Naar inhoud springen

FC Den Bosch

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Dit is een oude versie van deze pagina, bewerkt door 82.173.108.240 (overleg) op 23 apr 2020 om 15:18.
Deze versie kan sterk verschillen van de huidige versie van deze pagina.
FC Den Bosch
FC Den Bosch
Naam Football Club Den Bosch
Bijnaam Blue White Dragons
Blue White Army
FCDB
Opgericht 18 augustus 1965
Stadion De Vliert
Capaciteit 8.500
Voorzitter Vlag van Nederland Jan-Hein Schouten
Algemeen directeur Vlag van Nederland Rob Almering[1]
Trainer Vlag van Nederland Erik van der Ven[2]
Assistent Paul Beekmans
Meeste wedstrijden Jan van Grinsven (415)
Clubtopscorer(s) Anthony Lurling (77)
(Hoofd)sponsor Voorkant shirt:
Timmermans Infra BV[3]

Achterkant shirt:
Amacom (boven) en Job Invest (onder)
Mouw:Toyota Jos van Boxtel
Schouder:
Schouten & Nelissen

Begroting € 3,2 miljoen[4]
Competitie Keuken Kampioen Divisie
Prijzen Eerste divisie (4)

Kampioen Tweede divisie B (1)

Website https://www.fcdenbosch.nl
Thuis
Uit
Geldig voor 2019/20
Icoontje huidige resultaten FC Den Bosch 2009/10
Portaal  Portaalicoon   Voetbal

FC Den Bosch is een club uit het betaald voetbal uit 's-Hertogenbosch die speelt in de Eerste divisie. De club heette eerder ook FC Den Bosch'67 en BVV Den Bosch. Vanaf 1992 is het weer FC Den Bosch. Het stadion van FC Den Bosch bevindt zich tussen de velden van amateurvoetbalclub BVV en multisportcomplex Sportiom.

Historie

Ontstaan

In 1897 werd de voetbalvereniging Wilhelmina opgericht en 10 jaar later ontstond in 's-Hertogenbosch de volksclub NOAD. NOAD veranderde de naam in BVV, om de verwarring met het Tilburgse NOAD te voorkomen. BVV (Bossche Voetbal Vereniging) groeide in het midden van de 20e eeuw uit tot een nationale topclub, die een paar keer net naast de titel greep, maar in 1948 toch landskampioen werd. Opvallend detail is, dat BVV in die succesjaren niet in 's-Hertogenbosch haar thuiswedstrijden speelde, maar op Heidelust in het nabijgelegen Vught.

Het door de stad luid bejubelde kampioenschap in 1948 spoorde de gemeente 's-Hertogenbosch aan om voor BVV binnen de gemeentegrenzen een nieuw groot stadion te bouwen. In 1951 werd Stadion De Vliert geopend, op dat moment met zijn capaciteit van 30.000 toeschouwers na Stadion Feijenoord en het Olympisch Stadion het derde stadion van Nederland. Met BVV ging het in De Vliert echter niet goed. In 1954 werd het betaald voetbal in Nederland ingevoerd, maar BVV speelde slechts kort op het hoogste niveau. Het degradeerde in 1958 na een omkoopaffaire uit de eredivisie en zakte vervolgens snel af naar de Tweede divisie, waarin stadgenoot Wilhelmina maar net het hoofd boven water kon houden.

Twee betaald voetbalclubs in een stad als 's-Hertogenbosch was volgens de lokale overheid zinloos en die stuurde dan ook aan op een fusie. Wilhelmina wilde op eigen kracht verder, maar BVV besloot vrijwillig naar het amateurvoetbal af te dalen. Een nieuwe stichting, FC Den Bosch, ging met de proflicentie van BVV in 1966 verder. Een jaar speelde de nieuwe club samen met Wilhelmina in de tweede divisie. Een jaar later besloot ook Wilhelmina zich aan te sluiten bij FC Den Bosch, dat toen zijn officiële naam FC Den Bosch '67 kreeg. Wilhelmina keerde terug naar het amateurvoetbal.

De fusie bleek een goede keuze, want voorzichtig leefde het voetbal in 's-Hertogenbosch weer op. FC Den Bosch '67 kon prima meedraaien en groeide snel uit tot een vaste waarde in de eerste divisie. In het seizoen 1970/'71 droomden veel Bossche voetbalfans 23 jaar na de landstitel weer van nieuwe topsuccessen, want de club maakte een magisch seizoen door. Er werden slechts twee wedstrijden verloren, het publiek kwam massaal naar de thuiswedstrijden (gemiddeld 10.150) en ver voor het einde van de competitie stond promotie naar de Eredivisie vast. Dat gebeurde echter met een oud elftal waarin de zes dragende spelers allemaal ouder dan 33 jaar waren. Lang duurde het eredivisie-avontuur dan ook niet.

Degradatie volgde al in 1973. Ondanks veel publiek en een paar opmerkelijke voetballers. Zoals de latere international Kees Krijgh, de blonde pijl Dick Beek, de Duitse spits Volker Graul, keeper Hans van der Pluijm en de Braziliaan Roberto Abruseze. Deze door de fans tot Pietje Pele (naar Appie Happie) gedoopte middenvelder bleek echter ook de grootste miskleun in het bestaan van de club. Abruseze was op dat moment de duurste aankoop van FC Den Bosch ooit, 150.000 gulden, maar speelde slechts 25 minuten.

Na de degradatie in 1973 moest 's-Hertogenbosch het weer tien jaar met eerste divisie-voetbal doen. Maar in 1983 volgde weer een nieuwe en grote opleving, die langer duurde: zeven jaar. Sinds de degradatie van 1990 doet FC Den Bosch echter verwoede pogingen Volendam naar de kroon te steken als de 'heen en weer' van het betaalde voetbal. Vier promoties werden steeds gevolgd door onmiddellijke degradatie. In het seizoen 2007-2008 miste de club nipt rechtstreekse promotie (derde in de eindrangschikking) en volgde snel uitschakeling in de play-offs door FC Zwolle. Ook in het seizoen 2018/19 werden in de play-offs verloren, dit maal van Go Ahead Eagles.

In 2000 is ook nog de vereniging OVH opgegaan in FC Den Bosch. Hiermee kon FC Den Bosch ook actief zijn in het amateurvoetbal. In 2003 is deze tak weer opgeheven.

Hoogtijdagen

In 1983 belandde FC Den Bosch via winst in de Nacompetitie voor de tweede maal in zijn bestaan in de eredivisie. De tweede missie verliep beter dan de eerste tussen 1971 en 1973. Na een aarzelend begin in het najaar van 1983 kwam al snel de doorbraak met een spectaculaire 3-0-overwinning op AFC Ajax. Middenvelder Wim van der Horst scoorde driemaal. FC Den Bosch kreeg door die ene uitschieter meer zelfvertrouwen, ging meer vrijuit spelen en eindigde dat eerste seizoen op een onverwachte tiende plaats.

Met de oud-internationals Theo de Jong en Rinus Israël als trainers werd FC Den Bosch in de volgende seizoenen een kandidaat voor Europees voetbal. Talenten als Hans Gillhaus, Arnold Scholten, Fred van der Hoorn, Ton Pattinama en de van Heracles overgekomen Hendrie Krüzen braken door. De twee meter lange keeper Jan van Grinsven werd landelijk bekend als penaltykiller van formaat en zelfs internationaal vermaard met een doelpunt in de slotminuut van een duel met Roda JC (2-2) in 1985 waarin de koppositie in de eredivisie op het spel stond.

De tweede stap, naar Europees voetbal, kon de club echter net niet maken. Nadat in de nacompetitie van 1983 en in de twee seizoenen daarna De Vliert regelmatig was volgelopen, raakte het publiek spreekwoordelijk de weg kwijt naar het grote Bossche stadion. Sponsors speelden destijds nog geen grote rol en businessclubs bestonden nog niet. FC Den Bosch kreeg met de dalende publieke belangstelling steeds minder financiële armslag en slaagde er dan ook niet in zijn jonge opmerkelijke talenten vast te houden. Arnold Scholten vertrok naar AFC Ajax. Gillhaus en Krüzen naar PSV. Jos van Herpen naar Feyenoord. Fred van der Hoorn naar Dundee United. Wim van der Horst en Ton Pattinama naar FC Utrecht. René van Eck naar FC Luzern. Jan van Grinsven naar MVV. De transfersommen konden door de te dure huishouding amper worden aangewend voor goede aankopen.

Na de hoogtijdagen volgde in 1990 dan ook degradatie. Sindsdien is de club al bijna achtentwintig jaar op zoek naar een nieuwe doorbraak. FC Den Bosch schommelt voortdurend tussen ere- en eerste divisie. De geschiedenis van de vicieuze cirkel aan het einde van de jaren tachtig herhaalt zich, want gebrek aan financiële armslag en een te kleine achterban staat een doorbraak in de weg. De ploeg bracht namelijk wel talenten voort, van wie Ruud van Nistelrooij, Anthony Lurling en Theo Lucius de bekendste zijn. Door de financieel wankele positie van de club vertrokken zij vroeger dan gepland, waardoor FC Den Bosch geen stabiele eredivisieclub kon worden en ook geen hoge transfersommen voor zijn toptalenten inde. Van Nistelrooij vertrok bijvoorbeeld in 1998 voor 650.000 gulden naar SC Heerenveen. Een jaar later voor 12 miljoen van sc Heerenveen naar PSV.

Overname

Na magere jaren in de eerste divisie werd de club in 2018 overgenomen door een jonge Georgiër, Kakhi Jordania, zoon van de eigenaar van voetbalclub Vitesse, Merab Jordania. Het elftal werd met verschillende buitenlandse spelers versterkt en moet gaan meestrijden om promotie naar de eredivisie. Jordania maakte in november 2018 bekend dat Den Bosch voornemens is om in de zomer van 2019 over te stappen op natuurgras en daarmee afscheid te nemen van het kunstgras in De Vliert. Dit plan kon echter weer de koelkast in, omdat de overname medio eind juni nog steeds niet door de KNVB is goedgekeurd. Op donderdag 18 juli kwam het definitieve bericht dat de KNVB de overname van aandelen door Kakhi Jordania niet goedkeurt.[5]

Toeschouwersaantallen

3612
1462
2062
3314
1651
1325
2729
2087
2555
3253
4478
3333
5191
3919
3748
5855
3462
4004
4161
4150
4056
4417
4064
3818
3606
3252
2989
2751
2822
3660
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Eredivisie Eerste divisie

In het huidig stadion de Vliert is plaats voor 8.500 personen. Voor de club hier introk werden in het oude stadion (capaciteit 30.000) de wedstrijden bezocht door duizenden toeschouwers. Zo vestigde de ploeg in de nacompetitie van 1983 twee nog steeds bestaande eerste divisie-records. In de drie thuiswedstrijden passeerden 60.000 mensen de kassa's. Het duel met MVV in die nacompetitie werd door 24.875 toeschouwers bijgewoond.[6] In het volgende jaar in de eredivisie trok Den Bosch in 17 thuiswedstrijden gemiddeld 12.500 toeschouwers, een clubrecord.

In het huidig stadion zijn de toeschouwersaantallen aanzienlijk gedaald. In tegenstelling tot clubs in vergelijkbare steden als Arnhem, Nijmegen, Breda en Tilburg heeft FC Den Bosch grote moeite buiten de vaste supporterskern bezoekers naar het stadion te trekken. Het gemiddelde toeschouwersaantal in het seizoen 2010/2011 bedraagt 4.391 per wedstrijd (bron VI). Ook in de eredivisie was FC Den Bosch geen publiekstrekker. Typerend voor het lage aantal toeschouwers is dat ook aantal verkochte seizoenkaarten al jaren relatief laag blijft.

Mascotte

Bozzie is de officiële mascotte van FC Den Bosch. Bozzie is een groene draak en draagt altijd het Bossche clubtenue. Hij is ontstaan als speling op de draak in het logo van FC Den Bosch. De club heeft dan ook wel de bijnaam Blue White Dragons. De mascotte is speciaal ontworpen voor de kidsclub van de voetbalvereniging; Junior Dragons en Teenage Dragons geheten. Bozzie staat bij thuiswedstrijden van de club vaak langs de lijn om de voetballers aan te moedigen en het publiek te entertainen. Ook brengt hij regelmatig bezoekjes aan de trainingen van de jeugd. Bozzie heeft tevens een eigen merchandise en is terug te vinden in het logo van de kidsclub van FC Den Bosch.

De clubkleuren van FC Den Bosch zijn blauw en wit. Ook heeft de club lang in het zwart-wit gespeeld. Het logo van de club toont een draak, mogelijk als verwijzing naar de onneembare vesting die de tussen moerassen gelegen stad in de Tachtigjarige Oorlog lange tijd was en haar de bijnaam Moerasdraak opleverde.

Erelijst

1991
1971, 1999, 2001, 2004
1983, 1992
1981, 1983, 1992, 1996, 1998, 2003, 2007, 2008, 2010, 2011, 2012, 2014, 2019
1966

Eerste Elftal

Staf

Hoofdtrainer/-coach Vlag van Nederland Erik van der Ven
Assistent-trainer/-coach Vlag van Nederland Paul Beekmans
Keeperstrainer/-coach Vlag van Nederland John Vos
Manager voetbalzaken Vlag van Nederland Bert Ruijsch
Teammanager Vlag van Nederland Marco de Haan
Hoofd medische staf Vlag van Nederland Evert Scholten
Fysiotherapeut Vlag van Nederland Martin de Waal
Verzorger Vlag van Nederland Paul Eichelsheim
Clubarts Vlag van Nederland Hans Herrings
Materiaalman Vlag van Nederland Frank van Daal
Video-analist Vlag van Nederland Jos van Helvoirt

Enkele andere bekende trainers van FC Den Bosch waren: Rinus Israël, Jan Remmers, Alfons Groenendijk, Hans Verèl en Theo Bos.

Selectie

Nr. Nat. Naam Geb. dat. Contract Vorige club
Keepers
1 Vlag van Nederland Wouter van der Steen 03-06-1990 2020 Vlag van Nederland SC Heerenveen
21 Vlag van Nederland Nick Leijten 20-09-1991 2021 Vlag van Nederland VV DESK
23 Vlag van Nederland Konrad Sikking 01-09-1998 2022 Vlag van Nederland Eigen jeugd
Verdedigers
2 Vlag van Nederland Mats Deijl 15-07-1997 2021 Vlag van Nederland Eigen jeugd
3 Vlag van Nederland Léon Bergsma 25-01-1997 gehuurd Vlag van Nederland AZ
4 Vlag van Nederland Junior van der Velden 14-08-1998 2021 Vlag van Nederland Jong FC Utrecht
5 Vlag van Nederland Jordy van der Winden 04-04-1994 2020 Vlag van Nederland FC Utrecht
14 Vlag van Nederland Christophe van Zutphen 15-08-1999 2021 Vlag van Nederland N.E.C
15 Vlag van Marokko Azzedine Dkidak 11-05-2000 2020 Vlag van Nederland Jong Vitesse
24 Vlag van Nederland Robin Voets 13-04-2001 amateur Vlag van Nederland Eigen jeugd
42 Vlag van Australië Declan Lambert 21-09-1998 amateur Vlag van Nederland Eigen jeugd
Middenvelders
6 Vlag van Nederland Jens van Son 19-08-1987 2020 Vlag van Nederland Roda JC Kerkrade
8 Vlag van Nederland Luuk Brouwers Aanvoerder³ 03-05-1998 2020 Vlag van Nederland Eigen jeugd
10 Vlag van Nederland Paco van Moorsel Aanvoerder² 15-12-1989 2021 Vlag van Nederland Go Ahead Eagles
11 Vlag van Nederland Danny Verbeek Aanvoerder 15-08-1990 2020 Vlag van Nederland NAC Breda
16 Vlag van Nederland Kevin Felida 11-11-1999 2022 Vlag van Nederland Eigen jeugd
22 Vlag van Somalië Abdulsamed Abdullahi 19-01-1997 2020 Vlag van Nederland Jong Sparta Rotterdam
26 Vlag van Nederland Ringo Meerveld 21-12-2002 2022 Vlag van Nederland Eigen jeugd
Aanvallers
7 Vlag van Duitsland Alexander Laukart 25-10-1998 2020 Vlag van Nederland FC Twente
9 Vlag van Nederland Jizz Hornkamp 07-03-1998 2022 Vlag van Nederland SC Heerenveen
17 Vlag van Nederland Oussama Bouyaghlafen 27-04-1998 2020 Vlag van Nederland Eigen jeugd
18 Vlag van Nederland Ryan Trotman 27-06-1999 2022 Vlag van Nederland FC Twente
19 Vlag van Nederland Lars Miedema 06-03-2000 2021 Vlag van Nederland PEC Zwolle
20 Vlag van Portugal Ruben Rodrigues 02-08-1996 2020 Vlag van Nederland De Treffers
25 Vlag van Portugal Pedro Marques 25-04-1998 gehuurd Vlag van Portugal Sporting CP

Vertrokken

Naam Wed. Doelp. Naar?
Vlag van Bulgarije Stefan Velkov 41 4 Vlag van Nederland RKC Waalwijk
Vlag van Finland Leo Väisänen 45 6 Vlag van Zweden IF Elfsborg
Vlag van Nederland Sven Blummel 72 23 Vlag van Denemarken Fremad Amager
Vlag van Nederland Sam Kersten 74 0 Vlag van Nederland PEC Zwolle
Vlag van Italië Stefano Beltrame 65 17 Vlag van Italië Juventus
Vlag van Curaçao Jurich Carolina 0 0 Vlag van Nederland NAC Breda
Vlag van Nederland Brahim Darri 3 0 Vlag van Turkije Fatih Karagümrük
Vlag van Nederland Menno Heus 0 0 Vlag van Nederland FC Lienden
Vlag van Nederland Danny Holla 25 2 nnb
Vlag van Georgië Levan Jordania 0 0 nnb
Vlag van Marokko Amine Khammas 27 1 Vlag van België KRC Genk
Vlag van Argentinië Julián Marchioni 25 1 Vlag van Argentinië Estudiantes
Vlag van Marokko Imran Oulad Omar 17 3 Vlag van Roemenië FC Academica Clinceni
Vlag van Argentinië Nicolás Romat 19 1 Vlag van Argentinië CA Huracán
Vlag van Estland Rauno Sappinen 30 6 Vlag van Slovenië NK Domžale
Vlag van Nederland Jort van der Sande 103 20 Vlag van Nederland FC Eindhoven
Vlag van Nederland Vincent Vermeij 17 6 Vlag van Duitsland MSV Duisburg

Overige elftallen

Jong FC Den Bosch

Doel
  • Vlag van Nederland 31. Felino Helderton
  • Vlag van Nederland 41. Nino Walbeek
Verdediging
  • Vlag van Nederland 33. Geoffrey Acheampong
  • Vlag van Nederland 35. Colin van Gelderen
  • Vlag van Afghanistan 34. Najim Haidary
  • Vlag van Nederland 43. Daniel Noels
Middenveld
Aanval
  • Vlag van Nederland 37. Nelson Bashir
  • Vlag van Nederland 27. Jerreau Farel Cairo
  • Vlag van Nederland 32. Jorn van Hedel
  • Vlag van Nederland 29. Adrian Ramadani

Competitieresultaten Jong FC Den Bosch 2016-18

16
4
ZO B
5
ZA A
17 18 19

In elke staaf van de grafiek staat van boven naar beneden vermeld:

  • Eindnotering
Dit is de positie die de club heeft bereikt in de competitie, zonder eventuele beslissings-, play-off- of nacompetitiewedstrijden die nodig zijn geweest om bijvoorbeeld de kampioen van de competitie te bepalen.
Indien een * achter het getal staat is de notering een tussenstand en kan het zijn dat de notering niet overeenkomt met de uiteindelijke eindstand van de competitie.
Staat er een - dan is het seizoen nog bezig en is er geen definitieve uitslag bekend.
Staat er xx op de positie van de notering, dan heeft de club vroegtijdig de competitie verlaten. Dit kan onder andere komen door terugtrekking van het team, faillissement van de club of door een uitgedeelde straf van de KNVB. In veel gevallen staat elders in het artikel de reden vermeld.
Staat er een ? dan is het resultaat uit het verleden onbekend, en is alleen de competitie of het niveau bekend van dat seizoen.
In de seizoenen 2019/20 en 2020/21 werd wegens de coronacrisis het amateurvoetbal afgebroken. Daardoor kennen deze staven geen eindklassering (middels -- weergegeven).
  • Competitieniveau en afdelingsletter of Officiële eindstand Eredivisie
    • Competitieniveau en afdelingsletter
    Hierbij geeft het getal het niveau weer, dat ook terug te vinden is in de legenda. De letter is de afdelingsaanduiding en wordt gebruikt wanneer er meer afdelingen zijn op hetzelfde niveau. De afdelingsletter is altijd een hoofdletter en wordt meestal zonder nummer gebruikt.
    Voorbeeld: 2F is niveau 2e klasse competitie F.
    Het competitieniveau en nummer wordt niet vermeld wanneer er slechts één competitie van dit niveau was.
    • Officiële eindstand Eredivisie (getal staat tussen haakjes vermeld)
    Sinds de introductie van play-offwedstrijden voor Europees voetbal na afloop van de reguliere competitie in 2005/06, is de KNVB verplicht een eindstand van de Eredivisie door te geven aan de UEFA aan de hand van deze play-offwedstrijden.
    Bij deze eindstand staan clubs die zich hebben gekwalificeerd voor Europees voetbal hoger dan clubs die zich niet wisten te kwalificeren. Indien er geen verschil was tussen de eindnotering en de officiële eindstand, staat dit getal niet vermeld.
  • Onderafdeling
Hier staat afgekort de naam van de onderafdeling indien de club in dat jaar in een onderafdeling uitkwam. Tevens staat deze afkorting in de legenda en wordt gelinkt naar het artikel over deze onderafdeling. Deze afkorting wordt alleen vermeld wanneer de club in het verleden in verschillende onderafdelingen heeft gespeeld. Deze vermelding is in de staaf altijd in kleine letters. Deze onderafdelingen zijn na het seizoen 1995/96 afgeschaft. Heeft de club in slechts één onderafdeling gespeeld, dan is dit alleen terug te vinden in de legenda.

Onder de staaf staat het jaartal vermeld waarin het seizoen is afgesloten. 15 verwijst naar het seizoen 2014/15 of eventueel het seizoen 1914/15.

Wanneer een staaf leeg is, zijn deze gegevens niet bekend. Het kan ook zijn dat de club dat seizoen niet heeft meegespeeld op het hogere amateurniveau, vroegtijdig de competitie heeft verlaten of uit de competitie is gezet.
In het seizoen 1944/45 was er wegens de Tweede Wereldoorlog geen regulier competitievoetbal.


Opmerking: In de 1e klasse en lager spelen de clubs in districten. Deze districten staan niet vermeld in de grafiek.

Overzichtslijsten

Competitieresultaten 1965–2020

1 B
5
3
9
5
1
16
18
17
10
10
12
8
7
4
6
5
3
10
6
6
10
7
7
17
17
2
17
11
18
3
7
4
1
18
1
16
5
1
18
7
5
3
9
7
8
6
11
4
16
17
14
11
4
-
66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
  • 1965 - 1967: FC Den Bosch/BVV
  • 1967 - 1988: FC Den Bosch '67
  • 1988 - 1992: BVV Den Bosch
  • 1992 - heden: FC Den Bosch

Seizoensoverzichten

Bekende en prominente (oud-)spelers

Zie lijst van spelers van FC Den Bosch voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Topscorers

Trainers

FC Den Bosch en het Nederlands elftal

In de historie van het Nederlands voetbalelftal heeft slechts één speler namens FC Den Bosch in het Nederlands voetbalelftal gespeeld. Hendrie Krüzen debuteerde namens de Bosschenaren op 16 december 1987 in de EK-kwalificatiewedstrijd in en tegen Griekenland. Deze wedstrijd won Nederland met 3-0. In totaal zou Krüzen namens de Bosschenaren drie interlands spelen van zijn in totaal vijf interlands. Namens FC Den Bosch was hij onderdeel van de selectie van het Nederlands elftal, dat onder leiding van Rinus Michels Europees kampioen werd tijdens het Europees kampioenschap voetbal 1988.

  • (nl) Website van FC Den Bosch
  • (nl) Supportersclub FC Den Bosch