Diksmuide

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Dit is een oude versie van deze pagina, bewerkt door Edoderoo (overleg | bijdragen) op 16 mrt 2020 om 16:25. (tijdloos en neutraal)
Deze versie kan sterk verschillen van de huidige versie van deze pagina.
Diksmuide
Stad in België Vlag van België
Diksmuide (België)
Diksmuide
Geografie
Gewest Vlag Vlaanderen Vlaanderen
Provincie Vlag West-Vlaanderen West-Vlaanderen
Arrondissement Diksmuide
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere 		150,74 km² (2021)
89,76%
3,55%
6,69%
Coördinaten 51° 2' NB, 2° 52' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkingsdichtheid 		17.174 (01/01/2023)
49,92%
50,08%
113,93 inw./km²
Leeftijdsopbouw
0-17 jaar
18-64 jaar
65 jaar en ouder 		(01/01/2023)
18,74%
59,04%
22,22%
Buitenlanders 5,03% (01/01/2022)
Politiek en bestuur
Burgemeester Lies Laridon (CD&V)
Bestuur CD&V, Idee Diksmuide
Zetels
CD&V
Idee Diksmuide
N-VA
sp.a-open
VB
Groen
 25
7
6
6
4
1
1
Economie
Gemiddeld inkomen 18.885 euro/inw. (2020)
Werkloosheidsgraad 3,49% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
8600
8600
8600
8600
8600
8600
8600
8600
8600
8600
8600
8600
8600
8600
8600 		Deelgemeente
Diksmuide
Beerst
Esen
Kaaskerke
Keiem
Lampernisse
Leke
Nieuwkapelle
Oostkerke
Oudekapelle
Pervijze
Sint-Jacobs-Kapelle
Stuivekenskerke
Vladslo
Woumen
Zonenummer 051
NIS-code 32003
Politiezone Polder
Hulpverleningszone Westhoek
Website www.diksmuide.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Diksmuide
in de provincie West-Vlaanderen
Portaal  Portaalicoon   België

Diksmuide (Frans: Dixmude, volksmond: Smude) is een stad in de Belgische provincie West-Vlaanderen. De stad ligt in de Westhoek, aan de IJzer en de Handzamevaart.

Zicht op het stadscentrum van Diksmuide vanuit de IJzertoren

De fusiegemeente Diksmuide bestaat sinds 1977 uit 15 deelgemeentes. Naast Diksmuide zelf zijn dit nog de deelgemeenten Beerst, Esen, Kaaskerke, Keiem, Lampernisse, Leke, Nieuwkapelle, Oostkerke, Oudekapelle, Pervijze, Sint-Jacobskapelle, Stuivekenskerke, Vladslo en Woumen. Diksmuide is daarmee in West-Vlaanderen de gemeente met de grootste oppervlakte. Op 1 januari 2019 telde Diksmuide 16.735 inwoners.

De gemeente heeft een overwegend agrarisch karakter en biedt op dat vlak veel werkgelegenheid, waarbij Diksmuide een centrumfunctie vervult in dienstverlening en nijverheid. Diksmuide staat bekend als de Boterstad, wat verwijst naar de bloeiende zuivelhandel, die eeuwenlang een van de belangrijkste welvaartspijlers van de stad was. De stad is echter het bekendst vanwege de Eerste Wereldoorlog, waarbij ze het hard te verduren had aan het IJzerfront.

Een inwoner van Diksmuide wordt een 'Diksmuideling' of 'Diksmuidenaar' genoemd.[1]

Toponymie

Het woorddeel -muide drukt doorgaans uit de monding van een rivier op zee (vergelijk Muiden, IJmuiden, Arnemuiden, Sint Anna ter Muiden en Genemuiden); de uitmonding van een rivier op een andere rivier heet -monde (bijvoorbeeld Dendermonde, IJsselmonde).[2] Diksmuide vormt een kennelijke uitzondering. Deze plaats ligt op de grens van de kustpolders en de zandleemstreek en ontstond daar tijdens de 9de eeuw op de monding van de Handzamevaart of Krekebeek in de IJzer, die zelf wel in zee uitmondt. Dicasmutha betekent dan ook 'Dijk aan de monding'.

Geschiedenis

Diksmuide in 1649 door J. Blaeu

Diksmuide ligt op de grens van Zandlemig Vlaanderen, en vermoedelijk was er al bewoning sedert de Vroegromeinse tijd. Einde 9e eeuw werd hier mogelijk een ronde burcht tegen de Vikingen opgericht. Halfcirkelvormige structuren die onder meer de Wilgendijk omvatten, zouden daar een aanwijzing voor zijn.

In de eerste helft van de 11e eeuw werd de kustvlakte overstroomd, waarna zich Diksmuide ontwikkelde aan de hogere rand van dit gebied en in 1089 werd de eerste betrouwbare vermelding van Diksmuide gemaakt. Er werd gewag gemaakt van een kapel van Dicasmutha die afhankelijk was van de parochie van Esen. In de 11e eeuw vestigden zich de Heren van Esen als burggraaf te Diksmuide.

Diksmuide had in de 10e en 11e eeuw een zeehaven, omdat de IJzer nog een zeearm was. Door inpoldering en verzanding zou uiteindelijk ook de haven verdwijnen. Door de lakennijverheid bleef Diksmuide van belang. Al vóór 1163 kreeg Diksmuide stadsrechten. Er werd mogelijk ook een mottekasteel opgericht. In 1144 werd Diksmuide een zelfstandige parochie die zich afsplitste van die van Esen.

In de 13e eeuw werd de Sint-Niklaaskerk uitgebreid en van 1270-1299 werd de stad van een aarden omwalling met gracht voorzien. Er waren vier stadspoorten. Waar IJzer en Handzamevaart tezamen kwamen werd een versterkt kasteel gebouwd. In de loop van de 14e eeuw werd de aarden omwalling geleidelijk door een stenen ommuring vervangen, welke in 1359 gereed kwam. Deze omvatte nu ook het begijnhof binnen de stadsommuring kwam te liggen.

Oorlogshandelingen gingen aan de stad niet voorbij. In 1299 werd Diksmuide ingenomen door deFranse troepen van Filips de Schone. Uiteindelijk werd in 1305 het Verdrag van Athis-sur-Orge gesloten dat vrede inhield maar zware verplichtingen aan boeren en middenstanders oplegde. Dit leidde uiteindelijk tot de opstand van Nicolaas Zannekin (1323-1328), welke uiteindelijk verslagen werd in de Slag bij Kassel.

Van 1404-1415 waren het de Engelsen die de streek bedreigden en er werd gewerkt aan een uitbreiding van de stadsmuren. De stad telde zes poorten: Oostpoorte, Westpoorte, Noordpoorte, Zuidpoorte, IJzerhekke poortje en Grauwe Broedersvoetpoorte. Ook vestigden zich er kloosters: Alexianen en Grauwzusters (1432) en Minderbroeders of Grauwbroeders (1453), welke het klooster Onze-Lieve-Vrouw-ter-Engelen oprichtten. In 1479 kwamen ook de Zwarte Zusters naar Diksmuide, onder meer om pestlijders te verzorgen.

Vanaf 1538 werd melding gemaakt van het Sint-Jansgasthuis dat in 1870 door nieuwbouw werd vervangen, werd verwoest tijdens de Eerste Wereldoorlog, daarna herbouwd en in 1970 gesloopt. De beeldenstorm woedde in 1566, maar de kerkschatten konden in veiligheid worden gebracht. Na de herovering van het gebied door Alexander Farnese werd omstreeks 1590 een antipenetratielinie aangelegd om indringers vanuit het (toen Calvinistische) Oostende te weren. Ter hoogte van de huidige brug over de IJzer naar Kaaskerke werd een fort gebouwd, het Fort Ter Hoogebrugge.

Vanaf 1647 is er strijd tussen Franse en Spaansgezinde troepen, waarbij Diksmuide enkele malen van eigenaar wisselt. Krachtens de Vrede van Rijswijk (1697) kwam Diksmuide uiteindelijk weer bij de Spaanse Nederlanden.

In 1794 kwam Diksmuide onder Franse bezetting. De kloosters werden opgeheven en de bezittingen ervan verbeurd verklaard.

In de 19e eeuw werd de stadsomwalling geleidelijk geslecht. Er vestigden zich weer kloosters, zoals de Zwarte Zusters (1822), de Zusters van Maria Presentatie (1830), opgevolgd door de Zusters van Sint-Niklaas uit Kortrijk. In 1904 kwamen de Franse Zusters Karmelitessen, in 1910 de Minderbroeders, en de Broeders van Liefde. Dezen verzorgden tal van scholen en internaten.

Eerste Wereldoorlog en daarna

Van 16 oktober tot 10 november 1914 vond de Slag om Diksmuide plaats, waarbij de stad werd beschoten. Nadat de stad op 10 november in Duitse handen was gevallen volgden Franse en Duitse beschietingen, waarbij de stad volledig werd verwoest.

In 1891 werden de Bloemmolens aan de IJzer opgericht, een meelfabriek. Deze werd in 1914 door de Duitsers tot een vesting uitgebouwd welke slechts een twintigtal meter van de loopgraven was verwijderd. Op 29 september 1918 werd Diksmuide bevrijd.

De stad was volledig verwoest, maar de inwoners kwamen terug en de aanvankelijke plannen om een volledig nieuwe stad naast de oude te bouwen werden niet gerealiseerd. Aanvankelijk moesten de oorspronkelijke bewoners in noodwoningen gehuisvest worden. De oude stad werd herbouwd, waarbij de historiserende stijl van architect Jozef Viérin van grote invloed was. Hij volgde ook grotendeels de historische stratenloop. Een merkwaardig project was het Klein Begijnhof, een begijnhof-achtrig complex van zogeheten burgerlijke godshuizen, bestemd voor oorlogsweduwen en gebouwd door het Nederlandse hulpfonds Steun aan België, wat blijkt uit de tegeltjes welke op de huisjes werden aangebracht en vervaardigd werden door De Porceleyne Fles.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Diksmuide opnieuw gebombardeerd door de Duitsers, en wel op 27 mei 1940. Hierbij werd ook de Sint-Niklaaskerk verwoest. Na de oorlog werd deze herbouwd. De gevechten vonden plaats op 28 en 29 mei, de verdediging van de stad wordt verzorgd door de Franse 241e RI (de stad) en de 270e RI (Pervijze sector) versterkt door een Engelse gemotoriseerde eenheid. De geallieerden blazen de bruggen en sluizen van Diksmuide op naar Nieuwpoort.

Geografie

Ligging

Het stadscentrum van Diksmuide ligt centraal langs de IJzer en is de omvangrijkste kern in de gemeente. De andere dorpen liggen verspreid op het grote grondgebied. De grotere dorpen bestaan uit een kern langs de grootste invalswegen, met daarbij nog lintbebouwing. De kleinere dorpjes liggen midden in de velden en hebben weinig verbindingswegen. Tussen de dorpen in liggen dan nog hoeves verspreid over het vlakke landschap. De gemeente Diksmuide ligt landschappelijk op een overgang van De Polders in het westen, en het Houtland in het oosten.

De Polders zijn een laag, uitgestrekt en op vlak gebied. Men treft er veengronden aan, laag gelegen vochtiger kleigronden en hogere gelegen droge, zanderige kreekruggen. De vallei van de rivier de IJzer ligt het laagst en zorgt dat de Polders hier iets verder in het binnenland doordringen. Daarnaast liggen in het landschap veel grachten voor de drainage van de grond. Deze laag gelegen polders overstroomden vroeger vaak, deze toestand is in het natuurgebied De Blankaart in Woumen nog enigszins bewaard. Omstreeks de 11de eeuw werd een zeedijk vanaf Oostduinkerke via Driekapellen gebouwd, getuige daarvan is de straat met naam Oude Zeedijk die door de polders loopt. Deze dijk zorgde dat het oostelijke gebied beschermd werd tegen overstromingen, dit werden de Oudlandpolders. Het niet-beschermde gebied, de Middellandpolders overstroomden nogmaals, zodat er recentere kleilagen werden afgezet. De uitgestrekte polders worden vooral gebruikt voor graslanden en graangewassen.

Het landschap in het oostelijke deel van de gemeente Diksmuide daarentegen ziet er anders uit. Het land ligt er iets hoger, boven de 5-meterlijn, en het reliëf is er minder vlak. In tegenstelling tot de polders zijn hier minder grachten te vinden. Dit oostelijk deel van de gemeente wordt nog in twee verdeeld door de Handzamevaart. Het noordelijk deel, met Leke, Keiem, Beerst en Vladslo, dat tot 20 meter hoogt reikt, ligt in de Vlaamse Zandstreek. Het zuidelijke deel tot 35 meter in de Zandleemstreek. Hier vindt men het begin van de Midden-West-Vlaamse Heuvelrug, welke in zuidoostelijke richting loopt. Door de hogere ligging overstroomden deze gebieden niet, zodat de bodem er ouder is. De bodem is er zanderig. Deze bodem was geschikt voor bebossing, maar die is doorheen de eeuwen verdwenen en het land werd in cultuur gebracht. Ook hier komen weiden voor, maar er is vooral sprake van akkerbouw.

Kernen

Nadat in 1924 de oppervlakte van Diksmuide reeds verdubbelde door de aanhechting van een deel van Esen, werden bij een eerste fusie in 1965 de gemeenten Kaaskerke en Esen bij Diksmuide-centrum gevoegd. De bebouwing van Kaaskerke en Diksmuide vormt een aangesloten geheel, en ook op het grondgebied van Esen spreidt de kern van Diksmuide zelf zich uit. Bij een fusiegolf in 1971 gingen er enkele fusies door in de omliggende gemeenten, die toen echter nog onafhankelijk bleven. Keiem werd bij Beerst gevoegd; Lampernisse, Oostkerke en Stuivekenskerke werden deel van Pervijze en uit Oudekapelle, Nieuwkapelle en Sint-Jacobskapelle werd een nieuwe gemeente met de naam Driekapellen gevormd. Woumen moest de parochie Jonkershove afstaan aan Houthulst. In 1977 ten slotte werden zes tot dan toe onafhankelijke gemeenten opgeheven waarbij de deelgemeenten bij Diksmuide ondergebracht werden. Beerst, Driekapellen, Leke, Vladslo, Woumen en Pervijze werden (met hun deelgemeenten) zo deel van het uitgebreide Diksmuide.

Diksmuide, deelgemeenten en buurgemeenten. De gele gebieden zijn bebouwde kernen.
# Naam deelgemeente Oppervlakte
(km²)		 Bevolking
(01/01/2007)
I Diksmuide 2,12 5.190
II Esen 17,53 1.854
III Kaaskerke 8,73 458
IV Beerst 11,66 1.127
V Vladslo 17,33 1.239
VI Leke 10,73 1.124
VII Keiem 12,92 1.298
VIII Stuivekenskerke 7,34 160
IX Pervijze 12,23 886
X Lampernisse 13,62 198
XI Oostkerke 3,77 285
XII Oudekapelle 6,51 135
XIII Sint-Jacobskapelle 3,25 96
XIV Nieuwkapelle 7,85 406
XV Woumen 13,83 1.307

Bron: www.westhoek.be

De gemeente Diksmuide grenst door zijn landelijke uitgestrektheid aan een groot aantal dorpen:

Bezienswaardigheden

Zie Lijst van onroerend erfgoed in Diksmuide voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Sint-Niklaaskerk: piëta
Stadhuis, Belfort en Sint-Niklaaskerk

Diksmuide-stad

  • Het stadhuis met belfort aan de Grote Markt: de eerste steen van het stadhuis werd gelegd in 1428. Tussen 1567 en 1572 werden grote verbouwingen uitgevoerd. Op een schilderij van Hacke uit 1716 ziet men ook een binnenkoer en een kapeltorentje. De bouw van het derde neogotische stadhuis vond plaats tussen 1875 en 1880 naar plannen van de Brugse architect Louis Delacenserie, maar tijdens de wederopbouw (1923) na de Eerste Wereldoorlog grepen de architecten terug naar de bouwkundige elementen ontleend aan de regionale Vlaamse renaissancestijl. De nieuwe belforttoren (links op de foto) herrees op de binnenplaats als typisch Vlaams en middeleeuws symbool van de stedelijke vrijheid.
  • De Sint-Niklaaskerk, achter het stadhuis, is een gotische kerk. Ze werd verwoest in de Eerste Wereldoorlog maar nadien naar een plan van de 14e-eeuwse vroeggotische versie heropgebouwd. Ook aan de 18de-eeuwse torenspits werd de oorspronkelijke vorm teruggegeven. Tijdens de Tweede Wereldoorlog liep de kerk eveneens schade op.
  • Het Begijnhof
  • Het voormalig klooster van de Zwartzusters van Diksmuide
  • Het Esenkasteel

Natuurgebieden

Diksmuide biedt heel wat variatie op vlak van natuurgebieden. Zo is het natuurlijke milieu van moerassen of meersen in de IJzervallei aanwezig in het reservaat De Blankaart. In de Viconia kleiputten is er een grote variatie aan planten (kunstmatig ontstaan). Daarnaast zijn de bosgedeelten Bekelare en Praetbos nog een overblijfsel van het grote bosgebied in het Houtland. En ten slotte biedt het stadspark de stadsbewoners een groene locatie in de directe omgeving.

Bouwkundig erfgoed

Als bouwkundig erfgoed heeft Diksmuide enkele kerken, de Viciniahoeve en landelijke dorpen. Het erfgoed dateert wel grotendeels uit de jaren 1920 door de verwoesting tijdens de Eerste Wereldoorlog.

Overige deelgemeenten

Demografie

Bron:NIS - Opm:1806 t/m 1970=volkstellingen op 31 december; vanaf 1977= inwonertal per 1 januari

  • 1924: aanhechting van een gebiedsdeel van Esen (+300 inwoners)
  • Fusie 1965: aanhechting van Esen en Kaaskerke (+2.423 inwoners)
  • Fusie 1977: aanhechting van Beerst, Driekapellen, Leke, Pervijze, Vladslo en Woumen; afstand van een gebiedsdeel van Woumen aan Houthulst (+8.625 inwoners)

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

  • Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

Cultuur

  • De stad kende eeuwenlang een bloeiende zuivelhandel. Een getuige hiervan is de bekende "Diksmuidse boter". Zo is het botermerk Dixmuda genoemd naar de stad.
  • Op de Wereldtentoonstelling Gent in 1913 werd een idyllisch 'Oud Vlaanderen' dorp gebouwd. Rondom de Grote Markt stonden replica's van huizen uit onder andere Veurne, Sint-Niklaas en Ieper, maar ook uit Diksmuide.

Politiek

Structuur

Diksmuide Supranationaal Nationaal Gemeenschap Gewest Provincie Arrondissement Provinciedistrict Kanton Gemeente
Administratief Niveau Vlag van Europa Europese Unie Vlag van België België Vlag Vlaanderen Vlaanderen Vlag West-Vlaanderen West-Vlaanderen Diksmuide Diksmuide
Bestuur Europese Commissie Belgische regering Vlaamse regering Deputatie Gemeentebestuur
Raad Europees Parlement Kamer van
volksvertegen­woordigers		 Vlaams Parlement Provincieraad Gemeenteraad
Kiesomschrijving Nederlands Kiescollege Kieskring West-Vlaanderen Oostende-Veurne-Diksmuide Veurne-Diksmuide Diksmuide Diksmuide
Verkiezing Europese Federale Vlaamse Provincieraads- Gemeenteraads-

Burgemeesters

2013-2018

Burgemeester is Lies Laridon (CD&V). Zij leidt een coalitie bestaande uit CD&V en sp-a-open. Samen vormen ze de meerderheid met 14 op 25 zetels.

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

Partij 10-10-1976[3] 10-10-1982 9-10-1988 9-10-1994 8-10-2000 8-10-2006[4] 14-10-2012[5] 14-10-2018
Stemmen / Zetels % 25 % 25 % 25 % 25 % 25 % 25 % 25 % 25
CVP1/CD&V2 42,11 12 41,511 11 45,221 12 39,511 11 35,971 10 36,962 11 31,182 9 24,42 7
N-VA - - - - - - 26,09 7 23,1 6
VLD - - - 20,12 5 - - - -
SP 18,31 4 17,5 4 18,84 4 - - - - -
sp.a-Open - - - - - 20,21 5 19,84 5 16,0 4
AGALEV1/Groen2 - - 3,461 0 - - - - 6,81 1
Vlaams Blok1/Vlaams Belang2 - - - 2,381 0 5,981 0 10,642 2 5,772 0 7,02 1
Centrum 25,38 6 29,9 8 - - - - - -
VU-DD 14,2 3 11,09 2 - - - - - -
D2000 - - 32,48 9 - - - - -
HELA - - - 17,99 4 - 11,53 2 - -
INZET - - - 19,84 5 - - - -
VNP - - - 0,16 0 - - - -
D.L.C. - - - - 12,27 3 - - -
NPC - - - - 0,58 0 - - -
P.R.O. - - - - 40,82 12 - - -
VDL - - - - 4,38 0 - - -
Idee 20061/Idee Diksmuide2 - - - - - 20,661 5 17,121 4 22,82 6
Totaal stemmen 10960 11057 11340 11169 11445 11890 12435 12393
Opkomst % 97,01 95,29 95,71 96,43 95,03 94,8
Blanco en ongeldig % 2,24 3,56 3,52 4,5 4,17 3,87 4,83 4,2

De zetels van de gevormde coalitie staan vetjes afgedrukt. De grootste partij is in kleur.

De gemeenteraad

De gemeenteraad is het hoogste bestuursorgaan van de stad. Zij regelt alles wat van gemeentelijk belang is, tenzij de bevoegdheid is toegewezen aan de burgemeester of het college. De gemeenteraad vergadert doorgaans éénmaal in de maand. Meestal vinden de zittingen plaats de laatste maandagavond van de maand.

De gemeenteraad (16/03/2020) bestaat uit:

Bekende Diksmuidelingen

Nabijgelegen kernen

Diksmuide-Stad wordt omringd door de volgende kernen: Kaaskerke, Beerst, Esen, Woumen

Externe links

Zie de categorie Diksmuide van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Diksmuide&oldid=55855876"