1e millennium v.Chr.

Het eerste millennium v.Chr. loopt vanaf 1000 tot 1 v.Chr.

Langjarige gebeurtenissen

Afrika

• 1000 v.Chr. opkomst van de Nokcultuur
• 1000 v.Chr. het begin van de Oost/Zuid expansie der Bantoevolken
• 740 v.Chr. De Koesjiet Piye begint zijn heerschappij
• 727 v.Chr. Koesj verovert Egypte, 25e dynastie
• 701 v.Chr. Koesjieten weren Assyriërs van Jeruzalem af
• 674 v.Chr. Taharqa verslaat een Assyrische invasie
• 671 v.Chr. Koesjieten verdreven uit Egypte door Assyriërs
• 600 v.Chr. IJzerproductie rond de Grote Meren
• 600 v.Chr. Nokcultuur doet aan ijzersmelten
• 592 v.Chr. Psammetichus II plundert Napata
• 500 v.Chr. Trans-saharaanse handel in volle bloei van Marokko tot de Senegal-rivier
• 500 v.Chr. Meroë wordt het centrum van de ijzerproductie
• 500 v.Chr. Ontwikkeling van het Ethiopisch schrift
• 343 v.Chr. Perzië verovert Egypte
• 332 v.Chr. Alexander verovert Egypte
• 300 v.Chr. Tifinagh-schrift is ontwikkeld
• 300 v.Chr. Meroë wordt de hoofdstad van Koesj
• 202 v.Chr. Slag bij Zama Regia
• 200 v.Chr. Djenné wordt gevestigd
• 200 v.Chr. Meroitische schrift in complete vorm
• 146 v.Chr. Carthago's laatste nederlaag, Romeinse provincie van Africa
• 100 v.Chr. Aksum ontwikkelt zijn Indische, Rode Zee handelsbetrekkingen
• 31 v.Chr. Rome verovert Egypte
• 20 v.Chr. Meroieten dwarsbomen Romeinse verovering

Middellandse Zee

De Middellandse Zee wordt een centrum van handel tussen oost en west. Vanuit hun havensteden in de Levant stichten de Feniciërs overal handelsposten op verre kusten bedoeld om de handel met de plaatselijke bevolking te vergemakkelijken. Deze posten groeien op den duur uit tot echte havensteden, die soms niet onderdoen voor Tyrus en Sidon. Zo wordt Gadir gesticht buiten de Zuilen van Melqart door kolonisten uit Tyrus. Vanuit deze havens bedrijven ze een regelmatige handel langs de Atlantische kusten van Iberië en het huidige Marokko.

De Griekse stadstaten doen hetzelfde in Zuid-Italië en Zuid-Frankrijk. De Grieken in pre-Romeins Gallië zijn Griekse kolonisten die de zuidwestkust van Frankrijk hebben bezet. Ze hebben er nederzettingen, veelvuldige handel en culturele invloed. In de havenstad Massilia wisselen Kelten en Etrusken hun handelswaar uit.

Azië

• Op het Indisch Schiereiland nemen het belang van de sociale hiërarchie en van de priesterklasse toe. Hieruit ontwikkelen zich het Indische kastenstelsel en het orthodoxe brahmanisme. Bestudering van de Veda's leidt tot het ontstaan van de Indische filosofie en de antieke Indische wetenschap.
• 528 v.Chr. Het Boeddhisme ontstaat
• De strijdwagen wordt in China overbodig in de Periode van de Strijdende Staten. De voornaamste reden hiervoor is de uitvinding van de kruisboog en het overnemen van nomadische cavalerie (bereden boogschutters), die effectiever is.
• 221 v.Chr. China wordt verenigd onder de Qin-dynastie

Midden-Oosten

• Het koninkrijk Juda is volgens de Hebreeuwse Bijbel een gedeelte van Kanaän, dat in bezit is genomen door de Israëlitische stammen Juda, Simeon en Benjamin en bestaat van 922 v.Chr. tot 586 v.Chr.. Het wordt vaak het Zuidelijk Koninkrijk of het Tweestammenrijk genoemd om het te onderscheiden van het Noordelijk Koninkrijk (koninkrijk Israël) dat ook wel het Tienstammenrijk genoemd wordt. De hoofdstad van Juda is Jeruzalem.
• De Joodse tempel wordt gebouwd in de 10e eeuw v.Chr. in Jeruzalem en is vier eeuwen lang het centrum van de Joodse godsdienst. Na de Babylonische ballingschap wordt hij herbouwd in het begin van de 6e of de 5e eeuw v.Chr..
• De joodse religie ontwikkelt zich in de loop der eeuwen tot monotheïsme, terwijl bijna alle andere culturen in de antieke wereld polytheïstisch zijn.
• Het heilige boek van het jodendom, de Tenach (inclusief de Thora), wordt geschreven in het Hebreeuws, maar door demografische veranderingen zullen uiteindelijk alle Joden Aramees gaan spreken. Na
• 700 v.Chr. Upanishadische geschriften
• 631 v.Chr. Einde van het Assyrische Rijk
• 539 v.Chr. Perzen veroveren Babylon

Oceanië

• 500 v.Chr. Austronesische volkeren vestigen zich in westelijk Polynesië

Europa

• 1000 v.Chr. Helladische periode eindigt in het Oude Griekenland
• 800 v.Chr. Opkomst van de Etruskische beschaving
• 776 v.Chr. Eerste Olympiade
• De Grieken brengen de astronomie een stuk verder,

bijvoorbeeld door de definitie van de dierenriem, een band van 12 sterrenbeelden waardoorheen de zon, maan en planeten bewegen.

• Oorspronkelijk hebben de Oskisch-Umbrische talen een veel grotere verspreiding dan het Latijn. Omstreeks 400 v.Chr. worden ze gesproken door bijna de helft van de bevolking van het Apennijns Schiereiland, terwijl Latijn niet door veel meer dan 5 % wordt gesproken. De rest spreekt Etruskisch, Grieks, Messapisch en andere talen. Door de machtspositie van Rome wordt het Latijn echter de dominante taal, die de andere talen geleidelijk aan begint te verdringen.
• 264 v.Chr. Eerste Punische Oorlog
• 218 v.Chr. Tweede Punische Oorlog
• 149 v.Chr. Derde Punische Oorlog
• De Kelten bewonen grote delen van Europa. Aan de Donau bestaat van 800 tot 450 v.Chr. de Hallstattcultuur, aan de Rijn en de Rhône, ontwikkelt zich in de 5e eeuw v.Chr. de La Tène beschaving, naar een archeologische site in het huidige Zwitserland.

Deze culturen maken deel uit van de Europese IJzertijd en verdwijnen bij de komst van de Romeinen.

Lage landen

• Zoals in heel Noord-Europa ontstaan hier nieuwe vormen van sedentaire landbouw, bijvoorbeeld op de raatakkers. Deze Celtic Fields zijn kleine, min of meer vierkante of rechthoekige aaneensluitende akkers, die vanaf de Late Bronstijd als landbouwsysteem worden gebruikt voor de verbouw van primitieve graansoorten als emmertarwe en spelt.
• In België en het zuiden van Nederland worden ijzeren voorwerpen gangbaar omstreeks 700 v.Chr. , terwijl Noord-Nederland achterblijft: daar zijn ijzeren speerpunten en paardenbitten in een graf uit de 6e eeuw v.Chr. op het Holtingerveld bij Havelte de vroegste sporen.

Invallers van de Hallstattcultuur dringen de Scheldestreek binnen. De doden worden begraven in urnenvelden, zoals dat van Massemen.  

De ijzertijd eindigt hier als de Romeinen naar de Lage Landen komen (circa het begin van onze jaartelling).

Innovatie

• De munt als betaalmiddel ontstaat in de 7e eeuw in Lydië en ongeveer gelijktijdig in China en India. Vanaf de 6e eeuw gaan de Griekse stadstaten de drachme slaan, en de Romeinse republiek introduceert in de 3e eeuw de Denarius.
• Ontwikkeling van het Aramese en het Griekse alfabet.
• Na 300 v.Chr. wordt durumtarwe met naakte korrels meer en meer verbouwd en na enkele eeuwen heeft deze soort de emmertarwe verdrongen. Tarwe komt in 200 v.Chr. voor het eerst voor in het Middellandse Zeegebied. Tegelijkertijd wordt ten noorden van de alpen emmertarwe verdrongen door spelt.
• drijfvermogen
• meetkunde
• stelling van Pythagoras
• bolvormige aarde
• atomen
• wateruurwerk
• superschepen
• vuurtoren
• trireem
• kruisboog
• belegeringswapens

Cultuur

• De kithara is samen met de lier het meest gebruikte snaarinstrument van de Grieken en Romeinen. De lier is een echt volksinstrument, in tegenstelling tot de kithara, die voornamelijk door professionele muzikanten wordt bespeeld.

Amerika

• 1000 v.Chr. opkomst van Chavín de Huántar in Peru
• 1000 v.Chr. Nederzetting van Poverty Point, Louisiana bereikt zijn hoogtepunt
• 900 v.Chr. La Venta vervangt San Lorenzo
• 900 v.Chr. Opkomst van Tres Zapotes
• 850 v.Chr. Opkomst van de Zapoteken in Mexico
• 800 v.Chr. Kaminaljuyu gesticht
• 800 v.Chr. Opkomst van de Adenacultuur in Ohio
• 800 v.Chr. Het begin van de maisteelt op de Amazonische overstromingsvlakten
• 700 v.Chr. Poverty Point verlaten
• 700 v.Chr. Veel tempelcentra op de kust van Peru worden verlaten
• 600 v.Chr. Opkomst van de Paracascultuur
• 600 v.Chr. Het schrift verschijnt in Mexico
• 600 v.Chr. Balspelen verschijnen in Olmeekse centra
• 500 v.Chr. De inheemse volkeren van de noordwestelijke kust beginnen te bloeien
• 500 v.Chr. Hiërogliefen geproduceerd in Zapoteekse centra van Monte Albán
• 450 v.Chr. Vroege Mound Builders in oostelijk Noord-Amerika
• 300 v.Chr. De dubbele-uitloop-en-brug fles wordt wijdverspreid
• 250 v.Chr. Eerste Mayaschrift
• 250 v.Chr. Grave Creek Mound gebouwd in West Virginia
• 200 v.Chr. Zapoteekse staat ontwikkeld in Mexico
• 200 v.Chr. Verval van groot tempelcomplex in Chavín de Huántar, Peru
• 200 v.Chr. Elite Calimacultuur-begravingen met rijke grafgoederen in Malagana, Colombia
• 100 v.Chr. Opkomst van het Hopewellcultuur-uitwisselingssysteem langs de Mississippi
• 100 v.Chr. Opkomst van Teotihuacán in Mexico
• 50 v.Chr. Opkomst van Ipiutak in Alaska

Belangrijke personen

Afrika

• Psusennes I, derde farao van de 21e dynastie van het Oude Egypte
• Psusennes II, laatste farao van de 21e dynastie
• Sjosjenq I, stichter en eerste farao van de 22e dynastie van het Oude Egypte
• Osorkon I, tweede farao van de 22e dynastie
• Takelot II, farao van de 22e dynastie
• Sjosjenq II, farao van de 22e dynastie
• Piye, farao van de 25e dynastie van het Oude Egypte
• Kashta, farao van de 25e dynastie
• Taharqa, farao van de 25e dynastie
• Tantamani, laatste farao van de 25e dynastie
• Psammetichus I, farao van de 26e dynastie van het Oude Egypte
• Psammetichus II, farao van de 26e dynastie
• Apriës, vierde farao van de 26e dynastie
• Hanno, Carthaagse suffeet
• Hannibal Barkas, Carthaagse generaal
• Hasdrubal, Carthaags generaal
• Shanakdakheto, koningin van Koesj
• Massinissa, eerste koning van Oost-Numidië
• Cleopatra VII, laatste Hellenistische heerseres van Egypte

Azië

• Koning David, tweede koning van het Koninkrijk Israël
• Jesaja, profeet uit het Oude Testament
• Jeremia, profeet uit het Oude Testament
• Mahavira, stichter van het jaïnisme
• Laozi, Chinees profeet en stichter van het taoïsme
• Cyrus II de Grote, stichter van het Perzische Rijk
• Gautama Boeddha, spiritueel leider
• Confucius, denker en sociaal filosoof uit het Oude China
• Darius I, koning van Perzië
• Pāṇini, Sanskriet-geleerde en een van de grootste taalkundigen ooit
• Chandragupta Maurya, stichter van het Mauryarijk
• Mencius, Chinees filosoof
• Asoka, heerser van het Mauryarijk
• Qin Shi Huangdi, eerste keizer van verenigd China en stichter van de Qin-dynastie
• Jonathan Makkabeüs, leider in de Makkabese opstand tegen de Seleucidische overheersing
• Han Wudi, zevende keizer van de Han-dynastie van China
• Herodes I, vazalkoning onder de Romeinen over Palestina
• Sima Qian, Chinees historicus

Europa

• Homerus, Griekse dichter en zanger
• Romulus en Remus, de mythologische stichters van Rome
• Leonidas I van Sparta, koning van Sparta
• Perikles, staatsman, veldheer en leider van Athene
• Socrates, Griekse filosoof
• Plato, Griekse filosoof
• Aristoteles, Griekse filosoof
• Alexander de Grote, koning van Macedonië
• Euclides van Alexandrië, Hellenistisch wiskundige
• Archimedes, Griekse wiskundige, natuurkundige, ingenieur, uitvinder en sterrenkundige
• Marcus Tullius Cicero, Romeins redenaar, politicus, advocaat en filosoof
• Julius Caesar, Romeins politicus
• Vergilius, Romeins dichter