Zeist

**Zeist**
Gemeente in Nederland
Situering
Provincie	Utrecht
Coördinaten	52°5'NB, 5°14'OL
Algemeen
Oppervlakte	48,65 km²
- land	48,51 km²
- water	0,14 km²
Inwoners ; (1 januari 2024)	66.623? ; (1373 inw./km²)
Bestuurscentrum	Zeist
Belangrijke verkeersaders	Sjabloon:A-wegNL Sjabloon:A-wegNL Sjabloon:N-wegNL Sjabloon:N-wegNL Sjabloon:N-wegNL, Rhijnspoorweg, Stichtse Lijn
Politiek
Burgemeester (lijst)	Koos Janssen (CDA)
Economie
Gemiddeld inkomen (2019)	€ 32.300 per inwoner
Gem. WOZ-waarde (2019)	€ 333.000
WW-uitkeringen (2014)	35 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s)	3700-3709
Netnummer(s)	030
CBS-code	0355
CBS-wijkindeling	zie wijken en buurten
Website	www.zeist.nl
	; Bevolkingspiramide (2023)
Portaal	Nederland

Foutief gebruik van Sjabloon:Infobox gemeente Nederland. De volgende parameters dienen niet handmatig te worden ingevoerd:
oppervlakte, oppervlakte land, oppervlakte water, inwoners, datum inwoners en dichtheid.

Zeist (uitspraak^ⓘ) is een gemeente en stad in het midden van de Nederlandse provincie Utrecht. De gemeente telt Sjabloon:Inwonertal NL gemeente inwoners (Sjabloon:Inwonertal NL datum, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van tegen de 50 km² (waarvan slechts een minieme hoeveelheid water). Naast de hoofdplaats Zeist telt de gemeente vier dorpen: Austerlitz, Bosch en Duin, Den Dolder en Huis ter Heide. Door de vestiging van het Slot Zeist in de gemeente, wordt Zeist wel Slotstad genoemd.

Kernen

Aantal inwoners per woonkern of kerngebied op 1 januari 2006:

Zeist	51.071
Den Dolder	3.802
Bosch en Duin	2.540
Austerlitz	1.525
Huis ter Heide	1.425

Bron: Gemeente Zeist

Geschiedenis en architectuur

In een oorkonde uit het jaar 838 werd voor het eerst melding gemaakt van "Seist" (Kolman, 1996; Groenedijk, 2000). De naam heeft mogelijk te maken met de plaatselijke bodemgesteldheid of vegetatie. Het jaar van stichting zou te maken hebben met de Stormvloed van 838.

Op 23 maart 838 schonk Graaf Rodgar aan de St. Maartenskerk te Utrecht verschillende goederen gelegen in de gouw Leomeriche en elders, en ontving daarvoor andere goederen van deze kerk, gelegen te Groessen, Zeist, Leusden, Hees en Doorn, levenslang in gebruik tegen betaling van cijns. "...villa Seist familias VI cum terris et edificiis earum,..."

Op 28 mei 1279 schonken Godfried van Zeyst, ridder, en zijn zoon Johannes, aan de priorin en het convent van Vrouwenklooster te Oostbroek, waarin zijn dochter Petronella opgenomen is, de wetering waarop de hof Stoetweghe afwaterde, alsmede de grove en smalle tienden van 9 hoeven gelegen in Dincslo, welke zij van de elect van Utrecht in leen hielden. Aan het geslacht van Zeist kwam niet veel later min of meer een einde. Min of meer, want in het jaar 1360 trouwde de laatste (vrouwelijke) telg uit de familie van Zeist met een lid van de familie Borre van Amerongen. Zij kregen een zoon die, om de familienaam van de moeder te behouden, haar achternaam koos, en tegelijkertijd het familiewapen van de Borre van Amerongens ging dragen. Juist deze tak, met als mannelijke bloedlijn Borre van Amerongen, de naam Van Zeist en het familiewapen van Borre van Amerongen (in gewijzigde kleuren) was als enige nog in leven.

Met name afschriften uit de rechterlijke archieven gaven al vroeg verwijzingen naar de nederzetting Zeist. (Op een kaart uit 1541 staat het voormalige kasteel, dat destijds nog slechts een donjon was.) Op 27 oktober 1536 lieten de Staten van Utrecht een lijst opstellen van huizen, die als ridderhofsteden werden erkend en derhalve toen nog in verdedigbare staat verkeerden. Op die lijst kwam ook "Dat huys te Zeyst" voor.

De kern van de nederzetting bevond zich bij de huidige (1e en 2e) Dorpsstraat. Hier verrees aan het eind van de 12e eeuw een kerk, waarvan de toren nu deel uitmaakt van de verder uit de 19e eeuw daterende Hervormde Kerk. Vlak langs de Dorpsstraat zou tot in de Middeleeuwen een zijarm van wat nu de Kromme Rijn heet gestroomd hebben, die uiteindelijk dichtslibde. Bij het dorp werden ook drie ridderhofsteden gebouwd: het al genoemde Huis te Zeist, en Kersbergen en Blikkenburg.

De ontwikkeling van Zeist werd ingrijpend beïnvloed door de bouw van Slot Zeist (1677-1686), waar tegenwoordig geregeld exposities gehouden worden van moderne kunstenaars. In 1746 stichtten leden van de Evangelische Broedergemeente een nederzetting te Zeist, wat resulteerde in de gebouwen die nu aan het Broederplein en het Zusterplein staan.

In de 19e eeuw werd Zeist een geliefde woonplaats voor de rijken en werden er talloze buitenplaatsen aangelegd, zoals Sparrenheuvel, Lenteleven, Ma Retraite en Molenbosch. Vooral in de 20e eeuw werden sommige hiervan ten behoeve van woningbouw gesloopt of verkaveld. Tegelijk kwamen er nieuwe "moderne" gebouwen bij. Getuige bijvoorbeeld het gebouw van de PUEM gebouwd in 1931 Amsterdamse School alsook De Nieuwe Muziekschool van de hand van Gerrit Rietveld gebouwd in 1932; beiden gelegen aan de Utrechtse Weg. Dat dit niet zonder slag of stoot ging, getuige volgend citaat : "B. en W. hebben gelijk in het bestrijden van de Nieuwe Zakelijkheid omdat het primitieve probeersels zijn van Barbaarse volksstammen."^[bron?]

Rijksmonumenten

Lijst van rijksmonumenten in Zeist (gemeente)

Wijken en buurten

De gemeente Zeist bestaat uit vijf wijken, te weten: Zeist-Noord, Zeist-Oost, Zeist-West, Zeist-Centrum en Den Dolder. De naam Zeist-Zuid bestaat niet.

De wijk Zeist-Noord bestaat uit de volgende buurten:

Dijnselburg (Verzetswijk, Indische Buurt)
Staatsliedenkwartier
Vollenhove
Patijnpark (Dichterswijck)
Mooi Zeist (Componistenbuurt, De Warande)
Utrechtseweg

De wijk Zeist-Oost bestaat uit de volgende buurten:

De wijk Zeist-West bestaat uit de volgende buurten:

De wijk Zeist-Centrum bestaat uit de volgende buurten:

De wijk Den Dolder bestaat uit de volgende buurten:

Zie ook wijken en buurten in Zeist.

Openbaar vervoer

Omdat er in Zeist zelf geen treinstation ligt, heeft Zeist een aantal goede busverbindingen met onder andere Utrecht. Het vervoer wordt verzorgd door busmaatschappij Connexxion.

Een overzicht van al de buslijnen in Zeist:

Lijn	Route
50	Utrecht Centraal - Zeist - Wageningen
71	Nieuwegein - Station Driebergen-Zeist
52	Utrecht Centraal - Zeist - Amersfoort
53	Utrecht Centraal - Zeist Busstation
74	Vianen - Zeist - Driebergen
55	Zeist - Doorn
56	Amersfoort - Zeist - Wijk bij Duurstede
58	Hilversum - Zeist
59	Hilversum - Zeist
83	Veenendaal - Zeist
46	Zeist SW - Wijk bij Duurstede
649	Zeist Molenweg - Wijk bij Duurstede
252	Utrecht Centraal - Zeist - Amersfoort

De gemeente Zeist heeft twee treinstations: station Den Dolder en Station Driebergen-Zeist, dit ligt grotendeels in het dorp Driebergen-Rijsenburg en voor een deel in de gemeente Zeist (Odijkerweg). Voor de opening van het voormalig station in het centrum van Zeist heette dit station Zeist-Driebergen, na de sluiting van station Zeist (1942) is dit weer Driebergen-Zeist geworden.

Station Driebergen-Zeist is een intercity station en vanaf Driebergen-Zeist zijn Arnhem, Schiphol, Utrecht en Amsterdam direct bereikbaar. Station Den Dolder daarentegen is een sprinter station.

Natuur

Zeist ligt in het bosrijke gebied van het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug.

Overige informatie

Belangrijke organisaties die in Zeist zijn gevestigd zijn de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, het Wereld Natuur Fonds, de Vogelbescherming, KNVB, Pensioenfonds Zorg en Welzijn en de Evangelische Broedergemeente;
Dankzij de vroegere militaire basis Kamp van Zeist was Zeist tussen 1999 en 2002 regelmatig in het wereldnieuws, omdat hier om politieke redenen op neutraal terrein het proces tegen de Libische verdachten van de Lockerbie-aanslag werd gehouden. Tegenwoordig is het kamp een detentiecentrum voor uitgeprocedeerde asielzoekers;

Gemeenteraad

De gemeenteraad van Zeist bestaat uit 33 zetels. Hieronder vindt u de samenstelling van de gemeenteraad sinds 1994:

Gemeenteraadszetels
Partij	1994	1998	2002	2006	2010
VVD	7	8	7	6	6
PvdA	5	6	4	8	5
CDA	5	5	5	5	4
D66	5	2	2	3	7
GroenLinks	3	3	3	3	4
ProZeist	4	3	6	1	1
ChristenUnie-SGP	2	3	2	2	2
SP	-	1	2	2	1
Seyst.Nu	-	-	-	3	3
Totaal	31	31	31	33	33

ChristenUnie deed in 1994 en 1998 mee als combinatie RPF/GPV
Pro Zeist deed in 2002 en 2006 mee onder de naam Leefbaar Zeist. Zij ontstond toen uit een fusie van GZB en BIZ.

Geboren

Charles Nepveu (5 oktober 1791 - 6 oktober 1871), officier
Anthon Gerard Alexander ridder van Rappard (14 mei 1858 - 1 maart 1892), schilder
Willem Pijper (8 september 1894 - 19 maart 1947), componist
Hendrik Marsman (30 september 1899 - 21 juni 1940), dichter
Johan Witteveen (12 juni 1921), oud-minister van Financiën
Marjan Berk (11 juli 1932), actrice en schrijfster
Gert D. Buitenhuis (5 september 1943), componist, dirigent en klarinettist
Ad van Denderen (7 oktober 1943), fotograaf
Maarten van Rossem (24 oktober 1943), historicus en auteur
Kees Ouwens (27 juni 1944 - 24 augustus 2004), dichter en romanschrijver
James van Lidth de Jeude (9 april 1945), politicus (PvdA), oud-burgemeester van Deventer
Ursul de Geer (3 januari 1946), acteur, regisseur en televisiepresentator
André Bolhuis (4 oktober 1946), hockeyinternational en sportbestuurder
Cor van de Stroet (1954), danser en dansleraar
Mark Overmars (29 september 1958), uitvinder Game Maker
Ezra van Groningen (15 november 1970), acteur
Chris Zegers (7 februari 1971), acteur, zanger en televisiepresentator
Niels Kraaij (31 december 1971), golfprofessional
David Lammers (13 februari 1972), filmregisseur
Mirjam Sterk (23 mei 1973), politica (CDA)
Bas Verheijden (27 september 1974), pianist
Mirella van Markus (5 januari 1977), televisiepresentatrice
Felicia van den End (21 mei 1986), fluitiste
Remy van Kesteren (8 maart 1989), harpist
Eva de Goede (23 maart 1989), hockey-international