Troonswisseling in Nederland (2013)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Dit is een oude versie van deze pagina, bewerkt door Happytravels (overleg | bijdragen) op 2 mei 2013 om 09:21. (onderschrift aangepast)
Deze versie kan sterk verschillen van de huidige versie van deze pagina.
V.l.n.r. de nieuwe koning Willem-Alexander, de zojuist als koningin afgetreden prinses Beatrix en de echtgenote van Willem-Alexander prinses Máxima op het balkon van paleis op de Dam.

De meest recente troonswisseling in Nederland vond plaats op 30 april 2013. In de ochtend was de abdicatie van koningin Beatrix der Nederlanden, 's Middags was de inhuldiging in de Nieuwe Kerk van koning Willem-Alexander.

Achtergrond

Beatrix was sinds 1980 koningin van Nederland. Op 30 april van dat jaar nam zij het koningschap over van haar moeder Juliana. Op 28 januari 2013 kondigde Beatrix met een toespraak op de Nederlandse televisie en radio aan dat ze haar ambt op 30 april van datzelfde jaar zou overdragen aan haar oudste zoon, 'de prins van Oranje'. Ze zei deze stap al enige jaren te hebben overwogen.[1] Kroonprins Willem-Alexander vertelde op 17 april 2013 dat zijn moeder iets meer dan een jaar voor haar officiële bekendmaking binnenskamers al had aangekondigd te willen aftreden. Daarop werd na overleg met hem en zijn echtgenote Máxima de datum geprikt.[2]

Plechtigheden

De Nieuwe Kerk in Amsterdam waar koning Willem-Alexander werd ingehuldigd.

De troonswisseling vond evenals de vorige, op de dag drieëndertig jaar eerder, plaats in de Nederlandse hoofdstad Amsterdam.[3][4]

De koningin deed om 10.07 uur afstand van de troon door de Akte van Abdicatie te ondertekenen in de Mozeszaal van het Paleis op de Dam. De akte werd voordat die ondertekend werd, voorgelezen door de directeur van het Kabinet der Koningin.

Door het ondertekenen van de Akte van Abdicatie gingen de titels van Beatrix op Willem-Alexander over, met uitzondering van die van Prinses van Lippe-Biesterfeld en Prinses van Oranje-Nassau. Prinses Máxima blijft als echtgenote van het staatshoofd de titel van Prinses der Nederlanden dragen.[5] Zij wordt aangeduid als koningin. Die titel is onofficieel en is niet in een wet vastgelegd.[6] Haar aanspreektitel is majesteit.

Meteen na de ondertekening door koningin Beatrix was prins Willem-Alexander koning der Nederlanden. Als eerste ondertekende hij als getuige de akte. Ook zijn echtgenote Máxima deed dat, gevolgd door 31 anderen.[7]

Dit waren:

  • de voorzitters van beide Kamers der Staten-Generaal
  • de ministers van het koninkrijk
  • de vice-president van de Raad van State van het koninkrijk
  • de leden van de deputaties uit Aruba, Curaçao en Sint-Maarten
  • de Commissaris van de Koning in de provincie Noord-Holland
  • de burgemeester van Amsterdam
  • de directeur van het Kabinet van de Koning

In persoon waren dit:

Naam Functie
Fred de Graaf Voorzitter Eerste Kamer der Staten-Generaal
Anouchka van Miltenburg Voorzitter Tweede Kamer der Staten-Generaal
Mark Rutte Minister-president, Minister van Algemene Zaken
Lodewijk Asscher Viceminister-president, Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
Frans Timmermans Minister van Buitenlandse Zaken
Ivo Opstelten Minister van Veiligheid en Justitie
Ronald Plasterk Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
Jet Bussemaker Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Jeroen Dijsselbloem Minister van Financiën
Jeanine Hennis-Plasschaert Minister van Defensie
Melanie Schultz van Haegen-Maas Geesteranus Minister van Infrastructuur en Milieu
Henk Kamp Minister van Economische Zaken
Edith Schippers Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Lilianne Ploumen Minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking
Stef Blok Minister voor Wonen en Rijksdienst
Edwin Abath Gevolmachtigd minister van Aruba
Roy Pieters Gevolmachtigd minister van Curaçao
Mathias Voges Gevolmachtigd minister van Sint Maarten
Piet Hein Donner Vicepresident Raad van State van het koninkrijk
Fredis Refunjol Gouverneur van Aruba
Paul Croes Voorzitter Staten van Aruba
Mike Eman Minister-president Aruba
Adèle van der Pluijm-Vrede Waarnemend gouverneur van Curaçao
Mike Franco Voorzitter Staten van Curaçao
Daniel Hodge Minister-president Curaçao
Eugene Holiday Gouverneur van Sint Maarten
Rodolphe Samuel Voorzitter Staten van Sint Maarten
Sarah Wescot-Williams Minister-president van Sint Maarten
Eberhard van der Laan Burgemeester van Amsterdam
Johan Remkes Commissaris van de Koning van Noord-Holland
Chris Breedveld directeur van het Kabinet van de Koning

Na de ondertekening werd de akte voorzien van het koninklijk zegel.[8]

Bij de abdicatie in de Mozeszaal waren naast het aftredende staatshoofd en het nieuwe koningspaar de volgende leden van de Nederlandse koninklijke familie aanwezig:

Na de abdicatie

Koning Willem-Alexander, prinses Máxima en de prinsessen Catharina-Amalia, Alexia en Ariane tijdens de balkonscène na de abdicatie van koningin Beatrix.

Op het paleis op de Dam werd na de abdicatie de koninklijke standaard van koning Willem Alexander gehesen.[9] Direct na de abdicatie legde de nieuwe koning de knoopsgatversiering van de Orde van de Nederlandse Leeuw af.

Vervolgens begaven prinses Beatrix en koning Willem-Alexander zich met Máxima naar het paleisbalkon, waar Beatrix haar zoon als nieuwe koning voorstelde aan het volk op de Dam. Ook Willem-Alexander hield een korte toespraak.[10] Na een uitvoering van het Wilhelmus voegden de drie kinderen van het koningspaar zich op het balkon en werden de toeschouwers in de gelegenheid gesteld de koninklijke familie toe te juichen. Na afloop van de balkonscène werd op de Dam door een omstander een oranje rookbom afgestoken.[11]

Het Elfstedenkruis zoals Willem-Alexander dat aan een lint droeg

Tijdens de inhuldiging in de Nieuwe Kerk droeg de koning een rokkostuum met daaronder het grootlint van de Militaire Willems-Orde en daaroverheen de koningsmantel van hermelijnenbont; een gerestaureerde versie van de mantel die Beatrix in 1980 droeg.[12][13][14]

Voor de koning liepen herauten en wapenkoningen (zonder de tabberd, maar met staf). Het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden en de Nederlandse Grondwet werden in een witte kaft met gouden letters voor de koning uitgedragen. Deze werden in het kerkgebouw op de credenstafel gelegd. Daarop lagen al de drie symbolen van koninklijk gezag en waardigheid; de kroon, symbool voor soevereiniteit en waardigheid; de scepter, symbool voor gezag en de rijksappel, die het grondgebied symboliseert.

Twee andere regalia, het rijkszwaard, dat voor macht staat en de rijksstandaard met het 19e eeuwse Nederlandse wapen werden door respectievelijk de Commandant der Strijdkrachten Tom Middendorp en de Inspecteur-generaal der Krijgsmacht Ton van Ede naar de Nieuwe Kerk gedragen en door hen tijdens de eedaflegging en inhuldiging aan weerszijden van de koning omhooggehouden.[15][16]

De belangrijkste gebeurtenis tijdens de inhuldigingsceremonie was dat de nieuwe koning bevestigd werd in zijn ambt en trouw zweert aan de Grondwet en een getrouwe vervulling van zijn ambt. Andersom beloofden of zweerden de aanwezige leden van de Verenigde Vergadering en de gedelegeerden van de Staten van Aruba, Staten van Curaçao en Staten van Sint Maarten 'de onschendbaarheid van de koning en de rechten van zijn koningschap te handhaven'.

Door de koning werd de volgende eed afgelegd:

Ik zweer aan de volkeren van het koninkrijk dat ik het statuut voor het koninkrijk en de Grondwet steeds zal onderhouden en handhaven. Ik zweer dat ik de onafhankelijkheid en het grondgebied van het koninkrijk met al mijn vermogen zal verdedigen en bewaren; dat ik de vrijheid en de rechten van alle Nederlanders en alle ingezetenen zal beschermen, en tot instandhouding en bevordering van de welvaart alle middelen zal aanwenden welke de wetten mij ter beschikking stellen, zoals een goed en getrouw koning schuldig is te doen. Zo waarlijk helpe mij God almachtig!

De koning had de grondwettelijke mogelijkheid om niet de eed, maar de belofte af te leggen. In plaats van "ik zweer", zegt hij dan "ik beloof". In dat geval spreekt hij niet de woorden "Zo waarlijk helpe mij God almachtig", maar "Dat beloof ik!"[17]

Na de toespraak en de eedaflegging van de nieuwe koning sprak voorzitter Fred de Graaf namens de Staten-Generaal, de Staten van Aruba, de Staten van Curaçao en de Staten van Sint Maarten de volgende woorden:

Wij ontvangen en huldigen, in naam van de volkeren van het koninkrijk en krachtens het statuut voor het koninkrijk en de Grondwet, u als koning; Wij zweren dat wij uw onschendbaarheid en de rechten van uw koningschap zullen handhaven. Wij zweren alles te zullen doen wat goede en getrouwe Staten-Generaal, Staten van Aruba, Staten van Curaçao en Staten van Sint Maarten schuldig zijn te doen. Zo waarlijk helpe ons God almachtig!

Ook hij had de mogelijkheid in plaats van de eed, de belofte af te leggen. Na het uitspreken werd deze door de voorzitter en elk aanwezig lid, één voor één, beëdigd of bevestigd. Alle Kamerleden zaten op alfabetische volgorde, ter vergemakkelijking van de televisieopnamen. Zestien Kamerleden weigerden de eed of belofte af te leggen. Degenen daarvan die aanwezig waren, kregen een zitplaats achterin het vak waar de Kamerleden zaten.

Voor de muzikale omlijsting zorgde onder meer het Nieuw Amsterdams Kinderkoor. Onder begeleiding van de vier strijkers van het Matangi Quartet zong het koor het lied 'Later als ik groot ben' van Herman van Veen, dat speciaal voor deze gelegenheid geschreven was,[18] op de muziek van 'Cent mille chansons' en gecomponeerd door Paul Mauriat.

Aan het eind van de middag was er een uur durende receptie voor de leden van de Staten-Generaal en andere genodigden in het Paleis op de Dam. Koning Willem-Alexander en zijn gevolg maakten vroeg in de avond een vaartocht over het IJ. Bij het filminstituut Eye aan de noordoever gingen zij aan boord van een rondvaartboot. Voorafgaand werd in Ahoy Rotterdam het Koningslied uitgevoerd, dat via een videoscherm door het nieuwe koningspaar werd bekeken. De vaartocht ging langs het Oeverpark en de Noordwal naar de kop van het Java-eiland, en eindigde aan de overkant van het water, bij het Muziekgebouw aan 't IJ, waar de avondmaaltijd voor genodigden plaatsvond. [19] De boot kreeg een ere-escorte van de roeiers van Holland Acht die bij de Olympische Spelen van 1996 in Atlanta de gouden medaille wonnen, windsurfer Dorian van Rijsselberghe die goud won op de Olympische Spelen van Londen in 2012 en van de voormalige wedstrijdschaatsers Bart Veldkamp, Gianni Romme en Marianne Timmer. Het Nationaal Ballet voerde Trois Gnossiennes van choreograaf Hans van Manen uit en op de kop van het Java-eiland speelde het Koninklijk Concertgebouw Orkest en draaide diskjockey Armin van Buuren muziek. Na de avondmaaltijd was er voor genodigden een feestavond.[20]

Aanwezigen Nieuwe Kerk

In de Nieuwe Kerk was plaats voor tweeduizend mensen.[21] De leden van het Koninklijk Huis mochten vijfhonderd gasten uitnodigen. Daarnaast werden uitgenodigd de honderdvijftig leden van de Tweede Kamer en de vijfenzeventig leden van de Eerste Kamer. Allen mochten hun partner meenemen. Verder waren er delegaties van de drie staten van het Caribisch deel van het Koninkrijk: Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Ook waren de ministers en staatssecretarissen present, evenals de ambassadeurs uit ruim honderdveertig landen, waarmee Nederland diplomatieke betrekkingen heeft. Alle leden van de Raad van State, de Nationale Ombudsman en de top van de Algemene Rekenkamer waren eveneens welkom. De commissarissen van de koning, de president van de Hoge Raad en enkele vicepresidenten waren ook aanwezig. Tot slot waren burgemeesters van enkele grote steden en vertegenwoordigers van werkgevers- en werknemersorganisaties present. De commissarissen van de koning hadden samen vijfhonderd burgers uitgenodigd die een afspiegeling vormden van de Nederlandse samenleving. Zij moesten een Verklaring omtrent het gedrag overleggen.[22][23]

Het kledingvoorschrift voor de vrouwelijke Kamerleden was een middagtoilet, zonder hoofddeksel. De vrouwelijke koninklijke gasten mochten wel een hoed dragen. De mannen dienden een jacquet of donkerkleurig pak te dragen. Allen mochten hun partner meenemen.[24]

Prinses Máxima had drie maanden eerder al via de Rijksvoorlichtingsdienst aangegeven dat haar familie niet aanwezig zou zijn.[25] Die afwezigheid werd toegeschreven aan controverses rond haar vader Jorge Zorreguieta die staatssecretaris was onder het voormalige regime-Videla.[26]

Hieronder volgt een overzicht van een deel van de gasten in de Nieuwe Kerk.[27]

Nederlandse koninklijke gasten

Het koninklijk Paleis op de Dam in Amsterdam waar op 30 april 2013 de abdicatie plaatsvond.
Naam Relatie
Prins Constantijn en prinses Laurentien Broer en schoonzus van Willem-Alexander
Prinses Mabel Schoonzus van Willem-Alexander
Prinses Irene Tante van Willem-Alexander
Prinses Margriet en prof. mr. Pieter van Vollenhoven Tante en oom van Willem-Alexander
Prinses Christina Tante van Willem-Alexander
Prins Carlos en prinses Annemarie Zoon en schoondochter van Irene
Prinses Margarita en mr. Tjalling ten Cate Dochter en schoonzoon van Irene
Prins Jaime Zoon van Irene
Prinses Carolina en Albert Brenninkmeijer Dochter en schoonzoon van Irene
Prins Maurits en prinses Marilène Zoon en schoondochter van Margriet
Prins Bernhard en prinses Annette Zoon en schoondochter van Margriet
Prins Pieter-Christiaan en prinses Anita Zoon en schoondochter van Margriet
Prins Floris en prinses Aimée Zoon en schoondochter van Margriet
Bernardo Guillermo Zoon van Christina
Nicolás Guillermo Zoon van Christina
Juliana Guillermo Dochter van Christina

Buitenlandse gasten

Naam Namens
Vorstelijke missies
Kroonprins Filip en prinses Mathilde Vlag van België België
Kroonprins Salam bin Hamad al Khalifa Vlag van Bahrein Bahrein
Kroonprins Billah en prinses Sarah Vlag van Brunei Brunei
Kroonprins Frederik en prinses Mary Vlag van Denemarken Denemarken
Kroonprins Naruhito en prinses Masako Vlag van Japan Japan
Prins El Hassan bin Talal, prinses Sarvath El Hassan Vlag van Jordanië Jordanië
Erfprins Alois en erfprinses Sophie Vlag van Liechtenstein Liechtenstein
Erfgroothertog Guillaume en erfgroothertogin Stéphanie Vlag van Luxemburg Luxemburg
Prinses Lalla Salma Vlag van Marokko Marokko
Prins Albert II Vlag van Monaco Monaco
Kroonprins Haakon en prinses Mette-Marit Vlag van Noorwegen Noorwegen
Haitham bin Tareq al Said Vlag van Oman Oman
Sheikha Moza bint Nasser al Misned Vlag van Qatar Qatar
Kroonprins Felipe en prinses Letizia Vlag van Spanje Spanje
Kroonprins Maha Vajiralongkorn, prinses Maha Chakri Sirindhorn Vlag van Thailand Thailand
Kroonprins Charles en Camilla hertogin van Cornwall Vlag van Verenigd Koninkrijk Verenigd Koninkrijk
Sheikh Hamed bin Zayed al Nahyan Vlag van Verenigde Arabische Emiraten Verenigde Arabische Emiraten
Kroonprinses Victoria en prins Daniel Vlag van Zweden Zweden
Bijzondere missies
Amado Boudou (vicepresident), Beatriz Rojkes de Alperovich (waarnemend president senaat) Vlag van Argentinië Argentinië
David Johnston (gouverneur-generaal) en echtgenote Vlag van Canada Canada
Rita Süssmuth (voormalig president Bondsdag) en echtgenoot Vlag van Duitsland Duitsland
Ali Babacan (waarnemend minister-president) en echtgenote Vlag van Turkije Turkije
Suh Sang-Kee (voorzitter van de Kamercommissie voor Inlichtingen) Vlag van Zuid-Korea Zuid-Korea
José Barroso (president van de Europese Commissie) en echtgenote Vlag van Europa Europese Commissie
Martin Schulz (president van het Europees Parlement) Vlag van Europa Europees Parlement
Herman Van Rompuy (president Europese Raad) en echtgenote Vlag van Europa Europese Raad
Jacques graaf Rogge (president IOC) en echtgenote Vlag van de Olympische Spelen IOC
Kofi Annan (voormalig secretaris-generaal Verenigde Naties) en echtgenote Op eigen titel
Helen Clark (directeur Ontwikkelingsprogramma Verenigde Naties) Vlag van de Verenigde Naties Verenigde Naties

Bijzonderheden

  • Per 30 april 2013 legde prins Willem-Alexander zijn militaire functies neer. Onder meer was hij brigadegeneraal bij de landmacht. De Grondwet verbiedt dat militairen deel uitmaken van de regering en als koning zal hij daarvan het hoofd zijn. Op de dag van zijn inhuldiging werd hem daarom eervol ontslag verleend. De prins van Oranje kondigde aan dat hij zo nu en dan bij ceremonies militaire uniformen zal blijven dragen, overigens zonder rangonderscheidingstekens. Op het uniform van dan koning Willem-Alexander worden de epauletten die de rang aangeven, vervangen door het embleem van het Koninklijk Distinctief. Het wapenbeeld daarvan bestaat uit het rijkszwaard, de rijksappel en de scepter.[28]
  • Op de dag van de abdicatie werden vooraf aan het aftreden van koningin Beatrix op het IJ vanaf het fregat Zr. Ms. Evertsen 101 saluutschoten gelost.[29]
  • Onderweg van het Paleis op de Dam naar de Nieuwe Kerk wordt de nieuwe koning traditiegetrouw begeleid door wapenherauten en wapenkoningen. Deze vervullen net als de dragers van het Statuut voor het Koninkrijk en de Nederlandse Grondwet een ceremoniële functie. Hiervoor worden mensen verkozen die zich volgens de nieuwe koning op hun vakgebied sterk onderscheiden hebben en hun vakgebied toegankelijk hebben gemaakt voor een breed publiek. Dat waren: Jaime Saleh (drager statuut), Herman Tjeenk Willink (drager Grondwet), Robbert Dijkgraaf (heraut), Anky van Grunsven (heraut), Renée Jones-Bos (heraut), Peter van Uhm (koning van wapenen) en André Kuipers (koning van wapenen).[30]
  • De kosten voor Amsterdam worden door burgemeester Eberhard van der Laan geschat op zeven miljoen euro.[31] Die voor de tv- en radio-uitzendingen van de NOS komen daar bovenop en bedragen volgens algemeen directeur Jan de Jong "eerder twee dan één miljoen euro".[32] Er worden 500 medewerkers, 160 camera's en dertien satellietwagens ingezet voor rechtstreekse uitzendingen van achttien uur televisie en 27 uur radio. Op het hoogtepunt van de dag keken er 4,9 miljoen mensen naar de uitzending van de NOS, verspreid over de hele dag lag dit aantal rond de 3,8 miljoen.
  • De troonswisseling heeft gevolgen voor het lidmaatschap van het Koninklijk Huis. Tot aan de abdicatie van koningin Beatrix bestond het Koninklijk Huis uit zeventien personen. Vanaf de abdicatie zijn er dat nog tien. De kinderen van prins Constantijn en prinses Laurentien maken er geen deel meer van uit, al blijven ze wel in de lijn van troonopvolging. Prins Maurits, prins Bernhard en hun echtgenotes zijn eveneens geen lid meer.
  • Prinses Catharina-Amalia is vanaf de ondertekening van de Akte van Abdicatie, als beoogde troonopvolger, Prinses van Oranje.[33] Zij is de eerste van het vrouwelijke geslacht die de titel gaat dragen.
  • Als troonzetels in de Nieuwe Kerk dienden twee opgeknapte stoelen uit paleis Het Loo die in 1901 door de bevolking van Amsterdam aan koningin Wilhelmina zijn geschonken ter gelegenheid van haar huwelijk. Het was de bedoeling dat dezelfde zetels gebruikt zouden worden als die bij de inhuldiging van koningin Beatrix, maar daarvan werden de zitvlakken te laag bevonden. De nu gebruikte stoelen waren voorzien van de afbeeldingen van heraldische leeuwen die op de bekleding zaten van de troonzetels van koningin Beatrix en prins Claus.[34]
  • Het luchtruim boven een deel van Amsterdam werd op de dag van de troonswisseling tijdelijk afgesloten.[35]

Trivia

  • Van de zes door de gemeente Amsterdam aangeboden protestplekken werd er één gebruikt, op het Waterlooplein[36]. Twee demonstranten, Hans Maessen van het Nieuw Republikeins Genootschap en de Utrechtse activiste Joanna van der Hoek werden op de Dam aangehouden. Zij protesteerden tegen de monarchie. De arrestatie was onterecht, zo liet de politie later op de dag weten.[37]
  • Volgens de gemeente Amsterdam bezochten op 30 april 2013 tussen de 700.000 en 800.000 mensen Amsterdam. Dit was volgens de gemeente hetzelfde aantal als op andere jaren tijdens koninginnedag.[38]
  • De oudste aanwezige in de Nieuwe Kerk was voormalig minister-president Piet de Jong, die 98 jaar oud is. Hij was minister-president op 27 april 1967 toen Willem-Alexander geboren werd. De Jong was erbij toen Willem-Alexander door zijn vader Claus van Amsberg voor het eerst in het openbaar werd getoond.[39][40]

Zie ook

Externe links

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Troonswisseling_in_Nederland_(2013)&oldid=37518029"