Haren (Groningen)
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.png)
Haren (ⓘ) (Gronings: Hoaren, inwoners per Sjabloon:Inwonertal NL datum: Sjabloon:Inwonertal NL gemeente, bron: CBS) is een gemeente in Noord-Nederland, in het zuiden van de provincie Groningen. De gemeente beslaat een oppervlakte van 50,70 km² (waarvan 4,10 km² water) en omvat naast het gelijknamige hoofddorp de dorpen Onnen, Glimmen en Noordlaren. Haren ligt direct ten zuid-oosten van de stad Groningen. Mede door die ligging is het een typische forenzengemeente. Haren is dan ook een villadorp; het wordt wel het Wassenaar van het Noorden genoemd.
Geschiedenis
De geschiedenis van Haren werd bepaald door zijn ligging op de noordelijke uitloper van de Hondsrug, een lage heuvelrug in het oosten van Drenthe. Haren is de op één na noordelijkste plaats op de Hondsrug - Groningen is de noordelijkste. De vroegste sporen van bewoning op het grondgebied van de huidige gemeente Haren gaan terug tot zo'n 4500 jaar geleden. Archeologische opgravingen legden grafheuvels, een bekergraf en een hunebed bloot. Vondsten van munten en potscherven wijzen op bewoning in de Romeinse tijd en in de middeleeuwen. Die vondsten wijzen er op dat Haren sinds de vroege middeleeuwen al een permanente bewoning kende.
Haren, Onnen, Glimmen en Noordlaren waren in de middeleeuwen afzonderlijke buurtschappen. Ze maakten samen met andere buurtschappen deel uit van het rechtsgebied Gorecht. Nu vormen deze vier dorpen samen de gemeente Haren.
Het Gorecht, waar Haren een onderdeel van is, werd in 1040 door de toenmalige Duitse keizer geschonken aan de bisschop van Utrecht. Deze oefende sindsdien hier zowel het geestelijke als het wereldlijke gezag uit. Als plaats wordt Haren voor het eerst officieel genoemd in het jaar 1249.
De oude kerk is gebouwd in de eerste helft van de 13e eeuw, waarschijnlijk op de plaats waar vroeger een heidens heiligdom stond. De kerk wordt voor het eerst vermeld in oude geschriften op 8 juni 1360. Rond 1600, na de reformatie, werd het een protestantse kerk. De toren is een aantal keren afgebrand, onder meer in 1465 en 1501. In 1914 werd de toren onder leiding van rijksbouwmeester C.H. Peters ingrijpend gerestaureerd. Het eenvoudige schilddak werd vervangen door een opvallende achtkantige houten torenspits, met leien gedekt, waarvan er maar weinig zijn in Nederland. De kerk beschikt over een Hinsz-orgel dat na restauratie in 2002 opnieuw in gebruik werd genomen.
Zie Nicolaaskerk (Haren) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.In 1392 kreeg de stad Groningen het Gorecht voor 100 jaar in pacht. Dit betekende onder andere dat de stad vanaf dat moment het Gorecht bestuurde en er rechtsprak. In 1460 kocht Groningen het Gorecht van de toenmalige bisschop. Aan het einde van de zestiende eeuw vormden de stad Groningen en de Ommelanden één provincie, waarvan ook Haren deel uitmaakt.
Midden tussen het dorp Haren en de stad Groningen lag het in 1215 gestichte vrouwenklooster Yesse, een Cisterciënzer-klooster. In 1594 werd het opgeheven, toen Groningen protestant werd. Nu ligt op de plaats van het klooster het gehucht Essen. Ook heeft Haren aan de Drentsche Aa jarenlang een haven gehad, die nu echter gedempt is.
Bij Haren lag vroeger de buitenplaats Emdaborg. De voorganger van dit huis werd in 1680 verkocht door Popco Everardi d'Embda, heette in de volksmond Popkenhof en werd 1739 afgebroken (en werd na de sloop 'Oldenburg' genoemd in de volksmond), waarop huize 'Emdaborg' werd gebouwd. Bij het huis hoorde de hovinge (boerderij) Lusthorst. De Emdaborg staat ingetekend op de kaart van Theodorus Beckeringh uit 1781, waarop ook de hovinge genoemd wordt. Koopman Izaäk Busch liet begin 19e eeuw Emdaborg slopen om er buitenhuis Zorgvrij te bouwen. Hij overleed in 1812, waarop zijn erfgenamen tevergeefs poogden het gebouw te verkopen. Ook een poging achttien jaar later in 1830 door Titia Gerardina, de vrouw van de Harense burgemeester Jacobus van Trojen, mislukte. Zij verkocht het daarop op afbraak in 1832, waarop het waarschijnlijk begin 1833 werd afgebroken. Op de plek van de Emdaborg werden later de kleedkamers van voetbalvereniging VV Gorecht gehuisvest en op de plek van de hovinge een manege aangelegd, die inmiddels niet meer bestaat. In de buurt ligt een boerderij die de naam Lusthorst draagt. In 2010 besloot de gemeente Haren om hieromheen een klein 'borgcomplex' aan te leggen.
In het centrum van het dorp ligt de monumentale molen genaamd De Hoop. De molen dateert van 1839 en is gebouwd als korenmolen, maar werd later als oliemolen ingericht. De andere molen van Haren is de poldermolen De Helper op de oostelijke oever van het Paterswoldse Meer.
Bebouwing
Dankzij de Groninger klei is het bouwmateriaal veelal rode baksteen. Haren werd in de 20ste eeuw in de markt gezet als het 'Wassenaar van het Noorden'. De bebouwing van Haren kenmerkt zich door het grote aantal villa's en ruime twee-onder-één-kap-huizen, waarvan de meest karakteristieke gebouwd werden tussen 1880 en 1940. Er zijn veel art deco, Amsterdamse School-elementen en Delftse School-woningen te vinden.
In de eerste jaren van de twintigste eeuw liep er een tram (aanvankelijk paardentram) door Haren, als onderdeel van het traject van Groningen naar Zuidlaren en Vries. Enkele wachthuisjes voor die tramverbinding zijn nog te zien langs de Rijksstraatweg.
In de periode 1910-1935 ontwikkelde het bescheiden dorp Haren zich tot een villadorp. Deze groei vond plaats in de ambtsperiode van de bouwlustige burgemeester Boerema. Hij had ambitie om het dorp uit te laten groeien tot vestigingsplaats van de beter gesitueerde forenzen uit stad Groningen en Ommelanden. Volgens de planning had Haren moeten groeien naar 35.000 inwoners in 1940. De crisis van de jaren 30, de Tweede Wereldoorlog en de daaropvolgende wederopbouw hebben ervoor gezorgd dat die plannen slechts gedeeltelijk zijn gerealiseerd.
Anno 2008 telt Haren slechts circa 18.700 inwoners. In de 21ste eeuw streeft Haren naar gecontroleerde en bescheiden groei. De huizen die in de voorgenoemde periode zijn gebouwd zijn in de 21ste eeuw zeer geliefd vanwege de aantrekkelijke bouwstijlen, ruime tuinen en veel groen.
Indeling
De gemeente Haren omvat de volgende plaatsen:
- Essen,
- Glimmen,
- Haren,
- Harendermolen,
- Noordlaren,
- Onnen,
- Paterswolde (gedeeltelijk).
Het dorp Haren kent de wijken Molenbuurt, Maarwold, Stationsbuurt en Oosterhaar.
Openbaar vervoer
Haren heeft een station aan de spoorlijn Zwolle - Groningen. Hier stopt een keer per uur de stoptrein Zwolle - Groningen en een keer per uur de intercity Schiphol - Groningen (stoptrein tot Zwolle).
Busverbindingen van Arriva in de gemeente Haren zijn:
- P+R Citybus lijn 22: Euroborg P3 - UMCG - Grote Markt - Centraal Station - P+R Haren
- lijn 50: Groningen - Haren - De Punt - Vries - Assen (enkele ritten als lijn 650)
- lijn 51: Groningen - Haren - Glimmen - De Punt - Vries - Assen
- lijn 54: Groningen - Haren - Haren Oosterhaar
- lijn 58: Groningen - Haren - Glimmen - Midlaren - Zuidlaren - Annen - Gieten - Assen (enkele ritten als lijn 658 naar Gieten)
- lijn 59: Groningen - Haren - Glimmen - Midlaren - Zuidlaren - Annen - Gieten - Emmen
- lijn 519: Groningen Zernike - P+R Haren - Assen
- lijn 653: Groningen - P+R Haren - Terra College Eelde
Politiek
Gemeenteraad
De gemeenteraad van Haren bestaat uit 17 zetels. Hieronder staat de samenstelling van de gemeenteraad sinds 1998:
| Partij | 1998 | 2002 | 2006 | 2010 |
|---|---|---|---|---|
| VVD | 5 | 5 | 4 | 4 |
| PvdA | 4 | 3 | 4 | 3 |
| CDA | 3 | 4 | 3 | 2 |
| GroenLinks | 2 | 3 | 4 | 2 |
| D66 | 2 | 1 | 1 | 3 |
| ChristenUnie | 1 | 1 | 1 | 1 |
| Gezond Verstand Haren | - | - | 2 | |
| Totaal | 17 | 17 | 17 | 17 |
College van B&W
Het college van B&W bestaat in de raadsperiode 2010-2014 uit VVD-PvdA-D66.
Recreatie
Ten oosten van Glimmen ligt Appelbergen, vooral voor inwoners van de stad Groningen een geliefde bestemming.
Bij Noordlaren ligt een van de twee Nederlandse hunebedden buiten Drenthe, dat de naam G1 heeft.
In Haren bevindt zich verder de grootste botanische tuin van Nederland, de Hortus Haren. Op een oppervlakte van circa 20 hectare groeien en bloeien planten uit alle streken van Nederland en de rest van de wereld. De Hortus is de voortzetting van de plantenverzameling die apotheker Hendrick Munting (1583-1658) stichtte in 1626. Deze Hortustuin werd aangekocht door de Rijksuniversiteit Groningen in 1691. Omdat het terrein in de Groninger Hortusbuurt te klein werd, kocht de universiteit al in 1917 het monumentale 't Huis de Wolf, een van de mooiste laat-negentiende-eeuwse villa's van Haren, met het bijbehorende landgoed van 12 hectare. De Hortus Haren, met zijn thematische tuinen en zijn grote kas, kwam tot stand in 1967. De Hortus richt zich tegenwoordig met haar activiteiten op een breed publiek. Zo zijn er regelmatig culturele evenementen zoals concerten en vertelvoorstellingen (door het Gronings Vertellerscollectief "De Vertelplantage").
Geboren in Haren
- Cees Dekker (1959), natuurkundige
- Annemiek de Haan (1981), roeister
- Fijke Liemburg (1952-2006), gemeenteraadslid en wethouder van Haren, burgemeester van Menterwolde
- Thees Meesters (1908-2002), beeldhouwer en medailleur
- Hans Oskamp (1936-1990), taalkundige en Eerste Kamerlid voor de PvdA
Bekende inwoners
- De schrijver W.F. Hermans woonde van 1963 tot 1973 in Haren toen hij als lector verbonden was aan de Rijksuniversiteit Groningen.
- Acteur en zanger Pim Muda van de Ashton Brothers woonde tot zijn achttiende in Haren.
Trivia
- De toevoeging 'haar' betekent: hoge rug in het landschap begroeid met grassen en struikgewas.[1]
- In 1990 vierde Koningin Beatrix Koninginnedag in Haren
- Bommen Berend zou de toren van de hervormde kerk in 1672 als uitkijkpost hebben gebruikt. Een kogel van het beroemde kanon de Grote Griet zou hem daar een bord met zuurkool met spek uit handen hebben gestoten.
- Er bestaat een opzegversje om de namen van lichaamsdelen te leren met de dorpen uit de omgeving van Haren erin: Haren, Zuidlaren, Glimmen, De Punt, Oudemolen
Zie ook
- Lijst van beelden in Haren
- Lijst van rijksmonumenten in Haren (gemeente)
- De Hoop
- Sassenhein
- Oosterhaar
Externe links
[bron?] Sjabloon:Navigatie gemeente Haren
· 
· 
- ↑ Vonk, H.J. (1973). Dit land van hei en hunebedden. Hoorn: Westfriesland. ISBN 90-205-0794-X