KNVB Beker
Voor het gelijknamige vrouwenvoetbaltoernooi, zie KNVB Beker (vrouwen).
| TOTO KNVB beker | ||||
|---|---|---|---|---|
| Land |  Nederland
| |||
| Bond | KNVB | |||
| Opgericht | 1899 | |||
| Systeem | Knock-out | |||
| Internationale kwalificatie |
UEFA Europa League | |||
| Huidige kampioen | Ajax (2018/2019) | |||
| Recordkampioen | Ajax (19) | |||
| Website | totoknvbbeker.nl | |||
| Huidig seizoen | 2019/20 | |||
| ||||
De TOTO KNVB Beker is een Nederlandse voetbalcompetitie georganiseerd door de nationale voetbalbond KNVB. Het toernooi is de oudste nog bestaande voetbalcompetitie van Nederland.
De competitie wordt van oudsher afgewerkt in het knock-outsysteem. Tussen 1994 en 2003 werd de knock-outfase voorafgegaan door een groepsfase. Vaak kregen hooggeplaatste ploegen uit de Eredivisie of de clubs die Europees speelden een beschermde status, waardoor zij later in het toernooi mochten instromen. Tussen 2006/07 en 2018/19 stroomden alle profclubs gelijktijdig in (vanaf de 1/32e finales). In 2019/20 zijn de clubs die actief zijn de groepsfase van een Europees clubtoernooi vrijgesteld van de Eerste ronde.
De deelnemers zijn:
- de voetbalclubs uit het Nederlands betaald voetbal (Eredivisie en Eerste divisie)
- de clubs uit de hoogste amateurafdelingen: de Tweede divisie en de Derde divisie
- de amateurverenigingen die de halve finales van de regionale districtbekers in het voorafgaand seizoen bereikt hebben
De finale van het toernooi wordt sinds 1989 traditiegetrouw in Stadion Feijenoord afgewerkt en werd voorheen vaak op Hemelvaartsdag gespeeld. Later werd de finale verplaatst naar een eerdere datum, zodat deze plaatsvindt voorafgaand aan de play-offs in de Eredivisie. In 2010 bestond de finale uit veiligheidsoverwegingen uit twee wedstrijden.
De bekerwinnaar mag het volgende seizoen deelnemen aan de traditionele seizoensopening, de Johan Cruijff Schaal, en plaatst zich voor de groepsfase van de UEFA Europa League. Als een team kampioen wordt en de beker wint, heeft dit team de dubbel gewonnen.
Sinds het seizoen 2016/2017 dienen de meeste amateurclubs twee voorrondes te spelen, voordat ze worden toegelaten tot het hoofdtoernooi.
Geschiedenis
Naar voorbeeld van de FA Cup in Engeland, werd er op 11 maart 1894 een voetbalbekertoernooi gespeeld om het Holdertbeeld, dat beschikbaar gesteld werd door Hak Holdert. Bij gebrek aan animo en de vele afmeldingen waren alleen de Haarlemsche Football Club en HFC Haarlem erin geslaagd een wedstrijd te organiseren. Dat is het eerste bekerduel in de Nederlandse voetbalgeschiedenis en HFC wint met 3–1.
Vier jaar later wordt er, na een bondsvergadering in Den Haag op 15 januari 1898, opnieuw een voetbalbekertoernooi georganiseerd. Het bestuur van de Nederlandsche Voetbalbond (NVB), later KNVB, besloot in 1899 een toernooi voor bondsverenigingen te organiseren.
Door ondernemer Hak Holdert werd wederom een beker beschikbaar gesteld. In het seizoen 1898/99 werd voor de eerste keer de naar hem vernoemde Holdertbeker uitgereikt. De eerste Nederlandse bekerwinnaar in deze nieuwe toernooiopzet werd RAP Amsterdam dat in de finale HVV uit in Den Haag met 1–0 versloeg
In 2018 werd de 100ste KNVB Bekerfinale gespeeld. Ter gelegenheid daarvan verscheen een uitgifte van de Koninklijke Nederlandse Munt, de Gouden TOSS-munt.
Naamgeving
De beker heette de Holdertbeker, behalve tussen 1921 en 1929 toen de beker NVB-beker heette, naar de bond. Pas in 1946 kreeg het bekertoernooi een andere naam, de 'KNVB Beker' en werd ook voor het eerst zilver gebruikt voor de beker. Dat was een zeer kostbaar geschenk, omdat edelmetalen vlak na de Tweede Wereldoorlog schaars waren. Deze beker werd aangeboden door de Algemene Nederlandse Voetbalvereniging De Zwaluwen.
Vanaf 1995 werd bierbrouwer Amstel sponsor van het bekerevenement. Feyenoord en FC Volendam speelden voor het eerst een finale om de Amstel Cup, die de Rotterdamse club met 2-1 van FC Volendam won.
In augustus 2005 werd er opnieuw een naamswijziging doorgevoerd. Sindsdien werd er gestreden om de Gatorade Cup, vernoemd naar sportdrankenfabrikant Gatorade. Vanaf het seizoen 2006/07 heet het toernooi weer KNVB beker, maar Gatorade bleef sponsor van het bekertoernooi.
Sinds het seizoen 2017/18 is de naam van het toernooi officieel de TOTO KNVB Beker. TOTO verwijst hier naar de sponsor Nederlandse Loterij.
De nationale beker heeft als bijnaam 'de dennenappel'.[1]
| Jaar | Naam |
|---|---|
| 1894-1898 | Holdertbeeld |
| 1899-1920 | Holdertbeker |
| 1921-1929 | NVB-beker |
| 1930-1945 | Holdertbeker |
| 1946-1994 | KNVB beker |
| 1995-2004 | Amstel Cup |
| 2005 | Gatorade Cup |
| 2006-2017 | KNVB beker |
| 2018-heden | Toto KNVB Beker |
Europees voetbal
De winnaar van de TOTO KNVB Beker plaatst zich voor de wedstrijd om de Johan Cruijff Schaal alsmede voor Europees voetbal. Van 1961 tot 1998 was dat voor het Europacup II-toernooi, daarna voor het UEFA Cup toernooi en vanaf 2009 voor de UEFA Europa League. Als de bekerwinnaar zich echter plaatst voor de UEFA Champions League, krijgt de verliezend finalist de plaats toegewezen. Vanaf het seizoen 2014/2015 plaatste hooguit de winnaar zich voor Europees voetbal. Indien deze al geplaatst is voor de Champions League, zal de plaats voor Europees voetbal gegeven worden aan de hoogstgeplaatste ploeg uit de competitie en niet meer aan de verliezend finalist. Vanaf seizoen 2015/2016 plaatste de bekerwinnaar zich automatisch voor de groepsfase van de Europa League, mits Nederland in de coëfficiëntenlijst van de UEFA bij de eerste twaalf zit.
In het seizoen 1961/62 was Ajax de eerste Nederlandse deelnemer in toernooi om de Europacup II (Cup Winners Cup). Ajax was ook de enige Nederlandse club die de finale van dit toernooi bereikte. In het seizoen 1986/87 werd deze met 1-0 gewonnen van het Oost-Duitse Lokomotive Leipzig en het seizoen erop, 1987/88, werd deze met 0-1 verloren van het Belgische KV Mechelen.
In 1998 werd een extra wedstrijd gespeeld tussen de verliezend halvefinalisten, omdat de finalisten Ajax en PSV zich beiden hadden gekwalificeerd voor de UEFA Champions League. Deze wedstrijd tussen Heerenveen en FC Twente eindigde in het Oosterenkstadion in Zwolle in 3-1, waardoor Heerenveen zich plaatste voor het Europacup II-toernooi.
In de huidige opzet wordt, als zowel de verliezend finalist als de winnaar van het toernooi bij de eerste drie ploegen in de eredivisie zit, de Europa League plaats vergeven aan de nummer 4 (of 5 zie: UEFA-coëfficiënten) van de Eredivisie, die dan geen play-offs hoeft te spelen om de laatste Europa League-plaats.
Geen bekerfinale
Tussen 1919 en 1960 werd het toernooi achttien keer niet gespeeld. In 1919 vond voor de eerste keer geen bekertoernooi plaats. In de jaren twintig werd het toernooi drie keer niet gespeeld (1922, 1923, 1924) en ook in 1931 en 1933 moest Nederland het zonder bekercompetitie stellen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog en enkele jaren daarna (1940-1942, 1945, 1947) werd er ook geen bekertoernooi georganiseerd. Ten slotte werd er wegens geringe belangstelling ook van 1950-1956 en in 1960 niet om de beker gestreden.
Drie keer, in 1929, 1946 en 2020, werd het bekertoernooi voortijdig gestaakt.
Finales
|
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- In verband met het niet mee mogen brengen van supporters tijdens Feyenoord-Ajax werd de finale in 2010 omwille van veiligheidsoverwegingen over twee wedstrijden gespeeld, de eerste wedstrijd in Amsterdam, de tweede wedstrijd in Rotterdam. Op deze manier kregen de supporters van zowel Ajax als Feyenoord een finale te zien in hun eigen stadion.
Lijst van bekerwinnaars en finalisten
| Bekertitels | Verliezend finalist | Club(s) |
|---|---|---|
| 19 | 6 | Ajax |
| 13 | 4 | Feyenoord |
| 9 | 8 | PSV |
| 4 | 3 | AZ |
| 4 | - | H.V. & C.V. Quick |
| 3 | 4 | FC Twente |
| 3 | 3 | FC Utrecht |
| 3 | 2 | Sparta Rotterdam |
| 3 | - | Koninklijke HFC |
| 2 | 6 | ADO Den Haag |
| 2 | 5 | HBS |
| 2 | 4 | Roda JC |
| 2 | 3 | HFC Haarlem |
| 2 | 2 | VOC, DFC, Willem II |
| 2 | - | Fortuna '54, WVV Wageningen, RCH |
| 1 | 3 | NAC, PEC Zwolle, Vitesse, HVV |
| 1 | 2 | sc Heerenveen |
| 1 | 1 | RAP, VUC, VSV, FC Groningen |
| 1 | - | Velocitas Breda, DSV Concordia, CVV, VV Schoten, ZFC, T.S.V. LONGA, |
| - | 4 | NEC |
| - | 2 | FC Volendam, Fortuna Sittard, De Spartaan |
| - | 1 | Go Ahead, AC & VV Volharding, Excelsior, DHC, BVV Den Bosch, AGOVV, Helmond Sport, Heracles Almelo, RFC Xerxes, HVV Helmond,
Ajax (Leiden), DWV Amsterdam, KFC, RFC Rotterdam, SC Helmondia, RBC, RKSV Groene Ster, Voorwaarts, VVA |
Topscorers KNVB beker (1994-heden)
.svg){kind=small}
Statistieken
Meeste finales
De meeste finales werden gespeeld door AFC Ajax (25x) en deze club won de beker ook het vaakst (19x), Feyenoord en PSV speelden beide zeventien keer de finale. ADO Den Haag (waarvan drie keer als FC Den Haag) stond achtmaal in de finale. Het Haagse HBS (tussen 1902-1916), AZ en FC Twente wisten zeven keer de eindstrijd te bereiken.
Drie clubs wonnen drie opeenvolgende keren de finale:
- H.V. & C.V. Quick uit Den Haag in 1909, 1910, 1911. De eerste twee edities stond het tweede elftal in de finale.
- Ajax uit Amsterdam in 1970, 1971, 1972.
- PSV uit Eindhoven in 1988, 1989, 1990.
Aangetekend moet worden dat Ajax bij het behalen van drie titels op rij niet ongeslagen bleef. In de eerste titelstrijd van deze reeks werd in de derde ronde met 2-1 verloren van AZ '67. Dit betekent normaliter uitschakeling. Omdat er echter maar zeven ploegen over waren, werd een van de verliezers alsnog ingeloot. AFC Ajax was de gelukkige en won vervolgens de beker.
Grootste uitslag
Tijdens het seizoen 1903/04 won HFC met 25-0 tegen AC & FC VVV uit Amsterdam, nog altijd een record in de Nederlandse bekercompetitie. Eddy Holdert scoorde dertien keer; ook een record.
De grootste uitslag sinds de invoering van het profvoetbal is de 18-1 van NAC Breda tegen VV Dongen in het seizoen 1958/59.
De grootste uitslag in een bekerfinale was op 11 juni 1944. Willem II - Groene Ster Heerlerheide eindigde in Eindhoven in 9-2.
Snelste doelpunt in finale
De Braziliaan Romário maakte in 1989 namens PSV het snelste doelpunt in een bekerfinale toen hij in de 2e minuut scoorde.
Meeste doelpunten in finale door speler
In de bekerfinale van 1935 scoorde Wim Groenendijk namens Feyenoord vier keer tegen HVV Helmond.
Zie ook
· 
· 
· · · · 