Historische zetelverdeling Tweede Kamer
De historische zetelverdeling Tweede Kamer is een historisch overzicht van de zetelverdeling in de Tweede Kamer der Staten-Generaal in Nederland. Het gaat hier om de zetelverdelingen als gevolg van verkiezingen; personen die tussentijds van een fractie afsplitsten of naar een andere partij overgingen zijn bij hun oorspronkelijke fractie geteld.
Voorlopers[bewerken | brontekst bewerken]
In 1798 werd vastgesteld dat elk jaar een derde van de Leden van het Vertegenwoordigend Lichaam (voorloper van de Tweede Kamer) aftrad en werd vervangen door een gelijk aantal nieuwe leden. De grootte van het Vertegenwoordigend Lichaam hing af van het aantal inwoners: voor elke 20.000 inwoners was er één vertegenwoordiger. De zittingsperiode bleef in 1801, met het Wetgevend Lichaam, hetzelfde. De grootte werd vastgesteld op 35. In 1806 werd besloten dat elk jaar een vijfde deel van het Wetgevend Lichaam werd vervangen, en de grootte werd verminderd tot 19, waarbij werd vastgesteld hoeveel leden elk departement had. In 1814, toen de Staten-Generaal ingesteld werden met de tot op heden van kracht zijnde splitsing in een Eerste Kamer en een Tweede Kamer, werd besloten elk jaar een derde deel te vervangen.
1814-1815[bewerken | brontekst bewerken]
De Staten-Generaal vormt sinds 1814 het Nederlandse parlement. De grootte werd vastgesteld op 55 leden, waarvan elk jaar een derde deel aftredend was.
1815-1848[bewerken | brontekst bewerken]
Na de instelling in 1815 van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden werd bij de Grondwet van 1815 een tweekamerstelsel ingevoerd; sindsdien bestaat de Staten-Generaal uit een Eerste Kamer en een Tweede Kamer. Het aantal leden van de Tweede Kamer werd vastgesteld op 110. De zittingsduur van de leden werd vastgesteld op drie jaar; elk jaar was een derde van het aantal leden aftredend.[1][2]
De 110 leden werden benoemd door de Staten der Provinciën; elke provincie had een vast aantal leden. De zetelverdeling per provincie was als volgt: Noord-Brabant 7, Zuid-Brabant 8, Limburg 4, Gelderland 6, Luik 6, Oost-Vlaanderen 10, West-Vlaanderen 8, Henegouwen 8, Holland 22, Zeeland 3, Namen 2, Antwerpen 5, Utrecht 3, Friesland 5, Overijssel 4, Groningen 4, Drenthe 1, Luxemburg 4.
In 1830 scheidden de zuidelijke provincies zich af als België; deze provincies (inclusief het in Nederland gebleven deel van Limburg) waren daardoor niet meer vertegenwoordigd zodat er in de praktijk 55 leden waren. In 1840 werd de Grondwet aangepast nadat de scheiding tussen Nederland en België definitief was geworden. Er kwamen drie zetels voor de nieuwe provincie Limburg (het oostelijke deel van de eerdere provincie), zodat het aantal leden werd vastgesteld op 58.[3][4]
1848-1888[bewerken | brontekst bewerken]
In 1848 werd de Grondwet gewijzigd.[4] De leden van de Tweede Kamer werden nu rechtstreeks gekozen door de kiesgerechtigde bevolking. Tevens werden kiesdistricten ingesteld; een Kieswet, die in 1850 in werking trad, regelde voortaan de details.
In afwachting van deze Kieswet bevatte de Grondwet een voorlopig kiesreglement, zodat de eerste directe verkiezingen al in november 1848 konden plaatsvinden.
In 1848 werd Nederland verdeeld in 68 enkelvoudige kiesdistricten.[5] In de Kieswet van 1850 werd deze indeling herzien; het meervoudige kiesdistrict werd de norm. De meeste districten vaardigden twee kamerleden af. Elk lid had vier jaar zitting, en elke twee jaar was de helft van het aantal leden aftredend.[2] Het aantal leden werd vastgesteld op 1 per 45.000 inwoners.[1] Daarom moesten indeling en aantal van de kiesdistricten door de bevolkingsgroei regelmatig bijgesteld worden.[3] Het aantal districten en het aantal Kamerleden ontwikkelde zich als volgt:
periode | Kamerleden per district | totaal aantal districten |
aantal Kamerleden | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | |||
1848-1850 | 68 | 68 | 68 | ||||||
1850-1858 | 11 | 26 | 1 | 38 | 68 | ||||
1858-1864 | 9 | 27 | 1 | 1 | 38 | 72 | |||
1864-1869 | 8 | 29 | 1 | 1 | 39 | 75 | |||
1869-1878 | 8 | 30 | 2 | 1 | 41 | 80 | |||
1878-1888 | 8 | 32 | 1 | 1 | 1 | 43 | 86 |
Algemene verkiezingen wegens ontbinding van de Tweede Kamer (waarbij alle leden opnieuw gekozen werden) werden gehouden in 1848, 1850, 1853, 1866, 1868, 1884, 1886 en 1887.
In deze periode kwam langzamerhand de vorming van politieke partijen op gang.
1888-1918[bewerken | brontekst bewerken]
In 1887 werd de Grondwet gewijzigd; vanaf 1888 werden alle leden tegelijkertijd gekozen en had elk lid vier jaar zitting.[2] De leden werden nog steeds gekozen in kiesdistricten, en het aantal leden werd gefixeerd op 100; de relatie met het aantal inwoners c.q. kiesgerechtigden werd derhalve losgelaten.[1] Alle kiesdistricten behalve die in de grote steden vaardigden één kamerlid af. De meervoudige kiesdistricten die resteerden (Amsterdam met negen afgevaardigden, Rotterdam met vijf, Den Haag met drie, Utrecht en Groningen met elk twee) werden in 1897 na een herziening van de Kieswet opgeheven en omgezet in enkelvoudige kiesdistricten.
periode | Kamerleden per district | totaal aantal districten |
aantal Kamerleden | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | 2 | 3 | 5 | 9 | |||
1888-1897 | 79 | 2 | 1 | 1 | 1 | 84 | 100 |
1897-1918 | 100 | 100 | 100 |
Fractie[6] | 1888 | 1891 | 1894 | 1897 | 1901 | 1905 | 1909 | 1913 | 1917 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Liberale Unie | 45 | 53 | 38 | 36 | 18 | 24 | 20 | 21 | 21 |
Vrije Liberalen | 19 | 13 | 8 | 10 | 4 | 10 | 10 | ||
Radicale Bond | 2 | 2 | |||||||
VDB | 9 | 11 | 9 | 7 | 8 | ||||
ARP | 27 | 20 | 7 | 16 | 23 | 15 | 23 | 11 | 12 |
Vrij AR | 7 | 5 | 7 | ||||||
CHP | 7 | ||||||||
CHU | 12 | 9 | 9 | ||||||
Bahlmannianen | 19 | 20 | 21 | ||||||
Schaepmannianen | 7 | 5 | 4 | ||||||
Katholieken | 22 | 25 | |||||||
AB | 25 | 25 | 25 | 24 | |||||
Conservatieven | 1 | ||||||||
SDB | 1 | ||||||||
SDAP | 2 | 6 | 6 | 7 | 16 | 15 | |||
overig/onafh. | 2 | 2 | 4 | 4 | 2 | 1 | 1 | ||
Totaal | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 |
Grijs: regeringspartij
Lichtgrijs: gedoogpartij
Vet: Partij minister-president
1918-1956[bewerken | brontekst bewerken]
In de Grondwet van 1917 werd het kiessysteem van districtenstelsel gewijzigd in evenredige vertegenwoordiging; dit was voor het eerst effectief bij de verkiezingen in 1918.[1] Hoewel het kiessysteem nog steeds uitging van individueel gekozen leden, werd vanaf 1918 effectief het overgrote deel van de Tweede Kamerleden gekozen via de lijst van een politieke partij.
Partij | 1918 | 1922 | 1925 | 1929 | 1933 | 1937 | 1946 | 1948 | 1952 | 1956 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
AB/RKSP | 30 | 32 | 30 | 30 | 28 | 31 | ||||
KVP | 32 | 32 | 30 | 33 | ||||||
SDAP | 22 | 20 | 24 | 24 | 22 | 23 | ||||
PvdA | 29 | 27 | 30 | 34 | ||||||
ARP | 13 | 16 | 13 | 12 | 14 | 17 | 13 | 13 | 12 | 10 |
CHU | 7 | 11 | 11 | 11 | 10 | 8 | 8 | 9 | 9 | 8 |
Liberale Unie | 6 | |||||||||
Vrije Liberalen | 4 | |||||||||
Economische Bond | 3 | |||||||||
Vrijheidsbond/LSP | 10 | 9 | 8 | 7 | 4 | |||||
PvdV | 6 | |||||||||
VVD | 8 | 9 | 9 | |||||||
VDB | 5 | 5 | 7 | 7 | 6 | 6 | ||||
SDP/CPH/CPN | 2 | 2 | 1 | 2[7] | 4 | 3 | 10 | 8 | 6 | 4 |
CDP | 1 | |||||||||
SP | 1 | |||||||||
Plattelandersbond | 1 | 2 | 1 | 1 | 1 | |||||
SGP | 1 | 2 | 3 | 3 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | |
HGSP | 1 | 1 | 1 | |||||||
RKVP/KDP | 1 | 1 | ||||||||
CDU | 1 | 2 | ||||||||
RSP/RSAP | 1 | |||||||||
NSB | 4 | |||||||||
Lijst Welter / KNP | 1 | 2 | ||||||||
overig/onafh. | 5 | 1 | 1 | 1 | ||||||
Totaal | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 |
1956-1982[bewerken | brontekst bewerken]
In 1956 werd het totaal aantal zetels uitgebreid van 100 naar 150.[1]
Partij | 1956 | 1959 | 1963 | 1965 | 1967 | 1971 | 1972 | 1977 | 1981 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
PvdA | 50 | 48 | 43 | 43 | 37 | 39 | 43 | 53 | 44 |
KVP | 49 | 49 | 50 | 50 | 42 | 35 | 27 | ||
ARP | 15 | 14 | 13 | 13 | 15 | 13 | 14 | ||
CHU | 13 | 12 | 13 | 13 | 12 | 10 | 7 | ||
CDA | 49 | 48 | |||||||
VVD | 13 | 19 | 16 | 16 | 17 | 16 | 22 | 28 | 26 |
CPN | 7 | 3 | 4 | 4 | 5 | 6 | 7 | 2 | 3 |
SGP | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 |
PSP | 2 | 4 | 4 | 4 | 2 | 2 | 1 | 3 | |
Boerenpartij | 3 | 3 | 7 | 1 | 3 | 1 | |||
GPV | 1 | 1 | 1 | 2 | 2 | 1 | 1 | ||
D’66 | 7 | 11 | 6 | 8 | 17 | ||||
DS '70 | 8 | 6 | 1 | ||||||
PPR | 2 | 7 | 3 | 3 | |||||
NMP | 2 | ||||||||
RKPN | 1 | ||||||||
RPF | 2 | ||||||||
Totaal | 150 | 150 | 150 | 150 | 150 | 150 | 150 | 150 | 150 |
Opmerking:
- In 1965 vond er een kabinetswisseling plaats zonder tussentijdse verkiezingen.
1982-heden[bewerken | brontekst bewerken]
Partij | 1982 | 1986 | 1989 | 1994 | 1998 | 2002 | 2003 | 2006 | 2010 | 2012 | 2017 | 2021 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
PvdA | 47 | 52 | 49 | 37 | 45 | 23 | 42 | 33 | 30 | 38 | 9 | 9 |
CDA | 45 | 54 | 54 | 34 | 29 | 43 | 44 | 41 | 21 | 13 | 19 | 15 |
VVD | 36 | 27 | 22 | 31 | 38 | 24 | 28 | 22 | 31 | 41 | 33 | 34 |
D66 | 6 | 9 | 12 | 24 | 14 | 7 | 6 | 3 | 10 | 12 | 19 | 24 |
PSP | 3 | 1 | ||||||||||
CPN | 3 | |||||||||||
PPR | 2 | 2 | ||||||||||
EVP | 1 | |||||||||||
GroenLinks | 6 | 5 | 11 | 10 | 8 | 7 | 10 | 4 | 14 | 8 | ||
SP | 2 | 5 | 9 | 9 | 25 | 15 | 15 | 14 | 9 | |||
SGP | 3 | 3 | 3 | 2 | 3 | 2 | 2 | 2 | 2 | 3 | 3 | 3 |
RPF | 2 | 1 | 1 | 3 | 3 | |||||||
GPV | 1 | 1 | 2 | 2 | 2 | |||||||
ChristenUnie | 4 | 3 | 6 | 5 | 5 | 5 | 5 | |||||
CP | 1 | |||||||||||
CD | 1 | 3 | ||||||||||
AOV | 6 | |||||||||||
Unie 55+ | 1 | |||||||||||
LPF | 26 | 8 | ||||||||||
LN | 2 | |||||||||||
PVV | 9 | 24 | 15 | 20 | 17 | |||||||
PvdD | 2 | 2 | 2 | 5 | 6 | |||||||
50Plus | 2 | 4 | 1 | |||||||||
DENK | 3 | 3 | ||||||||||
FVD | 2 | 8 | ||||||||||
Volt | 3 | |||||||||||
JA21 | 3 | |||||||||||
BBB | 1 | |||||||||||
Bij1 | 1 | |||||||||||
Totaal | 150 | 150 | 150 | 150 | 150 | 150 | 150 | 150 | 150 | 150 | 150 | 150 |
- Grijs: regeringspartij
- Lichtgrijs: gedoogpartij
- Vet: Partij minister-president
Grafiek zetelverdeling[bewerken | brontekst bewerken]
1946 - 2021:
1956 - 2017:
Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]
Bronnen
Noten
|
Samenstelling van de Tweede Kamer der Staten-Generaal naar zittingsperiode |
---|
1815-1818 · 1818-1821 · 1821-1824 · 1824-1827 · 1827-1830 · 1830-1833 · 1833-1836 · 1836-1839 · 1839-1842 · 1842-1845 · 1845-1848 · 1848-1849 · 1849-1850 · 1850-1853 · 1853-1856 · 1856-1860 · 1860-1864 · 1864-1866 · 1866-1868 · 1868-1871 · 1871-1875 · 1875-1879 · 1879-1883 · 1883-1884 · 1884-1886 · 1886-1887 · 1887-1888 · 1888-1891 · 1891-1894 · 1894-1897 · 1897-1901 · 1901-1905 · 1905-1909 · 1909-1913 · 1913-1917 · 1917-1918 · 1918-1922 · 1922-1925 · 1925-1929 · 1929-1933 · 1933-1937 · 1937-1946 · 1946-1948 · 1948-1952 · 1952-1956 · 1956-1959 · 1959-1963 · 1963-1967 · 1967-1971 · 1971-1972 · 1972-1977 · 1977-1981 · 1981-1982 · 1982-1986 · 1986-1989 · 1989-1994 · 1994-1998 · 1998-2002 · 2002-2003 · 2003-2006 · 2006-2010 · 2010-2012 · 2012-2017 · 2017-2021 · 2021-heden Overzicht historische zetelverdeling · Huidige samenstelling |