Bemmel

Bemmel

Plaats in Nederland
(Details) (Details)
Situering
Provincie	Gelderland Gelderland
Gemeente	Lingewaard Lingewaard
Coördinaten	51° 53′ NB, 5° 53′ OL
Algemeen
Oppervlakte	16,35 km²
Inwoners (BAG, 2019)	12.290 (752 inw./km²)
Overig
Postcode	6681
Netnummer	0481
Woonplaatscode	3131
Belangrijke verkeersaders	A15
Portaal    Nederland

Bemmel is een dorp en een voormalige gemeente in de Betuwe (Gelderland). Op 1 januari 2001 werden de gemeenten Bemmel, Gendt en Huissen samengevoegd onder de werknaam Bemmel. Sinds 1 januari 2003 heet deze gemeente Lingewaard. De plaats had 12.161 inwoners op 1 januari 2020. Het bestuurscentrum van gemeente Lingewaard is gevestigd in Bemmel.

Het dorp ligt in het stroomgebied van de Waal, Nederrijn en Linge, in het laagland tussen de steden Arnhem en Nijmegen. Bemmel is in de periode 1990-2006 flink uitgebreid met een drietal nieuwe wijken: Klein Rome, Klaverkamp en Essenpas. De buurtschappen Doornik en De Pas horen ook bij Bemmel. De buurtschap Vossenpels hoort gedeeltelijk bij Bemmel en gedeeltelijk bij Lent.

Naam

De eerste vermelding van de naam Bemmel is gevonden in 1178 als Bemele. Godfried van Rhenen (bisschop van het Sticht Utrecht) schonk in dat jaar zijn dochter Heilwig het dorp genaamd Bemele juxta Noviomagus ("Bemmel tegenover Nijmegen"). Dit was het begin van de geschreven geschiedenis van de plaats.

Cultuurhistorie

Theaterkerk Bemmel in het centrum

Het oudste gebouw in Bemmel is de protestantse kerk; een bouwwerk uit de twaalfde eeuw, dat voor de Reformatie aan de heilige Donatus gewijd was. In 1873 werd in Bemmel weer een rooms-katholieke kerk gesticht; de Donatuskerk, wederom gewijd aan Donatus. In 2015 werd deze kerk aan de eredienst onttrokken, en is nu in gebruik als theaterzaal onder de naam Theaterkerk Bemmel.

In het centrum van Bemmel staat het monumentale huis Brugdijk, dat in de late middeleeuwen is gebouwd. Na de Tweede Wereldoorlog fungeerde dit huis als bijgebouw van het gemeentehuis. In 2013 werd Brugdijk door de gemeente verkocht. Sinds 2014 is het gebouw in gebruik als bedrijfspand. Ten zuiden van Brugdijk staat kasteel de Kinkelenburg, dat uit de late middeleeuwen stamt. Het kasteel is sinds 1945 onder andere in gebruik als trouwlocatie. Naast de Kinkelenburg staat het oorlogsmonument Waarom ik? dat gemaakt is door kunstenaar Jac Maris. Op de grasperkjes rondom de Kinkelenburg en Brugdijk komt de weidegeelster (Gagea pratensis) voor. In Nederland is dit bolgewas vrij zeldzaam en komt van oudsher eigenlijk alleen op de wat hoger gelegen plaatsen langs rivieren voor.

Heraldiek

Toen Bemmel een zelfstandige gemeente was, had het een officieel wapen en een officiële vlag (dundoek). Het wapen van Bemmel werd officieel op 14 december 1931 toegekend. De vlag van Bemmel werd (enige tijd later) op 2 juni 1961 per raadsbesluit aangenomen. Toen de gemeente Bemmel in 2001 opging in de fusiegemeente Lingewaard (samen met de voormalige gemeenten Huissen en Gendt), vervielen de officiële statussen van de vlag en het wapen van Bemmel. Wel zit het Bemmelse wapen verwerkt in het huidige, wapen van Lingewaard, samen met het wapen van Huissen en Gendt. De drie heraldische schaaktorens, zoals die op het wapen en de vlag van Bemmel staan afgebeeld, worden ook wel Bemmels genoemd. De familie Van Bemmel, een belangrijke oudtijdse adellijke familie in de streek, voerde ditzelfde wapen.

Evenementen

De jaarlijkse ponymarkt

In Bemmel wordt de jaarlijkse Bemmelse Dweildag gehouden: een festival waarbij dweilorkesten uit verschillende landen naar het dorp komen. Ook zijn de jaarlijkse Bemmelse ponymarkt en kortebaandraverij bekend. De twee laatst genoemde evenementen worden de Bemmelse Paardendagen genoemd.

Het internationale wandelevenement de Nijmeegse Vierdaagse komt op de zogenaamde Dag van Elst door Bemmel. Afhankelijk van de editie kan dit op de eerste of de vierde dag zijn.

Natuur en landschap

Ooibos in de Bemmelse uiterwaarden

Bemmel hoort bij het Nederlandse Rivierengebied. Het landschapstype waarin de plaats is gelegen is het rivierlandschap. Door rivierafzettingen is er in het Bemmelse gebied een relatief vruchtbare bodem ontstaan. Bijzonder zijn de overslaggronden (ooivaaggronden) die in het zuiden voorkomen. Dit bodemtype bestaat uit sediment van dijkdoorbraken uit het verleden. De diepe kolken (ook wel wielen genoemd) die in het landschap van Bemmel liggen, zijn ook ontstaan door de dijkdoorbraken in het verleden. Een groot deel van het Bemmelse gebied ontleent zich goed voor de tuinbouw. Er zijn relatief veel boomgaarden en glastuinbouwkassen. Het zuidelijke deel Bemmel bestaat uit uiterwaarden, die tot het natuurgebied de Gelderse Poort van Staatsbosbeheer behoren. In de Bemmelse uiterwaarden staan stukken zachthoutooibos (Salicion albae). In deze wilgenbossen komen veel bevers voor. Door het westelijk deel van Bemmel loopt het landschapspark Park Lingezegen. Hierin ligt Landgoed Doornik, waar men zeldzame Nederlandse akkerflora kan bekijken. De natuurakkers op dit landgoed vormen een uitstekend habitat voor typische akkervogels zoals de patrijs, geelgors en veldleeuwerik die hier voorkomen.

Veldschuur en dijkmagazijn

Naast de Waaldijk (binnendijks) bevindt zich de Veldschuur. Dit gebouw is door Stichting Lingewaard Natuurlijk ingericht als educatiecentrum voor natuurbeleving en duurzaamheid. Naast de Veldschuur liggen moestuinen die ook bij het gebouw horen. Op de Waaldijk zelf staat een gerestaureerd dijkmagazijn, dat sinds 2001 is ingericht als natuureducatie- en bezoekerscentrum onder de werknaam Dijkmagazijn Bemmel. In het dijkmagazijn staan honderden geprepareerde diersoorten tentoongesteld, die in de omgeving van het rivierlandschap van Lingewaard voorkomen.

Veldschuur met moestuinen

Dijkmagazijn op de Waaldijk

Infrastructuur

De Betuweroute door Bemmel

Door Bemmel loopt de Betuweroute. Dit is een goederenspoorlijn die van de Maasvlakte bij Rotterdam naar de Duitse grens loopt (enkele kilometers voorbij Zevenaar).

Langs het meest oostelijke deel van Bemmel (naast de Bemmelsche Zeeg) loopt de A325. Door het midden van het Bemmelse grondgebied, ten noorden van de bewoonde kern, loopt de A15.

Onderwijs

Basisschool de Pius X in Bemmel

In de onderstaande tabel staan alle onderwijsinstellingen die in Bemmel zijn gevestigd.

Naam:	Onderwijstype:
Over Betuwe College	Voortgezet onderwijs
Pro College Bemmel	Praktijkonderwijs
Pius X	Rooms-katholiek basisonderwijs
Borgwal	Dalton basisonderwijs
Regenboog	Openbaar basisonderwijs
Donatushof	Jenaplan basisonderwijs
De Vlinderboom	Speciaal basisonderwijs

Sportfaciliteiten

Het stadion van SC Bemmel

In Bemmel zijn onder andere de sportfaciliteiten uit de onderstaande tabel gevestigd.

Naam:	Sport:
SC Bemmel	Voetbal
MHC Bemmel	Hockey
BV Batouwe	Basketbal
TWC 't Verzetje	Wielrennen
Tennisclub Bemmel	Tennis
De Schaapskooi	Indoortennis, tafeltennis, squash en fitness
Vereniging Kidang	Volleybal
BC Bemmel 72	Badminton
Rugbyclub Betuwe	Rugby
Ki-Aikido Bemmel	Aikido

Bekende personen

Bekende personen die in Bemmel zijn geboren, er wonen, of gewoond hebben zijn:

• Ruben Hein (1982), jazzartiest
• Caifano Latupeirissa (1991), voetballer
• Wouter Macare (1999), metalartiest
• Peter Rietbergen (1950), historicus
• Joop Schaminée (1957), botanicus
• Jesse Schuurman (1998), voetballer
• Hilde Vos (1986), countryartiest

Afbeeldingen

• 

  Waaldijk in de lente

• 

  De protestantse kerk

• 

  Park Lingezegen

• 

  Essenpas (nieuwbouw)

• 

  Boomgaard (zoete kers)

• 

  Ressensesstraat in de herfst

• 

  Hoogwater (winter)

• 

  De Kruidenstraat in de wijk de Klaverkamp

• 

  Twee Shetlandpony's (beeld) in het centrum

• 

  Zicht op Bemmel vanuit het zuidwesten

Trivia

• De alternatieve naam van Bemmel tijdens de carnaval is 't Kaokelnest.
• Bemmel wordt door de jongere inwoners vaak "Bemmely Hills" genoemd. Deze bijnaam voor het dorp wordt vooral op sociale media gebruikt.
• De palmzegge (Carex muskingumensis), een van oorsprong Noord-Amerikaanse plantensoort, werd in 2003 te Bemmel voor het eerst in Nederland in het wild aangetroffen als exoot.

Zie ook

• Lijst van burgemeesters van Bemmel
• Lijst van rijksmonumenten in Bemmel
• Lijst van gemeentelijke monumenten in Bemmel

Externe links

• Website Lingewaard
• Website Gelderse Poort
• Website Historische Kring Bemmel

Bronnen, noten en/of referenties

Mediabestanden

Zie de categorie Bemmel van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Beluister

(info)