniging Circumflex gevestigd.

• 
  Sint-Andrieskapel
• 
  Cellebroederskapel
• 
  Ursulinenklooster
• 
  Synagoge
• 
  Huis der twaalf apostelen
• 
  Charles Voscour
• 
  V-House, Batterijstraat
• 
  Sphinx Boschstraat

Externe links

• Buurtplatform Statenkwartier
• Belvedere - Plannen Sphinxterrein

Mediabestanden

Zie de categorie Statenkwartier (Maastricht) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

· ·

Wijken en buurten in Maastricht