Bad Nieuweschans
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie | Groningen | ||
| Gemeente | Oldambt | ||
| Coördinaten | 53° 11′ NB, 7° 12′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Inwoners (1 januari 2004) |
1510 | ||
| Overig | |||
| Postcode | 9693 | ||
| Netnummer | 0597 | ||
| Foto's | |||
 De Hoofdwacht in de Voorstraat
| |||
| |||
Bad Nieuweschans (Gronings: (Nij) Schaanze; Duits: Bad Neuschanz), tot maart 2009 Nieuweschans genoemd, is een grensplaats en kuuroord in de gemeente Oldambt in de Nederlandse provincie Groningen. Het is de oostelijkst gelegen plaats van Nederland en tevens de noordelijkst gelegen grensplaats. Tot 1990 vormde Nieuweschans een aparte gemeente. Op 1 januari 2007 telde Nieuweschans 1510 inwoners.[1]
Vanwege de vele historische gebouwen is het dorp aangewezen als beschermd dorpsgezicht.
Geschiedenis
Door overstromingen zijn in de 14e en 16e eeuw grote stukken land door de Dollard verzwolgen. Vanaf die tijd begon men door zowel actieve inpoldering, als natuurlijke aanslibbing de zee terug te dringen. Hierdoor werd ook het strategisch belangrijke grensgebied uitgebreid. De Nieuwe- of Langeakkerschans werd aangelegd in 1628, ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog, toen de plaats nog aan de Dollard lag.
Deze nieuwe schans was ontworpen door ingenieur Matthijs van Voort en kreeg de vorm van een regelmatige vijfhoek met bastions, omgeven door wallen en een gracht. Binnen de schans werd een regelmatig stratenpatroon aangelegd, met in het midden een exercitieterrein. Ten noorden werd een sluis aangelegd om het gebied onder water te kunnen zetten (inundatie). In de 17e en 18e eeuw werd de vesting nog versterkt en uitgebreid.
Door inpolderingen kwam de schans steeds verder landinwaarts te liggen en verloor hij zijn functie. In 1815 vertrok het Nederlandse garnizoen en in 1870 werd bij Koninklijk Besluit bepaald dat Nieuweschans geen vesting meer was. In 1882 werden de vestingwerken geslecht en de grachten gedempt. Na aanleg van de spoorlijn brak een tijdperk van industrialisatie aan. Vooral landbouwindustrieën vestigden zich hier.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog reden de treinen vanuit Kamp Westerbork onderweg naar vernietigingskampen (vooral in Polen) langs Nieuweschans, waarbij de treinen tot Nieuweschans bemand werden door Nederlands spoorwegpersoneel. De rest van de reis reed de trein met een Duitse bemanning.
In de jaren zeventig is men begonnen met de reconstructie van de vesting. Sinds 1974 is de kern van het dorp een beschermd dorpsgezicht.
In 1985 werd het kuuroord Fontana geopend nadat zout mineraalrijk bronwater was ontdekt op 630 meter diepte. Dit kuuroord trok in 2008 ongeveer 180.000 bezoekers en wist een grote meerderheid van de gemeenteraad van Reiderland op 12 november 2008 te doen instemmen met de naamsverandering van het dorp tot Bad Nieuweschans, hetgeen op 1 april 2009 werd goedgekeurd door het Ministerie van Binnenlandse Zaken. De toevoeging 'Bad' (van het Oudhoogduitse 'bat' voor "warm baden") moet meer Duitse bezoekers trekken naar Fontana.
Economie en vervoer
In Bad Nieuweschans is een kartonfabriek gevestigd van Smurfit Kappa Triton Solid Board. Deze ontstond in 1888 als de Strokartonfabriek De Dollard, maar sinds 1975 wordt oud papier als grondstof gebruikt.
Het station Nieuweschans ligt feitelijk in Oudezijl, een buurtschap die aan de andere kant van de Westerwoldse Aa ligt. Oudezijl wordt thans bij Bad Nieuweschans gerekend. Hamdijk en Booneschans zijn buurtschappen ten zuiden van Bad Nieuweschans.
De A7 vanuit de stad Groningen sluit hier aan op de A280 bij Bunde in Duitsland. In 2002 is de spoorlijn Nieuweschans – Leer (Oost-Friesland) heropend.
Te water is Bad Nieuweschans bereikbaar via de Westerwoldse Aa en het B.L. Tijdenskanaal dat even ten zuiden van het dorp uitmondt in de eerst genoemde waterweg. Beide kanalen zijn in gebruik bij de pleziervaart. De Westerwoldse Aa verbindt Bad Nieuweschans via de Dollard en de Eems met de Waddenzee.
Bezienswaardigheden
 |
 |
 |
- De Hoofdwacht dateert uit 1631 en bevindt zich aan de Voorstraat. Verder is er ook een aantal monumentale woonhuizen aanwezig.
- De Oude Remise is een voormalige locomotievenremise uit 1876, die als zodanig nog goed herkenbaar is. Tegenwoordig is het een cultureel centrum, met daarin een expositieruimte, een toeristisch informatiepunt en een koffieschenkerij ondergebracht.
- De Nederlands-hervormde kerk dateert uit 1751 en was ooit in gebruik als garnizoenskerk.
Zie Garnizoenskerk van Nieuweschans voor het hoofdartikel over dit onderwerp.- Ook is de oude synagoge nog aanwezig, alsmede een Joodse begraafplaats.
- Voorts is in Nieuweschans het Vestingsmuseum gevestigd aan de Kanonnierstraat.
- Galerie Wiek XX aan de Molenstraat is een gerenommeerde galerie met veel eigentijdse kunst.
- Glasblazerij Old Ambt aan de Hamdijk, waar het oude ambachtelijk glasblazen nog wordt gepraktiseerd door glaskunstenaar Johan de Vries.
- Galerie Ka gevestigd in de voormalige brandweerkazerne aan de Voorstraat. Hier vindt men werk van de kunstenaars Carla van den Berg en Klaas Russchen.
- Bad Nieuweschans telt 46 rijksmonumenten.
Landschap rond Bad Nieuweschans
Bad Nieuweschans ligt in polderland dat ontstaan is door landaanwinning in de Dollard. De kwelders van de Dollard slibden hoog op en konden na verloop van tijd worden ingedijkt. Bad Nieuweschans ligt op een knooppunt van dijken van verschillende polders:
- Het Bunder Neuland, ingedijkt in 1605, ten zuidoosten van het dorp
- De Linteloopolder, ten oosten van het dorp
- De Spitlanden, ingedijkt in 1657, ten westen van het dorp
- De Charlottenpolder, ingedijkt in 1682, ten noordoosten van het dorp
- De Kroonpolder, ingedijkt in 1696, ten noordwesten van het dorp
- De Süder Christian Eberhardspolder, ingedijkt in 1705, ten noordoosten van het dorp.
De polders bestaan grotendeels uit grootschalig akkerland. Daarnaast is er ook bos- en natuurgebied in de omgeving van Bad Nieuweschans.
Ten westen van Bad Nieuweschans, tussen de A7 en de spoorlijn, ligt het Nieuweschanskerbos, ten zuiden daarvan, tussen de Westerwoldse Aa en de A7, liggen de A-dijken, en ten zuiden daarvan, ten oosten van het B.L. Tijdenskanaal en de rijksgrens, ligt het Bos op Houwingaham. Deze natuurgebieden liggen in de ecologische hoofdstructuur. Al deze bos- en natuurgebieden zijn in eigendom van Staatsbosbeheer.
Sport en recreatie
Twee Landelijke fietsroutes beginnen of eindigen in Bad Nieuweschans. Dat zijn de LF 9 NAP-route en de LF 10 Waddenzeeroute. De recreatieve fietsroute de internationale Dollardroute passeert Bad Nieuweschans eveneens.
Door deze plaats loopt eveneens de Europese wandelroute E9 (kustroute van Portugal naar Baltische Staten), ter plaatse ook North Sea Trail of Wad- en Wierdenpad geheten.
· 
· 
