Muntplein (Amsterdam)
| Muntplein | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Muntplein in 2015 gezien vanuit het westen;
links het gebouw van Berlage, rechts De L'Europe Amsterdam | ||||
| Geografische informatie | ||||
| Locatie | Amsterdam | |||
| Stadsdeel | Amsterdam-Centrum West[1] | |||
| Wijk | Burgwallen-Nieuwe Zijde | |||
| Algemene informatie | ||||
| Genoemd naar | Munt(toren) | |||
| Naam sinds | 1917 | |||
| Openbaar vervoer | Tram/metro | |||
| ||||
Het Muntplein is een plein in Amsterdam-Centrum.
Ligging[bewerken | brontekst bewerken]
Het Muntplein ligt als verkeerskruising op de plaats waar het Singel een verbinding heeft met de Amstel. Op die plek ligt dan ook in de vorm van de Muntsluis, een overigens nauwelijks als zodanig herkenbare brug; de brug kreeg brugnummer 1 mee. Op die plaats komen diverse wegen bij elkaar. Vanuit het noorden komen het Rokin, Kalverstraat en een kade van het Singel. Vanuit het zuidwesten komt de Vijzelstraat, vanuit het zuiden/zuidoosten de Reguliersbreestraat en een kade van de Amstel. Vanuit het oosten is er dan nog de Nieuwe Doelenstraat. Dit had, zeker na de verbreding van de kades van de Amstel en de Vijzelstraat, tot gevolg dat het plein in de 20e eeuw uitgroeide tot een van de drukste pleinen in de stad. Dat de Kalverstraat een drukke winkelstraat werd en ook de vestiging van de Bloemenmarkt op een kade van het Singel droegen bij aan de (voetgangers-)drukte. Eind 20e eeuw kwam daarin een kentering toen de gemeente Amsterdam zoveel mogelijk gemotoriseerd verkeer uit de binnenstad wilde weren en het plein onderdeel maakte van de Rode Loper. Van de genoemde wegen werden steeds meer onderdelen autoluw, waardoor in de jaren tien van de 21e eeuw een rustiger verkeersplein ontstond.
Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
Het knooppunt ontstond al sinds de aanleg van de Regulierspoort, die Amsterdammers en buitenlui in gelegenheid stelde hier via een brug de stad te verlaten of juist binnen te komen. Al op de door Cornelis Anthonisz. getekende kaart van omstreeks 1635 is hier een open plek te zien aan de stadszijde van de brug.
Het plein is vernoemd naar de Munttoren, de toren draagt officieel de naam Regulierstoren, waar het een nog (herbouwd) restant van is. Er werd in aanbouwen vanaf 1672 na de Franse invasie enige tijd de Munt van Holland geslagen (gouden en zilveren dukaten met het Amsterdamse stadswapen erop), waardoor het de bijnaam Munttoren of Munt kreeg, een naam die in de navolgende eeuwen niet meer wegging.
"Munt" werd in de volksmond ook de naam van het plein, dat officieel de naam Schapenplein droeg. In 1877 werd het aanzienlijk verbreed door de sloop van een rij huizen, die plaats moest maken voor een paardentrambaan. Het nieuwe plein kreeg de naam Sophiaplein, naar de in dat jaar overleden koningin Sophie, vrouw van koning Willem III.
In de volksmond bleef het echter het Muntplein of kortweg De Munt, en toen koningin Sophie in 1904 in Amsterdam-Zuid een laan naar zich vernoemd had gekregen, en er verwarring dreigde, werd het plein bij raadsbesluit van 6 juni 1917 de naam Muntplein toebedeeld. .
Bouwwerken[bewerken | brontekst bewerken]
In de loop der eeuwen is er steeds gewerkt en gebouwd aan het plein. De Regulierspoort verdween, gebouwen brandden af of moesten plaats maken voor wegverbredingen. Een aantal gerenommeerde architecten heeft hun sporen achter gelaten op het plein. Zo werd de onderliggende brug ontworpen door stadsarchitecten Jo van der Mey (basis) en Piet Kramer (uitbreidingen in 1939), beiden werkzaam voor de Dienst der Publieke Werken. Hendrik Petrus Berlage ontwierp aan de noordzijde het gebouw voor het verzekeringsbedrijf De Nederlanden van 1845. Het Gebouw de Volharding op de hoek Muntplein en Amstel komt uit de koker van Dolf van Gendt; het naastgelegen gebouw van Evert Breman. Het wachthuis van de Munt werd ontworpen door stadarchitect Willem Springer; de onderdoorgang is ook deels werk van Piet Kramer. Het merendeel van de gebouwen is of gemeentelijk monument of rijksmonument.
Zie verder: Lijst van gebouwen aan het Muntplein.
Kunst[bewerken | brontekst bewerken]
Op en rondom het plein is een aantal kunstwerken te zien. Het merendeel daarvan is verwerkt in de gevels van de gebouwen. Zo bevat het kantoorgebouw van Berlage diverse beeldhouwwerken van Lambertus Zijl. Aan de Munttoren is een natuurstenen drinkfontein naar een ontwerp van Hildo Krop te zien, waarin zijn beeldhouwwerk is terug te vinden. In de openlucht staat van hem voorts nog het beeld Vrouwe Fortuna aan de Amstelzijde. Een verdwenen "kunstobject" is de zogenaamde Duiventil een verkeersregeltoren uit 1949, opnieuw een creatie van Piet Kramer. Het werd in de jaren zeventig nutteloos (stoplichten werden toen vanuit een centrale geregeld) en verwijderd. Het kwam in 1992 terug als monumentaal bouwwerk (maar zonder nut) in het Amsterdamse Bos. Het wachtgebouw draagt aan de Singel (tegenover Muntplein 10) een wachter.
Openbaar vervoer[bewerken | brontekst bewerken]
De drukte op het verkeersplein werd versterkt doordat er diverse trams over het plein reden. Tot 1985 was op de brug in het midden een halte-eiland met vier sporen waarvan twee stadinwaarts, waarbij inhalen op het linkerspoor was toegestaan, en twee staduitwaarts waarbij het buitenste spoor, staduitwaarts afgescheiden met een hekwerk, een voorbijrijdspoor was en die trams een halte hadden voor V&D. De trams komende van de Amstel stadinwaarts hadden een halte aan de zijkant van de brug. In 1985 verdwenen het halte-eiland en de tramsporen langs de Amstel en verscheen een halte in beide richtingen voor V&D behalve voor de lijnen 4, 9 en 14 die het voorsorteerspoor behielden en staduitwaarts een halte in de Reguliersbreestraat kregen. De halte stadinwaarts voor zes lijnen was krap bemeten en bestond slechts uit een smalle vluchtheuvel zonder hekwerk waar het verkeer langs raasde. Daarom verdween in 1994 het voorsorteerspoor waardoor ruimte ontstond voor een brede halte in beide richtingen die staduitwaarts nu ook door de lijnen 4, 9 en 14 kon worden gebruikt waarbij de halte in de Reguliersbreestraat verdween.
In 2015 verdween de halte Rokin in het kader van de Rode Loper.[2] Op 18 april 2017 kwam er weer een halte met de naam Muntplein, maar die is nu gelegen in de Vijzelstraat tussen Muntplein en Keizersgracht, waarbij de halte Keizersgracht verviel.
Sinds 22 juli 2018 rijden tram 4, 14 en 24 over het plein en Metrolijn 52 diep onder het plein. Behalve de halte van lijn 24 in de Vijzelstraat zijn er geen haltes meer. In het verleden hebben ook de tramlijnen 5, 9, 11, 16, 20, 25, S en bus 49 over de brug gereden.
Afbeeldingen[bewerken | brontekst bewerken]
-
Het Muntplein, met de Munttoren en een tram van lijn 14, gezien vanaf de Nieuwe Doelenstraat naar de nog niet verbrede Vijzelstraat; circa 1915.
-
Verkeersdrukte op het Muntplein, beelden naar aanleiding van het afscheid van een verkeersagent in het Polygoonjournaal van januari 1952
-
Drinkfontein van Hildo Krop
.jpg)
Bronnen, noten en/of referenties
|