Lijst van merknamen die als soortnaam worden gebruikt

Dit is een lijst van merknamen die in het Nederlandse taalgebied zo zijn ingeburgerd dat men ze als soortnaam is gaan gebruiken. Dit verschijnsel heet merkverwatering^[1] of antonomasie.

In deze lijst staat eerst de merknaam of productnaam, gevolgd door de houder van de merknaam en dan de omschrijving van het ermee bedoelde product.

A · B · C · D · E · F · G · H · I · J · K · L · M · N · O · P · Q · R · S · T · U · V · W · X · Y · Z

A

Airfryer (Philips), heteluchtfriteuse
Aspirine (Bayer), pijnstiller^[2]

B

Bahco, verstelbare moersleutel
Bakeliet (Bakelite AG), fenolhars, de eerste soort kunststof
Barbie (Mattel), plastic aankleedpop
Baxter (Baxter International Inc.), infuus
Berenhap (Mabos K&K), snack
Bialetti (Alfonso Bialetti), mokkapot
Bic, balpen^[3]
BiFi, worstje^[4]
BiNaS, informatieboek voor het Nederlandse voortgezet onderwijs in de natuurwetenschappen. Het alternatief wordt zelden bij eigen naam genoemd^[5]
Bobcat, graafmachine
Borsalino, deukhoed^[6]
Brinta, ontbijtproduct (afkorting van BReakfast INstant TArwe)
Botox (Allergan), merknaam voor botulinetoxine
Buisman (firma Buisman), koffieversterker

C

Cellofaan/Cellophane (DuPont), een dunne kunststof film
Celluloid (Alexander Parkes), een soort thermoplast
Cif (Unilever), merknaam van schuurmiddel historisch in Vlaanderen gebruikt als soortnaam
Chocomel (Nutricia),^[7] nu een algemene naam voor alle merken chocolademelk
Clark, een vorkheftruck, in Vlaanderen meestal aangeduid als clark^[8]
Cola (Coca-Cola), koolzuurhoudende frisdrank met colasmaak

D

Delco (Delco Electronics), stroomverdeler voor auto, gebruikt in Vlaanderen
Derny, gangmaakmotor, oorspronkelijk van de Éts. Derny in Vichy
Dinky Toys, modelauto, meestal in schaal 1:43
Discman (Sony), draagbare cd-speler
Dixi (TOI TOI & DIXI), mobiel toilet
Duspol (Benning), 2-polige spanningstester

E

EpiPen, adrenaline-autoinjector

F

Formica, vezelversterkte kunststof
Fotoshoppen (grafisch softwarepakket Photoshop van Adobe), digitale beeldbewerking (Van Dale verwijst ook in zijn uitleg naar het merk)
Frikandel, gefrituurde gehaktworst^[9]
Frigo, voornamelijk in België voor koelkast, afkorting van Frigidaire, in 1918 door General Motors als handelsmerk geregistreerd
Frigolite, voornamelijk in België voor geëxpandeerd polystyreen naar de merknaam van het Zweedse bedrijf Nordiska Frigolit Aktiebolaget
Frisbee (Wham-O), plastic speelgoedschijf
Fanta (The Coca-Cola Company), koolzuurhoudende frisdrank met sinaasappelsmaak

G

Googelen (Google) eerst alleen zoekmachine, nu algemeen voor zoeken op internet^[10]
Gyproc (Saint-Gobain), gipsplaat^[11]

H

Heroïne (Bayer), diacetylmorfine^[12]^[13]

I

Inbussleutel, het woord "inbus" is afkomstig van het Duitse bedrijf Innensechskantschraube Bauer und Schaurte
Isomo, voornamelijk in België voor geëxpandeerd polystyreen
iPad, wordt gebruikt voor alle soorten tablets^[14]^[15]

J

Jacuzzi, bubbelbad
Jeep (Chrysler), 4×4-terreinwagen
Yo-Yo (Yo-Yo Manufacturing Company), kinderspeelgoed^[16]

K

Kamut, voornamelijk in Nederland voor khorasantarwe^[17]
Kerosine (oorspronkelijk gespeld als Kerosene, Abraham Gesner), brandstof
Kevlar (DuPont), vezels (para-aramide) voor kogelwerende vesten
Kleenex (Kimberly-Clark Corporation), papieren zakdoekjes^[18]
Kliko, minicontainer
Kodak, fototoestel^[19]^[20]^[21]^[22]^[23]^[24]
Kooiaap, meeneemheftruck, van de firma Kooi
Kruimeldief (Black & Decker), kruimelzuiger
Kwatta (merk), merk dat in de jaren '50 de generieke naam voor chocolade-repen was

L

Labello (Beiersdorf AG), lippenbalsem
Linoleum (Frederick Walton), slijtvaste vloerbedekking
Luxaflex (Hunter Douglas), horizontale jaloezieën^[25]^[26]^[27]^[28]
Lego (LEGO SYSTEM A/S) wordt ook voor andere plastic bouwblokken gebruikt

M

Maggi (Nestlé), smaakversterker voor gerechten
Maizena (Unilever), soortnaam voor maïszetmeel
Matchbox, speelgoedauto
Maxi-Cosi (Dorel), autostoeltjes, kinderwagens en buggy's
Meccano (Meccano Ltd.), metalen constructiespeelgoed
Millet, merknaam voor type Nylonjas die in het midden van de jaren 80 een golf veroorzaakte
Motel (Milestone Mo-Tel), algemene term voor goedkope hotels aan doorgaande wegen
Multomap, ringband met 17 of 25 ringen

N

Nylontje (Nylon), glanzend jasje gemaakt van 100 % Polyamide (Nylon). Vooral in de jaren 70 een veel voorkomend artikel

O

Ossenwit (Vandemoortele), talg
Otto, minicontainer^[29] lokaal in Oost-Nederland

P

Pamper (Procter & Gamble), wegwerpluier (de fabrikant zegt steeds Pampers, ook in het enkelvoud)
Pechelbuis, kunststof buis voor elektrische leidingen, elektrabuis, meestal uit PVC. (Zie ook Polivolt)
Plexiglas, polymethylmethacrylaat
Polaroid (Polaroid Corporation), instant fototoestel
Popnagel (POP), blindklinknagel
Portakabin, noodgebouw, modulair gebouw
Post-it (3M), klevend memobriefje
Pritt(-stift) (Henkel), lijmstift
Pyrex (Corning Glass Works), hittebestendig glas

R

Ranja, aanmaaklimonade

S

Semtex (Explosiva), kneedbaar explosief
Senseo, (Philips) koffiemachine met pads
Skai (Konrad Hornschuch AG), kunstleer
Solex (Vélosolex S.I.F.A.C.), bromfiets
Spa (Spadel, naar de stad Spa), mineraalwater
Stanleymes (Stanley Works), mes met verwisselbare bladen^[30]

T

Taser (Taser International), stroomstootwapen
Teflon (Chemours, voorheen DuPont), merknaam van de kunststof polytetrafluoretheen (PTFE)
Tempex, in Nederland voor geëxpandeerd polystyreen^[31]
Thermoskan (Thermos LLC), vacuümbewaarfles^[32]
Ty-Rap (Thomas & Betts), kabelbinder
Tikkie (ABN AMRO), uitsluitend in Nederland voor een mobiele app voor betaalverzoeken^[33]
Tipp-Ex (Tipp-Ex GmbH & Co), correctievloeistof
TomTom (Tom Tom NV), gps-navigatiesysteem
Trespa (Trespa International BV), harsplaat
Tupperware (Earl Tupper), plastic producten, voornamelijk om voedsel luchtdicht in te bewaren

V

Valium (Hoffmann-La Roche), merknaam voor Diazepam
Vaseline (Unilever), merknaam voor petrolatum
Velux, dakvenster^[34]
Velcro, klittenband
Vespa, bromfiets of scooter
Viagra (Pfizer), merknaam voor Sildenafil
Vise-Grip (vise-grip), merknaam voor griptang^[35]
Vlizotrap, uitvouwbare zoldertrap

W

Walkman (Sony), draagbare cassettespeler^[36]
Wasco, vetkrijt
WD-40, kruipolie en waterverdrijvende spray
Waxine, theelichtje
Winchester (Winchester Repeating Arms Company), geweer
Weckpot, J. WECK GmbH u. Co. KG, glazen pot bestemd voor het inmaken (wecken) van levensmiddelen
Wybertje, ruitvormige keelpastille van Klene en bij vergelijking ruitvormig teken of motief^[37]

Z

Zamboni (Zamboni & Co. Inc.), ijsdweilmachine
Zeppelin (LZ, Luftschiffbau Zeppelin), stijf luchtschip (ook gebruikt voor slap luchtschip)
Zodiac, opblaasboot

Externe links

Bronnen, noten en/of referenties

↑ De keerzijde van de bekendheid. Köster Advocaten introductie (22 maart 2012). Gearchiveerd op 28 maart 2018.
↑ nl.express.live - Merkverwatering: waarom Google niet graag heeft dat u 'googelt' - aspirine
↑ nl.express.live - Merkverwatering: waarom Google niet graag heeft dat u 'googelt' - bic
↑ Radio2 - Of we kennen de worstjes van de concurrentie, maar die noemen we gemakshalve óók gewoon BiFi. Een onvervalst geval van merkverwatering, of met een duur woord “antonomasie”: de merknaam wordt zo bekend, dat we hem in de spreektaal ook geven aan de worstjes van een ander merk. Gearchiveerd op 3 december 2023.
↑ Regeling toegestane hulpmiddelen voor de centrale examens vo 2022. https://wetten.overheid.nl (1 augustus 2021). Gearchiveerd op 28 september 2022. Geraadpleegd op 28 september 2022.
↑ Metro - 20 dec 2017, ....boeken te sluiten. De fameuze deukhoeden vielen destijds in de smaak, waardoor de bedrijfsnaam al snel uitgroeide tot een soortnaam. De hoedemaker ......
↑ Chocomel Geschiedenis. chocomel. Gearchiveerd op 28 augustus 2019. Geraadpleegd op 9 oktober 2019.
↑ hermans-heftrucks.be - Het ontstaan van de vorkheftruck oftewel "Clark". Gearchiveerd op 2 oktober 2023.
↑ VRT - taal - Frikandel is een Nederlands-Nederlandse aanduiding (oorspronkelijk een merknaam) voor een gefrituurde gehaktworst. Gearchiveerd op 15 augustus 2022.
↑ nl.express.live - Merkverwatering: waarom Google niet graag heeft dat u 'googelt'
↑ remarkable.be - Merkverwatering
↑ (en) heroin (n.). Online Etymology Dictionary. etymonline.com. Gearchiveerd op 11 november 2017. Geraadpleegd op 10 november 2017.
↑ (en) Blakinger, Keri, Ten startling facts about the history of heroin. Substance.com (21 juli 2014). Gearchiveerd op 13 juni 2017. Geraadpleegd op 10 november 2017.
↑ economischoogpunt.nl -Genericide oftewel merkverwatering iPad als voorbeeld gegeven. Gearchiveerd op 4 december 2023.
↑ (en) thenextweb.com - iPad is in danger of becoming a generic tradmark. Gearchiveerd op 3 juni 2019.
↑ (en) kcby.com - Similar cases deemed "escalator" generic in 1950, "thermos" generic in 1963 and "yo-yo" generic in 1965.
↑ plezierindekeuken.nl - Kamut merkverwatering. Gearchiveerd op 11 december 2023.
↑ (nl) nl.express.live - Merkverwatering: waarom Google niet graag heeft dat u 'googelt' - Kleenex
↑ (nl) nl.express.live - Merkverwatering: waarom Google niet graag heeft dat u 'googelt' - Kodak
↑ thehuntingdivision.be - Kodak wordt als soortnaam gebruikt
↑ inta.org - Genericide
↑ merkenmarketeers.be - Vergeet je kodakske niet he
↑ De Standaard - Waar ging Kodak de mist in?. Gearchiveerd op 16 november 2023.
↑ Bodartservicehouse.be - Antonomasie. Gearchiveerd op 12 augustus 2022.
↑ Cobouw.nl - Merkverwatering
↑ Wehkamp - Jaloezieën
↑ Microsoft naar Van Dale over woord 'msn'en'. Volkskrant (24 april 2008). Gearchiveerd op 28 maart 2018.
↑ Historiek.net - Hoe de Belgen Pilsen bevrijden. Gearchiveerd op 23 maart 2024.
↑ https://www.destentor.nl/hengelo/wie-is-otto-het-verhaal-achter-de-typisch-twentse-naam-voor-een-afvalcontainer~a9ba9afc/?cb=2e26261f5c13218f245a56c952d9f34a&auth_rd=1
↑ Hendrixen.nl - Stanleymes merkverwatering
↑ In 1968 was Tempex nog een handelsnaam [1]. Door de tijd heen begonnen verschillende bronnen tempex als soortnaam te gebruiken, zoals het Nieuwsblad van het Noorden (1970) [2], Tubantia (1972) [3], De waarheid (1973) [4], De Telegraaf (1994) [5] en Amigoe (1995) [6]
↑ nl.express.live - Merkverwatering: waarom Google niet graag heeft dat u 'googelt' - thermos
↑ Punt-avans.nl - Tikkie. Gearchiveerd op 16 november 2023.
↑ A. Clabots, Heibel in het appartementsgebouw, p. 66
↑ Bij besluit. Gearchiveerd op 16 november 2023.
↑ walkmancentral.com - [7]. Gearchiveerd op 11 februari 2024.
↑ Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal, editie 2015

[1] De keerzijde van de bekendheid. Köster Advocaten introductie (22 maart 2012). Gearchiveerd op 28 maart 2018.

[2] .express.live - Merkverwatering: waarom Google niet graag heeft dat u 'googelt' - aspirine

[3] .express.live - Merkverwatering: waarom Google niet graag heeft dat u 'googelt' - bic

[4] Radio2 - Of we kennen de worstjes van de concurrentie, maar die noemen we gemakshalve óók gewoon BiFi. Een onvervalst geval van merkverwatering, of met een duur woord “antonomasie”: de merknaam wordt zo bekend, dat we hem in de spreektaal ook geven aan de worstjes van een ander merk. Gearchiveerd op 3 december 2023.

[5] Regeling toegestane hulpmiddelen voor de centrale examens vo 2022. https://wetten.overheid.nl (1 augustus 2021). Gearchiveerd op 28 september 2022. Geraadpleegd op 28 september 2022.

[6] Metro - 20 dec 2017, ....boeken te sluiten. De fameuze deukhoeden vielen destijds in de smaak, waardoor de bedrijfsnaam al snel uitgroeide tot een soortnaam. De hoedemaker ......

[7] Chocomel Geschiedenis. chocomel. Gearchiveerd op 28 augustus 2019. Geraadpleegd op 9 oktober 2019.

[8] rmans-heftrucks.be - Het ontstaan van de vorkheftruck oftewel "Clark". Gearchiveerd op 2 oktober 2023.

[9] VRT - taal - Frikandel is een Nederlands-Nederlandse aanduiding (oorspronkelijk een merknaam) voor een gefrituurde gehaktworst. Gearchiveerd op 15 augustus 2022.

[10] .express.live - Merkverwatering: waarom Google niet graag heeft dat u 'googelt'

[11] remarkable.be - Merkverwatering

[12] (en) heroin (n.). Online Etymology Dictionary. etymonline.com. Gearchiveerd op 11 november 2017. Geraadpleegd op 10 november 2017.

[Substance.com_heroin-13] (en) Blakinger, Keri, Ten startling facts about the history of heroin. Substance.com (21 juli 2014). Gearchiveerd op 13 juni 2017. Geraadpleegd op 10 november 2017.

[14] schoogpunt.nl -Genericide oftewel merkverwatering iPad als voorbeeld gegeven. Gearchiveerd op 4 december 2023.

[15] (en) thenextweb.com - iPad is in danger of becoming a generic tradmark. Gearchiveerd op 3 juni 2019.

[16] (en) kcby.com - Similar cases deemed "escalator" generic in 1950, "thermos" generic in 1963 and "yo-yo" generic in 1965.

[17] zierindekeuken.nl - Kamut merkverwatering. Gearchiveerd op 11 december 2023.

[18] (nl) nl.express.live - Merkverwatering: waarom Google niet graag heeft dat u 'googelt' - Kleenex

[19] (nl) nl.express.live - Merkverwatering: waarom Google niet graag heeft dat u 'googelt' - Kodak

[20] thehuntingdivision.be - Kodak wordt als soortnaam gebruikt

[21] ta.org - Genericide

[22] rkenmarketeers.be - Vergeet je kodakske niet he

[23] De Standaard - Waar ging Kodak de mist in?. Gearchiveerd op 16 november 2023.

[24] Bodartservicehouse.be - Antonomasie. Gearchiveerd op 12 augustus 2022.

[25] Cobouw.nl - Merkverwatering

[26] Wehkamp - Jaloezieën

[27] Microsoft naar Van Dale over woord 'msn'en'. Volkskrant (24 april 2008). Gearchiveerd op 28 maart 2018.

[28] Historiek.net - Hoe de Belgen Pilsen bevrijden. Gearchiveerd op 23 maart 2024.

[29] ttps://www.destentor.nl/hengelo/wie-is-otto-het-verhaal-achter-de-typisch-twentse-naam-voor-een-afvalcontainer~a9ba9afc/?cb=2e26261f5c13218f245a56c952d9f34a&auth_rd=1

[30] Hendrixen.nl - Stanleymes merkverwatering

[31] In 1968 was Tempex nog een handelsnaam [1]. Door de tijd heen begonnen verschillende bronnen tempex als soortnaam te gebruiken, zoals het Nieuwsblad van het Noorden (1970) [2], Tubantia (1972) [3], De waarheid (1973) [4], De Telegraaf (1994) [5] en Amigoe (1995) [6]

[32] .express.live - Merkverwatering: waarom Google niet graag heeft dat u 'googelt' - thermos

[33] Punt-avans.nl - Tikkie. Gearchiveerd op 16 november 2023.

[34] A. Clabots, Heibel in het appartementsgebouw, p. 66

[35] Bij besluit. Gearchiveerd op 16 november 2023.

[36] walkmancentral.com - [7]. Gearchiveerd op 11 februari 2024.

[37] Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal, editie 2015

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]