Naar inhoud springen

Victorieplein (Amsterdam)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Dit is een oude versie van deze pagina, bewerkt door Hafever (overleg | bijdragen) op 7 dec 2019 om 14:50. (→Openbaar vervoer: straatnamen gecorrigeerd)
Deze versie kan sterk verschillen van de huidige versie van deze pagina.
Victorieplein
Het 12-verdiepingenhuis staat in het midden van de splitsing tussen de Rooseveltlaan (links) en de Churchill-laan (rechts)
Het 12-verdiepingenhuis staat in het midden van de splitsing tussen de Rooseveltlaan (links) en de Churchill-laan (rechts)
Geografische informatie
Locatie       Amsterdam
Stadsdeel Zuid
Wijk Rivierenbuurt
Postcode (1078/1079)
Algemene informatie
Genoemd naar Geallieerde overwinning in Tweede Wereldoorlog (1945)
Naam sinds 1946
Bebouwing woningen/winkel
Opvallende gebouwen 12-verdiepingenhuis
Openbaar vervoer tram (4, 12)
Portaal  Portaalicoon   Amsterdam
Victorieplein vanuit Churchill-laan (maart 2019)

Het Victorieplein is een plein in Amsterdam-Zuid.

Ligging en geschiedenis

Het plein werd aangelegd als scharnierpunt in het Plan Zuid van Hendrik Petrus Berlage. Op de plaats kwamen de drie hoofdstraten, genaamd de Amstellanen samen in een Y-vorm. Vanuit het westen eindigden de Noorder Amstellaan en de Zuider Amstellaan op het plein; vanuit het oosten kwam de Amstellaan. De namen zijn overeenkomstig aan de situatie Noorder Amstelkanaal, Zuider Amstelkanaal en Amstelkanaal, even noordelijker van het plein. Dat plein kreeg per raadsbesluit van 23 februari 1922 haar naam Daniël Willinkplein, een vernoeming naar dichter Daniël Willink, onder andere bekend van Amstellandsche Arkadia en andere geschriften over de schoonheid van de stad etc.. Rondom genoemd plein verrees de Rivierenbuurt waarin het centraal ligt.

Op Daniël Willinkplein 1 was eind jaren dertig gevestigd restaurant, later lunchroom/banketbakkerij Delphi. Deze lunchroom werd in de Tweede Wereldoorlog alleen toegankelijk voor het Joodse deel van de Amsterdamse bevolking.[1] De zaak werd wel bezocht door Anne Frank. Tijdens de razzia van 20 juni 1943 diende het grasveldje van het plein als verzamelplaats voor de bijeen gedreven Joodse bewoners van de Rivierenbuurt. Hierna werden ze met trams weggevoerd naar het Muiderpoortstation om vervolgens te worden overgebracht naar het Kamp Westerbork.

Per raadsbesluit van 8 mei 1946 werd het plein en de erop eindigende straten hernoemd naar aanleiding van de overwinning van de Geallieerden. Het Daniël Willinkplein werd Victorieplein; de Noordelijke Amstellaan Churchill-laan, de zuidelijke Amstellaan Rooseveltlaan en de Amstellaan Stalinlaan. Die laatste naam verdween weer in 1956 na zijn rol in de Hongaarse Opstand en werd gewijzigd in Vrijheidslaan.

Gebouwen

Het plein wordt aan de noord- en zuidoost kant begrensd door woonblokken. De woonblokken kwamen voornamelijk in de stijl van de Amsterdamse School. Zo ontwierp Jouke Zietsma voor de noordkant van het plein het blok Victorieplein 36-44, dat overgaat in Churchill-laan 2-24. De eenheid van stijl is in de loop der tijden enigszins verloren gegaan door verbouwing en renovaties. Aan die zelfde noordkant stond aan Victorieplein 26-36 een complex van architect Cornelis Kruyswijk, dat in de jaren negentig dermate vervallen was, dat er werd gekozen voor sloop. Het blok had een slechte paalfundering en ging in 1992 tegen de vlakte. In 1994 werd er een nieuw bouwblok opgeleverd naar een ontwerp van Architectenbureau DKV. Op de huisnummers 8 tot en met 24 werd in 1926 aan een blok gewerkt met woningen en winkels met daarachter een geloofsruimte van de Vrij-Religieuse Tempel. Architect van het geheel was Jan Frederik Staal, die later de woonflat ertegenover zou ontwerpen. De tempel werd geen succes en er vond in 1931 een enorme verbouwing plaats om de begane grond gereed te maken voor de komst van een garagebedrijf met 200 autos’s. De verbouwing geschiedde onder supervisie en ontwerp van Ernst Roest.[2]

De zuidelijke gevelwand is nog geheel intact in de oorspronkelijke staat. In die zuidwand staat tussen het blok van Kruyswijk en een blok van Arend Jan Westerman in een knik een school. Deze is in 1929 ontworpen door de Dienst der Publieke Werken in de Amsterdamse Schoolstijl.[3] Het gebouw is strikt symmetrisch en voorzien van enig beeldhouwwerk in de vorm van dieren door Anton Rädecker. Het gebouw valt op met haar zadeldak. In de 21e eeuw is er een kleuterspeelzaal in gevestigd.

Monumenten

Er zijn aan het plein vier monumenten te onderscheiden. Kruyswijk ontwierp rond 1923/1924 voor de toegang komend vanaf de Vrijheidslaan en als het ware een poort tot de wijk twee woonblokken. Een klein deel daarvan werd in 2013 benoemd tot gemeentelijk monument. De symmetrie van de bouwblokken in de stijl van de verstrakte Amsterdamse School blijkt al uit de huisnummers aan het Victorieplein, die onder het monument begrepen zijn (2, 4, 6 en 3, 5).

Blikvanger op het plein en de omgeving is aan het aan de westkant staande 12-verdiepingenhuis, bekend als De Wolkenkrabber. Deze flat van Jan Frederik Staal laat een mengeling van stijlen zien met invloeden van het functionalisme. Het is sinds 2012 een rijksmonument. De bebouwing aan de achterzijde van en om de torenflat is dan weer een gemeentelijk monument. Deze komen ook uit de pen van Staal en werden in dezelfde stijl gebouwd door bouwers en exploitanten van de Wolkenkrabber Hilwis. Opvallend zijn de onderdoorgangen in de Deltastraat.

Kunst

Het plein dankt enige bekendheid aan een gedicht van Ischa Meijer, dat begint met de regels:

Soms loop ik 's nachts naar het Victorieplein
Als kind heb ik daar namelijk gewoond.

Voor het 12-verdiepingenhuis staat sinds 1966 het Standbeeld van H.P. Berlage, een creatie van Hildo Krop in een poging Berlage voor de eeuwigheid vast te leggen. De voormalige school heeft beeldhouwwerk van Rädecker. Aan de zuidzijde van het plein staat een titelloos beeld, de maker is niet bekend, net zo min als de datum van plaatsing. Het beeld was van oorsprong blauw, was enige tijd groen, kreeg toen haar alternatieve naam De Hulk, maar werd weer blauw.[4]

Openbaar vervoer

Tramlijn 8 had, komend vanaf de Van Woustraat, van 1929 tot 1936 zijn eindpunt met een keerlus voor de Wolkenkrabber op het Daniël Willinkplein. In 1936 werd deze lijn verlengd via de Zuider Amstellaan (tegenwoordig Rooseveltlaan) naar het Westerscheldeplein (Europaplein); in 1942 werd lijn 8 opgeheven. Na de oorlog kwam lijn 4 hiervoor in de plaats, uit de binnenstad via het noordelijk deel van de Rijnstraat, over het Victorieplein naar de Rooseveltlaan en het Europaplein.

Tramlijn 20 passeerde van 1929 tot 1930 het plein vanaf de Noorder Amstellaan naar de Amstellaan. Daarna werd deze vervangen door tramlijn 25 die van 1930 tot 2013 het plein passeerde vanaf de Noorder Amstellaan (Churchill-laan), naar de Amstellaan en, vanaf 1945, het zuidelijk deel van de Rijnstraat.

Tramlijn 12 rijdt hier sinds 1977 vanaf de Churchill-laan naar de Vrijheidslaan en het Amstelstation.

Afbeeldingen

  • Gemeentelijk monument 37-43 (maart 2019)
    Gemeentelijk monument 37-43 (maart 2019)
  • Gemeentelijk monument 46-52 (maart 2019)
    Gemeentelijk monument 46-52 (maart 2019)
  • Fragment beeld gemaakt door Hildo Krop (maart 2019)
    Fragment beeld gemaakt door Hildo Krop (maart 2019)
  • 12-verdiepingenhuis (1971)
    12-verdiepingenhuis (1971)
  • Victorieplein 11 (april 2019)
    Victorieplein 11 (april 2019)
  • Victorieplein 11, beeldje van Rädecker (april 2019)
    Victorieplein 11, beeldje van Rädecker (april 2019)
  • Zonder titel (april 2019)
    Zonder titel (april 2019)
  • Victorieplein 10-24 (noordzijde)(april 2019)
    Victorieplein 10-24 (noordzijde)(april 2019)

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Victorieplein_(Amsterdam)&oldid=55209606"