Lijst van merknamen die als soortnaam worden gebruikt

Dit is een lijst van merknamen die in het Nederlandse taalgebied zo zijn ingeburgerd dat men ze als soortnaam is gaan gebruiken. Dit verschijnsel heet merkverwatering^[1] of antonomasie.

In deze lijst staat eerst de merknaam, gevolgd door de houder van de merknaam en dan de omschrijving van het ermee bedoelde product.

A · B · C · D · E · F · G · H · I · J · K · L · M · N · O · P · Q · R · S · T · U · V · W · X · Y · Z

A[bewerken | brontekst bewerken]

Airfryer (Philips), heteluchtfriteuse
Aspirine (Bayer), pijnstiller^[2]
Appen (WhatsApp), een bericht versturen via een app een mobiele telefoon

B[bewerken | brontekst bewerken]

Bahco (B.A. Hjort & Company), verstelbare moersleutel
Bakeliet (Bakelite AG), fenolhars, de eerste soort kunststof
Barbie (Mattel), plastic aankleedpop
Baxter (Baxter International Inc.), infuus
Bic, balpen^[3]
BiFi worstje^[4]
BiNaS, informatieboek voor het Nederlandse voortgezet onderwijs in de natuurwetenschappen. Het alternatief wordt zelden bij eigen naam genoemd.^[5]
Bobcat, graafmachine
Borsalino, deukhoed^[6]
Brinta, ontbijtproduct (afkorting van BReakfast INstant TArwe)
Botox (Allergan), merknaam voor Botulinetoxine
Buisman (firma Buisman), koffieversterker

C[bewerken | brontekst bewerken]

Cellofaan/Cellophane (DuPont), een dunne kunststof film
Celluloid (Alexander Parkes), een soort thermoplast
Chocomel, officieel de merknaam van Nutricia^[7], nu een algemene naam voor alle merken chocolademelk
Cif (Unilever), merknaam voor schuurmiddel
Clark, vorkheftruck, in Vlaanderen meestal aangeduid als Clark
Coke (Coca-Cola), koolzuurhoudende frisdrank met colasmaak

D[bewerken | brontekst bewerken]

Delco (Delco Electronics), stroomverdeler voor auto, gebruikt in Vlaanderen
Derny, gangmaakmotor, oorspronkelijk van de Éts. Derny in Vichy
Dictafoon, memorecorder of dicteertoestel
Dinky Toys, modelauto, meestal in schaal 1:43
Discman (Sony), draagbare cd-speler
Dixi (TOI TOI & DIXI), mobiel toilet

F[bewerken | brontekst bewerken]

Formica, vezelversterkte kunststof
Fotoshoppen (grafisch softwarepakket Photoshop van Adobe), digitale beeldbewerking (Van Dale verwijst ook in zijn uitleg naar het merk)
Frikandel gefrituurde gehaktworst^[8]
Frigidaire in spraakgebruik als aanduiding voor koelkast.
Frigo voornamelijk in België voor koelkast, afkorting van Frigidaire, wat in 1918 door General Motors als handelsmerk is geregistreerd. maar wat al snel het algemene woord in het Frans en ook in heel België voor koelkast in het algemeen werd.
Frigoliet voornamelijk in België voor geëxpandeerd polystyreen naar merk Frigolith
Frisbee (Wham-O), plastic speelgoedschijf
Fanta (The Coca-Cola Company), koolzuurhoudende frisdrank met sinaasappelsmaak

G[bewerken | brontekst bewerken]

Googelen (merk) eerst alleen zoekmachine, nu algemeen voor zoeken op internet^[9]
Gyproc (Saint-Gobain group), gipsplaat^[10]

H[bewerken | brontekst bewerken]

Heras (Heras) - Bouwwerfnet^[11] regionaal in Vlaanderen gebruikt voor werfafsluitingen.
Heroïne (Bayer), merknaam voor diacetylmorfine^[12]^[13]

I[bewerken | brontekst bewerken]

Inbussleutel, het woord "inbus" is afkomstig van het Duitse bedrijf Innensechskantschraube Bauer und Schaurte
Isomo, voornamelijk in België voor geëxpandeerd polystyreen
iPad, wordt gebruikt voor alle soorten tablets^[14]^[15]

J[bewerken | brontekst bewerken]

Jacuzzi, bubbelbad
Jeep (Chrysler), 4x4-terreinwagen
Yo-Yo (Yo-Yo Manufacturing Company), kinderspeelgoed^[16]

K[bewerken | brontekst bewerken]

Kamut, voornamelijk in Nederland voor khorasantarwe^[17]
Kerosine (oorspronkelijk gespeld als Kerosene, Abraham Gesner), brandstof
Kevlar (DuPont), vezels (para-aramide) voor kogelwerende vesten
Kleenex (Kimberly-Clark Corporation), papieren zakdoekjes^[18]
Kliko, minicontainer
Kodak, fototoestel^[19]^[20]^[21]^[22]^[23]^[24]
Kooiaap, meeneemheftruck, van de firma Kooi
Kruimeldief, handelsnaam van Black & Decker voor kruimelzuiger

L[bewerken | brontekst bewerken]

Labello (Beiersdorf AG), lippenbalsem
Linoleum (Frederick Walton), slijtvaste vloerbedekking
Luxaflex (Hunter Douglas), horizontale jaloezieën^[25]^[26]^[27]^[28]
Lego (LEGO SYSTEM A/S) wordt ook voor andere plastic bouwblokken gebruikt

M[bewerken | brontekst bewerken]

Maggi (Nestlé), smaakversterker voor gerechten
Maizena (Unilever), soortnaam voor maiszetmeel
Matchbox, speelgoedauto
Maxi-Cosi (Dorel), autostoeltjes, kinderwagens en buggy's
Meccano (Meccano Ltd.), metalen constructiespeelgoed
Motel (Milestone Mo-Tel), algemene term voor goedkope hotels aan doorgaande wegen

O[bewerken | brontekst bewerken]

Ossenwit (Vandemoortele), talg

P[bewerken | brontekst bewerken]

Pamper (Procter & Gamble), wegwerpluier
Plexiglas, handelsnaam voor polymethylmethacrylaat
Polaroid (Polaroid), instant fototoestel
Popnagel (POP), blindklinknagel
Portakabin (Portakabin), noodgebouw, modulair gebouw
Post-it (3M), klevend memobriefje
Pritt(-stift) (Henkel), lijmstift
Pyrex (Corning Glass Works), hittebestendig glas

R[bewerken | brontekst bewerken]

Ranja, aanmaaklimonade
Rockwool, steenwol isolatiemateriaal^[bron?]

S[bewerken | brontekst bewerken]

Semtex (Explosiva), kneedbare explosieven
senseo, koffiemachine met pads
Simson, bandenplakset
Skai (Konrad Hornschuch AG), kunstleer
Solex (Vélosolex S.I.F.A.C.), bromfiets
Spa (Spa), bronwater. Ook: Spa Rood voor bruisend water.
Stanleymes (Stanley), mes met verwisselbare bladen^[29]
Stelconplaat, een betonnen vloerplaat van Cementindustrie 'De Meteoor' in Rheden

T[bewerken | brontekst bewerken]

Taser (Taser International), stroomstootwapen
Teflon (Chemours, voorheen DuPont), merknaam van de kunststof polytetrafluoretheen (PTFE)
Tempex, in Nederland voor geëxpandeerd polystyreen.^[30]
Thermoskan (Thermos LLC), vacuümbewaarfles^[31]
Ty-Rap (Thomas & Betts), kabelbinder
Tikkie (ABN AMRO), uitsluitend in Nederland voor een mobiele app voor betaalverzoeken^[32]
Tipp-Ex (Tipp-Ex GmbH & Co), correctievloeistof
TomTom (Tom Tom NV), gps-navigatiesysteem
Trespa (Trespa International BV), harsplaat
Tupperware (Earl Tupper), plastic producten, voornamelijk om voedsel luchtdicht in te bewaren

V[bewerken | brontekst bewerken]

Valium (Hoffmann-La Roche), merknaam voor Diazepam
Vaseline (Unilever), merknaam voor petrolatum
Velpon (Ceta-Bever), doe-het-zelflijm
Velcro (Velcro companies), klittenband
Velux, dakvenster^[33]
Viagra (Pfizer), merknaam voor Sildenafil
Vim (Lever Brothers), merknaam voor schuurmiddel
Vise-Grip (vise-grip), mernaam voor griptang^[34]
Vlizotrap, uitvouwbare zoldertrap

W[bewerken | brontekst bewerken]

Walkman (Sony), draagbare cassettespeler
Wasco, vetkrijt
Wasserette (N.V. Wasserette), zelfbedieningswasserij^[35]
WD-40, kruipolie en waterverdrijvende spray
Waxine, theelichtje
Winchester (Winchester Repeating Arms Company), geweer
Wybertje, ruitvormige keelpastille van Klene en bij vergelijking ruitvormig teken of motief.^[36]

Z[bewerken | brontekst bewerken]

Zamboni (Frank J. Zamboni & Co. Inc.), ijsdweilmachine
Zeppelin (LZ, Luftschiffbau Zeppelin), stijf luchtschip (ook gebruikt voor slap luchtschip)
Zodiac, rubberbootje

Externe links[bewerken | brontekst bewerken]

Bronnen, noten en/of referenties

↑ De keerzijde van de bekendheid. Köster Advocaten introductie (22 maart 2012).
↑ nl.express.live - Merkverwatering: waarom Google niet graag heeft dat u 'googelt' - aspirine
↑ nl.express.live - Merkverwatering: waarom Google niet graag heeft dat u 'googelt' - bic
↑ Radio2 - Of we kennen de worstjes van de concurrentie, maar die noemen we gemakshalve óók gewoon BiFi. Een onvervalst geval van merkverwatering, of met een duur woord “antonomasie”: de merknaam wordt zo bekend, dat we hem in de spreektaal ook geven aan de worstjes van een ander merk
↑ Regeling toegestane hulpmiddelen voor de centrale examens vo 2022. https://wetten.overheid.nl (1 augustus 2021). Geraadpleegd op 28 september 2022.
↑ Metro - 20 dec 2017, ....boeken te sluiten. De fameuze deukhoeden vielen destijds in de smaak, waardoor de bedrijfsnaam al snel uitgroeide tot een soortnaam. De hoedemaker ......
↑ Chocomel Geschiedenis. chocomel. Geraadpleegd op 9 oktober 2019.
↑ VRT - taal - Frikandel is een Nederlands-Nederlandse aanduiding (oorspronkelijk een merknaam) voor een gefrituurde gehaktworst
↑ nl.express.live - Merkverwatering: waarom Google niet graag heeft dat u 'googelt'
↑ remarkable.be - Merkverwatering
↑ gebruik door elkaar
↑ (en) heroin (n.). Online Etymology Dictionary. etymonline.com. Gearchiveerd op 11 november 2017. Geraadpleegd op 10 november 2017.
↑ (en) Blakinger, Keri, Ten startling facts about the history of heroin. Substance.com (21 juli 2014). Gearchiveerd op 13 juni 2017. Geraadpleegd op 10 november 2017.
↑ economischoogpunt.nl -Genericide oftewel merkverwatering iPad als voorbeeld gegeven
↑ (en) thenextweb.com - iPad is in danger of becoming a generic tradmark
↑ (en) kcby.com - Similar cases deemed "escalator" generic in 1950, "thermos" generic in 1963 and "yo-yo" generic in 1965.
↑ plezierindekeuken.nl - Kamut merkverwatering
↑ (nl) nl.express.live - Merkverwatering: waarom Google niet graag heeft dat u 'googelt' - Kleenex
↑ (nl) nl.express.live - Merkverwatering: waarom Google niet graag heeft dat u 'googelt' - Kodak
↑ thehuntingdivision.be - Kodak wordt als soortnaam gebruikt
↑ inta.org - Genericide
↑ merkenmarketeers.be - Vergeet je kodakske niet he
↑ De Standaard - Waar ging Kodak de mist in?
↑ Bodartservicehouse.be - Antonomasie
↑ Cobouw.nl - Merkverwatering
↑ Wehkamp - Jaloezieën
↑ Microsoft naar Van Dale over woord 'msn'en'. Volkskrant (24 april 2008).
↑ Historiek.net - Hoe de Belgen Pilsen bevrijden
↑ Hendrixen.nl - Stanleymes merkverwatering
↑ In 1968 was Tempex nog een handelsnaam [1]. Door de tijd heen begonnen verschillende bronnen tempex als soortnaam te gebruiken, zoals het Nieuwsblad van het Noorden (1970) [2], Tubantia (1972) [3], De waarheid (1973) [4], De Telegraaf (1994) [5] en Amigoe (1995) [6]
↑ nl.express.live - Merkverwatering: waarom Google niet graag heeft dat u 'googelt' - thermos
↑ Punt-avans.nl - Tikkie
↑ A. Clabots, Heibel in het appartementsgebouw, p. 66
↑ Bij besluit
↑ Ewoud Sanders, Wasserette, NRC Handelsblad, 27 mei 2009
↑ Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal, editie 2015

[1] De keerzijde van de bekendheid. Köster Advocaten introductie (22 maart 2012).

[2] .express.live - Merkverwatering: waarom Google niet graag heeft dat u 'googelt' - aspirine

[3] .express.live - Merkverwatering: waarom Google niet graag heeft dat u 'googelt' - bic

[4] Radio2 - Of we kennen de worstjes van de concurrentie, maar die noemen we gemakshalve óók gewoon BiFi. Een onvervalst geval van merkverwatering, of met een duur woord “antonomasie”: de merknaam wordt zo bekend, dat we hem in de spreektaal ook geven aan de worstjes van een ander merk

[5] Regeling toegestane hulpmiddelen voor de centrale examens vo 2022. https://wetten.overheid.nl (1 augustus 2021). Geraadpleegd op 28 september 2022.

[6] Metro - 20 dec 2017, ....boeken te sluiten. De fameuze deukhoeden vielen destijds in de smaak, waardoor de bedrijfsnaam al snel uitgroeide tot een soortnaam. De hoedemaker ......

[7] Chocomel Geschiedenis. chocomel. Geraadpleegd op 9 oktober 2019.

[8] VRT - taal - Frikandel is een Nederlands-Nederlandse aanduiding (oorspronkelijk een merknaam) voor een gefrituurde gehaktworst

[9] .express.live - Merkverwatering: waarom Google niet graag heeft dat u 'googelt'

[10] remarkable.be - Merkverwatering

[11] ruik door elkaar

[12] (en) heroin (n.). Online Etymology Dictionary. etymonline.com. Gearchiveerd op 11 november 2017. Geraadpleegd op 10 november 2017.

[Substance.com_heroin-13] (en) Blakinger, Keri, Ten startling facts about the history of heroin. Substance.com (21 juli 2014). Gearchiveerd op 13 juni 2017. Geraadpleegd op 10 november 2017.

[14] schoogpunt.nl -Genericide oftewel merkverwatering iPad als voorbeeld gegeven

[15] (en) thenextweb.com - iPad is in danger of becoming a generic tradmark

[16] (en) kcby.com - Similar cases deemed "escalator" generic in 1950, "thermos" generic in 1963 and "yo-yo" generic in 1965.

[17] zierindekeuken.nl - Kamut merkverwatering

[18] (nl) nl.express.live - Merkverwatering: waarom Google niet graag heeft dat u 'googelt' - Kleenex

[19] (nl) nl.express.live - Merkverwatering: waarom Google niet graag heeft dat u 'googelt' - Kodak

[20] thehuntingdivision.be - Kodak wordt als soortnaam gebruikt

[21] ta.org - Genericide

[22] rkenmarketeers.be - Vergeet je kodakske niet he

[23] De Standaard - Waar ging Kodak de mist in?

[24] Bodartservicehouse.be - Antonomasie

[25] Cobouw.nl - Merkverwatering

[26] Wehkamp - Jaloezieën

[27] Microsoft naar Van Dale over woord 'msn'en'. Volkskrant (24 april 2008).

[28] Historiek.net - Hoe de Belgen Pilsen bevrijden

[29] Hendrixen.nl - Stanleymes merkverwatering

[30] In 1968 was Tempex nog een handelsnaam [1]. Door de tijd heen begonnen verschillende bronnen tempex als soortnaam te gebruiken, zoals het Nieuwsblad van het Noorden (1970) [2], Tubantia (1972) [3], De waarheid (1973) [4], De Telegraaf (1994) [5] en Amigoe (1995) [6]

[31] .express.live - Merkverwatering: waarom Google niet graag heeft dat u 'googelt' - thermos

[32] Punt-avans.nl - Tikkie

[33] A. Clabots, Heibel in het appartementsgebouw, p. 66

[34] Bij besluit

[35] Ewoud Sanders, Wasserette, NRC Handelsblad, 27 mei 2009

[36] Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal, editie 2015

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]