Vuijlcop

Huis Vuijlcop
Locatie	Utrecht
Algemeen
Kasteeltype	woontoren
Eigenaar	Particulier
Huidige functie	Woning
Gebouwd in	rond 1300
Monumentale status	Rijksmonument
Monumentnummer	22695
Bijzonderheden	Ridderhofstad vanaf 1538

Vuijlcop (Vuilkoop) is een ridderhofstad in de Nederlandse provincie Utrecht in de vroegere gemeente Schalkwijk, nu Houten.

Ligging

Opvallend is dat de ridderhofstad, ondanks zijn naam, niet in de polder Vuijlcop is gelegen, maar aan de zuidzijde van de Schalkwijkse wetering in het Waalse veld.

Bouwhistorisch onderzoek heeft aannemelijk gemaakt dat het huis rond 1300 is gebouwd. In oorsprong was het een bakstenen woontoren van rond 7 x 10 meter met een kelder, twee verdiepingen en een zolder, gedekt door een schilddak en omgeven door een gracht.

Op de oudst bekende kaart van het kasteel, in 1640 gemaakt door de landmeter J. van Diepenem in opdracht van het Utrechtse kapittel van St. Pieter van hun eigendom in Schonauwen en het Waalse Veld staat het huis nog ingetekend als een rechthoekige stenen toren. Wel staat ernaast nog een gebouw, dat we kunnen zien als een boerenhuis. Op een prent uit 1698 heeft de toren een derde verdieping gekregen en staat er een traptorentje tegenaan. Bovendien staat er nu een vijf traveeën breed huis naast, bestaande uit twee verdiepingen waarvan de begane grond vensterloos, en een hoge zolder met dakkapellen. Tussen toren en huis staat een poortgebouwtje met ophaalbrug. Latere prenten uit 1731 en 1749 geven hetzelfde beeld.

Archiefonderzoek heeft het waarschijnlijk gemaakt dat de uitbreiding van de ridderhofstad is gerealiseerd tussen 1682 en 1724 toen Gerard van Rossum eigenaar was. Hij was het ook die aan het begin van de 18de eeuw een oprijlaan liet aanleggen naar het zandpad tussen Utrecht en Culemborg, met een brug over de wetering.

De ridderhofstad heeft van de 18de tot aan het begin van de 19de eeuw het karakter van een buitenplaats gehad. In de loop van de 19de eeuw is de uitbreiding, die er een buitenplaats van maakte, weer gesloopt zodat het huis nu weer in de oorspronkelijke staat (en gerestaureerd) aan de Schalkwijkse wetering staat.

Ridderhofstad

In 1538, toen Huijbert van Buuren tot Reijgersfort eigenaar was, kreeg het huis de status van ridderhofstad. Het huis was tot aan het einde van de 18de eeuw een leen van het Huis van Vianen en Ameide. De eerste schriftelijke vermelding in het leenregister is die waarbij in 1392 Willem van Vuijlcop met het huis beleend wordt.

Aan de ridderhofstad is nooit het recht van ambachtsheerlijkheid verbonden geweest. De Heer van Vuijlcop kon dus geen rechtsmacht uitoefenen over het rechtsgebied. Het ontginningsgebied het Waalse Veld heeft van den beginne af, dat wil zeggen na de ontginning die aan het begin van de 12de eeuw ter hand werd genomen, onder de rechtsmacht van de Heren van Schalkwijk gelegen, en was dus een deel van het gerecht en later van de gemeente Schalkwijk.

Het kasteel wordt thans beheerd door de Stichting Vuylcop.

Zie de categorie Huis Vuilkoop van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen en noten

Schiere, Th.A.J., "Het Huis Vuijlcoop te Schalkwijk", Bulletin Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond, jaargang 83, nr. 4, oktober 1984, blz. 223-232.
Smits, J.A.M. en O.J. Wttwaal, Monumenteninventarisatie provincie Utrecht. Houten, historische bebouwing (Zeist 1991).
Genealogische en Heraldische bladen, onder redactie van E.B.F.F. Wittert van Hoogland, jaargang VIII (1913) blz. 373-416.
Thoomes, W., "Vuijlcop, een ridderhofstad met raadsels", Het Kromme-Rijngebied, december 2005, blz.82 - 87.
Dit kasteel op de website Nederlandse Middeleeuwse Kastelen
Vuylcoop op Kastelen in Utrecht
Stichting Vuylcop