Tzummarum
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Friesland
| ||
| Gemeente |  Waadhoeke
| ||
| Coördinaten | 53° 14′ NB, 5° 33′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 11,55[1] km² | ||
| - land | 11,43[1] km² | ||
| - water | 0,12[1] km² | ||
| Inwoners (2023-01-01) |
1.365[1] (118 inw./km²) | ||
| Woningvoorraad | 650 woningen[1] | ||
| Overig | |||
| Postcode | 8851 | ||
| Woonplaatscode | 1377 | ||
| Belangrijke verkeersaders | N393 N394 | ||
| Website | Officiële website | ||
| Detailkaart | |||
| |||
| Locatie in de gemeente | |||
| Foto's | |||
| |||
| Zicht op Tzummarum | |||
| |||
Tzummarum (Fries: Tsjummearum) is een dorp in de gemeente Waadhoeke, in de provincie Friesland.
Het ligt ten noordoosten van Franeker, niet ver van de Waddenzee. Door het dorp lopen de N393 en N394 en door het dorpsgebied stromen de Grote Kolk, de Visservaart en de Minnertsgaaster Vaart.
In 2023 telde het dorp 1.365 inwoners.[1] Onder het dorp valt ook het merendeel van de buurtschap Koehool. De bewoning aan de Hoarnestreek in de Hornestreek werd tot even voorbij halfweg van de 20ste eeuw aangeduid als de buurtschap Tzummarumerhorn. Het dorp werkt veel samen met het naastgelegen dorp Firdgum, ze hebben ook een gezamenlijk een dorpsbelangenvereniging.
Geschiedenis
Het dorp ligt in het oostelijke deel van de dorpen die op de kwelderwal, die van Pietersbierum naar Minnertsga loopt zijn ontstaan langs de Waddenzee. Het dorp is ontstaan op een terp op deze kwelderwal.
In de 13e eeuw werd het vermeld als de Thumarentum en Thydmarengum, in 1333 als Dietmarghum, in 1400 als Tyedmarim, in 1466 als Tyadmerum, in 1505 als Tyemmarum, in 1529 als Thyamarum en in 1664 als Tjedmarum. De plaatsnaam zou verwijzen naar het feit dat de woonplaats (heem/um) was van of opgericht door van de persoon Tyedmar of Theudimâr.
Het zuidelijke deel van het dorpsgebied werd eeuwenlang gebruikt als hooilanden terwijl de noordelijke landerijen, van de buurtschap Tzummarumerhorn vooral bestond uit landbouw. De buurtschap Koehol was dan weer gericht op de visserij, maar ook de bewoners van het dorp leefde hiervan. Vanaf de zeedijk werd er ook een vaart getrokken om de vangst naar het dorp te brengen, dit is de Vissersvaart. In Koehool staat er een monument voor de haringvisser.
Tot de gemeentelijke herindeling op 1 januari 1984 behoorde Tzummarum tot de gemeente Barradeel, die toen opgeheven is. En tussen 1984 en 2018 lag het dorp in de gemeente Franekeradeel. Per 2018 is Franekeradeel opgegaan in de gemeente Waadhoeke.
Muntschat
Bij Tzummarum was er in 1991 een muntschat gevonden. De schat bestond uit circa 2800 zilveren munten uit de 9e eeuw. Deze munten waren geslagen in Dorestad. De Muntschat Tzummarum is in beheer van De Nederlandsche Bank. Het zit daar in de collectie van de Nationale Numismatische Collectie.
State
In de voormalige buurtschap Tzummarumerhorn stond er een state, de Syttinga State. Deze was al zeker in de 17e eeuw genoemd maar werd in 1904 verkocht en afgebroken.
Spoorwegstation
Station Tzummarum was een spoorwegstation aan de NFLS-spoorlijn van Stiens naar Harlingen. Het station was tevens het beginpunt van de NFLS-lijn naar Franeker. De verkorte aanduiding was Tzum. Het station werd op 2 december 1902 geopend en werd op 1 december 1940 gesloten.
Kerk en oudste huis
De Sint-Martinuskerk dateert uit 1876 maar de toren van de kerk is ouder, deze dateert uit de Middeleeuwen. Naast de kerk staat het oudste huis van het dorp. Het Vicarishuis dateert deels nog uit de 16e eeuw.
Sport
Sinds 1879 kent het dorp de kaatsvereniging VvV Tzummarum, die ook veel andere activiteiten organiseert. Sinds 2006 kent het dorp indoorbanen voor het Amerikaans Handbal/muurkaatsen. Daarnaast kent het dorp sinds 1937 een eigen voetbalvereniging, VV Tzummarum.
Gepland staat dat de eigen sporthal van het dorp in de zomer van 2019 gesloten zal worden.
Voorzieningen en cultuur
.jpg)
Het dorp kende lang een bedrijvig centrum, met meer dan 30 winkels maar veel is daarvan niet over op het einde van de twintigste eeuw. Anno 2018 telt het alleen nog een bakker. De supermarkt en Friesland Bank sloten even daarvoor hun deuren.
Er leeft een plan om de sporthal om te bouwen tot een multifunctioneel centrum (dorpshuis plus). Het dorp ontbeert een eigen dorpshuis.
Sins 1925 kent het dorp een de muziekvereniging De Bazuin, met een eigen fanfare. Verder kent het de Toneelvereniging Onno Zwier. En sinds eind 2017 kent het dorp de Activiteitencommissie Tzummarum-Firdgum.
Onderwijs
Ondanks dat veel voorzieningen zijn gesloten heeft het dorp wel een basisschool, De Schalmei. Deze school was oorspronkelijk een christelijke school maar in 2018 fuseerde het met de openbare basisschool M.J. Tamsmaskoalle.
Bekende (oud-)inwoners
De ijsspeedwayracer Johnny Tuinstra komt uit Tzummarum. Zijn zoon Jimmy Tuinstra is ook gaan ijsracen.
Geboren in Tzummarum
- Aletta Jorritsma (1989), roeister
Zie ook
- G. van Berkel & K. Samplonius (2018), Nederlandse plaatsnamen verklaard
· 
· 