10e eeuw

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Overzicht van de jaren in en rond de 10e eeuw
Jaren 90 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899
Jaren 00 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909
Jaren 10 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919
Jaren 20 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929
Jaren 30 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939
Jaren 40 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949
Jaren 50 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959
Jaren 60 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969
Jaren 70 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979
Jaren 80 980 981 982 983 984 985 986 987 988 989
Jaren 90 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999
Jaren 00 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009

De 10e eeuw (van de christelijke jaartelling) is de 10e periode van 100 jaar, dus bestaande uit de jaren 901 tot en met 1000. De 10e eeuw behoort tot het 1e millennium.

De wereld in de 10e eeuw

Langjarige gebeurtenissen en ontwikkelingen[bewerken | brontekst bewerken]

Europa
  • Het Saksische huis regeert Duitsland in de personen van Otto I de Grote (936-973), Otto II (973-983), en Otto III (983-1002). Door het huwelijk van Otto de Grote met Adelheid in 951 worden de koninkrijken Italië en Duitsland in een staat verenigd. Zodoende komt het Westen dichter bij het Byzantijnse Rijk. De keizerlijke kroning in 963 bevordert de noodzaak van een christelijke (politieke) eenheid.
  • In Frankrijk bereikt het koninklijk gezag een dieptepunt, omdat het rijk zich niet verder kan uitbreiden en door uitblijvende beloning voor hun diensten de graven en hertogen zich steeds minder aantrekken van hun vorst. Een zekere mate van regeringsloosheid volgt, die onder andere leidt tot het verdwijnen van de gouwen en de opkomst van de landsheerlijkheid.
  • In het rijkskerkenstelsel vertrouwt de keizer zo veel mogelijk land en bestuurszaken toe aan door hem benoemde bisschoppen en abten. De keizer kan zo de trend keren dat vazallen leengoed laten overgaan op hun zonen. Anderzijds kan hij zo invloed uitoefenen op de kerk.
  • De Engelse koning Eduard de Oudere en zijn zonen heroveren stukje bij beetje hun land op de Denen. Engeland wordt meer een bestuurlijke eenheid en Edwards kleinzoon Edgar de Vreedzame laat zich als eerste vorst zalven door de aartsbisschop van Canterbury.
  • De afstammelingen van de Vikingen bouwen als Normandiërs een sterke staat op aan de Atlantische kust, en hun hertogen zijn slechts in naam vazallen van de Franse koning.
  • De republiek Amalfi heeft haar macht te danken aan de intensieve contacten met Egypte en Byzantium, die nog dateren uit de tijd dat Amalfi Byzantijns bezit was. Het lukt de stad met behulp van haar zeevloot de machtspositie van de Arabieren over te nemen en zij sticht handelsposten in Zuid-Italië en het Midden-Oosten. Een van de getuigenissen van de grootsheid van Amalfi is de Tabula Amalphitana, een codex van wetten die de hele Middeleeuwen lang geldig blijft en de regels van het maritieme recht beschrijft.
  • In 895 komen de Hongaren de Hongaarse laagvlakte binnen en dringen het Frankische Rijk terug tot in het huidige Oostenrijk. De Hongaren of Magyaren zijn een 'meng'volk van Germaanse, Slavische en Turks-Tataarse herkomst. Zij vormen een militante bovenlaag die de basis legt voor een koninkrijk dat onder leiding van Árpád rooftochten tot in het huidige Duitsland, Frankrijk en Italië onderneemt. Pas nadat ze door keizer Otto I zijn verslagen, besluiten ze na 882 zich voorgoed te vestigen in het huidige Boedapest en wijde omgeving.
Godsdienst
  • Het kloosterwezen herstelt zich na het verval in de 9e eeuw. Overal in Europa wordt de Regel van Benedictus ingevoerd. Een aantal van deze autonome kloosters voegen zich vanaf de tiende eeuw in kloosterorden of congregaties samen, de belangrijkste is de Orde van Cluny.
  • Naarmate deze IJzeren eeuw vordert, neemt de angst voor het einde der tijden toe. Gevreesd wordt voor het jaar 1000, waarin Jezus Christus zal terugkeren voor het Laatste Oordeel. Sommigen proberen door boetedoening en aalmoezen tijdig hun zonden uit te wissen. Anderen besluiten dat het alles geen zin heeft, en gaan erop los leven.
  • De definitieve versie van de Masoretische Tekst, de Codex Aleppo, dat is de ‘gepunctueerde’ tekst van de Hebreeuwse Bijbel, de Tenach, wordt in Tiberias vastgelegd door Ben Asjer en Ben Naftali.
  • De Hongaarse vorst Géza bekeert zich tot het christendom. Hij laat zich dopen door Adalbert van Praag en sluit vrede met de Duitse keizer. De kerstening van de Hongaren wordt, in tegenstelling tot die van de volken ten zuiden en ten oosten van het Karpatenbekken, door de Roomse Kerk volbracht.
  • Onder Mieszko I worden de Polanen gekerstend.
Midden-Oosten en Afrika
Azië
Lage landen
Scheepvaart
  • Handelsroute van de Varjagen naar de Grieken
  • Het gebruik van papier bereikt Europa.
Cultuur
  • In Asturië (Noordwest-Spanje ) ontstaat de mozarabische bouwstijl als mengvorm van vroeg-romaanse en Moorse elementen. De in deze stijl gebouwde kerken zijn aan de buitenkant sober, maar hebben een fraai interieur met veel oosterse kenmerken. Het belangrijkste mozarabische stijlkenmerk is de hoefijzerboog.
  • Bij de orthodoxe Slaven wordt het glagolitisch alfabet verdrongen door het eenvoudiger cyrillische alfabet.

Belangrijke personen[bewerken | brontekst bewerken]

Amerika
Eurazië en Oost-Romeinse Rijk
Azië
Europa
Zie de categorie 10th century van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.