COVID-19: verschil tussen versies
+ datum bij grafieken: de aantallen veranderen snel. |
|||
Regel 106: | Regel 106: | ||
Er loopt sinds maart 2020 een proef aan de [[Rijksuniversiteit Groningen|Rijksuniversiteit Groningen]] waarbij het chloroquine tot de juiste deeltjesgrootte verpulverd wordt en vervolgens geplaatst wordt in een speciale inhalator: de cyclops, waardoor het medicijn diep doordringt in de longen van een patiënt.<ref>[https://www.pw.nl/achtergrond/2016/inhalatie-van-droog-poeder-veelbelovend-bij-longinfectie cyclops]</ref> Dit betreft dus een specifiek lokale toepassing rechtstreeks in de door het coronavirus aangetaste longen. Op deze wijze zou het medicijn niet enkel kunnen genezen, maar ook kunnen beschermen.<ref>[https://www.ukrant.nl/magazine/coronamedicijn-bestaat-misschien-al/ Coronamedicijn bestaat misschien al]</ref> |
Er loopt sinds maart 2020 een proef aan de [[Rijksuniversiteit Groningen|Rijksuniversiteit Groningen]] waarbij het chloroquine tot de juiste deeltjesgrootte verpulverd wordt en vervolgens geplaatst wordt in een speciale inhalator: de cyclops, waardoor het medicijn diep doordringt in de longen van een patiënt.<ref>[https://www.pw.nl/achtergrond/2016/inhalatie-van-droog-poeder-veelbelovend-bij-longinfectie cyclops]</ref> Dit betreft dus een specifiek lokale toepassing rechtstreeks in de door het coronavirus aangetaste longen. Op deze wijze zou het medicijn niet enkel kunnen genezen, maar ook kunnen beschermen.<ref>[https://www.ukrant.nl/magazine/coronamedicijn-bestaat-misschien-al/ Coronamedicijn bestaat misschien al]</ref> |
||
In Frankrijk is [[Didier Raoult]], specialist in tropische infectieziekten, gewoon begonnen met het geven van de combinatie chloroquine en [[azithromycine]] aan besmette patiënten. Hij claimt een genezingspercentage van 75% binnen 6 dagen. Van de controlegroep was 90% nog ziek.<ref>[https://fd.nl/economie-politiek/1338874/dokter-panoramix-claimt-medicijn-tegen-coronavirus Dokter 'Panoramix' claimt medicijn tegen coronavirus]</ref><ref>[https://www.franceculture.fr/emissions/radiographies-du-coronavirus/un-remede-francais-contre-le-covid-19 Chloroquine : un remède français contre le Covid-19 ?]</ref> |
In Frankrijk is [[Didier Raoult]], specialist in tropische infectieziekten, gewoon begonnen met het geven van de combinatie chloroquine en [[azithromycine]] aan besmette patiënten. Hij claimt een genezingspercentage van 75% binnen 6 dagen. Van de controlegroep was 90% nog ziek.<ref>[https://fd.nl/economie-politiek/1338874/dokter-panoramix-claimt-medicijn-tegen-coronavirus Dokter 'Panoramix' claimt medicijn tegen coronavirus]</ref><ref>[https://www.franceculture.fr/emissions/radiographies-du-coronavirus/un-remede-francais-contre-le-covid-19 Chloroquine : un remède français contre le Covid-19 ?]</ref> Er zijn de nodige vraagtekens te plaatsen bij dit onderzoek.<ref>[https://scienceintegritydigest.com/2020/03/24/thoughts-on-the-gautret-et-al-paper-about-hydroxychloroquine-and-azithromycin-treatment-of-covid-19-infections/ Thoughts on the Gautret et al. paper about Hydroxychloroquine and Azithromycin treatment of COVID-19 infections]</ref><ref>[https://forbetterscience.com/2020/03/26/chloroquine-genius-didier-raoult-to-save-the-world-from-covid-19/ Chloroquine genius Didier Raoult to save the world from COVID-19]</ref> |
||
Het sterk verwante zusje [[hydroxychloroquine]] is wereldwijd geregistreerd voor een aantal indicaties waaronder [[reumatoïde artritis]] , [[systemische lupus erythematodes]] en ook de behandeling van acute aanvallen en profylaxe van malaria veroorzaakt door ''Plasmodium vivax'', ''P. falciparum'', ''P. ovale'' en ''P. malariae''.<ref>[https://www.geneesmiddeleninformatiebank.nl/ords/f?p=111:3::SEARCH:NO::P0_DOMAIN,P0_LANG,P3_RVG1:H,NL,114949 Registratietekst Nederland]</ref> |
Het sterk verwante zusje [[hydroxychloroquine]] is wereldwijd geregistreerd voor een aantal indicaties waaronder [[reumatoïde artritis]] , [[systemische lupus erythematodes]] en ook de behandeling van acute aanvallen en profylaxe van malaria veroorzaakt door ''Plasmodium vivax'', ''P. falciparum'', ''P. ovale'' en ''P. malariae''.<ref>[https://www.geneesmiddeleninformatiebank.nl/ords/f?p=111:3::SEARCH:NO::P0_DOMAIN,P0_LANG,P3_RVG1:H,NL,114949 Registratietekst Nederland]</ref> |
Versie van 28 mrt 2020 10:34
COVID-19 | ||||
---|---|---|---|---|
![]() | ||||
Classificatie | ||||
Gerelateerde aandoeningen | SARS | |||
Beschrijving | ||||
Symptomen | Koorts (87.9%)[1] Hoesten (67,7%) Vermoeidheid (38,1%) Productie van sputum (33,4%) Kortademigheid (18,6%) Spierpijn (14,8%) Keelpijn (13,9%) Hoofdpijn (13,6%) Rillingen (11,4%) Misselijkheid of braken (5%) Verstopte neus (4.8%) Diarree (3.7%) | |||
Oorzaken | SARS-CoV-2 | |||
Diagnose | Polymerasekettingreactie, Immunoassay, CT-scan | |||
Medicatie | Tocilizumab, Hydroxychloroquine | |||
Coderingen | ||||
ICD-10 | U07.1 | |||
DiseasesDB | 60833 | |||
|
COVID-19, dat staat voor coronavirus disease 2019, is een besmettelijke ziekte veroorzaakt door het virus SARS-CoV-2 (voorheen 2019-nCoV). Vermoedelijk is het een zoönose. De ziekte dook eind 2019 op en heerst zo sterk, dat vanaf 11 maart 2020 officieel sprake is van de coronapandemie.
Ontdekking van de ziekte
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/COVID-19-outbreak-timeline.gif/260px-COVID-19-outbreak-timeline.gif)
De ziekte werd voor het eerst geïdentificeerd door medisch personeel in Wuhan, hoofdstad van de provincie Hubei in China, bij patiënten die een longontsteking ontwikkelden zonder een duidelijke oorzaak. Het was dokter Li Wenliang die op 30 december 2019 zijn collega's waarschuwde voor een mogelijke uitbraak van deze ziekte. Vervolgens verspreidde de ziekte zich razendsnel, onder meer door het ontbreken van immuniteit in de bevolking in combinatie met veel besmette internationale reizigers, zodat op 11 maart 2020 de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bekendmaakte dat er officieel sprake was van een pandemie.[2]
Naamgeving
Op 11 februari 2020 maakte de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bekend dat de ziekte die het virus veroorzaakt de naam COVID-19 zou krijgen, een afkorting van coronavirus disease (coronavirusziekte) met het jaartal van ontdekking. Directeur-generaal Tedros Adhanom Ghebreyesus van de WHO zei dat er een naam nodig was die niet zou verwijzen naar een bepaalde geografische plek, een dier of een groep mensen. Ook moest de naam uitspreekbaar zijn.[3]
Dezelfde dag stelde de Coronavirussenwerkgroep van het International Committee on Taxonomy of Viruses (ICTV) voor om voor het virus zelf voortaan de naam ‘severe acute respiratory syndrome coronavirus 2’ te gebruiken, afgekort ‘SARS-CoV-2’, vanwege de gelijkenissen met het SARS-virus dat officieel dezelfde naam draagt, maar dan zonder het volgnummer 2.
Besmetting
Besmettingswijze
Tussen mensen vindt ziekte-overdracht plaats doordat het veroorzakende virus zich verspreidt via vochtdruppels: door niezen en hoesten en onderlinge aanraking, en mogelijk ook via besmette oppervlakken. Besmetting via faeces is onzeker, maar bekend van de gerelateerde aandoening SARS. In de beginfase van de symptomatische periode is de virale verspreiding, en dus de besmettelijkheid hoog. Hoe milder de symptomen, des te minder besmettingsrisico. Het virus kan zich zowel diep in de longen als in de bovenste luchtwegen vermenigvuldigen. Dat laatste zou mede verklaren waarom patiënten met milde symptomen al besmettelijk kunnen zijn.[4]
De meeste besmettingen komen voor binnen het gezin, vooral bij thuisisolatie.[5] Er zijn dieren waarbij COVID-19 is vastgesteld, maar de kans dat zij de ziekte verder doorgeven aan mensen is klein.[6]
Een besmet persoon besmet in een onbeschermde populatie gemiddeld 2,2 andere mensen (het reproductiegetal).[7] Zolang dit getal groter dan 1 blijft, breidt de ziekte zich uit; zodra het getal kleiner dan 1 wordt, zal de ziekte uitsterven. Het reproductiegetal wordt bepaald door de waarschijnlijkheid van overdracht per contact, het aantal contacten per eenheid tijd en de duur van besmettelijkheid. Het reproductiegetal kan worden verkleind door de bron wegnemen, opsporing, sociale distantie, profylaxe, vaccinatie, hygiënemaatregelen, herkenning, testen, toegang tot de zorg, isolatie, quarantaine, compliance, voorlichting, beroepsverbod en door toenemende immuniteit van de bevolking.
Incubatietijd
De incubatietijd bedraagt één tot twaalf dagen; voor de zekerheid wordt veertien dagen aangehouden. Er zijn overigens meldingen van Chinese onderzoekers van een mogelijk langere incubatietijd tot wel 24 dagen.[8] De mediaan van het eerste optreden van ziekteverschijnselen na besmetting ligt op 5 dagen.
Asymptomische besmetting
Er zijn steeds meer aanwijzingen dat iemand een ander kan besmetten vóórdat zich bij diegene ziekteverschijnselen manifesteren, bijvoorbeeld door druppelinfectie via uitademingslucht wanneer mensen dicht bij elkaar bevinden.[9]
Besmetting door mensen bij wie de ziekte asymptomatisch verloopt is onzeker, maar wordt niet onmogelijk geacht.[10]
Verondersteld wordt dat patiënten na de symptomatische periode (post symptom) niet meer besmettelijk zijn.
Symptomen
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Symptomen_van_Covid-19_Griep_Verkoudheid_Hooikoorts.jpg/260px-Symptomen_van_Covid-19_Griep_Verkoudheid_Hooikoorts.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Severity-of-coronavirus-cases-in-China-1.png/260px-Severity-of-coronavirus-cases-in-China-1.png)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/COVID-19-Longontsteking.jpg/260px-COVID-19-Longontsteking.jpg)
De ziekte wordt gekenmerkt door griepachtige symptomen, waaronder koorts, hoesten, kortademigheid, spierpijn, vermoeidheid en, in ernstige gevallen, ook longontsteking (in dit geval dus virale longontsteking), acute respiratory distress syndrome (ARDS), sepsis, uitval van de nieren en septische shock met mogelijk een fatale afloop. De ziekte tast vooral de longen aan en kent drie fasen: virale vermeerdering, hyperreactiviteit van het immuunsysteem en afbraak van longweefsel.[12][13] Het grootste deel van de patiënten heeft geen, milde of matige symptomen, ontwikkelt antilichamen tussen zes tot twaalf dagen,[14] en is daarna voor een periode beter bestand tegen het virus (immuun). Mogelijk worden bij milde symptomen minder antilichamen aangemaakt.
Milde symptomen zijn keelpijn, lichte hoest en een verhoging van de lichaamstemperatuur tot 38,0 °C. De patiënt moet thuis uitzieken tot de symptomen weg zijn. Bij koorts (lichaamstemperatuur boven 37,5 °C) en hoest of moeizaam ademhalen moet men telefonisch contact opnemen met de huisarts.
Oorzaak
Net als het SARS-virus infecteert SARS-CoV-2 mensen door het gebruik van serineprotease TMPRSS2 om via de ACE 2-receptoren de cellen binnen te dringen.[15] Het heeft echter een tien tot twintig maal hogere affiniteit (bindingssterkte), wat een verklaring kan zijn voor de, vergeleken met SARS, hogere mens-op-mens besmettingskans.[16][17]
Diagnostiek
Door ook te testen op bacteriële infecties en influenza worden deze oorzaken uitgesloten.
PCR-test
De standaard diagnosemethode is door middel van een omgekeerde polymerasekettingreactietest (rRT-PCR) op een sputummonster of een nasofaryngeaal uitstrijkje.[18] De diagnose 'COVID-19' wordt volgens de richtlijn van het RIVM op 12 maart 2020 als volgt gesteld: ‘Elke persoon waarbij door middel van RT-PCR op twee onafhankelijke targets een infectie met SARS-CoV-2 is vastgesteld, ongeacht of deze persoon voldoet aan de klinische en epidemiologische criteria voor een verdenking.’[19]
De test wordt gedaan in twee verschillende laboratoria. Het testen duurt ongeveer zes uur. Ook in opschalingslaboratoria (een ziekenhuis dat zelf de faciliteiten heeft om te testen) wordt getest zodat wordt voorkomen dat patiënten lang ongetest op de intensive care liggen.
Er is een test met een detectietijd van 30 minuten.[20]
In sommige gevallen is er een positief testresultaat na herstel. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat de negatieve test, waarna de patiënt als hersteld werd gezien, slecht werd uitgevoerd. Een andere mogelijkheid is dat er door de hoge gevoeligheid van de test nog kleine achtergebleven deeltjes worden gedetecteerd. Dit wordt ook gevonden bij andere virussen die luchtwegaandoeningen veroorzaken, zoals griepvirussen.[21]
Antilichaamtest
Een antilichaam voorkomt dat het virus nog kan infecteren. Er is een monoklonaal antilichaam tegen SARS-CoV-2 ontdekt dat kan helpen bij de opsporing en preventie van COVID-19.[22][23] Het kan worden gebruikt voor de ontwikkeling van een medicijn en voor een diagnostische test. Het ontwikkelen van een diagnostische test duurt korter dan het ontwikkelen van een medicijn. Als medicijn blijft het antilichaam een paar weken aanwezig waarin de patiënt kan herstellen, maar waarschijnlijk niet om het virus voor altijd te weren (Passieve immuniteit). Daarvoor is het beter als de patiënt eigen immuniteit krijgt. In Nederland gaat bloedbank Sanquin dergelijke tests uitvoeren onder bloeddonoren.[24]
Radiologie
Bij een röntgenonderzoek kan een normale opname richtingwijzend zijn bij de verdenking op longontsteking. Bij een bewezen COVID-19-infectie wordt vaak een computertomografie uitgevoerd, omdat hiermee veelal veranderingen vastgesteld kunnen worden voordat deze op een normale opname zichtbaar zijn.[25] Kenmerkend zijn ondoorzichtige veranderingen van het longparenchym die op melkglas lijken. De diagnostiek middels een CT-scan kan in bepaalde gevallen zelfs sneller en effectiever zijn dan die middels RT-PCR.[26] Radiologen uit Changsha beschreven meerdere patiënten waarbij de diagnose COVID-19 op grond van de CT-bevinding gesteld werd met een aanvankelijk negatieve RT-PCR-test die pas na meerdere herhalingen positief bleek.[27] Bij een epidemie kan vandaar als triagestrategie een typische CT-bevinding aanleiding zijn om snel met de therapie te beginnen, ook als de RT-PCR-test (nog) negatief is.[28]
Behandeling
Er is vooralsnog geen bewezen geneesmiddel voor de ziekte, daarom worden patiënten in (thuis)isolatie geplaatst. Wel kunnen de symptomen verminderd worden, zodat het immuunsysteem tijd krijgt om het virus te bestrijden. Er zijn veel onderzoeken of bestaande medicijnen voor andere ziekten ook werkzaam zijn en het ontwikkelen van nieuwe medicijnen en vaccins. Mogelijk willen heel oude patiënten zelf niet meer in het ziekenhuis worden behandeld, maar willen thuis palliatieve zorg met sedatie.[bron?]
Voorlopig advies
Op 3 maart 2020 wees het RIVM in een voorlopig advies behandelaars erop, dat bij matig tot ernstige COVID-19 het gebruik van chloroquine bij volwassenen of de combinatie ritonavir/lopinavir bij kinderen onder de tien kilo overwogen kan worden. Bij zeer ernstige COVID-19 is de combinatietherapie van chloroquine met remdesivir aangewezen. Er bestaat nog geen wetenschappelijk bewijs voor de werkzaamheid van deze stoffen bij COVID-19 en ten dele zijn de bijwerkingen onbekend. Daarom is in elk geval geïnformeerde toestemming van de patiënt nodig.[29] Genoemde geneesmiddelen zijn niet geregistreerd voor deze indicatie. Chloroquine is sinds 1934 in de handel en is wel geregistreerd voor andere indicaties. Het gebruik is echter offlabel.[30] Remdesivir wordt ook als enig geneesmiddel onderzocht.[31]
Bij zeer ernstig zieke patiënten kunnen er complicaties van de ziekte optreden, zoals een bacteriële superinfectie. Deze patiënten krijgen hiertegen antibiotica toegediend.
Experimentele geneesmiddelen
Bij ernstige infecties kunnen eventueel bestaande middelen tegen andere ziekten en virussen worden toegediend aan patiënten, zoals malaria (chloroquine), ebola (het experimentele remdesivir) en hiv (lopinavir/ritonavir)). Er is voorgesteld om een gedegen onderzoek te doen naar de medicijnen die tot nu toe zijn geprobeerd. Deze middelen zouden moeten worden getest op óf ze deze besmette mensen beter maken en óf ze ook bij deze indicatie veilig gebruikt kunnen worden. Die proef met de middelen moeten dan wel op grotere schaal en dubbelblind bij mensen worden gedaan om te zien of ze effect hebben. En dat zijn lastige voorwaarden in een crisis.
Chloroquine en hydroxychloroquine
Op 17 februari 2020 werd gerapporteerd dat chloroquine bij klinische tests werkzaam bleek tegen COVID-19. Het was getest in meer dan 10 ziekenhuizen in Beijing en de Chinese provincies Guangdong en Hunan. Dit op initiatief van onderzoekers van de KU Leuven.[32][33] In vitro onderzoek laat zien dat chloroquine werkzaam is tegen het virus. De benodigde concentratie is in principe haalbaar in vivo. De onderzoekers bevelen een klinische studie aan.[34] De resultaten zijn nog niet in een wetenschappelijk tijdschrift gepubliceerd en de persberichten geven geen kwantitatieve informatie over de effectiviteit, bijwerkingen en statistische significantie. Het uitproberen van chloroquine was opgepakt op grond van eerdere bevindingen in de SARS-epidemie in 2004.[35]
Er loopt sinds maart 2020 een proef aan de Rijksuniversiteit Groningen waarbij het chloroquine tot de juiste deeltjesgrootte verpulverd wordt en vervolgens geplaatst wordt in een speciale inhalator: de cyclops, waardoor het medicijn diep doordringt in de longen van een patiënt.[36] Dit betreft dus een specifiek lokale toepassing rechtstreeks in de door het coronavirus aangetaste longen. Op deze wijze zou het medicijn niet enkel kunnen genezen, maar ook kunnen beschermen.[37]
In Frankrijk is Didier Raoult, specialist in tropische infectieziekten, gewoon begonnen met het geven van de combinatie chloroquine en azithromycine aan besmette patiënten. Hij claimt een genezingspercentage van 75% binnen 6 dagen. Van de controlegroep was 90% nog ziek.[38][39] Er zijn de nodige vraagtekens te plaatsen bij dit onderzoek.[40][41]
Het sterk verwante zusje hydroxychloroquine is wereldwijd geregistreerd voor een aantal indicaties waaronder reumatoïde artritis , systemische lupus erythematodes en ook de behandeling van acute aanvallen en profylaxe van malaria veroorzaakt door Plasmodium vivax, P. falciparum, P. ovale en P. malariae.[42]
De Amerikaans president Donald Trump, voorstander van dit medicijn, kwam in conflict met de FDA inzake het niet-geregistreerd gebruik van dit geneesmiddel bij de profylaxe en genezing van COVID-19. Het middel is wereldwijd beschikbaar maar net als chloroquine nog niet goedgekeurd voor deze specifieke indicatie.[43][44]
Antivirale medicatie
Er bestaat nog geen specifieke behandeling voor het virus, maar bestaande antivirale medicatie wordt getest op effectiviteit. Daaronder protease-remmers zoals indinavir, saquinavir, lopinavir, ritonavir en camostat, de RNA polymerase-inhibitor remdesivir, en de griepmedicijnen oseltamivir en interferon beta.[45] [46][47]
Immunostimulant
In België is een onderzoek gestart met het reeds in 1991 toegelaten sargramostim, waarbij een recombinant granulocyte macrophage colony-stimulating factor (GM-CSF) functioneert als een immunostimulator.[48]
Vaccin
Sinds januari 2020 wordt er door meerdere organisaties en bedrijven aan een vaccin voor het SARS-CoV-2 virus gewerkt. Bij de ontwikkeling van een vaccin moeten pre-klinische en klinische onderzoeken worden gedaan. Dit traject duurt een jaar tot anderhalf jaar.[49][50][51][52][53]
De Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (CEPI) ondersteunt drie initiatieven:
- De Amerikaanse National Institutes of Health (NIH) startte een samenwerking met het biotechnologiebedrijf Moderna om een vaccin te creëren, met de hoop een productie te kunnen starten in mei 2020. Hun strategie is om een RNA-vaccin te maken dat matcht met het oppervlak van het coronavirus.
- De Universiteit van Queensland (UQ) richt zich op een moleculair DNA-clampvaccin met genetisch gemodificeerde virale eiwitten die zich enkel zullen gedragen als het coronavirus en daardoor de immuunreactie versterken.
- De Public Health Agency of Canada verleende permissie aan Vaccine and Infectious Disease Organization – International Vaccine Centre (VIDO-InterVac) om te beginnen met het maken van een vaccin in een onafhankelijk project. In maart 2020 wil VIDO-InterVac beginnen met de productie van dit vaccin en zal dit dan eerst testen bij dieren. Testen op mensen staan gepland in 2021.
Bloedplasma
Soms kan aan patiënten die al hersteld zijn gevraagd worden bloed te doneren om acute gevallen te behandelen met antilichaamrijk plasma, en voor het ontwikkelen van een vaccin.[54] Door de bloedbank wordt een serum met antilichamen ontwikkeld.[55]
Beademing
Een deel van de patiënten heeft extra zuurstof nodig door middel van beademing, net zoals dat nodig kan zijn bij een longontsteking. Eventueel aangevuld met vernevelen, uitzuigen, afwisselend liggen op de linker- en rechterzij, rug en buik, hulp bij rechtop zetten en bij hoesten. Tijdens de coronapandemie ontstond hierdoor in 2020 een tekort aan beademingsapparaten. Onder leiding van TU Delft wordt gewerkt aan een beademingsapparaat dat geschikt is voor coronapatiënten[56] en op de markt verschenen ook meerdere open source-oplossingen.[57][58]
Herstel
De meeste mensen die COVID-19 hebben gekregen, herstellen daarvan. Mensen met ernstige klachten hebben over het algemeen meer tijd nodig om te herstellen. De WHO laat weten dat in ieder geval een maand na herstel nog antistoffen in het bloed terug te vinden zijn.[59]
Prognose
Onderzoek naar ziekteverloop voorspellen door kunstmatige intelligentie in te zetten om erachter te komen hoe patiënten met het COVID-19 het beste behandeld kunnen worden.[60]
Potentiële risicofactoren voor een slechte prognose zijn hogere leeftijd, hoge SOFA-score en een hoeveelheid d-dimeer groter dan 1 μg/ml.[61] Onder degenen die aan COVID-19 stierven, hadden velen reeds bestaande aandoeningen, waaronder diabetes, hypertensie en hart- en vaatziekten,[62] en de mediane tijd van initiële symptomen tot de dood was 14 dagen (bereik 6-41 dagen).[63] Bij een licht verloop, bij vier van de vijf patiënten, geneest de zieke in circa twee weken, bij een zwaar verloop duurt het herstel drie tot zes weken.[64]
In een toespraak over de WHO-werkgroep in China berichtte de directeur-generaal van de WHO op 24 februari dat de mortaliteit in Wuhan bij 2-4% ligt, maar buiten Wuhan met 0,7% lager ligt. Het sterftecijfer kan verder ook verschillen van land tot land. Mogelijke oorzaken zijn een verschil in de druk op de gezondheidszorg, de leeftijdsopbouw van de bevolking en het aantal mensen dat getest wordt.
Leeftijd | 80+ | 70–79 | 60–69 | 50–59 | 40–49 | 30–39 | 20–29 | 10–19 | 0–9 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
China (per 11 februari)[65] | 14,8 | 8,0 | 3,6 | 1,3 | 0,4 | 0,2 | 0,2 | 0,2 | 0,0 |
Italië (per 12 maart)[66] | 16,9 | 9,6 | 2,7 | 0,6 | 0,1 | 0,1 | 0,0 | 0,0 | 0,0 |
Zuid-Korea (per 15 maart)[67] | 9,5 | 5,3 | 1,4 | 0,4 | 0,1 | 0,1 | 0,0 | 0,0 | 0,0 |
-
Sterftecijfers per leeftijdsgroep in China (peildatum 11 februari 2020)[68]
-
Sterftekans afhankelijk van andere onderliggende gezondheidsproblematiek
Maatregelen
Scenario's verspreidingssnelheid
- Niets doen; geen interventies. Overbelasting van de zorg, veel sterfgevallen.
- Casus + contact opsporing; iedereen wordt meerdere malen getest. Positief getesten worden in gebouwen in isolatie geplaats. Rest van gezin gaat thuis in quarantaine. Contacten worden opgespoord en getest. Iedereen moet zich houden aan het meermalig testen. Zeer veel testen nodig. Zeer kwetsbaar voor herintroductie van virus door import of resthaard.
- Targeted lock-down, iedereen met gelijksoortelijke symptomen van COVID-19 en griep moet in huis blijven.
- Total lock-down; maximale eliminatie van contacten, iedereen in huis blijven, ongeacht of iemand wel of geen symptomen heeft. Zeer kwetsbaar voor herintroductie van virus door import of resthaard.
Overzicht databronnen
Een overzicht van databronnen die gerelateerd zijn aan het coronavirus en het bijbehorende ziektebeeld COVID-19.[69][70]
Preventie
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Covid-19-curves-graphic-social-v3.gif/260px-Covid-19-curves-graphic-social-v3.gif)
Aangezien men mogelijk al besmettelijk is vóórdat men zelf ziekteverschijnselen opmerkt, is het nodig dat de gehele bevolking voorzorgsmaatregelen in acht neemt. Dergelijke maatregelen zijn onder meer sociale distantie en een goede persoonlijke hygiëne, het vermijden van sociale contacten en lichamelijk contact, regelmatig handen wassen, hoesten en niezen in de binnenkant van de elleboog, papieren zakdoekjes gebruiken, geen hand schudden, niet met handen aan mond, neus en ogen zitten, tenminste twee meter afstand bewaren en thuis blijven bij krijgen van verkoudheidsklachten. Verdere maatregelen kunnen zijn: in- en uitreisbeperkingen, onnodig reizen vermijden, evenementen verbieden, scholen, bedrijven en organisaties of afdelingen sluiten, vergaderingen beperken, extra schoonmaken van voorwerpen die door meerdere mensen worden aangeraakt, thuiswerken, studeren via internet.
Beschermend materiaal
Om in ziekenhuizen besmetting te voorkomen, zijn mondkapjes van het type FFP2 van belang bij het verplegend personeel op de intensive care en bij bepaalde handelingen van besmette patienten, en FFP1 voor het overige personeel.[73]
Zorgmedewerkers in de verpleeghuiszorg, huisartsenzorg, thuiszorg en gehandicaptenzorg dienen een chirurgisch mondmasker te dragen indien er sprake is van een hoestende of niezende medewerker of patiënt en een contact van meer dan vijf minuten is binnen 1,5 meter afstand.[74]
Sociale onthouding
Aanscherpende maatregelen op gebied van sociale onthouding die zijn gericht op minder viruscirculatie onder kwetsbare groepen ten opzichte van de rest van de bevolking. Daarmee kan intussen groepsimmuniteit in de rest van de bevolking worden opgebouwd en wordt tevens de zorg ontlast.
Quarantaine
Als een persoon geen ziekteverschijnselen heeft, maar wel onbeschermd contact heeft gehad met een patiënt met een bewezen infectie, gaat diegene in (thuis)quarantaine.[bron?] De quarantaine duurt tot de incubatietijd is verlopen. Als men in die periode niet ziek is geworden, wordt de quarantaine opgeheven.
Vaccinatie luchtwegaandoeningen actualiseren
In Duitsland worden alle mensen boven de leeftijd van 60 en chronisch ziek gevraagd hun vaccinatiestatus te controleren en, indien nodig, (opnieuw) te laten vaccineren tegen pneumokokken, kinkhoest en influenza. In Nederland krijgen mensen vanaf 60 jaar vanaf najaar 2020 een vaccinatie tegen pneumokokkenziekte aangeboden.[75] Een dergelijke vaccinatie helpt niet tegen COVID-19, maar kan een eventuele bacteriële superinfectie met fatale afloop voorkomen. Er wordt een proef met een TBC-vaccin gedaan omdat uit eerder onderzoek bleek dat het een boost van het immuunsysteem gaf dat meer bescherming tegen griep geeft. Maar het is niet bekend of dat ook voor andere infecties zoals COVID-19 geldt.[76]
Meldplicht
In veel landen, waaronder Nederland en België,[77][78] geldt een meldplicht. In Nederland geldt reeds bij het vermoeden van deze ziekte een meldplicht in groep A.[79]
Maatregelen bij besmetting
Bij een positieve uitslag volgt zo snel mogelijk een bron- en contactonderzoek om uitbreiding van de ziekte onder de bevolking te beperken, vooral voor groepen met een hoog risicoprofiel, en de capaciteit in de zorg te beperken tot mensen die het echt nodig hebben. Het bronnenonderzoek vervalt, maar het contactonderzoek wordt wel gedaan. Deze fase heet mitigatie. Indien onvoldoende zorg voorhanden is, komt men in de fase waarbij men door middel van triage dient te bepalen wie geholpen kan worden.
Ventielfunctie
De kritieke factor is het aantal bedden op de intensive care om ernstig zieke patiënten te kunnen behandelen. Een actueel overzicht van het totaal aantal beschikbare IC bedden voor COVID-19-patiënten en een prognoseradar is hierbij van belang. Landelijke coördinatie van de capaciteit vanuit de één centrum met directieve aansturing van zowel COVID-19-patiënten als niet COVID-19-patiënten. Uitbreiding van de capaciteit door gecontroleerd opschalen van deze IC-bedden inclusief zorgverleners, apparatuur, testen en testcapaciteit, beschermend materiaal, etc en inclusief overflowscenario's (bijvoorbeeld landelijke optimale spreiding van patiënten of patiënten naar buitenland) en afschalen van niet dringende zorg in ziekenhuizen. Ook prioritering en inzichtelijk maken van de totale voorraden goederen en zorgpersoneel en de voorraden op logistiek optimale plaatsen. Testen van zorgpersoneel, zodat inzage ontstaat hoeveel niet meer kunnen uitvallen. Hiervan afgeleid de maatregelen voor de rest van de bevolking die naar gelang van de capaciteit vermeerderd of verminderd worden.
Isolatie
Als een persoon wel ziekteverschijnselen heeft, is isolatie van toepassing. Bij thuisisolatie en wonen met meerdere personen verblijft de patiënt in een aparte kamer, waarbij contact met huisgenoten moet worden vermeden. Ook contact met huisdieren (o.a. aaien, knuffelen, kussen of laten likken) wordt afgeraden, ook al is de kans dat dieren het virus kunnen doorgeven klein.[6]
Latente periode verlengen
Er is een periode van 24 uur vlak na de ziekte waarin de patiënt geen symptomen meer heeft, maar nog wel een latente drager van de infectie kan zijn. Afhankelijk van de viruscirculatie per regio kan uitgegaan worden van een langere periode. Hierdoor wordt de kans op verspreiding door besmetting in de regio kleiner.[80]
Epidemiologie
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png)
Uit cijfers van de WHO van het aantal besmettingen in China blijkt dat van het aantal besmettingen dat per 20 februari 2020 waren gemeld dat 78% van deze besmettingen was vastgesteld bij mensen tussen de 30 en 69 jaar en slechts 10,2% was gemeld bij mensen jonger dan 30 jaar.[81] Opmerkelijk is de grote oververtegenwoordiging van mannen in de statistieken van ziekenhuisopnames en overlijden (circa 62% is man), terwijl de verdeling van diagnosestelling tussen de geslachten wel ongeveer gelijk is.[82] Ook mensen met overgewicht zijn oververtegenwoordigd op de ic.[83]
-
Totaal bevestigde gevallen doorheen de tijd
-
Totaal aantal sterfgevallen doorheen de tijd
-
Totaal aantal bevestige gevallen van COVID-19 per miljoen mensen (26 maart 2020)
-
Totaal bevestigde sterfgevallen door COVID-19 per miljoen mensen (26 maart 2020)
Genetische verwantschap
Uit onderzoek naar de genetische verwantschap van het virus bleek dat dat in Nederland multiple introducties uit het buitenland zijn geweest die leiden tot meerdere clusters op verschillende plekken.[84]
Sterftecijfer
Er is verschil tussen absolute sterfte en oversterfte. De absolute sterfte is het aantal mensen waarbij COVID-19 als doodsoorzaak op de doodsoorzaakverklaring staat. Echter, een deel van de mensen die overlijden zou zonder COVID-19 ook op korte termijn overleden zijn. Daarnaast is niet van iedere overledene duidelijk wat de exacte doodsoorzaak was, vooral als men niet in het ziekenhuis overleden is. Daarom wordt per periode het aantal overledenen vergeleken met het aantal verwachte overledenen. Dit gebeurt aan de hand van eerdere sterftecijfers. Dit wordt per geslachts- en leeftijdscategorie gedaan om te corrigeren voor verandering in de bevolkingsopbouw. Oversterfte is daardoor een maat voor de dodelijkheid van een aandoening, die wel pas achteraf te berekenen valt.
Het opmerkelijk verschijnsel doet zich voor dat het totale sterftecijfer door de corona-uitbraak wel eens lager zou kunnen zijn dan voorheen. Dit valt te verklaren doordat in China de industrie grotendeels platgelegd is, waardoor de luchtvervuiling zeer sterk is afgenomen. Daardoor zullen naar schatting 50.000 tot 100.000 mensen per jaar minder overlijden in China, ervan uitgaande dat de industrie nog een jaar stilgelegd zal blijven. Dat is een veel groter aantal dan het totaal aantal mensen dat in dezelfde periode aan een corona-infectie overlijdt.[85]
Statistieken verspreiding
Door statistieken ontstaat een beeld van de verspreiding en de opbouw van groepsimmuniteit. Met de statistieken kan men de omvang van de epidemie inschatten en wiskundige piramidescenario's en simulaties maken. Ook de ontwikkeling van reproductiegetal in samenhang met het sterftecijfer. Het doel van groepsimmuniteit is het beschermen van kwetsbare groepen en het voorkomen van overbelasting van de zorg.
Antilichaamtest
Met een antilichaamtest wordt getest of iemand antistoffen tegen het virus in het bloed heeft. Dit is een bewijs dat die persoon met het virus in aanraking is geweest.
De monsters die routinematig worden ontvangen in de Nivel-griepsurveillance worden in de peilstations ook getest op SARS-CoV-2 om de verspreiding van het virus in de algemene bevolking van Nederland in kaart te brengen. Op korte termijn wordt ook op antilichamen getest via de bloedbank. Verder zijn er virologische dagstaten.
Mogelijk komt er nog een thuistest op basis van een monoklonaal antilichaam tegen SARS-CoV-2 waarmee kan worden gemeld.
Meldingen
Met het landelijke meldingssysteem Osiris worden in Nederland de nieuwe meldingen, eerste ziektedag, totaal aantal patiënten, aantal opgenomen patiënten in ziekenhuis, overleden patiënten en leeftijd geregistreerd.
- Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel 2019-nCoV acute respiratory disease op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
- ↑ World Health Organization, Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) 11–12. Geraadpleegd op 5 maart 2020.
- ↑ (en) Tedros Adhanom Ghebreyesus, WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19. WHO (11 maart 2020). Geraadpleegd op 14 maart 2020. "We have therefore made the assessment that COVID-19 can be characterized as a pandemic."
- ↑ WHO noemt ziekte die coronavirus veroorzaakt COVID-19, NU.nl, 11 februari 2020 (bijgewerkt 13 februari); zie ook de toespraak van de WHO-directeur zelf (WHO 11-2-2020)
- ↑ (de) https://www.derstandard.at/story/2000114812219/coronavirus-aehnlich-ansteckend-wie-influenza
- ↑ Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)
- ↑ a b VRT NWS, Belgische kat loopt coronavirus op, hoe uitzonderlijk is dat en moeten we ons zorgen maken over onze huisdieren?. vrtnws.be (27 maart 2020). Geraadpleegd op 27 maart 2020.
- ↑ Wat we tot nu toe weten over het nieuwe coronavirus. NRC (2 februari 2020).
- ↑ (en) Early Transmission Dynamics in Wuhan, China, of Novel Coronavirus–Infected Pneumonia
- ↑ (en) Medrxiv 6 maart 2020: Transmission interval estimates suggest pre-symptomatic spread of COVID-19
- ↑ Mass masking in the COVID-19 epidemic: people need guidance
- ↑ Roser, Max, Ritchie, Hannah, Ortiz-Ospina, Esteban (4 March 2020). Coronavirus Disease (COVID-19). Our World in Data. Geraadpleegd op 12 March 2020.
- ↑ Wat het nieuwe coronavirus met het lichaam doet
- ↑ (en) WHO: Coronavirus
- ↑ People ‘shed’ high levels of coronavirus, study finds, but most are likely not infectious after recovery begins
- ↑ (en) Discovery of a novel coronavirus associated with the recent pneumonia outbreak in humans and its potential bat origin BioRxiv (23 januari 2020)
- ↑ (en) https://science.sciencemag.org/content/early/2020/02/19/science.abb2507
- ↑ SARS-CoV-2 Cell Entry Depends on ACE2 and TMPRSS2 and Is Blocked by a Clinically Proven Protease Inhibitor
- ↑ Real-Time RT-PCR Panel for Detection 2019-nCoV. 'Centers for Disease Control and Prevention' (29 january 2020). Gearchiveerd op 30 januari 2020. Geraadpleegd op 1 februari 2020.
- ↑ RIVM/LCI: COVID-19 Richtlijn
- ↑ Oxford scientists develop rapid testing technology for COVID-19
- ↑ They Recovered From the Coronavirus. Were They Infected Again?
- ↑ A human monoclonal 1 antibody blocking SARS-CoV-2 infection
- ↑ VIB achieves important milestone in the development of a COVID-19 drug
- ↑ Sanquin test bloed op antistoffen tegen corona voor onderzoek naar groepsimmuniteit - Sanquin. https://www.sanquin.nl/. Geraadpleegd op 26 maart 2020.
- ↑ Salehi, S., Abedi, A., Balakrishnan, S. and Gholamrezanezhad, A., 2020. Coronavirus Disease 2019 (COVID-19): A Systematic Review of Imaging Findings in 919 Patients. American Journal of Roentgenology, pag. 1-7.
- ↑ Al-Tawfiq, J. and Memish, Z., 2020. Diagnosis of SARS-CoV-2 Infection based on CT scan vs. RT-PCR: Reflecting on Experience from MERS-CoV. Journal of Hospital Infection
- ↑ Xie, X., Zhong, Z., Zhao, W., Zheng, C., Wang, F. and Liu, J., 2020. Chest CT for Typical 2019-nCoV Pneumonia: Relationship to Negative RT-PCR Testing. Radiology, pag.200343.
- ↑ Zhang, J., Zhou, L., Yang, Y., Peng, W., Wang, W. and Chen, X., 2020. Therapeutic and triage strategies for 2019 novel coronavirus disease in fever clinics. The Lancet Respiratory Medicine, 8(3), pag. e11-e12.
- ↑ Voorlopig behandeladvies swab Maart 2020
- ↑ registratietekst Nederland
- ↑ ClinicalTrials.gov
- ↑ (en) Xinhuanet 17 februari 2020: Antimalarial drug confirmed effective on COVID-19
- ↑ Nu.nl 26 februari 2020: 86 jaar oud malariamiddel werkt tegen door coronavirus veroorzaakte ziekte
- ↑ (en) https://www.nature.com/articles/s41422-020-0282-0
- ↑ Antivirale werking van chloroquine tegen coronavirussen reeds in 2004 ontdekt door virologen KU Leuven
- ↑ cyclops
- ↑ Coronamedicijn bestaat misschien al
- ↑ Dokter 'Panoramix' claimt medicijn tegen coronavirus
- ↑ Chloroquine : un remède français contre le Covid-19 ?
- ↑ Thoughts on the Gautret et al. paper about Hydroxychloroquine and Azithromycin treatment of COVID-19 infections
- ↑ Chloroquine genius Didier Raoult to save the world from COVID-19
- ↑ Registratietekst Nederland
- ↑ Could the anti-malarial drug chloroquine treat COVID-19?
- ↑ Chloroquine, an old malaria drug, may help treat novel coronavirus, doctors say
- ↑ Chinese miljoenenstad buiten de provincie Hubei afgesloten Finacieel Dagblad (2 februari 2020)
- ↑ LUMC doet onderzoek naar nieuwe coronavirus-remmers
- ↑ Coronavirus (COVID-19) Update: FDA Continues to Facilitate Development of Treatments 19 maart 2020 remdesivir
- ↑ UZ Gent en VIB testen werking bestaand geneesmiddel tegen nieuwe coronavirus
- ↑ Israeli Research Center to Announce It Developed Coronavirus Vaccine, Sources Say
- ↑ Over het coronavirus — en een potentieel preventief vaccin
- ↑ Gilead, Moderna Candidates Ramp Up Coronavirus Drug, Vaccine Testing
- ↑ How coronavirus could change the way we fight disease
- ↑ VIB-wetenschappers boeken belangrijke vooruitgang in onderzoek naar kandidaat geneesmiddel dat beschermt tegen coronavirus
- ↑ Plasma therapy could lead to development of vaccine for novel coronavirus pneumonia
- ↑ Sanquin start met inzameling plasma van genezen coronapatiënten - Sanquin. https://www.sanquin.nl/. Geraadpleegd op 26 maart 2020.
- ↑ Masterstudenten TU Delft starten initiatief om beademingsapparatuur te ontwikkelen
- ↑ Wetenschappers maken open-source ontwerp goedkope ventilatoren. Bright (25 maart 2020). Geraadpleegd op 26 maart 2020.
- ↑ (en) FreeBreathing.org. Geraadpleegd op 26 maart 2020.
- ↑ Vragen & antwoorden nieuw coronavirus (COVID-19)
- ↑ Onderzoek met 'big data' naar beste behandeling coronavirus
- ↑ Clinical course and risk factors for mortality of adult inpatients with COVID-19 in Wuhan, China: a retrospective cohort study
- ↑ WHO Director-General's statement on the advice of the IHR Emergency Committee on Novel Coronavirus. who.int.
- ↑ (april 2020). Updated understanding of the outbreak of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) in Wuhan, China. Journal of Medical Virology 92 (4): 441–447. PMID 31994742. DOI: 10.1002/jmv.25689.
- ↑ (en) WHO, 24 februari 2020: WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19 - 24 February 2020
- ↑ Vital Surveillances: The Epidemiological Characteristics of an Outbreak of 2019 Novel Coronavirus Diseases (COVID-19) — China, 2020. Chinese Center for Disease Control and Prevention.
- ↑ (it) Epidemia COVID-19. Istituto Superiore di Sanità (12 March 2020).
- ↑ Press Release. Korean Centers for Disease Control & Prevention.
- ↑ The Novel Coronavirus Pneumonia Emergency Response Epidemiology Team. The Epidemiological Characteristics of an Outbreak of 2019 Novel Coronavirus Diseases (COVID-19) – China, 2020. China CDC Weekly, 2020, 2(8): 113–22.
- ↑ Wegwijzer naar gegevensbronnen over COVID-19
- ↑ Systematic review and critical appraisal of prediction models for diagnosis and prognosis of COVID-19 infection
- ↑ The three phases of Covid-19 – and how we can make it manageable. The Spinoff (9 maart 2020). Geraadpleegd op 9 maart 2020.
- ↑ Anderson, Roy M, Heesterbeek, Hans, Klinkenberg, Don, Hollingsworth, T Déirdre (maart 2020). How will country-based mitigation measures influence the course of the COVID-19 epidemic?. The Lancet. DOI: 10.1016/S0140-6736(20)30567-5. “A key issue for epidemiologists is helping policy makers decide the main objectives of mitigation—eg, minimising morbidity and associated mortality, avoiding an epidemic peak that overwhelms health-care services, keeping the effects on the economy within manageable levels, and flattening the epidemic curve to wait for vaccine development and manufacture on scale and antiviral drug therapies.”.
- ↑ Advies aan OMT betreffende Ademhalingsbeschermingsmaskers voor COVID-19, RIVM, 18 maart 2020, versie 3
- ↑ Uitgangspunten PBM buiten het ziekenhuis, RIVM, 20 maart 2020
- ↑ Pneumokokkenvaccinatie voor ouderen
- ↑ Grootschalig onderzoek met tbc-vaccin voor bescherming tegen coronavirus
- ↑ COVID-19 LCI-richtlijn van Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
- ↑ Agentschap zorg & gezondheid: Verplicht te melden infectieziekten
- ↑ RIVM: Welke infectieziekten zijn meldingsplichtig?
- ↑ Technische briefing Ontwikkelingen rondom het coronavirus, 18 maart 2020
- ↑ (en) Who is getting sick? A look at coronavirus risk by age, gender, and more. STAT (3 maart 2020). Geraadpleegd op 17 maart 2020.
- ↑ Rapport RIVM 23 maart 200
- ↑ Grote meerderheid coronapatiënten op ic is te zwaar
- ↑ [Oude Munnink et al., 2020, Erasmus MC]
- ↑ (en) Climate home news 16 maart 2020: Coronavirus: China’s economic slowdown curbs deadly air pollution