Wageningen (Nederland)
Gemeente in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
.png)
| |||
| Situering | |||
| Provincie | Gelderland | ||
| Coördinaten | 51°57'52"NB, 5°39'47"OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 32,36 km² | ||
| - land | 30,42 km² | ||
| - water | 1,94 km² | ||
| Inwoners (1 januari 2024) |
42.616? (1401 inw./km²) | ||
| Bestuurscentrum | Wageningen | ||
| Belangrijke verkeersaders | Sjabloon:N-wegNL, Sjabloon:N-wegNL, Sjabloon:N-wegNL | ||
| Politiek | |||
| Burgemeester (lijst) | Geert van Rumund (PvdA) | ||
| Economie | |||
| Gemiddeld inkomen (2019) | € 24.500 per inwoner | ||
| Gem. WOZ-waarde (2019) | € 226.000 | ||
| WW-uitkeringen (2014) | 29 per 1000 inw. | ||
| Overig | |||
| Postcode(s) | 6700-6709 | ||
| Netnummer(s) | 0317 | ||
| CBS-code | 0289 | ||
| CBS-wijkindeling | zie wijken en buurten | ||
| Website | www.wageningen.nl | ||
 Bevolkingspiramide (2023) | |||
| |||
|
Foutief gebruik van Sjabloon:Infobox gemeente Nederland. De volgende parameters dienen niet handmatig te worden ingevoerd: oppervlakte, oppervlakte land, oppervlakte water, inwoners, datum inwoners en dichtheid. |
Wageningen (ⓘ) is een stad en gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland. De stad telt Sjabloon:Inwonertal NL gemeente inwoners (Sjabloon:Inwonertal NL datum, bron: CBS), van wie vele duizenden student zijn. De Wageningse universiteit en aanverwante instellingen tellen zo'n 7400 werknemers, van wie overigens minder dan 40% woonachtig is in Wageningen. Het huidige gemeentebestuur streeft naar een groei tot 45.000 inwoners.
De gemeente heeft twee woonkernen: Wageningen en Wageningen-Hoog.
Ligging
Wageningen is gesitueerd waar de Veluwerand, de Gelderse Vallei en de Rijn (hier Nederrijn geheten) aan elkaar grenzen. Waar de Utrechtse Heuvelrug in Rhenen eindigt met de Grebbeberg, heeft Wageningen nog een laatste uitstulping van de Veluwe in de vorm van de Wageningse Berg. Wageningen heeft een belangrijke binnenvaarthaven aan de Rijn, met onder meer overslag- en opslagcapaciteit voor olie (zie Rijnhaven). Via het westelijk gelegen Opheusdense Veer bestaat er een verbinding over de Nederrijn met Opheusden.
Geschiedenis
Onderaan de Wageningse Berg zijn dakpannen gevonden met het stempel van een Romeins legioen. Er zijn echter geen aanwijzingen dat er een Romeins steunpunt aan deze noordzijde van de Rijn was. Met het Romeinse Vada werd vermoedelijk een nederzetting nabij het Noord-Brabantse dorp Kessel aan de Maas bedoeld, en niet Wageningen, zoals lang is gedacht.
De oudst bekende nederzetting in Wageningen als voorganger van de stad lag wellicht onderaan de Holleweg. Aan het begin van de volle Middeleeuwen verhuisde de nederzetting hogerop; op de Wageningse Berg zijn nabij de Holleweg de resten van een tufstenen kapel en houten boerderijen gevonden. In de twaalfde eeuw ontstond onderaan de berg een nieuwe nederzetting. Na aanleg van een kade als verbinding tussen de flank van de Wageningse Berg en de hoger gelegen haar ten westen van de huidige stad, de huidige Hoogstraat, werd ten zuiden daarvan het oudste deel van de stad aangelegd, rondom Heerenstraat (voorheen Achterstraat) en kerk. Later werd ook aan de noordzijde van de Hoogstraat het regelmatige zijstratenpatroon (Beuningstraat, Junusstraat, Rouwenhofstraat, Riemsdijkstraat) aangelegd. Op 12 juni 1263 kreeg Wageningen van graaf Otto II van Gelre stadsrechten.
Na ontmanteling van de vestingwerken in de negentiende eeuw werd een deel van de voormalige wallen bebouwd met onder meer de bebouwing ten oosten van de Schoolstraat en Molenstraat en de bebouwing aan het Emmapark. Op de voormalige westwal werden aan het begin van de twintigste eeuw de synagoge en doopsgezinde kerk gebouwd. Beiden werden verwoest in 1940 en niet meer op de zelfde plek herbouwd. Na de Tweede Wereldoorlog werd de wal hier afgegraven ten behoeve van de aanleg van de Walstraat en werden er studentenflats op een resterend deel van de wal gebouwd. Deze staan er tegenwoordig nog altijd. In 2000 werd tenslotte op de plek van de vroegere wal, naast de weg, een monument onthuld ter nagedachtenis aan de vele Joodse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog uit Wageningen.
Andere delen van de vroegere vesting kregen een parkachtige structuur, zoals het vroegere Noorderplantsoen. Bij de aanleg van een verkeersweg (Plantsoen) werd een deel van deze structuur opgeofferd. De straat die de oostelijke Bergpoort en de westelijke Nudepoort met elkaar verbond, de Hoogstraat, is al sinds vele decennia de straat waar middenstanders zich vestigden. Vanaf de tachtiger jaren is deze straat ingericht als voetgangersgebied. Ook in vele zijstraten van de Hoogstraat, zoals Kapelstraat, Nieuwstraat en Junusstraat, bevinden zich belangrijke concentraties van middenstand. De horeca is voornamelijk geconcentreerd op de Markt, aan de Heerenstraat en in de Molenstraat.
Tussen omstreeks 350 en omstreeks 900 was het grafveld op de hoek van de Geertjesweg en de Diedenweg in gebruik. Vermoedelijk waren de begravenen afkomstig uit de verschillende buurschappen van Wageningen, die op de grens lagen van de flank van de stuwwal en het Binnenveld. Herkenbaar zijn nog de buurschappen De Peppeld (omgeving Wildekamp) en Leeuwen (omgeving restaurant Het Gesprek); in beide buurschappen is ook de kenmerkende drinkpoel of kolk nog aanwezig. Het gehucht Dolder lag rondom de kruising Van Uvenweg/Churchillweg/Dolderstraat. Dolder of Thulere werd al in 838 genoemd, evenals Brakel (Bracola), op de hoek van Julianastraat en Van Uvenweg.
De verschillende buurschappen waren volgens een zelfde principe opgebouwd: boerderijen rondom een gezamenlijke agrarische gebruiksruimte (brink), aan de oostzijde het akkerland (op de Wageningse eng, die toen veel groter was) en ten westen van de gehuchten de weilanden in het Binnenveld, heel regelmatig gepercelleerd. Dit Binnenveld werd vanaf de dertiende eeuw in cultuur gebracht. Belangrijke boerderijen waren de Stenen Kamer in Dolder (gebouwd 1597, afgebroken 1954) en de Tarthorst aan de Tarthorsterweg, nu Haverlanden (afgebroken 1969). De brinken waren door middel van schaapsdriften verbonden met de weilanden in het Binnenveld. Relatief intact gebleven is de schaapsdrift van de Droevendaalsesteeg. Daarlangs zijn nog oude elzen te vinden.
Voor de graven en hertogen van Gelre was Wageningen behalve handelshaven vooral ook belangrijk als vesting tegen de bisschoppen van Utrecht en later de hertogen van Bourgondië. De oude gracht (smaller dan voorheen) en delen van de (gerenoveerde) stadsmuur zijn nog steeds te bewonderen. De laatste hertog, Karel van Egmond, liet daarom in 1526-1527 binnen de vesting het kasteel van Wageningen bouwen. De fundamenten van drie torens en een deel van de buitenmuur zijn nog te bezichtigen. Op het voormalige kasteelterrein werd aan het einde van de negentiende eeuw het met herenhuizen bebouwde woonbuurtje Bowlespark aangelegd, dat goeddeels nog bestaat en beschermd is als gemeentelijk monument.
-
Wageningen in 1575 -
regio Wageningen 1830-1850 -
gemeente Wageningen 1866 -
regio Wageningen 1906
Het kasteel van Wageningen werd in 1702 door de Staten van Gelderland verkocht aan Anna Maria Ripperda, weduwe van drost Assueer Torck moeder van de laatste drost Lubbert Adolph Torck. De familie Torck verbouwde het kasteel tot een klein stadspaleis met een barokke tuinaanleg. Lubbert Adolph Torck was getrouwd met de rijke weduwe Petronella van Hoorn, dochter van een gouverneur-generaal van Oost-Indië. Later erfde hij van zijn tante kasteel Rosendael in Rozendaal bij Arnhem. Torck was politiek actief in Den Haag en liet als burgemeester van Wageningen verschillende publieke werken uitvoeren. Hij investeerde in de stad met het bouwen van herenhuizen voor gepensioneerden van de Verenigde Oostindische Compagnie. Dat zou later nog van belang worden omdat Wageningen één zo'n complex - de zogenaamde 'Bassecour' - ter beschikking kon stellen om in 1873 de rijkslandbouwschool naar de stad te halen.
Wageningen heeft meerdere molens gekend in het verleden. Al in de middeleeuwen stond een tweetal molens aan de vroegere Molenweg, thans de Generaal Foulkesweg geheten. De laatste van deze molens werd omstreeks 1996 gesloopt, genaamd de Eendracht. De molen De Vlijt, gebouwd aan het einde van de negentiende eeuw, staat aan de Harnjesweg, vroeger omgeven door bouwlanden.
Als opvolger van de Rijksland- en tuinbouwschool Wageningen werd in 1918 de Landbouwhogeschool Wageningen gesticht. Dit vormde het begin van een bijzondere ontwikkeling van een kleine vestingstad tot een bijzondere universiteitsstad met de tegenwoordige Wageningen Universiteit. Per 1 januari 2004 is Hogeschool Van Hall Larenstein toegetreden tot Wageningen Universiteit en Researchcentrum. Met deze toetreding ontstaat, als eerste in Nederland, een zeer grote en veelzijdige combinatie van HBO- en wetenschappelijk onderwijs en onderzoek op het gebied van life sciences en natuurlijke omgeving.
Het Maritiem Research Instituut Nederland (MARIN) is in 1932 opgericht als het Nederlandse Scheeps Model Basin (NSMB). Het MARIN is een wereldwijd bekend instituut op het gebied van maritiem en hydrodynamisch onderzoek. Het MARIN heeft in Nederland de status van Groot Technologisch Instituut.
Wageningen is ook de stad waar de geallieerden onder aanvoering van generaal Foulkes en de Duitse bezetter onder generaal Blaskowitz onderhandelden over de wijze waarop de Duitse militairen zich dienden te gedragen na de capitulatie. De gesprekken begonnen op 4 mei 1945 in een boerderij in de Nude ten westen van Wageningen, en werden op 5 mei voortgezet in hotel De Wereld in Wageningen. Een overeenkomst werd op die dag opgesteld, maar pas een dag later getekend, in de aula van de Landbouwhogeschool, naast hotel De Wereld. Het ondertekende document, bekend geworden als de Nederlandse capitulatieakte, is te beschouwen als een uitwerking van de algehele capitulatie door de Duitse krijgsmachten voor Noordwest-Europa op 4 mei. De akte zelf, aanwezig in het Gemeentearchief Wageningen, is gedateerd Wageningen 5 mei 1945. Op 5 mei was ook prins Bernhard als bevelhebber van de Binnenlandse Strijdkrachten aanwezig. De capitulatie werd tot en met 2005 jaarlijks groots herdacht met een defilé van oud-militairen van Amerikaanse, Britse en Canadese afkomst, tot en met 2004 afgenomen door wijlen Prins Bernhard. In 2005 werd het defilé afgenomen door Prins Willem-Alexander. Vanaf 2006 vindt het Vrijheidsdefilé plaats, een veel rijker geschakeerde optocht van oorlogsmaterieel en veteranen uit de Tweede Wereldoorlog en andere uitzendgebieden. In het Vrijheidsdefilé is ook ruimte voor goede doelen en basisschoolleerlingen.
In Wageningen zijn meer dan 60 objecten als rijksmonument beschermd. Het merendeel staat in de historische binnenstad. Daarnaast zijn meer dan 400 objecten als gemeentelijk monument beschermd.
Festivals en activiteiten
Jaarlijks worden in Wageningen diverse evenementen georganiseerd. In januari is dat altijd het Bluesfestival, de kroegentocht bij uitstek. In april en november wordt tussen Wageningen en Rhenen de Bergrace by Night gehouden, een nachtloop, die eindigt op de Grebbeberg in Rhenen. De gehele race vindt in het donker plaats, en wordt gekenmerkt door de duizenden deinende lichtjes die hardlopers bij zich dragen. De laatste uitdagende ‘klim’ door het donkere bos wordt traditioneel gekenmerkt door de 1000 brandende kaarsjes die langs de route staan. De avond wordt afgesloten door een slotfeest in het Jungle restaurant van Ouwehands Dierenpark in Rhenen.
In mei is er het Bevrijdingsfestival, de 5 mei-viering en de Capitulatie Bevrijdingstocht. In juni is er straattheater te aanschouwen in de vorm van het Leeffestival en de Hel van Wageningen/Jan Janssen Classic, het grote toerfietsevenement. In augustus de Introductiedagen WUR (AID) voor de nieuwe Wageningse studenten. September Open Havendag, Open Monumentendag en het Rhine Town Jazz Festival. Door Rugbyclub Wageningen wordt jaarlijks op de laatste zondag in augustus het FIALAR-rugbytoernooi georganiseerd. Dit 15 a-side rugbytoernooi is speciaal bedoeld voor rugbyteams uit de tweede en derde klasse en de nationale damescompetitie. En natuurlijk is er voor de kinderen in december de aankomst van Sinterklaas in de Wageningse haven.
Musea
Studenten
De Wageningse studenten wonen veelal in studentenhuizen in de binnenstad of in de studentenflats door de hele stad heen, zoals de kenmerkende sterflats Asserpark, Hoevestein, Bornsesteeg en Dijkgraaf, die als het ware een skyline van Wageningen vormen vanuit het noorden. Deze serie sterflats werd tussen 1969 en 1978 gebouwd als vervolg op de sterflats Thorbeckestraat en Albardaweg voor de burgerbevolking. Een van de oudste studentenflats van Nederland, aan de Nobelweg, werd in 1959 gebouwd en in 2004 gesloopt. De sterflat aan de Rijnsteeg werd in de zomer van 2006 gesloopt.
Beroemd is ook het studentencomplex Droevendaal, de plaats waar studenten 20 jaar lang woonden in bouwvallige barakken, wietplanten in de tuin hadden staan en 's avonds kampvuren stookten. Jaarlijks terugkerend is het 'Droevendaalfeest' waar bands uit de regio hun kunsten kunnen vertonen. De barakken zijn in 2000 vervangen door nieuwbouw (duurzame, milieuvriendelijke bouw). Droevendaal ligt aan de Droevendaalsesteeg, direct naast het hierboven genoemde gehucht De Peppeld.
In Wageningen bevinden zich vier grotere studentenverenigingen: W.S.V. Ceres, K.S.V. Sint Franciscus Xaverius, WSR Argo en SSR-W. Ook heeft Wageningen vier Christelijke studentenverenigingen: VGSW, C.S.F.R. Dei Gratia, NSW en Ichthus Wageningen. Samen hebben deze vier verenigingen zo'n 300 leden.
Daarnaast telt Wagenigen drie regionale studentenverenigingen, te weten het Wageningsk Studinte Selskip foar Fryske Stúdzje (WSSFS, Fries), het Brabants Studenten Gilde (BSG, Brabants) en het Noaberschop (Twents en Achterhoeks).
Dankzij de vele internationale studenten is Wageningen een multiculturele stad. In 2007 woonden er in Wageningen mensen van 152 nationaliteiten, waarmee het na Amsterdam en Antwerpen als derde op de wereldranglijst staat.[2]
Sporten
Wageningen had voorheen een professionele voetbalclub, FC Wageningen. Ook nu wordt er nog volop gevoetbald en worden vele andere sporten beoefend. Wageningen heeft sinds 1970 een eigen rugbyclub. Ook is het mogelijk er atletiek, korfbal, hockey, roeien, schermen, dammen, trial, skateboarden, schaken, karate, zwemmen en vele andere sporten te beoefenen.
Organisaties
Verkeer en vervoer
Wageningen ligt aan de N225 van Driebergen naar Arnhem. Vanaf de A12 loopt de N781 naar Wageningen. De Rijn is bij Wageningen over te steken met behulp van het Lexkesveer, dat leidt naar de N836 naar Zetten en de A15.
Het openbaar vervoer in Wageningen wordt verzorgd door streekbussen van Veolia, Connexxion, Breng en Arriva. Vanaf het centraal gelegen busstation rijden bussen naar Tiel, Veenendaal, Utrecht, Arnhem en het treinstation Ede-Wageningen. Naar Ede-Wageningen rijdt de Valleilijn.
| Lijn | Route | Vervoerder | Bijzonderheden |
|---|---|---|---|
| 45 | Wageningen – Rhenen Station NS – Kesteren Station NS – Tiel Station NS | Arriva | |
| 50 | Wageningen – Rhenen Station NS – Station Driebergen-Zeist – Utrecht CS | Connexxion | |
| 51 | Wageningen – Renkum – Doorwerth – Oosterbeek – Arnhem CS | Breng | |
| 86 | Ede-Wageningen NS – Wageningen – Renkum – Oosterbeek – Arnhem CS | Breng/Veolia | |
| 87 | Wageningen – Rhenen Station NS – Veenendaal, Raadhuisstraat | Connexxion | |
| 88 | Wageningen – Ede-Wageningen NS | Veolia | Onderdeel van de Valleilijn |
Bekende inwoners
Politiek
Gemeenteraad
Samenstelling van de Wageningse gemeenteraad sinds 1994:
| Gemeenteraadszetels | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Partij | 1994 | 1998 | 2002 | 2006 | 2010 | ||||||||||
| PvdA | 6 | 7 | 6 | 7 | 4 | ||||||||||
| GroenLinks | 5 | 6 | 6 | 4 | 5 | ||||||||||
| VVD | 3 | 4 | 4 | 3 | 3 | ||||||||||
| CDA | 4 | 3 | 4 | 3 | 3 | ||||||||||
| D66 | 4 | 2 | 1 | 2 | 6 | ||||||||||
| Stadspartij Wageningen | - | - | 1 | 2 | 2 | ||||||||||
| SP | - | - | - | 3 | 1 | ||||||||||
| ChristenUnie* | - | 1 | 1 | 1 | 1 | ||||||||||
| Overigen | 1 | - | - | - | - | ||||||||||
| Totaal | 23 | 23 | 25 | 25 | 25 | ||||||||||
- Deed in 1998 mee als combinatie RPF/GPV
- De SGP deed in maart 2010 voor het eerst in zijn bestaan niet mee aan de gemeenteraadsverkiezingen in Wageningen.
College van B&W
Sinds 1 november 2005 is Geert van Rumund burgemeester[3]. Het College van B&W bestond tot 19 april 2010 uit PvdA, Stadspartij Wageningen, VVD en CDA. Sinds 19 april 2010 vormen D66, GroenLinks en PvdA het college
Andere plaatsen met dezelfde naam
Aangrenzende gemeenten
| Aangrenzende gemeenten | ||||
|---|---|---|---|---|
| Ede | ||||
|
||||
| Rhenen (U) | Renkum | |||
| Neder-Betuwe | Overbetuwe | |||
Zie ook
Externe links
| Noten |
· 
· 
· ·