Lijst van gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog: 1943

Dit is een lijst van gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog tijdens het jaar 1943.

Opmerking: Bij het opzoeken van gebeurtenissen naar datum gebeurt het soms dat verschillende officiële bronnen elkaar qua datum tegenspreken. Vrijwel altijd zijn deze verschillen zeer klein, meestal één dag verschil. De oorzaak hiervan is te vinden in het feit dat bepaalde militaire acties tijdens de nacht starten en nog doorlopen in de vroege uren van de volgende dag. Ook gebeurt het dat een auteur de situatie beschrijft wanneer de actie volledig afgelopen is, met andere woorden de dag na de overgave, de dag na de vredesonderhandeling, enz. Ook zij opgemerkt dat het einde van een militair offensief of campagne niet steeds eenduidig te bepalen is. De bepaling van de datum is afhankelijk van de referentie die door de auteur werd gebruikt. Er is getracht in deze lijst zo veel mogelijk de exacte referentie van de datum aan te duiden via een omschrijving van wat er gebeurd is of bedoeld werd.

Januari

1 januari

Het Rode Leger lanceert een offensief naar de kust van de Zwarte Zee.

3 januari

De Sovjets boeken grote terreinwinst in de Kaukasus.

9 januari

De in Stalingrad gelegerde Duitse divisies volgen het bevel van Hitler op en weigeren te capituleren.

12 januari

Fezzan wordt door de Fransen veroverd.

13 januari

De RAF groep No 8 (Pathfinder) wordt hernoemd tot 8 (PFF) Group waarbij hun hoofdkwartier verhuisde naar Castle Hill House, Huntingdonshire.

14 januari

De eerste vergadering van de Verenigde stafchefs tijdens de conferentie van Casablanca gaat door.

15 januari

Concentratiekamp Vught wordt in gebruik genomen.

16 januari

Zware bombardementen op Berlijn.

17 januari

Zware bombardementen op Berlijn.

20 januari

Chili breekt met de asmogendheden.
De Sovjets winnen terrein over heel het front.

22 januari

1181 patiënten en 50 personeelsleden van de Joodse psychiatrische inrichting Het Apeldoornsche Bosch worden vanuit Apeldoorn naar Auschwitz gedeporteerd.

23 januari

De Britten maken zich meester van Tripoli.
Zeventien Nederlanders ter dood veroordeeld wegens het verspreiden van illegale lectuur.

24 januari

De Duitsers vernielen de haven van Marseille.

26 januari

Ook de Fransen bereiken Tripoli. Aldaar voegen ze zich bij het Britse achtste leger,

27 januari

Eerste Amerikaanse luchtaanval op Duitsland. Wilhelmshaven wordt gebombardeerd.

28 januari

Duitse troepen ontruimen de Kaukasus.
Mobilisatie van alle Duitse mannen van 16 tot 65 jaar.

29 januari

Het achtste leger bereikt de Tunesische grens.

30 januari

Op de herdenkingsdag van Hitlers machtsovername bombardeert de RAF Berlijn. Himmler en Göring moeten tijdens het gebeuren hun redevoeringen onderbreken en een schuilkelder in vluchten.

31 januari

Hitler bevordert Friedrich Paulus tot generaal-veldmaarschalk, omdat een generaal-veldmaarschalk zich nog nooit in de Duitse geschiedenis had overgegeven.
Paulus geeft zich kort na zijn bevordering over aan het Rode Leger.
Admiraal Karl Dönitz bevorderd tot opperbevelhebber van de Duitse vloot.

Februari

1 februari

Sovjetoffensief bij de Zee van Azov en in de Oekraïne.

2 februari

Het zuidelijke deel van het ingesloten 6e Duitse leger, bij Stalingrad, capituleert, daarmee is de slag om Stalingrad ten einde.

5 februari

Mussolini wijzigt zijn regering, zijn schoonzoon Ciano treedt af als minister van Buitenlandse Zaken.
Generaal Hendrik Seyffardt, de leider van het Vrijwilligerslegioen Nederland, neergeschoten.

6 februari

Generaal Seyffardt overlijdt aan zijn verwondingen.
Razzia’s op studenten in Nederland.

8 februari

De Sovjets veroveren Koersk.

9 februari

De Japanners ontruimen Guadalcanal.

10 februari

Brandstichting in het Gewestelijk Arbeidsbureau te Amsterdam door Gerrit van der Veen.
Deportatie van alle Joodse wezen.

14 februari

De Sovjets heroveren Rostov en Vorosjilovgrad.
Het Afrikakorps valt aan in Tunesië en maakt zich meester van Gafsa.

16 februari

Het Rode Leger herovert Charkov.

17 februari

Instelling van de verplichte arbeidsdienst door Vichy-Frankrijk.

20 februari

Duitsers boeken vorderingen in Tunesië.

21 februari

Herderlijke brief van de Nederlandse bisschoppen, die de Jodenvervolgingen en de deportatie van arbeiders naar Duitsland veroordeelt.

24 februari

Duitse opmars in Tunesië tot staan gebracht.

27 februari

Noors commando legt de productie van zwaar water in de fabriek van Norsk Hydro lam.

Maart

1 maart

Zware geallieerde luchtaanval op Berlijn.

3 maart

De Italiaanse troepen worden van het oostfront teruggeroepen.

6 maart

Duitse nederlaag te Médenine in Tunesië.

9 maart

Duitse tegenaanval en het Rode Leger moet zich terugtrekken naar de Donets.

10 maart

Overwinning van de Vrije Fransen te Ksar Ghilane, in Tunesië.

11 maart

Instelling van de Nederlandse Landwacht, later Landstorm genoemd.

13 maart

Publicatie van de loyaliteitsverklaring, welke van de Nederlandse studenten geëist gaat worden.

15 maart

De Duitsers heroveren Charkov.

16 maart

Groot aantal bedrijven in Nederland door de Duitsers gesloten.

18 maart

De geallieerden bevrijden Gafsa.
Frans Guyana sluit zich aan bij Vrij Frankrijk.

24 maart

Artsenstaking in Nederland.

27 maart

De geallieerden doorbreken de Marethlinie in Zuid-Tunesië.
Grote aanval van de RAF op Berlijn.
De Persoonsbewijzencentrale (PBC) van Gerrit van der Veen overvalt met succes het Bevolkingsregister van Amsterdam en steekt deze in brand.

31 maart

Rotterdam weer hevig gebombardeerd, 401 doden.

April

1 april

Arrestatie van vooraanstaande Nederlandse politici (Nationaal Comité van Verzet) als gevolg van verraad van Anton van der Waals.
De geallieerden zetten hun opmars in Tunesië voort.

5 april

Amerikaanse vliegtuigen bombarderen de Erla-fabriek in Mortsel. De meeste bommen misten hun doelwit en vielen op de gemeente Oude God. 936 mensen kwamen om. Zie Bombardement op Mortsel.

7 april

Contact van het Britse achtste leger en het Amerikaanse eerste leger in Tunesië.

10 april

De geallieerden bevrijden Sfax.

12 april

Duitsers vinden in het Russische Katyn massagraven met daarin ongeveer 3 000 lijken met Poolse identiteitspapieren. Tijdens latere opgravingen werden nog eens 1 200 lijken gevonden. Zie Bloedbad van Katyn.

16 april

De Sovjets trekken over de Koeban.

19 april

Opstand in het getto van Warschau, die eerst op 16 mei neergeslagen wordt.

26 april

De diplomatieke betrekkingen tussen de Sovjet-Unie en de Poolse regering te Londen worden verbroken wegens het verzoek der Polen aan het Internationale Rode Kruis een onderzoek naar ‘de moord van Katyn’ in te stellen.
De RAF bombardeert Duisburg.

29 april

Op last van Hitler beveelt generaal Friedrich Christiansen het opnieuw in krijgsgevangenschap wegvoeren van de leden van het voormalige Nederlandse leger. Gevolg zijn stakingen in heel Nederland; arbeiders en industriëlen weigeren te werken. Ongeveer tweehonderd executies.

Mei

1 mei

Politiestandrecht in Nederland afgekondigd, eerst in enkele provincies, daarna landelijk. Iedereen moet om 20u00 binnen zijn.

3 mei

Duits offensief bij de Koeban loopt op een mislukking uit.

5 mei

Nederlandse studenten moeten zich melden. Ongeveer 3 000 studenten worden naar Duitsland gedeporteerd.

6 mei

Nederlandse mannen tussen de 18 en 35 jaar moeten zich melden bij de arbeidsbureaus.

7 mei

Bevrijding van Tunis en Bizerte.

12 mei

Begin van de derde conferentie van Washington.
De laatste troepen van de asmogendheden geven zich over in Tunesië. De Noord-Afrikaanse Veldtocht is beëindigd.

13 mei

Op alle radiotoestellen in Nederland wordt beslag gelegd.

15 mei

Vorming van een Conseil National de la Résistance (CNR) in Frankrijk.
In Moskou wordt de Komintern ontbonden.

16 mei

De RAF bombardeert de Möhne- en Ederstuwdammen in het Ruhrgebied. Het gevolg zijn grote overstromingen.

17 mei

Amerikaanse landing op Attu bij de Aleoeten

20 mei

Ook de Joden in Amsterdam moeten zich melden voor deportatie naar Westerbork.
Zes Nederlanders worden gefusilleerd wegens sabotage.

23 mei

Zwaar geallieerd bombardement op Dortmund.

24 mei

Karl Dönitz trekt zijn vloot van U-boten terug uit het noordelijk deel van de Atlantische Oceaan. De Slag om Atlantische Oceaan is voor de Duitsers verloren. Dit is echter niet het einde van de U-bootoorlog. Een jaar later (mei 1944) zal de eerste U-boot met een Schnorkelvoorziening in dienst treden.

26 mei

Razzia's in Amsterdam. Er worden ca. drieduizend Joden opgepakt.

30 mei

Japanners op Attu capituleren.
Charles De Gaulle komt in Algiers aan.

Juni

3 juni

In Algiers wordt het Comité français de Libération Nationale opgericht. Charles De Gaulle en Henri Giraud zijn de leiders.

4 juni

Op de luchtlijn Lissabon-Londen wordt een KLM-vliegtuig neergeschoten. De bemanning en passagiers komen allen om het leven. De Duitsers dachten dat Winston Churchill zich in het toestel bevond.

11 juni

De geallieerden nemen de eilanden Pantelleria en Lampedusa in.

20 juni

Opnieuw razzia's in Amsterdam. Dit keer worden er 5 700 Joden opgepakt.

23 juni

De verzetsgroep van Johannes Post overvalt vier kantoren op één dag (Sleen, Zweeloo, Oosterhesselen en Nieuweroord).

26 juni

Arrestatie van honderden Nederlandse artsen.
Generaal-Kommisar Fritz Schmidt gedood bij een val uit een Franse trein.

29 juni

Amerikaanse landing op het Australische deel van Nieuw-Guinea.

Juli

5 juli

Unternehmen Zitadelle (Operatie Citadel), het Duitse zomeroffensief bij Koersk, gaat van start.

10 juli

Amerikaanse en Britse troepen landen op Sicilië.

12 juli

De geallieerden veroveren Syracuse.
Het Rode Leger lanceert een tegenoffensief in de richting van Orel.

13 juli

De Franse Antillen stellen zich achter het Comité français de Libération Nationale.

16 juli

Johannes Post en Celina Kuijper worden op 16 juli 1943 gearresteerd in pension 'De Roo' in Ugchelen door de SD'ers Lamberts en Doppenberg. Johannes Post wordt later bevrijd maar overleeft de oorlog niet. Celina Kuijper is niet meer vrij gekomen.

17 juli

Amerikaanse luchtaanval op de Fokkerfabriek. Door misworp komen de bommen echter in Amsterdam-Noord in de omgeving van de Bloemenbuurt terecht waar een enorme verwoesting wordt aangericht. Het dodental ligt op 185 en er worden 120 gewonden geteld.

19 juli

Geallieerde luchtaanval op Rome.

20 juli

Geallieerde zege in Agrigento

23 juli

De Amerikanen veroveren Palermo.
Het Duitse zomeroffensief is vastgelopen.

24 juli

De RAF voert een zwaar bombardement op Hamburg uit.

25 juli

Bijeenkomst van de Fascistische Grote Raad in Rome. Mussolini wordt afgezet als leider van het land en wordt gearresteerd.
Maarschalk Pietro Badoglio vormt een nieuwe regering in Italië. Alle fascistische organisaties worden ontbonden.

26 juli

De Sovjets lanceren een nieuw offensief om de Duitsers terug te dringen.

31 juli

Henri Giraud benoemt tot opperbevelhebber van de Franse strijdkrachten.
De kerk in Staden (West-Vlaanderen) wordt via een luchtaanval getroffen door vijf fosforbrandbommen, ook enkele huizen branden af.

Augustus

1 augustus

De Amerikaanse luchtmacht bombardeert de Roemeense olievelden.

4 augustus

Het Rode Leger herovert Orel.

5 augustus

De geallieerden bevrijden Catania.

6 augustus

In de buurt van Charkov lanceren de Sovjets een nieuw offensief.

14 augustus

Rome wordt tot open stad verklaard.
Eerste Amerikaanse luchtaanvallen op Oostenrijk.

17 augustus

Begin van de conferentie van Quebec.
De geallieerden bezetten Messina.
De RAF bombardeert het Duitse onderzoekscentrum voor de V1 en V2 in Peenemünde.

18 augustus

De Duitsers op Sicilië capituleren.

19 augustus

Begin van de onderhandelingen tussen de geallieerden en Italië over een wapenstilstand.
De Amerikaanse luchtmacht bombardeert de vliegvelden Gilze-Rijen en Souburg. De aanval mislukt voor een groot deel. In het dorp Hulten bij Gilse-Rijen vallen 26 burgerdoden en in Souburg 12.

23 augustus

Het Rode Leger herovert Charkov.

24 augustus

Himmler, Reichsführer-SS en Gestapo-leider, wordt ook minister van Binnenlandse Zaken.

28 augustus

Bevrijding van de New Georgia-eilanden (deel van de Salomonseilanden) door de geallieerden.

September

3 september

Geallieerde landing te Reggio in Calabrië.
Ondertekening van de wapenstilstand tussen Italië en de geallieerden.

8 september

Het gebied tussen de Donetsbekken wordt door de Sovjets veroverd.

9 september

Geallieerde landing bij Salerno.

10 september

De Duitsers nemen Rome in.

12 september

Mussolini wordt door een Duits commando, onder leiding van Otto Skorzeny, bevrijd uit zijn gevangenschap.
Het grootste deel van de Italiaanse vloot is naar de geallieerde havens vertrokken.

13 september

Chiang Kai-shek gekozen tot president van de Chinese Republiek.

16 september

Britse en Amerikaanse troepen maken in Italië contact met elkaar.
Zwaar geallieerd bombardement op Napels.

19 september

Fiume door Joegoslavische partizanen veroverd.

22 september

De Duitsers ontruimen Sardinië en Corsica.

23 september

In Salo, aan het Gardameer, proclameert Mussolini de Italiaanse Socialistische Republiek.

24 september

Overval op het gemeentehuis van Amerongen

25 september

Smolensk wordt door het Rode Leger bevrijd.

29 september

Einde van razzia's in Amsterdam. Tienduizend Joden, waaronder de voorzitters van de Joodse Raad worden opgepakt.
Eerste Silbertannemoord in Meppel.

Oktober

1 oktober

De geallieerden trekken Napels binnen.

7 oktober

Het Rode Leger vestigt een bruggenhoofd aan de Dnjepr.

9 oktober

De vierde conferentie van Moskou gaat van start.

10 oktober

Anglo-Amerikaans bombardement op Enschede. Het dodental ligt op 151.

13 oktober

De Italiaanse regering verklaart Duitsland de oorlog.

15 oktober

Proclamatie van de onafhankelijkheid van de Filipijnen in Manilla. Het land sluit zich aan bij Japan.

18 oktober

Aktion Silbertanne waarbij schrijver A.M. de Jong om het leven komt.

19 oktober

Grote arrestaties in het onderduik netwerk te Hoorn.

22 oktober

In Amsterdam worden acht Nederlanders gefusilleerd.

25 oktober

Het Rode Leger verovert in Oekraïne Dnjepropetrovsk.

November

1 november

Amerikaanse landing op Bougainville (Salomonseilanden).

3 november

Mussolini laat Ciano arresteren.

6 november

Het Rode Leger bevrijdt de stad Kiev.

9 november

Reorganisatie van het Comité National de la France Libre (CNFL). De Gaulle wordt alleen leider van de organisatie.

11 november

RAF-groep nr. 100, een gespecialiseerde en geheime ondersteuningsformatie van de afdeling RAF Bomber Command binnen de Royal Air Force, wordt opgericht. Deze vliegtuigformatie zou zich tijdens de Tweede Wereldoorlog bezighouden met elektronische oorlogsvoering tegen Duitse nachtjagers en luchtverdedigingssystemen. Sommige bronnen vermelden dat deze groep werd opgericht op 23 november 1943.
In Oyonnax wordt als verzetsdaad een illegaal defilé georganiseerd met ongeveer tweehonderd deelnemers.

18 november

Hevige bombardementen op Berlijn.

20 november

Amerikaanse landing op de Gilberteilanden.

22 november

Hevige bombardementen op Berlijn.

23 november

Begin van de conferentie van Caïro.
Hevige bombardementen op Berlijn.

24 november

Nabij Makin brengt een Japanse onderzeeboot het Amerikaanse escortevliegdekschip USS Liscome Bay (CVE-56) tot zinken.

26 november

Hevige bombardementen op Berlijn.

27 november

Japanners trekken zich terug van de Gilberteilanden.

28 november

Begin van de conferentie van Teheran.

29 november

Colombia verklaart de oorlog aan de asmogendheden.

December

2 december

De RAF bombardeert Berlijn.
Eerste transport Weense Joden komt aan in Auschwitz.

4 december

In bevrijd Joegoslavië wordt een voorlopige regering onder leiding van Tito gevormd.
In Caïro vindt overleg plaats tussen Roosevelt, Churchill en İsmet İnönü, president van Turkije.

9 december

Maarschalk Pietro Badoglio, de nieuwe Italiaanse premier, maakt bekend dat het Italiaanse leger zich bij de geallieerden heeft aangesloten.

12 december

Vriendschapsverdrag tussen de Sovjet-Unie en de Tsjechische regering in ballingschap.
De Verenigde Staten roepen Hongarije, Bulgarije en Roemenië op om zich tegen Duitsland te keren.

13 december

Zware luchtaanvallen schakelen Schiphol voor de rest van de oorlog uit als basis voor de Duitse luchtmacht.

16 december

Amerikaanse landing op Nieuw-Brittannië.
De RAF bombardeert Berlijn.

22 december

Overdracht aan Syrië en Libanon van de bevoegdheden die tot nu toe door Frankrijk werden uitgeoefend.

23 december

De RAF bombardeert Berlijn.

24 december

Dwight D. Eisenhower wordt benoemd tot opperbevelhebber van de Supreme Headquarters Allied Expeditionary Force (SHAEF).

26 december

Ter hoogte van de Noordkaap wordt het Duitse slagschip Scharnhorst door eenheden van de Britse marine tot zinken gebracht.

31 december

Zjytomyr door het Rode Leger heroverd.

Referenties

Grootboek van de Tweede Wereldoorlog deel I: Van München tot Pearl Harbor, The Reader Diggest, ISBN 9064070113
Enigma, the battle for the code, Hugh Sebag-Montefiore, ISBN 0-75381-130-8
The Chronological Atlas of World War II, Barrie and Frances Pitt, ISBN 0-333-44881-2
The Second World War, John Keegan, ISBN 0-7126-7348-2
Hitler and his generals, Helmut Heiber & David M. Glantz, ISBN 1-929631-09-X