Gebruiker:Halandinh/'s-Hertogenbosch (stad) 2

Dit artikel gaat over de stad 's-Hertogenbosch. Zie ook het artikel over de gemeente en overige betekenissen van 's-Hertogenbosch.

's-Hertogenbosch

Plaats in Nederland
Situering
Provincie	Noord-Brabant
Gemeente	's-Hertogenbosch
Overig
Netnummer	073
Belangrijke verkeersaders	A2, A59, A65, Staatslijn H, Spoorlijn Tilburg - Nijmegen
Stadsrechten	1195
Portaal    Nederland

Vestingmuur

's-Hertogenbosch (uitspraak^ⓘ) of Den Bosch (uitspraak^ⓘ) is een stad in de gemeente 's-Hertogenbosch, welke zich bevindt in de Nederlandse provincie Noord-Brabant. 's-Hertogenbosch, dat inofficieel veelal wordt aangeduid als "Den Bosch", is de hoofdstad van deze provincie, die een van de drie zuidelijkste provincies van Nederland is.

De stad maakt deel uit van het stedelijk netwerk BrabantStad.

De zustersteden van 's-Hertogenbosch zijn Trier in Duitsland en Leuven in België. Daarnaast heeft de stad sinds 1997 een vriendschapsband met de Roemeense stad Focşani.

's-Hertogenbosch is lid van de Nederlandse Vereniging van Vestingsteden.

Geschiedenis van de stad

Zie Geschiedenis van 's-Hertogenbosch voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

's-Hertogenbosch is een van de oudste middeleeuwse steden van Nederland en is volgens de overlevering in 1185 gesticht door hertog Hendrik I van Brabant aan de samenloop van de Aa en de Dommel, die tegenwoordig samenkomen bij de Citadel in de stad. 's-Hertogenbosch werd als stad officieel gesticht vanuit Orthen, een oud domein van de graven van Leuven. Op de locatie was vermoedelijk al eerder spontaan een handelsnederzetting ontstaan, hetgeen opmerkelijk is omdat de meeste plaatsen destijds bij een klooster of als agrarische nederzetting ontstonden. Al enkele decennia na de vorming van deze nederzetting, verleende hertog Hendrik I van Brabant stadsrechten, vermoedelijk tussen 1185 en 1196. De vroegste vermelding is in een document uit 1196. In die tijd was het niet zo gebruikelijk dergelijke rechten expliciet vast te leggen en veel andere (nieuwe) steden in de Nederlanden namen het Bossche geschreven stadsrecht als voorbeeld.

's-Hertogenbosch in de 21ste eeuw

's-Hertogenbosch is een administratief, financieel, onderwijs-, winkel-, bestuurlijk en industrieel centrum en is, qua inwoneraantal, de vierde stad van Noord-Brabant, na Eindhoven, Tilburg en Breda. Het industriële karakter van de stad is in de loop van de jaren flink veranderd door vertrek of sluiting van bekende fabrieken als AMP, Michelin, De Gruyter, Verkade en de Kruithoorn. Men richt zich nu meer op de zakelijke en financiële dienstverlening, zoals de IT-afdeling van SNS Bank en de Bossche Van Lanschot Bank.

In deze stad bevindt zich een van de vestigingen van Nederlands grootste bierbrouwer Heineken, die een flink aandeel heeft in de regionale werkgelegenheid en sponsoring in de regio.

In deze stad zijn drie openbare archiefdiensten gevestigd:

• SBDenBosch;
• BHIC;
• Archief Bisdom 's-Hertogenbosch;
• KAN (Kring van Archivarissen in Noord-Brabant).

's-Hertogenbosch is ook een belangrijk verkeersknooppunt voor weg, water en spoor.

Ligging

Sint-Catharinakerk 's-Hertogenbosch

Door de ligging als noordelijkste stad in de Zuidelijke Nederlanden heeft het goede verbindingen met Nijmegen en Arnhem in het oosten, Utrecht en Amsterdam in het noorden, Tilburg en Breda in het westen en Eindhoven, Veghel en Helmond in het zuidoosten. Ook zijn de Randstad, het Duitse Ruhrgebied, Antwerpen en Luik goed bereikbaar geworden. Deze laatste twee verbindingen stammen al uit de tijd van het Hertogdom Brabant. Ook bevindt het zich in de stedelijke regio Waalboss, een combinatie van de gemeenten 's-Hertogenbosch, Oss, Waalwijk, Loon op Zand, Heusden, Vught, Bernheze en Maasdonk. Deze regio maakt momenteel een flinke groei door.

Transport

Door de toenemende drukte en de groei van de stad, dreigt de stad dicht te slibben. Vanwege de vele aansluitingen en verbindingen is de Ring van 's-Hertogenbosch een van de drukst bereden autosnelwegen van Nederland. Mede daardoor en door het feit dat de gemeente een economische groei doormaakt, zijn er voor 2005 maatregelen getroffen om de stad verder te laten groeien. De rondweg A2 wordt uitgebreid tot een 4×2-autosnelweg. De binnenste 2×2-rijstroken zijn voor doorgaand verkeer tussen Utrecht en Eindhoven. De buitenste 2x2-rijstroken voor regionaal verkeer tussen de stadsdelen en Waalwijk en Oss. De beide rijbanen van de A2 tussen 's-Hertogenbosch en Zaltbommel worden verbreed van twee naar drie rijstroken. De Zuid-Willemsvaart wordt om de stad heen geleid. Deze zal aan de oostkant van de A2 komen te liggen, tussen Rosmalen en de stad in.

Deze infrastructerele wijzigingen hebben de gemeente geïnspireerd tot het project "Avenue2/Kanaalzone", een nieuw te vormen secundair stadscentrum met moderne hoogbouw boven de A2 tussen 's-Hertogenbosch en Rosmalen. Deze nieuwe wijk zal in het kader van OV-Netwerk Brabant een eigen intercitystation krijgen. Dit alles moet in 2010 gerealiseerd zijn. Er loopt ook nog een plan om de zuidwestelijke aansluiting op de A2, de N65, de rijksweg Vught - Tilburg om te bouwen tot autosnelweg, om dezelfde problemen als op de voormalige N50, richting Nijmegen te voorkomen. Om de Ring te completeren zijn er nog steeds plannen om het laatste stuk, in de polder tussen 's-Hertogenbosch en Vught, de Gement, aan te leggen. Nu moeten auto's die de zuidkant van de Ring gebruiken, nog een eind rijden langs het ziekenhuis en de stad. Ook zijn er werkzaamheden gestart voor een aanleg van een nieuw industrieterrein ten westen van de spoorweg 's-Hertogenbosch - Utrecht, met de daarbij behorende voorzieningen, zoals een nieuw NS-station dat ook de wijk Maaspoort bereikbaar maakt per trein. De omliggende gemeenten gaan direct profiteren van deze uitbreiding. De gemeente Maasdriel is een studie gestart om een sprintertrein te laten rijden tussen 's-Hertogenbosch en Waardenburg.

De Gulden Hopsack

Bezienswaardigheden van de stad

Het middeleeuwse stadscentrum van 's-Hertogenbosch is een van de oudste en compleetste van Nederland. De Binnenstad is het grootste omwalde gebied van het land. In 2003 is het winkelhart verkozen tot beste centrum van Nederland.

Stadswal bij Het Bossche Broek

Uniek voor een middelgrote stad is de situatie tussen 's-Hertogenbosch en Vught: daar grenst het buitengebied, thans natuurgebied "Het Bossche Broek", nog altijd pal aan de oorspronkelijke middeleeuwse stadswal. Aan de stadswallen wordt momenteel gewerkt om die volledig in de oorspronkelijke zichtbare staat terug te krijgen. De stad werd hiervoor verkozen tot Europese vestingstad van het jaar 2005.

's-Hertogenbosch bezit ook het oudste nog bestaande bakstenen huis van Nederland, de "Moriaan", waar momenteel het VVV-kantoor is gevestigd. Ook is 's-Hertogenbosch bisschopszetel (zie Sint-Janskathedraal en Bisdom 's-Hertogenbosch) en was het vroeger een garnizoensstad. De Willem I-Kazerne is hiervan nog steeds te bewonderen als miniatuurkazerne in Madurodam te Den Haag. De stad is onder andere bekend vanwege haar gotische kathedraal, die is gewijd aan de Heilige Johannes Evangelist. De kathedraal is gebouwd naar voorbeeld van de kathedraal van Amiens. In de Sint Jan staat het beeld van Onze Lieve Vrouwe van 's-Hertogenbosch (de Zoete Moeder).

Verder staat de stad ook bekend om het Noordbrabants Museum, het Stedelijk Museum 's-Hertogenbosch (voorheen Museum Het Kruithuis). Op de Markt staat een standbeeld van de 15e eeuwse schilder Jeroen Bosch, gemaakt door August Falise; het Jheronimus Bosch Art Center is een museum waarin zijn werken centraal staan.

Binnendieze

Typisch voor Den Bosch zijn de lekkernij Bossche Bollen en het liedje over Zoete lieve Gerritje. Een andere attractie is de nu volledig gerestaureerde Binnendieze, waar verschillende rondvaarten de gelegenheid bieden de stad ondergronds te bewonderen. Bekend is 's-Hertogenbosch in carnavalstijd. De stad wordt in die dagen omgedoopt tot het Bourgondische Oeteldonk. Anders dan de carnavalsvierders in Limburg, die hun carnaval vieren volgens de Rijnlandse traditie, houden 's-Hertogenbosch en Bergen op Zoom vast aan het Bourgondische Carnaval. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het verschijnsel dat men zich (in 's-Hertogenbosch) in een boerenkiel hult om duidelijk te maken dat in deze tijd gangbare rangen en standen binnen de samenleving vervallen. De tijdelijke overdracht van de stadssleutel door de burgemeester aan de "carnavalsburgemeester" (Peer vaan den Muggenheuvel tot den Bobberd) is hier ook een teken van. Ook kent men in 's-Hertogenbosch geen dansmariekes en steken met fazantenveren, zoals men die in andere delen van Brabant en in Limburg wel veel ziet.

Sint-Janskathedraal

's-Hertogenbosch huisvest drie hogescholen: de Avans Hogeschool, de HAS (Hogere Agrarische School) en de Stoas Hogeschool. De hogescholen hebben zich recent gevestigd in het vernieuwde stationsgebied. In hetzelfde stadsdeel bevindt zich ook het nieuwe Paleis van Justitie, een van de vele hoogwaardige architectonische gebouwen in de nieuwe wijk Paleiskwartier.

De stad bedient de omliggende regio met een drietal ziekenhuizen, die samen het Jeroen Bosch ziekenhuis vormen. Ook bevinden zich in de stad de Brabanthallen: een beurscomplex waar voorheen de wekelijkse vee- en paardenmarkt werd gehouden. Vanwege de dreiging van epidemieën zijn deze afgeschaft. De Brabanthallen 's-Hertogenbosch worden momenteel ingrijpend verbouwd, zodat deze als de evenementenhallen van BrabantStad kunnen dienen. Na de verbouwing hebben de Brabanthallen een totale beursoppervlakte van 44.000 m². Ze zijn hierdoor de op twee na grootste hallen van Nederland. (Na de RAI in Amsterdam en de Jaarbeurs Utrecht in Utrecht.)

Stadhuis

Op dit moment wordt het complex gebruikt voor beurzen, automarkten, popconcerten, en sportwedstrijden en andere evenementen, zoals Holiday on Ice, Davis Cup-wedstrijden, Concours Hippique Indoor Brabant en indoor houseparty Impulz.

's-Hertogenbosch heeft verschillende mogelijkheden voor waterrecreatie. De stad heeft een rechtstreekse aansluiting op en ligging aan de Maas en enkele waterplassen binnen de gemeentegrenzen. De Oosterplas, de Zuiderplas en het Engelermeer profileren zich als de stadsstranden van 's-Hertogenbosch. Het terugkerende evenement 's-Hertogenbosch Maritiem is een voorbeeld van een van de evenementen op het water. In de nieuwe VINEX-woonwijk De Groote Wielen, in de polder tussen Rosmalen en Empel, is ook veel ruimte vrijgemaakt voor water en waterrecreatie.

Musea

• Archeologisch en Paleontologisch Museum Hertogsgemaal
• Bossche Prentenmuseum
• Zwanenbroedershuis
• Museum De Bouwloods
• Museum Gemaal Caners
• Museum Slager
• Noordbrabants Museum
• Het Oeteldonks Gemintemuzejum
• Stedelijk Museum 's-Hertogenbosch
• Jheronimus Bosch Art Center

Sport

BVV werd in 1948 landskampioen voetbal. In 1967 fuseerde de club met Wilhelmina tot FC Den Bosch. FC Den Bosch werd kampioen van de eerste divisie 1969-1970 en 2003-2004), hockeyclub Den Bosch (meervoudig landskampioen) en basketbalclub Eiffeltowers (voormalig EBBC en Nashua, dertienvoudig landskampioen, finalist Europa Cup II in '79 en wereldcup in '82). In de jaren zestig behoorde IJshockeyclub Red Eagles 's-Hertogenbosch tot de landelijke top (landskampioen in 1967), de club bracht toen veel internationals voort. Rugbyclub The Dukes speelt al weer enkele jaren in de Ereklasse, het hoogste landelijke niveau en levert een aantals spelers voor de nationale selectie.

Evenementen

Enkele andere evenementen die in de stad hebben plaatsgevonden zijn:

• Jazzfestival Jazz in Duketown. (Jaarlijks terugkerend)
• theaterfestival Boulevard. (Jaarlijks terugkerend)
• Bourgondisch 's-Hertogenbosch (jaarlijks terugkerend)
• Het bevrijdingsfestival (jaarlijks terugkerend)
• Startplaats van de Ronde van Frankrijk in 1996.
• Startplaats van de Ronde van Nederland.
• Maritiem 's-Hertogenbosch (wordt gehouden in de oneven jaren).
• Tenniswedstrijden voor de Davis Cup.
• Erasmusfestival
• Open Monumentendagen
• Koningin Beatrix viert Koninginnedag 2007 in 's-Hertogenbosch

Geboren

Zie ook Categorie:Bosschenaar

Standbeeld Jeroen Bosch

• Jeroen (Hieronymus) Bosch (circa 1450), schilder († 1516)
• Hester van Grinsven (13 september 1592), Fundrice van studiebeurzen & gasthuizen († 14 december 1653)
• Jan de Quay (26 augustus 1901 ), minister-president († 1985)
• Willem van den Hout (3 juni 1915 ), schrijver en publicist († 1985)
• Coen van Hoewijk (1 december 1922), eerste nieuwslezer († 2007)
• Wim Kersten (14 augustus 1924), carnavalszanger († 16 oktober 2001)
• Antoine Bodar (28 december 1944), rooms-katholiek priester, kunsthistoricus en publicist
• Else-Marie van den Eerenbeemt (17 februari 1946), psychologe
• Albert West (2 september 1949), popmuzikant
• Leon de Winter (24 februari 1954), Joods schrijver, columnist en filmproducent
• Jos Goedmakers (16 april 1957), Volkskrantblogger
• Willy Wilhelm (16 september 1958), judoka
• José Damen (12 november 1959), zwemster
• Albert Verlinde (25 april 1961), cabaretier en presentator
• Manon Bollegraf (10 april 1964), tennisster
• Theo Nabuurs (Mental Theo) (14 februari 1965), dj en tv-presentator
• Esther Verhoef (Esther Verhallen) (27 september 1968), auteur
• Richard Groenendaal (13 juli 1971), wielrenner
• Lindo Duvall (8 maart 1973), radiodeejay
• Nicole van Hooren (11 juni 1973), badmintonster
• Mijntje Donners (4 februari 1974), hockeyinternational
• Lotte Jonathans (17 september 1977), badmintonster
• Hüsnü Koçabas (16 juni 1979), Turks-Nederlands bokser
• Geert-Jan Derikx (31 oktober 1980), hockeyinternational
• Thomas Kortbeek (2 april 1982), Nederlands recordhouder 400 meter horden
• Rob Derikx (25 augustus 1982), hockeyinternational
• Geert Hoes (17 maart 1983), acteur
• Kees Akerboom (20 december 1983), basketballinternational

Fotogalerij

• 
  Station 's-Hertogenbosch in 2006
• 
  Paleiskwartier in aanbouw
• 
  Stationsweg 't Zand met de Draak
• 
  Het provinciehuis van Noord-Brabant
• 
  Graafsewijk
• 
  Paleis van Justitie
• 
  Paleis van Justitie

Trivia

• Net als Den Haag heeft Den Bosch een dubbele naam, in die zin dat beide steden officieel een archaïsch aandoende naam hebben, maar in de hedendaagse praktijk veelal met een meer volkse naam worden aangeduid. 's-Gravenhage en 's-Hertogenbosch worden immers veel frequenter aangeduid als Den Haag resp. Den Bosch. Aangezien de naam van Den Haag in vreemde talen veelal een vertaling is van deze verkorte variant, (The Hague, La Haye) gebruikt deze stad inmiddels ook zelf bij voorkeur deze variant. Voor Den Bosch ligt dat anders. De naam luidt in andere talen niet The Wood, Der Wald, of Le Bois, maar Bois-le-Duc in het Frans en Herzogenbusch in het Duits. Haar Latijnse naam is Silva Ducis of Buscum Ducis.

Zie Genootschap ter bevordering van het gebruik van de naam 's-Hertogenbosch voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Externe links

Mediabestanden

• Gemeente 's-Hertogenbosch
• VVV Den Bosch

Bronnen, noten en/of referenties

• 's-Hertogenbosch binnen de Veste. Een historische verkenningstocht - Frans van Gaal en Peter Verhagen, Adr. Heinen Uitgevers, 's-Hertogenbosch, 2001.