Sexbierum
Plaats in Nederland
 | |||
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Friesland
| ||
| Gemeente |  Waadhoeke
| ||
| Coördinaten | 53° 13′ NB, 5° 29′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Inwoners (BAG, 2019) | 1.715[1] | ||
| Overig | |||
| Postcode | 8855 | ||
| Netnummer | 0517 | ||
| Woonplaatscode | 1373 | ||
| Belangrijke verkeersaders | A31 N393 | ||
Foto's
| |||
| |||
| Sexbierum langs de Opvaart. | |||
| |||
| |||
Sexbierum (Fries: Seisbierrum) is een dorp in de gemeente Waadhoeke, in de Nederlandse provincie Friesland.
Het ligt ten noordwesten van de stad Franeker en ten zuidwesten van Oosterbierum. Het vormt met Pietersbierum een dubbeldorp. Door het dorpsgebied stromen de Dijksvaart en Roptavaart, en er langs de Opvaart.
Verder loopt de N393 door het dorpsgebied en er langs de A31. In 2019 telde het dorp 1.715 inwoners.[1] Een klein deeltje van Pietersbierum valt formeel onder Sexbierum. De bewoning aan de Hoarnestreek in de Hornestreek werd tot even voorbij halfweg de 20ste eeuw aangeduid als de buurtschap Sexbierumerhorn.
Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
Het dorp ligt in het westelijke deel van de dorpen die op de kwelderwal zijn ontstaan langs de Waddenzee. Het dorp is ontstaan op een terp op deze kwelderwal. In 1139 werd er in dit gebied gesproken van de plaats Berum, mogelijk verwijst dat naar deze plaats. In 1275 werd de plaats in ieder geval vermeld als Sixtisberen, in 1322 als Sixtebeeren, in 1324 in het latijn als Beati Sixti Borum, in 1371 als Sexberum, in 1456 als Sixtiberum en in 1505 als Sexbierum.
De plaatsnaam zou duiden op een huis/schuur. Berum/Bierum zou een datief meervoud zijn van het Oudfriese woord bêre (schuur en/of huis). Sixti zou dan duiden op de persoon Sixtus, dus huizen van Sixtus. Hieraan wordt vaak de heilige paus Sixtus II gekoppeld. De kerk in het dorp, Sixtuskerk was een kruiskerk die ook aan deze paus was gewijd. Na de reformatie, in de 18e eeuw is de zuidelijke kruispand afgebroken en werd er in de noordelijke muur een beeld van de heilige Sixtus ingemetseld teruggevonden. Mogelijk was deze voor de reformatie verborgen.
Volgens de Dr. R. Westerhoff in zijn boek Geschiedenis van ons dijkwezen uit 1865 zou de plaatsnaam echter duiden op een dijk, dam of waterkering (barra). de voormalige Barredeel waarin het gelegen was zou dan Dijksterdeel betekenen. Sexbierum zou volgens hem 'dijksterhuizen' betekenen. Deze duiding wordt echter niet echt meer aangenomen omdat men later weet dat het een natuurlijke kwelderwal was waarop de plaatsen via terpen daarop zijn ontstaan.
Na de Tweede Wereldoorlog groeide Sexbierum richting Pietersbierum. In de jaren 70 van de twintigste eeuw ontstond zo het dubbeldorp door dat ze met elkaar vergroeide. Oorspronkelijk stond het gemeentehuis van de gemeente Barradeel in Pietersbierum maar de grens werd wat later aangepast, een kleine honderd meter opgeschoven, zodat het in Sexbierum stond. Door deze grenscorrectie vallen een aantal huizen van het dorp Pietersbierum sindsdien formeel onder Sexbierum.
Tot de gemeentelijke herindeling op 1 januari 1984 behoorde het tot de per die datum opgeheven gemeente Barradeel en vormde het ook de hoofdplaats van die gemeente. En tussen 1984 en 2018 lag het dorp in de gemeente Franekeradeel. Per 2018 is Franekeradeel opgegaan in de gemeente Waadhoeke.
Kerken[bewerken | brontekst bewerken]
De Sixtuskerk was voor de Reformatie gewijd aan de heilige Paus Sixtus II[2] en bestaat sinds de 13e eeuw. De kerk was oorspronkelijk een echte kruiskerk maar in de 18e eeuw werd de zuidelijke kruispand afgebroken.
De andere kerk, Gereformeerde kerk is veel jonger. Deze kerk dateert uit 1928 en verving een kerk uit 1882.
Molen[bewerken | brontekst bewerken]
In Sexbierum staat de korenmolen De Korenaar, die uit 1868 stamt.
State[bewerken | brontekst bewerken]
Buiten het dorp is de poort van Liauckama State bewaard gebleven. Het was een van de grootste staten van Friesland. De state werd in de 19e eeuw afgebroken.
Attractiepark[bewerken | brontekst bewerken]
In 1987 was bij Sexbierum een wind-attractiepark en bezoekerscentrum met de naam Aeolus (god van de wind) gebouwd. Aeolus was destijds gebouwd vanwege het nieuwe windmolen-experimenteelpark vlak bij Sexbierum (en eigenlijk gelegen op land behorend bij Oosterbierum). Dit attractiepark is in 2017 gesloten.
Sport[bewerken | brontekst bewerken]
Het dorp kent diverse sportverenigingen. Samen met Pietersbierum heeft Sexbierum sinds de 1905 de gezamenlijke kaatsvereniging KV De Twa Doarpen/D.I.O.S.. Verder kent het dorp onder meer de Algemene Voetbal Club (AVC), de tennisvereniging WESP en de judovereniging Koka.
Cultuur[bewerken | brontekst bewerken]
Het dorp kent sinds 1979 de Drumfanfare Concordia Sexbierum. Het dorp heeft een eigen dorpshuis, It Waed geheten en deze is ook voor de inwoners Pietersbierum. Een van de bestaande Koninklijke Rederijkerskamers van Nederland is die van Sexbierum: Koninklijke Rederijkerskamer Ons Genoegen.
Onderwijs[bewerken | brontekst bewerken]
Het dorp heeft een eigen basisschool, De Skeakel geheten. Tot en met het schooljaar 2016-2017 kende het dorp een tweede basisschool, die De Barraboech was geheten.
Geboren in Sexbierum[bewerken | brontekst bewerken]
- Frederik van Utrecht, bisschop van Utrecht tussen 815/816 en 834/838, en is een heilige en martelaar van de Rooms-Katholieke Kerk.
- Eelko Liauckama (14e eeuw), geestelijke
- Hidde Sjoerds de Vries (1645-1694), schout bij nacht (oomzegger Tjerk Hiddes de Vries)
- Tjerk Hiddes de Vries (1622-1666), admiraal en zeeheld
- Christoffel Middaghten (1665-1723), marineofficier
- Auke Bijlsma (1946-2012), politicus
- Johannes Brandsma (1957), kaatser
- Jetske Bilker (1960), schrijfster
Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]
Externe links[bewerken | brontekst bewerken]
Bronnen, noten en/of referenties
|
|
Zie de categorie Sexbierum van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |