Sexbierum
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Friesland
| ||
| Gemeente |  Waadhoeke
| ||
| Coördinaten | 53° 13′ NB, 5° 29′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Inwoners (2021-01-01) |
1.705[1] | ||
| Overig | |||
| Postcode | 8855 | ||
| Netnummer | 0517 | ||
| Woonplaatscode | 1373 | ||
| Belangrijke verkeersaders | A31 N393 | ||
| Foto's | |||
| |||
| Sexbierum langs de Opvaart. | |||
| |||
| |||
Sexbierum (Fries: Seisbierrum) is een dorp in de gemeente Waadhoeke, in de Nederlandse provincie Friesland.
Het ligt ten noordwesten van de stad Franeker en ten noordoosten van Harlingen. Het vormt met Pietersbierum een dubbeldorp. Door het dorpsgebied stromen de Dijksvaart en Roptavaart, en erlangs de Opvaart.
Verder loopt de N393 door het dorpsgebied en erlangs de A31. In 2021 telde het dorp 1.705 inwoners.[1] Een klein deeltje van Pietersbierum valt formeel onder Sexbierum. De bewoning aan de Hoarnestreek in de Hornestreek werd tot even voorbij halfweg de 20ste eeuw aangeduid als de buurtschap Sexbierumerhorn.
Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
Sexbierum is ontstaan op een terp op een kwelderwal langs de Waddenzee. In 1275, de oudste zekere vermelding, wordt de naam van het dorp geschreven als Sixtisberen, in 1322 als Sixtebeeren, in 1324 in het Latijn als Beati Sixti Borum, in 1371 als Sexberum, in 1456 als Sixtiberum en in 1505 als Sexbierum. Berum/Bierum is de datief meervoud van het Oudfriese bêre, dat schuur of huis betekent. Het eerste element is de persoonsnaam Sixtus, die in verband wordt gebracht met de heilige paus Sixtus II. De naam betekent dus 'de huizen van Sixtus'[2] Een oudere vermelding Berum uit 1139 zou ook op dit dorp kunnen slaan. De verklaring van Rembertus Westerhoff, die in 1865 suggereerde dat de naam Sexbierum 'dijksterhuizen' zou betekenen, is verouderd, sinds bekend is dat de terp op een natuurlijke kwelderwal en niet op een dijk werd opgeworpen.
In 1322 wordt naast Sixtebeeren ook een dorp Westerbeeren (Westerbierum) genoemd; volgens sagen dit dorp verdronken in het Vlie, dus in de Waddenzee. Waarschijnlijker is echter dat het een andere naam voor een nog bestaande nederzetting betrof.
Na de Tweede Wereldoorlog breidde Sexbierum zich uit richting Pietersbierum, waarmee het in de jaren 70 van de twintigste eeuw vergroeide. Oorspronkelijk stond het gemeentehuis van de gemeente Barradeel in Pietersbierum, maar nadat de grens een kleine honderd meter werd opgeschoven, kwam het in Sexbierum te staan. Sinds deze grenscorrectie vallen een aantal huizen van het dorp Pietersbierum sindsdien formeel onder Sexbierum. Totdat de gemeente Barradeel op 1 januari 1984 werd opgeheven, bleef Sexbierum de hoofdplaats van die gemeente. Tussen 1984 en 2018 lag het dorp in de gemeente Franekeradeel, die in 2018 opging in de gemeente Waadhoeke.
Kerken[bewerken | brontekst bewerken]
In het dorp staan twee kerken. De Sixtuskerk was voor de Reformatie gewijd aan de heilige paus Sixtus II[3] en bestaat sinds de 13e eeuw. De kerk werd in de 15de eeuw uitgebreid tot een kruiskerk, maar in de 18e eeuw werd de zuidelijke dwarsarm afgebroken en de noordelijke verbouwd tot consistoriekamer. Daarbij werd in de noordelijke muur in een ingemetselde nis een beeld van de heilige Sixtus teruggevonden. Mogelijk was dit ten tijde van de Reformatie verborgen.
De gereformeerde kerk is veel jonger. Deze kerk dateert uit 1928 en verving een kerk uit 1882.
Molen[bewerken | brontekst bewerken]
In Sexbierum staat de korenmolen De Korenaar, die uit 1868 stamt.
State[bewerken | brontekst bewerken]
Buiten het dorp is de poort van Liauckama State bewaard gebleven. Het was een van de grootste staten van Friesland. De state werd in de 19e eeuw afgebroken.
Attractiepark[bewerken | brontekst bewerken]
In 1987 werd bij Sexbierum een windattractiepark en bezoekerscentrum met de naam Aeolus (naar de god van de wind) gebouwd. Het werd gebouwd bij het proefwindmolenpark bij het nabijgelegen Oosterbierum, dat tot 1994 heeft bestaan. Het attractiepark werd in 2017 gesloten.
Sport[bewerken | brontekst bewerken]
Het dorp kent diverse sportverenigingen. Samen met Pietersbierum heeft Sexbierum sinds 1905 de gezamenlijke kaatsvereniging KV De Twa Doarpen/D.I.O.S.. Verder kent het dorp onder meer de Algemene Voetbal Club (AVC), de tennisvereniging WESP en de judovereniging Koka.
Cultuur[bewerken | brontekst bewerken]
Het dorp kent sinds 1979 de Drumfanfare Concordia Sexbierum. Het dorp heeft een dorpshuis, It Waed geheten, dat ook door de inwoners van Pietersbierum gebruikt wordt. Een van de bestaande Koninklijke Rederijkerskamers van Nederland is die van Sexbierum: Koninklijke Rederijkerskamer Ons Genoegen.
Onderwijs[bewerken | brontekst bewerken]
Het dorp heeft een christelijke basisschool, De Skeakel geheten. Tot en met het schooljaar 2016-2017 kende het dorp ook een openbare basisschool, die De Barraboech heette.
Geboren in Sexbierum[bewerken | brontekst bewerken]
- Frederik van Utrecht, bisschop van Utrecht tussen 815/816 en 834/838, en is een heilige en martelaar van de Rooms-Katholieke Kerk.
- Eelko Liauckama (14e eeuw), geestelijke
- Hidde Sjoerds de Vries (1645-1694), schout bij nacht (oomzegger Tjerk Hiddes de Vries)
- Tjerk Hiddes de Vries (1622-1666), admiraal en zeeheld
- Christoffel Middaghten (1665-1723), marineofficier
- Auke Bijlsma (1946-2012), politicus
- Johannes Brandsma (1957), kaatser
- Jetske Bilker (1960), schrijfster
Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]
Externe links[bewerken | brontekst bewerken]
Bronnen, noten en/of referenties
|
