Urk
Gemeente in Nederland | |||
---|---|---|---|
Situering | |||
Provincie | Flevoland | ||
Coördinaten | 52° 39′ NB, 5° 36′ OL | ||
Algemeen | |||
Oppervlakte | 111,86 km² | ||
- land | 13,15 km² | ||
- water | 98,71 km² | ||
Inwoners (1 januari 2024) |
21.929? (1668 inw./km²) | ||
Bestuurscentrum | Urk | ||
Belangrijke verkeersaders | N351 N352 | ||
Politiek | |||
Burgemeester (lijst) | Pieter van Maaren (CDA) | ||
Bestuur | SGP, ChristenUnie, HVU | ||
Zetels SGP ChristenUnie Hart voor Urk CDA Unie Gemeentebelangen UGP |
17 3 4 3 3 2 2 | ||
Economie | |||
Gemiddeld inkomen (2019) | € 20.400 per inwoner | ||
Gem. WOZ-waarde (2019) | € 223.000 | ||
WW-uitkeringen (2014) | 18 per 1000 inw. | ||
Overig | |||
Postcode(s) | 8320-8324 | ||
Netnummer(s) | 0527 | ||
CBS-code | 0184 | ||
CBS-wijkindeling | zie wijken en buurten | ||
Amsterdamse code | 10783 | ||
Website | www.urk.nl | ||
|
Urk (ⓘ) is een voormalig eiland en huidige gemeente in Nederland. Met 21.929 inwoners (1 januari 2024, bron: CBS) op een oppervlakte van circa 11,54 km² (en 98,36 km² water) is Urk qua oppervlakte de kleinste gemeente van de Nederlandse provincie Flevoland. Tot het gereedkomen in 1939 van de dijk die Urk met Lemmer verbond, was Urk een eiland in het IJsselmeer, de voormalige (tot de afwerking van de Afsluitdijk in 1932) Zuiderzee. In 1942 werd de Noordoostpolder drooggemalen, maar voor de inwoners van Urk leeft het eilandgevoel nog steeds.
Urk kan worden omschreven als de meest kerkelijke gemeente van Nederland. Het is een zeer hechte gemeenschap. Het plaatselijke dialect, het Urkers, is nog buitengewoon vitaal en wijkt veel af van de andere dialecten uit de omgeving. Urk heeft ook zijn eigen volkslied. Het Urker volkslied wordt voornamelijk gezongen tijdens de jaarlijkse aubade op Koningsdag en overige officiële gelegenheden. Urk heeft heden ten dage verreweg de grootste vissersvloot en visverwerkende industrie van Nederland.
Geografie
Rond het IJsselmeer bevindt zich een boog van keileemopduikingen, die ontstaan zijn in het Pleistoceen: Texel, Wieringen, Gaasterland, Urk, het Land van Vollenhove. Ten zuiden van die boog heeft zich, als gevolg van smeltwater, een meer gevormd, het latere Almere. Ten noorden van de keileembult van Urk stroomde de Vecht in het Almere. Ten zuiden van Urk stroomde de IJssel met haar zijarmen. De keileembult van Urk reikt tot een hoogte van 9 meter boven NAP.
Door het warmer worden van het klimaat rees de zeespiegel. Rond 1200 werd de Zuiderzee gevormd en werd Urk, net als Schokland, Marken en Wieringen, een eiland. Doordat er geen beschoeiing was werden in de loop van de tijd grote stukken van het eiland afgeslagen. De zuidwestzijde, die loodrecht uit zee oprees, noemde men het Hoge Klif. Rond 1700 is het eiland door de stad Amsterdam van een zeewering voorzien.
Geschiedenis
De oudst bekende vermelding van de naam 'Urk' is de schenkingsakte uit 966 van Otto I aan het Sint-Pantaleonsklooster te Keulen. De tekst luidt:
cuiusdam insulae medietatem in Almere, que Urch vocatur
de helft van een zeker eiland in het Almere, dat Urch genoemd wordt— Schenkingsakte van keizer Otto I
Zoals bij vele geïsoleerde bevolkingsgroepen het geval was, werden er ook over de Urkers verschillende uiteenlopende karakterschetsen gegeven, variërend van gastvrij en een groot gevoel van eigenwaarde tot koppig en ongedisciplineerd, taai en vasthoudend. Deze laatste beschrijving wordt ondersteund doordat de Urkers in de afgelopen eeuwen vele rampspoeden en drastische veranderingen van leefomstandigheden de baas zijn gebleven, mede doordat het voormalige eiland opgebouwd is uit keileem. Dit keileem is een taaie weinig doorlatende grondstof, waardoor het uitermate geschikt was om het voormalige eiland Urk te beschermen tegen de grillen van de voormalige Zuiderzee.
Eigendom
In de 10e eeuw was er al sprake van een vaste bewoning, zoals blijkt uit de hierboven vermelde schenkingsakte. Uit deze akte is ook af te leiden dat Urk toen eigendom was van het Sint-Pantaleonsklooster te Keulen. In de 13e eeuw kwam Urk in handen van de graven van Holland en later van de burgemeester van Enkhuizen. Vanaf 1476 kwam de ambachtsheerlijkheid Urk aan het Utrechtse geslacht Zoudenbalch, achtereenvolgens van 1476 tot 1495 Evert Zoudenbalch (1424-1503), van 1495 tot 1530 Evert Zoudenbalch (1455-1530), van 1530 tot 1558 Johan Zoudenbalch (1503-1558), van 1558 tot 1567 Evert Zoudenbalch (1540-1567), van 1567 tot 1599 Gerrit Zoudenbalch (1541-1599). Hij werd opgevolgd door zijn zus Walravina Zoudenbalch (1538-1616) die van 1601 tot 1614 de laatste vrouwe van Urk en Emmeloord was uit dit geslacht.
Tussen 1614 en 1660 was deze heerlijkheid in bezit van het geslacht Van de Werve. In 1660 verkocht Johan van de Werve het eiland aan Amsterdam. De ambachtsheerlijkheid van Urk en Emmeloord werd door verschillende Amsterdamse regenten zoals Andries de Graeff, Nicolaes Witsen, Hendrik Daniëlsz Hooft en Jan Elias Huydecooper bestuurd. Amsterdam verstevigde met deze aankoop zijn positie in de handel, omdat Urk het centrale punt in de Zuiderzee was, waar alle scheepvaartroutes langs liepen.
Tot 1792 bleven Urk en het Schoklandse Emmeloord behoren bij de stad Amsterdam, waarna de Staten van Holland het eiland overnamen.[1] In 1824 werd Urk een Noord-Hollandse gemeente en tot 1950 bleef Urk bij de provincie Noord-Holland, daarna tot 1986 bij de provincie Overijssel. Vanaf 1 januari 1986 hoort de gemeente bij Flevoland.[2] Hiermee is Urk de enige gemeente in Nederland die in drie provincies heeft gelegen.[3]
De aansluiting op het vasteland
De eerste aansluiting met het vasteland was telefonisch. In 1897 kwam een verbinding tot stand die vooral voor de haring- en ansjovishandel van groot belang was. In 1912 werd een tweede kabel gelegd. Deze was naar Kampen en kostte ruim 100.000 gulden. De kabel lag er voordat het postkantoor was verbouwd, zodat hij niet direct gebruikt kon worden.
Urk werd in 1939 in het kader van de Zuiderzeewerken verbonden met een dijk voor de aanleg van de Noordoostpolder. Bij de opzet van die polder werd het dorp echter volledig buiten de planning gehouden. De Urker bevolking werd door de Nederlandse wetenschappers in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog zelfs voor 'achterlijk' versleten, incapabel voor het werk op het land.
Met deze denkbeelden werd in de jaren dertig de nieuwe 'Urkerpolder' opgezet. Om het Urker probleem (het eiland was overbevolkt, kende veel ziekten en veel armen en de visserij werd als 'ten dode opgeschreven' beschouwd) op te lossen werd zelfs het voorstel gedaan om dan maar de helft van de bevolking en de toekomstige aanwas "uit te stooten" (verhuizen). Dit voorstel haalde het niet, maar het was duidelijk dat de Urkers niet werden opgenomen in de plannen: de polder werd hernoemd tot 'Noord-Oostelijke Polder' om de gedachte aan Urk zo veel mogelijk op de achtergrond te houden. Hoewel het eiland dus al in 1939 met het land verbonden was, kreeg het dorp pas in 1948 een wegverbinding. De bevolking van Urk werd ook niet in de bewoning betrokken, daar zij niet voldeed aan de "modelbevolking" die voor de polder moest worden aangetrokken. Zelfs de vraag van een Urker burgemeester aan ingenieur Sikke Smeding, die verantwoordelijk was voor de inrichting van de polder, of Urker studenten aan de landbouwschool in Meppel kans maakten op een boerderij in de polder, in reactie op de overbevolking van Urk, leverde slechts een enkele toewijzing van een boerderij op. De visserij liep door de Zuiderzeewerken grote schade op; met de komst van de Noordoostpolder verdwenen visgronden, (hetgeen zich in de beginjaren soms uitte in een vijandige houding tegen de nieuwe bewoners) en door het verlies van het IJsselmeer was de Urker vissersvloot gedwongen om zich te verplaatsen naar andere havens aan de Noordzee en Waddenzee.
Urk tijdens de Eerste Wereldoorlog
Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd er op Urk een interneringskamp voor buitenlandse officieren ingericht. Tot 1917 verbleven er enkele tientallen officieren, die afkomstig waren uit België, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Naast de officieren waren er ook Belgische soldaten geïnterneerd voor dienstverlenende functies. Vanwege de Nederlandse neutraliteitspolitiek moesten soldaten van vreemde mogendheden verre gehouden worden van oorlogshandelingen gericht tegen een van de strijdende partijen.[4]
Urk tijdens de Tweede Wereldoorlog
De Duitse bezetting liet ook Urk niet onberoerd. Als klein en tamelijk geïsoleerd vissersdorp had Urk tijdens de eerste oorlogsjaren geen permanente bezetting. De Noordoostpolder was nog niet drooggemalen, waardoor Urk nog steeds slecht bereikbaar was via het land. Razzia's hadden doorgaans dan ook weinig resultaat, omdat de Urkers de Duitse boten van ver aan zagen komen over het water. Een uitzondering was de 'grote razzia' van 18 november 1944, waarbij de Duitsers Urk via de polder naderden en in één keer 80 mannen en jongens konden oppakken.
Urk was vanuit de lucht een makkelijk oriëntatiepunt voor geallieerde vliegers die raids op Duitsland uitvoerden. In de loop van de oorlog werd het in de lucht boven Urk dan ook steeds drukker. Geallieerde vliegers die neerstortten boven de Noordoostpolder werden soms door Urkers verborgen. Een pilotenlijn liep van Urk via de bootdienst naar Enkhuizen. Gesneuvelde vliegers vonden een rustplaats op de begraafplaats van het Kerkje aan de Zee.
Vanaf 1944 kreeg Urk te maken met permanente bezetting door de Duitsers. Een NSB-burgemeester werd aangesteld. Naarmate de oorlog vorderde werd de voedselsituatie nijpender, maar echt honger leed men op Urk niet. Enkele kinderen uit het westen vonden zelfs onderdak bij Urker gezinnen, waar altijd wel wat vis op tafel stond.
De visserij had sterk te lijden onder de bezetting. In de loop van de oorlog vorderde de bezetter het grootste gedeelte van de Urker kottervloot en raakten veel Urkers hun broodwinning kwijt. Na de oorlog werden de meeste kotters verspreid over Europa teruggevonden en kon de Urker vloot opnieuw worden opgebouwd.
De bevrijding van Urk vond plaats op 17 april 1945, enkele weken voor de capitulatie. Op 20 april werden de eerste Canadezen op Urk warm onthaald. Enkele Urkers vonden tijdens de Duitse bezetting de dood. Onder hen één Joods gezin, de familie Kropveld.[5] Hun namen zijn vereeuwigd op het oorlogsmonument bij het Kerkje aan de Zee.
Na de oorlog
De bevolking van Urk verdubbelde in de eerste 20 jaar na de Tweede Wereldoorlog. De enorme bevolkingsdruk leidde in de jaren vijftig mogelijk niet tot migratie omdat ook in andere delen van Nederland grote woningnood heerste. Om de druk wat te verlichten werd uiteindelijk besloten tot grenscorrecties met de in 1962 gevormde gemeente Noordoostpolder. De woningnood is echter gebleven en veel Urkers zijn daarom (onder andere) in het aangrenzende Tollebeek en Emmeloord gaan wonen.
In de jaren zestig keerde het economisch tij toen op Urk een visafslag werd geopend en een levendige visindustrie ontstond. De Urker visafslag is de grootste van Nederland.
De schedelkwestie
Sommige wetenschappers hebben lange tijd gedacht dat op Urk het "oer-Nederlandse ras" bewaard zou zijn gebleven. Dit leidde tot onderzoeken naar de schedelomvang van de bevolking in de jaren dertig (onder anderen door de rassen-eugeneticus H.Tj. Piebenga) en daarvoor tot de roof van schedels uit Urker graven in het kader van wetenschappelijk onderzoek (onder andere in 1877 door de Hilversumse arts Johannes Fredericus van Hengel, die middels een wisseltruc drie schedels wist te ontvreemden en ze doorspeelde aan de Universiteit van Utrecht).
Een zestal daarvan bleef nog tot begin 21e eeuw in het bezit van diverse Nederlandse universiteiten en de Duitse universiteit van Göttingen. Het hele schedelonderzoek leverde echter nauwelijks wetenschappelijke resultaten op. In 2005 werden deze feiten op Urk door onderzoek ontdekt en bekendgemaakt. De universiteiten weigerden echter de schedels terug te geven, wat bewoners in 2007 heeft aangezet tot het oprichten van het Comité Urker Schedels, om op die manier te proberen de schedels op het eiland terug te krijgen. In september 2009 stelde de ethische adviescommissie van de Nederlandse Museumvereniging het comité in het gelijk.[6] Op 5 juni 2010 werden zes schedels in een ceremonie en kerkdienst teruggegeven.[7]
Eeuwenlang isolement
Eeuwenlang isolement laat zo zijn sporen na, ook in de genen. Doordat de Urkers vrijwel alleen onderling trouwden, hebben de Urkers veel erfelijke eigenschappen met elkaar gemeen. Dat maakt de kans op bepaalde erfelijke aandoeningen groter. De ziekte van Van Buchem is een typisch Urker ziekte. Er zijn ongeveer 35 patiënten met deze ziekte bekend, allen met hun wortels op Urk.
Drank- en drugsgebruik
Evenals andere vissersplaatsen – zoals Volendam en Spakenburg – heeft Urk een drank- en drugsprobleem onder een gedeelte van de jeugd.[8]
Economie
De belangrijke economische pijler van het dorp is de visserij. Van oudsher waren de Urkers aangewezen op de visserij en, in mindere mate, op de landbouw om in hun levensonderhoud te kunnen voorzien. Armoe was troef want de visserij was niet altijd succesvol. De visserij was ook gevaarlijk. Bij het vissersmonument staan de namen van alle verdronken vissers vermeld.
De kentering voor Urk kwam met de afsluiting van de Zuiderzee in 1932. De Afsluitdijk maakte voorgoed een einde aan de Zuiderzee en ook de dagen van het eiland Urk waren geteld. De zoute Zuiderzee werd een zoet IJsselmeer en volgens de deskundigen zou het met de visserij op Urk wel gauw zijn afgelopen. Het IJsselmeer bood immers te weinig ruimte om iedereen een plaats te bieden voor de uitoefening van visserij en de Noordzee zou eveneens onbereikbaar worden omdat Urk vrijwel midden in Nederland lag.
Die verwachting is niet uitgekomen. Het wordt wel 'het Wonder van Urk' genoemd. De Urkers gingen boomkorvisserij bedrijven op de Noordzee en er werden grotere kotters gebouwd. De visafslag van Urk groeide gestaag. Tot eind jaren zeventig werd de vis nog veelal aangevoerd via de Urker haven. Na die tijd werden de kotters te groot om over het IJsselmeer naar de thuishaven te komen en werd de vis per vrachtwagen vanuit zeehavens als IJmuiden, Harlingen, Delfzijl en Lauwersoog aangevoerd om op Urk te worden verhandeld. Rond de visafslag groeide een enorme visverwerkende industrie.
De vangstbeperkingen begonnen in 1975. Door deze quota en de gestegen brandstofprijzen liep de winstgevendheid van de boomkorvisserij sterk terug.
Doordat de gemiddelde gezinsgrootte op Urk veel groter is dan het landelijk gemiddelde, lag in 2006 het gemiddelde gezinsinkomen 16% onder het landelijk gemiddelde. Daarmee was Urk in 2006 op papier de armste gemeente van Nederland. De werkloosheid ligt veel lager dan het landelijke gemiddelde. In december 2010 had 1% van de bevolking een WW-uitkering, tegenover 2,4% landelijk.
Urk is al jarenlang de gulste gemeente van Nederland. In 2008 werd per huishouden 52,64 euro uitgegeven aan goede doelen. Dit in contrast met Amsterdam, waar de donaties per huishouden dat jaar bleven steken op 0,59 euro.[9]
Winkelen
De gemeente Urk telt vier winkelcentra:
- Oud Urk (voorheen genaamd: Wijk 2)
- Urkerhard
- De Hofstee
- Pyramideweg
Markten
Bij winkelcentrum Urkerhard is op zaterdagmorgen een warenmarkt.[10] Op de zaterdag voor Pinksteren (Urkerdag) en op Koningsdag wordt er markt gehouden op het haventerrein.
Demografie
De gemeente Urk heeft het hoogste geboortecijfer van Nederland met ongeveer 21,8 kinderen per 1.000 inwoners tegen 11,4 voor het landelijk gemiddelde. Als gevolg hiervan heeft Urk met 32,2% het hoogste percentage jongeren tot 14 jaar en met 8% het laagste percentage 65-plussers. Samen met de eveneens streng-christelijke gemeenten Staphorst en Bunschoten ligt het percentage van huishoudens met kinderen hier het hoogst. De gemeente Urk wijkt op economisch, religieus en demografisch gebied, alsmede wat betreft het gemiddelde inkomen, sterk af van de Nederlandse gemiddelden.
Bevolkingsgroei
Urk kent een zeer sterk groeiende bevolking, voornamelijk door de natuurlijke aanwas.
- 1960 - 5.618 inwoners
- 1970 - 8.027 inwoners
- 1980 - 10.187 inwoners
- 1990 - 13.014 inwoners
- 2000 - 15.719 inwoners
- 2010 - 18.310 inwoners
- 2013 - 19.225 inwoners
- 2014 - 19.487 inwoners
- 2016 - 20.042 inwoners
Bron: CBS
Cultuur en recreatie
Bezienswaardigheden
- De oude dorpskern is een beschermd dorpsgezicht
- Vuurtoren
- Vissersmonument
- Urker oorlogsmonument
- Kerkje aan de Zee
- Bethelkerk
- Diverse Urker kerkorgels
- IJsvlet (monument)
- Urker Museum 'Het Oude Raadhuis'
- IJsselmeervisafslag
- De levendige haven, met enkele nog in werking zijnde scheepswerven
- De Botterschuur
Kaart van het oude centrum van Urk.
Monumenten
Zie ook:
- Lijst van rijksmonumenten op Urk
- Lijst van gemeentelijke monumenten op Urk
- Lijst van oorlogsmonumenten op Urk
Kunst in de openbare ruimte
In de gemeente zijn diverse beelden, sculpturen en objecten geplaatst in de openbare ruimte, zie:
Begraafplaatsen
- Kerkje aan de Zee
- Holkenkamp (ook begraafplaats de Top genoemd)
- De Vormt
Urker koren
Naast de bekendheid door de visserij is Urk ook bekend geworden door de grote hoeveelheid zangkoren die het dorp rijk is.
Jaarlijks worden verschillende evenementen georganiseerd waaraan de verschillende koren hun medewerking verlenen.
Enkele bekende Urker koren zijn:
- Het Urker Mannenkoor 'Hallelujah'
- Chr. Urker Visserskoor Crescendo
- Chr. Jong Mannenkoor Soli Deo Gloria
Evenementen
- Januari - Oranje Concert, laatste zaterdag van januari in de Bethelkerk
- Februari - Biddag Concert, tweede woensdag van februari in de Rehobothkerk
- Mei - Zang op Hemelvaart, Urker koren zingen op Hemelvaartsdag in de Visveiling Urk
- Mei - Urkerdag, de zaterdag voor Pinksteren in en rondom de oude dorpskern
- Mei - Visserijdagen (even jaren), het weekend na Hemelvaartsdag op en rondom het haventerrein
- Mei t/m augustus - Windmolenloop
- Juni - Ansjooprace, jaarlijkse botter-zeilwedstrijd van Stichting Urker Botter
- Juli/augustus - Zingen in de Zomer, elke werkdag in de zomervakantie in het Kerkje aan de Zee
- Juli/augustus - Zingen in de Zomer, elke woensdagavond in de zomervakantie in de Bethelkerk
- Augustus - Kunst op de Botermarkt, Urker kunstenaars werken en exposeren in het oude dorp
- September - Fish-Potato Run, tweede zaterdag van september
- September/oktober - Taartvluchten voor postduiven
- Oktober - Holland Fisheries Event (even jaren)
- November - Urk in Wintersferen, in en rondom de oude dorpskern
- December - Zingen in de Winter
Sage van de Ommelebommelestien
Daar waar baby's in de Nederlandse volksmond voornamelijk door de ooievaar gebracht worden, moet de Urker vader volgens een bekende Urker sage een roeitocht maken naar de 'Ommelebommelestien' (stien = steen) om de baby te kunnen ophalen. Deze steen ligt ongeveer 30 meter van de kust af in het IJsselmeer.
In een versie van de sage komt een ooievaar uit Egypte naar de steen toe om de baby's erin te leggen. Wanneer de baby op het punt staat om geboren te worden, moet de vader al roeiend de verloskundige naar het eiland Schokland meenemen om de sleutel tot de steen op te halen. Hierna moet de vader met de verloskundige richting de 'Ommelebommelestien' toe roeien om de baby op te kunnen halen. Bij de steen aangekomen moest de vader vervolgens zoeken naar de deur van de steen om binnen te komen. Dit was geen gemakkelijke taak aangezien de deur onder water te vinden was.
Zodra de deur werd gevonden, moest een kleine prijs voor de baby worden betaald. Traditioneel één Nederlandse gulden voor een meisje en twee voor een jongen. Wanneer een Urker man werd gevraagd of hij al naar Schokland was geweest, werd er eigenlijk gevraagd of hij al kinderen heeft.
Kerkgenootschappen
Vanouds was Urk een bolwerk van de Gereformeerde Kerk en de Anti-Revolutionaire Partij (in 1980 opgegaan in het CDA). Sinds de jaren zeventig is met name de positie van de Christelijke Gereformeerde Kerk sterk gegroeid (ten koste van de Gereformeerde Kerk). De Christelijke Gereformeerde Kerk op Urk bestaat uit drie stromingen, van zwaar naar licht. In 2004 ging een gemeente van 1.200 personen over van de Gereformeerde Kerk naar de Christelijke Gereformeerde Kerk en vormde CGK Ichthus. Deze gemeente is sindsdien sterk gegroeid, waarbij ook een redelijk aantal leden uit de twee zwaardere richtingen van de CGK zich aansloten.
Hieronder volgt een opsomming van Urker kerkgenootschappen, allemaal van protestantse signatuur.
- Protestantse Kerk in Nederland:
- Hervormde Gemeente Urk (twee kerkgebouwen: 'Kerkje aan de Zee' en 'De Ark')
- Hervormde Gemeente 'De Bron'
- Gereformeerde Kerk Urk (drie kerkgebouwen: 'Bethel', 'Petra' en 'De Poort')
- Christelijke Gereformeerde Kerk:
- Maranatha (drie kerkgebouwen: 'Maranatha', 'De Schuilplaats' en 'Immanuel')
- Eben-Haezer (twee kerkgebouwen: 'Eben-Haezer' en 'Pniel')
- Ichthus (een kerkgebouw, de 'Ichthuskerk')
- Hersteld Hervormde Kerk
- Hervormde Gemeente 'Moria' (in hersteld verband)
- Hervormde Gemeente 'Elim' (in hersteld verband)
- Gereformeerde Kerken vrijgemaakt 'Rehoboth'
- Nederlands Gereformeerde Kerk 'Jeruzalem'
- Gereformeerde Gemeente 'Sion'
- Gereformeerde Gemeente in Nederland 'Menorah'
- Oud Gereformeerde Gemeente in Nederland 'Jachin Boaz'
- Vrije Gereformeerde Gemeente (Kerkstraat 101, in de volksmond het Bossieskarkien)
- Volle Evangelie Gemeente Urk 'Morgenster'
- Evangelische Gemeente 'De Belofte'
- Reformatorische Baptistengemeente Urk
- Leger des Heils (Bij Bosshardt) korps Kampen
In 2012 kwam de Christelijke Gereformeerde Ichthuskerk gereed, met 1.200 zitplaatsen de grootste kerk op Urk. Hierna volgen de Oud Gereformeerde Jachin Boazkerk met 1.180 zitplaatsen, de Hervormde 'Ark' (1.100 zitplaatsen) en de Gereformeerde Bethelkerk (1.052 zitplaatsen). Circa 90% van de bevolking van de gemeente Urk is aangesloten bij een kerkgenootschap. Ondanks het hoge percentage kerkgang begint op Urk ook ontkerkelijking plaats te vinden.
Politiek
Het orthodox-protestantse karakter van Urk is ook goed te merken aan de partijen die in de gemeenteraad zijn vertegenwoordigd. Alle partijen, ook de Unie Gemeentebelangen, hebben een christelijke grondslag.
College van burgemeester en wethouders
Het college van burgemeester en wethouders bestaat uit leden van ChristenUnie, Hart voor Urk en SGP (11 van de 17 zetels).
- Burgemeester: Pieter van Maaren - CDA
- Wethouder: Freek Brouwer - ChristenUnie
- Wethouder: Gerrit Post jr. - Hart voor Urk
- Wethouder: Geert Post - SGP
Tweede Kamerverkiezingen
Uitslagenoverzicht van de Tweede Kamerverkiezingen op Urk sinds 1994:
Tweede Kamerverkiezingen | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Partij | % 1994 | % 1998 | % 2002 | % 2003 | % 2006 | % 2010 | % 2012 | % 2017 |
SGP | 35,3 | 33,9 | 35,6 | 33,4 | 34,3 | 39,1 | 51,3 | 56,1 |
CDA | 32,4 | 27,5 | 33,3 | 45,4 | 37,6 | 26,0 | 12,7 | 14,2 |
ChristenUnie | (26,9) | (32,5) | 23,5 | 16,8 | 21,9 | 18,9 | 18,0 | 11,6 |
PVV | - | - | - | - | 2,5 | 10,9 | 8,8 | 11,0 |
VVD | 2,1 | 2,8 | 0,7 | 1,1 | 1,2 | 2,5 | 6,3 | 1,8 |
FvD | - | - | - | - | - | - | - | 1,7 |
SP | 0,0 | 0,3 | 0,4 | 0,4 | 1,0 | 0,8 | 0,8 | 0,7 |
D66 | 0,4 | 0,3 | 0,3 | 0,2 | 0,1 | 0,3 | 0,2 | 0,5 |
50PLUS | - | - | - | - | - | - | 0,2 | 0,5 |
PvdA | 0,7 | 1,3 | 0,4 | 0,7 | 0,9 | 0,6 | 1,0 | 0,2 |
PvdD | - | - | - | - | 0,1 | 0,1 | 0,2 | 0,2 |
GroenLinks | 0,1 | 0,4 | 0,1 | 0,1 | 0,1 | 0,2 | 0,1 | 0,2 |
DENK | - | - | - | - | - | - | - | 0,1 |
LPF | - | - | 5,5 | 1,7 | 0,0 | - | - | - |
RPF | 20,4 | 23,4 | - | - | - | - | - | - |
GPV | 6,5 | 9,1 | - | - | - | - | - | - |
CD | 0,9 | 0,6 | - | - | - | - | - | - |
AOV-Unie 55+ | 0,8 | 0,0 | - | - | - | - | - | - |
Opkomst | 85,4 | 84,1 | 88,2 | 91,3 | 88,6 | 79,9 | 82,7 | 89,8 |
Gemeenteraadsverkiezingen
Uitslagenoverzicht van de gemeenteraadsverkiezingen op Urk sinds 1994:
Historisch overzicht gemeenteraadsverkiezingen | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Partij | Stemmen in procenten | Zetels in de raad | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1994 | 1998 | 2002 | 2006 | 2010 | 2014 | 1994 | 1998 | 2002 | 2006 | 2010 | 2014 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ChristenUnie | (20,0) | (28,9) | 28,3 | 36,2 | 26,3 | 24,2 | (3) | (5) | 5 | 6 | 4 | 4 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
SGP | 29,2 | 23,5 | 29,2 | 30,4 | 20,5 | 25,5 | 5 | 4 | 5 | 5 | 3 | (3) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
CDA | 25,7 | 25,1 | 27,1 | 20,3 | 21,6 | 19,2 | 4 | 4 | 5 | 4 | 4 | 3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Unie Gemeentebelangen (UGB) | (14,5) | (16,2) | 11,8 | 13,1 | 9,7 | 8,6 | (2) | (3) | 2 | 2 | 2 | 2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Urker Volkspartij (UVP) | 6,6 | 6,3 | 3,6 | - | - | - | 1 | 1 | 0 | - | - | - | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
RPF | 14,7 | 17,8 | - | - | - | - | 2 | 3 | - | - | - | - | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gemeentebelangen | 8,7 | 11,4 | - | - | - | - | 1 | 2 | - | - | - | - | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
GPV | 5,3 | 11,1 | - | - | - | - | 1 | 2 | - | - | - | - | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Christelijk Historisch 1985 (CH'85) | 5,8 | 4,8 | - | - | - | - | 1 | 1 | - | - | - | - | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Hart voor Urk | - | - | - | - | 21,9 | 17,1 | - | - | - | - | 4 | 3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Urker Gereformeerde Partij | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | (2) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Opkomst | 86,4 | 88,1 | 87,2 | 81,6 | 74,1 | 80,5 | 15 | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 |
- 2002: RPF & GPV → ChristenUnie
- 2002: Gemeentebelangen & CH'85 → Unie Gemeentebelangen
- 2016: Fractie Hakvoort-Woord → Urker Gereformeerde Partij
Bij de installatie van de nieuwe raadsleden na de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 kozen alle raadsleden voor de eed. Urk is hiermee de enige gemeente waar dit gebeurde.[11]
Referendum Europese grondwet
Bij het Nederlands referendum over het Verdrag tot vaststelling van een Grondwet voor Europa op 1 juni 2005 stemde 91,6% van de Urkers tegen instemming door Nederland met dat verdrag, het hoogste percentage van alle gemeenten in Nederland. Het visserijbeleid van de Europese Unie van de voorgaande jaren en het ontbreken van een verwijzing naar het christendom in de grondwet leken de belangrijkste redenen voor deze uitslag.
Fraude bij visafslag
In 2005 stelden de FIOD en de AID van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit een onderzoek in naar vermeende fraude op de visafslag van Urk. De toenmalige burgemeester Dick Schutte, tevens voorzitter van de visafslag, werd ervan verdacht bestuursleden op de hoogte te hebben gebracht van ophanden zijnde invallen. Op 21 november werd Schutte veroordeeld tot 500 euro boete, kort daarna moest hij van de minister opstappen.
Verschillende rederijen, bedrijven en medewerkers zijn op 10 oktober 2007 door de Rechtbank Zwolle/Lelystad, voor de gelegenheid op nevenlocatie in Leeuwarden, veroordeeld tot taakstraffen en geldboetes.
Verkeer en vervoer
Gemeentegrenzen Wijkgrenzen Buurtgrenzen Autosnelweg Secundaire weg Spoorweg | ██ Geselecteerde gemeente ██ Bebouwd gebied ██ Bos of park ██ Binnenwater, rivier of kanaal |
- Urk is bereikbaar vanaf de A6 via de N352 (Afslag 13). Vanaf Emmeloord via de N351.
- Urk is ook per bus te bereiken, sinds jaar en dag is dat lijn 141 Kampen - Kampereiland - Ramspol - Ens - Emmeloord - Tollebeek - Urk. De bus rijdt echter niet op zondag tussen Urk en Emmeloord.
- De dichtstbijzijnde NS-stations zijn in Lelystad en Dronten, waarbij Dronten 25 kilometer van Urk vandaan ligt en Lelystad 30, waarvan de laatstgenoemde beschikt over een intercityverbinding.
- In de zomer is Urk ook nog te bereiken met de boot vanuit Enkhuizen. Dit kan met passagiersschip De Zuiderzee of met de driemaster Willem Barentsz.
Kunst
De Nederlandse schrijver van detectiveromans A.C. Baantjer is geboren op Urk.
De Nederlandse schrijver, schilder en verzetsheld Willem Arondeus woonde gedurende de jaren twintig op Urk. Gedurende zijn verblijf schreef hij in 1922 twintig gedichten welke postuum in 2001 zijn gepubliceerd onder de titel Afzijdige strofen. Het van Urk afkomstige Noord-Hollandse CDA - Statenlid Meino Schraal (1974) heeft in 2004 de Willem Arondeuslezing in het leven geroepen. Deze lezing wordt elk jaar in het Haarlemse provinciehuis gehouden.
De schrijver en politiek activist Jef Last heeft omstreeks 1932 enige tijd op Urk gewoond. Hij was bevriend met de Franse Nobelprijswinnaar voor Literatuur, André Gide, die ook op Urk is geweest en gedichten op en over Urkers heeft geschreven. Gedurende deze periode schreef hij enige artikelen over Urk voor het nieuwsblad De Groene Amsterdammer. Geïnspireerd door zijn liefde voor een Urker visserman schreef hij de roman Zuiderzee.[12] Deze roman beschrijft de liefde voor elkaar van twee vissermannen. Het verhaal speelt zich af op Urk en staat bekend als een van de eerste Nederlandse romans waarin homoseksuele liefde in alle openheid wordt beschreven.
De schrijver K. Norel heeft in zijn trilogie Engelandvaarders, over de Tweede Wereldoorlog, Urk veelvuldig beschreven. Hoofdpersonage Evert Gnodde is afkomstig van Urk en maakt hier het begin en einde van de oorlog mee.
Bekende Urkers
Aangrenzende gemeenten
Aangrenzende gemeenten | ||||
---|---|---|---|---|
Enkhuizen | Noordoostpolder | |||
Lelystad | Dronten |
Trivia
- In 1988 is er een krater op Mars met een diameter van 2,8 kilometer vernoemd naar Urk.
- In 2016 werd de film Dunkirk van regisseur Christopher Nolan, opgenomen voor de kust van het voormalige eiland.[13]
Zie ook
- Stichting Urker Uitgaven (1995) Van bezetting en bevrijding: Urk in oorlogstijd 1940-1945. Urk: Stichting Urker Uitgaven ISBN 9071521141
- Jelle van Slooten, Een ver-Urkte Israëliet, het levensverhaal van Japien de Joode, Urk, 1995, Stichting Urker Uitgaven ISBN 90-71521-15-X
- R.H.A. van Duin en G. de Kaste (1987) Het zuiderzeeprojekt in zakformaat. Lelystad: Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders ISBN 9036910285
- Rien van den Berg en Koos van Noppen, Het probleem-Urk, Nederlands Dagblad, 17 september 2007
- ↑ Urk was ooit van Amsterdam, Ons Amsterdam, Nummer 7-8, juli aug. 2010
- ↑ Ronald Stenvert en Chris Kolman Urk uit: Ronald Stenvert en Chris Kolman, Monumenten in Nederland. Flevoland. Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist / Waanders Uitgevers, Zwolle 2006
- ↑ Urk in 1921, NPO Geschiedenis
- ↑ Interneringskamp op Urk. Officieren tijdens de Eerste Wereldoorlog geïnterneerd. Flevolands geheugen. Geraadpleegd op 24 mei 2017.
- ↑ Geschiedenis familie Kropveld, Stolpersteine Urk, 2011
- ↑ Advies Urker schedels, Ethische Codecommissie voor Musea, 11 september 2009
- ↑ NOS Nieuws, Urk heeft zijn schedels terug (5 juni 2010). Geraadpleegd op 24 mei 2017.
- ↑ Vissersdorpen worstelen met drugs. Visie (18 april 2007). Geraadpleegd op 24 mei 2017.
- ↑ In de grotere steden blijft de collectebus steeds leger, de Volkskrant, 21 juli 2010
- ↑ DK BLOM, Winkelcentrum Urkerhard. www.hollandsemarkten.nl. Geraadpleegd op 24 mei 2017.
- ↑ Meer raadsleden leggen belofte af, Reformatorisch Dagblad, 1 juli 2014
- ↑ DBNL, Jef Last, Zuiderzee · dbnl. DBNL. Geraadpleegd op 24 mei 2017.
- ↑ Opnames voor film Dunkirk in IJsselmeer bij Urk, de Stentor, 26 mei 2016 (gearchiveerd)