Kasteel Wittem

Kasteel Wittem
	Voorzijde kasteel
Locatie	Wittem, Nederland
Algemeen
Eigenaar	Alexander Wilden
Huidige functie	Hotel-restaurant
Monumentale status	rijksmonument
Monumentnummer	39106
	Zijkant/achterzijde Kasteel Wittem
	Tekening Philippe van Gulpen (midden 19e eeuw)

Kasteel Wittem is een kasteel in het dorp Wittem in de Nederlands-Limburgse gemeente Gulpen-Wittem.

Wittem

De oudste benaming van Wittem is Witheim, hetgeen huis (heim) bij de eik (witte) betekent. Ooit was Wittem wat oppervlakte betreft de grootste gemeente van Nederland.

De geschiedenis van Wittem kent enkele belangrijke namen. Paus Leo III zou er op weg naar Tongeren hebben uitgerust en Willem van Oranje en tsaar Peter de Grote verbleven er.

Wittem ligt halverwege Maastricht en de keizerstad Aken, twee belangrijke steden in de middeleeuwen. De weg van Maastricht via Wittem naar Aken heet nu Rijksweg, maar vroeger was het een heirweg, wellicht nog door de Romeinen aangelegd, de Oude Akerweg.

In de omgeving van Wittem komen twee grote beken samen: de Selzerbeek en de Geul. Het is een moerassig dal waar vroeger veel molens werden gebouwd. Molens voor graan, maar ook voor textiel. De mensen die deze molens in bezit hadden, brachten het tot grote rijkdom, zoals de families Clermont en Merckelbach. Zij bezaten in de buurt van Vaals en Wittem molens onder andere ten behoeve van de opkomende textielindustrie.

Ook de ligging van het dorp ten opzichte van Luik en Maastricht was van belang. Als Maastricht belegerd werd, verbleven de vreemde troepen vaak in de buurt van Wittem. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog zaten de Spaanse troepen in Maastricht en belegerde Willem van Oranje de stad. Toen zijn troepen bezig waren zich klaar te maken voor de aanval op Maastricht overnachtte Willem van Oranje op kasteel Wittem. Ook tijdens de Hollandse Oorlog belegerden Franse troepen Maastricht, dat destijds in bezit van de Republiek was.

Geschiedenis van kasteel Wittem

Middeleeuwen

Thibald van Voeren († 1106) was gehuwd met Guda van Valkenburg, erfgename van Valkenburg. Het echtpaar woonde aanvankelijk op kasteel Genhoes in Oud Valkenburg, maar Guda zou na de dood van Thibald op kasteel Wittem zijn gaan wonen, dat ze na haar dood schonk aan de Sint-Jacobsabdij in Luik voor hun beider zielenheil.

In 1220 kocht Winand van Julemont het toen nog niet erg grote kasteel Wittem van de St. Jacob abdij. Dit was een grote riddermatige familie uit het gebied rond Luik, met vele zijtakken, deels aangeduid als van Scavendriesch. Toen zij Wittem in bezit kregen, breidden ze het uit met een grote stenen toren bij de Sinselbeek. Het wapen van de Scavendriesch was een rood, gekarteld doornenkruis op een goudgele achtergrond. Hun wapen is nog steeds te vinden boven in het glas bij de ingang van kasteel Wittem.

Al snel speelde de ronde woontoren van kasteel Wittem een rol bij schermutselingen tussen allerlei hertogen. Aan het einde van de Limburgse Successieoorlog vond op 5 juni 1288 de slag bij Woeringen plaats, waarbij de ridders van Scavendriesch aan de kant van Brabant vochten.

In 1344 verkocht de kleinzoon van Arnold II van Wittem, Gerard III, heerlijkheid en kasteel Wittem voor 2.300 gulden aan Johan van Corselaer, bastaardzoon van Jan II. Gerard III vestigde zich op Neubourg te Gulpen. In die periode stierf het geslacht van de graaf van Limburg uit en verkreeg Van Corselaer Mechelen in zijn jurisdictie. Ook in die periode werd het kasteel vergroot tot een carré, gelegen tussen twee beken. Kasteel Wittem had toen wel zeven torens, veel groter dan het tegenwoordig nog is. Het kasteel was voornaam genoeg om op 25 oktober 1520 keizer Karel V er te laten overnachten, toen hij op weg was naar Aken om tot keizer gekroond te worden.

De sterke burcht van Wittem komt dan ook in allerlei gedichten voor. Zo zegt een middeleeuwse schrijver over een belegering van het kasteel:

Maar si lieten Witham En de braken alle weder op

Waldeck en Plettenberg

Omdat het zo’n grote en belangrijke burcht tussen Aken en Maastricht was, werd ze vaak aangevallen. Bij een zo’n aanval werd de burcht van Wittem bijna met de grond gelijk gemaakt. Op dat moment was het in bezit van de familie Waldeck Pyrmont. Deze familie speelt een belangrijke rol in de geschiedenis van Nederland en vooral die van Maastricht. In Maastricht is er een straat naar hen genoemd en zij waren ook de stichters van de Waalse kerk in de Pietersstraat te Maastricht.

Merckelbach

De familie Merckelbach was jarenlang als plaatselijke stadhouders eerst in dienst van de Waldecks en later van de Plettenbergs. Sinds 1764 woonde Adolfus Merckelbach op kasteel Wittem. Zijn zoon, notaris en burgemeester Simon Merckelbach kocht voor 80.000 daalders het kasteel en landerijen van de Franse overheid. Simon Merckelbach en vooral zijn zoon Jan Mathys - vrederechter, burgemeester en grootgrondbezitter- restaureerden kasteel Wittem en brachten het daarmee in de neogotische staat zoals we het kasteel nu kennen. Jan Mathys Merckelbach (1792-1838) liet ook het park rondom het kasteel aanleggen.

Tegen de achtergrond van innige contacten met de Akense fabrikanten Monnheim, Gianni en Heusch brachten de nazaten van Jan Mathys het tot grote welstand. De Merckelbachs vonden ook hun weg naar het (Nederlandse) openbare bestuur. De nazaten van Jan Mathys hielden het kasteel en de landerijen tot 1956 in hun bezit.

Verbouwing tot hotel-restaurant

In 1968 kocht de Valkenburger Peter Ritzen het kasteel, liet het opknappen en vestigde er een hotel-restaurant. Van 1977 tot 1989 had het restaurant Kasteel Wittem een Michelinster. In 2009 werd het kasteel door de familie Ritzen verkocht en werden hotel en restaurant gesloten.

Het hotel, nu zonder restaurant, heropende in 2011. Eigenaren waren Ronald en Silvia de Meij. Zij verkochten het hotel in mei 2018 aan Alexander en Nicole Wilden.^[1]

Beschrijving kasteel

Het gebouw is een rijksmonument.

Hoofvleugel
Kasteelboerderij
Oprijlaan
Wittemermolen
Achterzijde kasteel

Zie ook

Externe link

Website van het kasteel (gearchiveerd)

Referenties

H. Evers (1990). Portretten van Ferdinand von Plettenberg, heer van Wittem. De Maasgouw, 109, 3-14.
J.L.M.P.T. Hovens (2004). Het Wittemse patriciërsgeslacht Merckelbach. Limburgs Tijdschrift voor de Genealogie, 82, 44-49..
Em. Janssen (1960). Kasteel Wittem: Eertijds zetel van een rijksgraafschap. Gulden reeks van Limburgse monumenten.
H. Mosmans (1923). De Heeren van Wittem. Venlo.
G. Köbler (1988). Historisches Lexicon der deutschen Länder
P.L. Nève (1972). Het Rijkskamergerecht en de Nederlanden

↑ Kasteel Wittem heeft een nieuwe eigenaar. https://www.chapeaumagazine.com/. Geraadpleegd op 7 juni 2018.

Zie de categorie Kasteel Wittem van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] Kasteel Wittem heeft een nieuwe eigenaar. https://www.chapeaumagazine.com/. Geraadpleegd op 7 juni 2018.

[1]