L (spoorwegrijtuig)

L-rijtuig
Een bij de Chemins de Fer à Vapeur des 3 Vallées bewaard gebleven rijtuig eerste en tweede klasse.
Exploitant	NMBS
Aantal	312
Nummering	a2b6: 30001 - 30050 b8: 32001 - 32020 c10: 33001 - 33192 b5p: 43201 43220 c6p: 43301 - 43330
Fabrikant	Familleureux, Ragheno, CCC, La Hestre, 's-Gravenbrakel, Société Franco-Belge, Ateliers de Godarville, Ats Germain, Haine, Seneffe
Ontwerper	Compagnie Centrale de Construction
In dienst	1932
Uit dienst	1985
Spoorwijdte	1435 mm (normaalspoor)
Massa	34 ton
Lengte over buffers	19,3 m
Breedte	2,895 m
Hoogte	3,95 meter m
Maximumsnelheid	120 km/h
Portaal    Verkeer & Vervoer

Het L-rijtuig is een voormalige serie rijtuigen van Belgische spoorwegen voor binnenlands verkeer. Ten opzichte van de andere rijtuigtypes uit die periode onderscheidt het type L zich door een groot aantal deuren, ook halverwege het rijtuig. Hierdoor konden reizigers vlot in- en uitstappen en hoefde de trein maar kort aan het perron te staan.

De L-rijtuigen waren in gebruik vanaf de jaren dertig en werden in de jaren tachtig met de komst van de rijtuigen M4 buiten dienst gesteld.

Prototypen

In 1932 werden door C.C.C. twee prototypen gebouwd. Beide rijtuigen kenden alleen derde klasse. Oorspronkelijk waren de rijtuigen genummerd 42001–42002, later werd dit 33001–33002.

Serielevering

Na de prototypen werden er van 1933 tot 1935 werden er 310 rijtuigen gebouwd door negen bouwers. In totaal omvatte de L-serie vijf verschillende rijtuigtypes:

• Vijftig rijtuigen werden gebouwd als gemengde rijtuigen, met zowel een afdeling eerste als tweede klas.
• 20 rijtuigen kenden alleen een tweede klasse.
• Twintig rijtuigen hadden zowel een tweede klasse als een bagageafdeling.
• Dertig rijtuigen hadden een derde klasse en een bagageafdeling.
• 192 rijtuigen, inclusief de prototypen, kenden alleen een afdeling derde klasse.

a2b6

• 50 rijtuigen type a2b6 met de oorspronkelijke nummering in de serie 30001 - 30050. Deze rijtuigen werden gebouwd door Ateliers de construction de Familleureux. Deze rijtuigen hadden twee afdelingen. De eerste klasse bestond uit twee coupés met een zijgang met in totaal twaalf zitplaatsen, in de tweede klasse had men zes ramen en in totaal 50 zitplaatsen, naast twee klapstoelen.

Serienummers L a2b6
30001 - 30050

Van de vijftig a2b6 rijtuigen gingen er al snel tien verloren, waarvan negen ten gevolge van de Tweede Wereldoorlog. Nog eens vijf rijtuigen raakten zwaar beschadigd maar konden hersteld worden. Vier van deze vijf rijtuigen worden in 1950-1952 verbouwd tot b8-rijtuigen en worden opeenvolgend vernummerd in de 32000-reeks (32021 - 32024).

Vernummeringen
L a2b6	L b8	L A8 (1957)
30008	32021	31114
30016	32024	31117
30037	32022	31115
30038	32023	31116

Vanaf 1958 werd de inzet van de L-rijtuigen veranderd, vanwege de ingebruikname van de rijtuigseries M2 en M3 tussen 1958 en 1962. Rekening houdend met de afschaffing van de oorspronkelijke eerste klasse en derde klasse werden 15 van de resterende 35 rijtuigen verbouwd tot rijtuigen tweede klasse. De stoffen bekleding van deze rijtuigen werd vervangen door kunstleer. De a2b6-rijtuigen krijgen de nummers 33001 - 33020, de b8-rijtuigen de nummers 32501 - 32515.

b8

• Twintig rijtuigen type b8 met de oorspronkelijke nummering in de serie 32001 - 32020. Deze rijtuigen werden gebouwd door Ragheno. Deze rijtuigen hadden enkel een tweede klasse met 64 zitplaatsen.

Serienummers L b8
32001 - 32020

Van deze twintig rijtuigen werden er zeven rijtuigen onherstelbaar beschadigd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Na de afschaffing van de eerste en derde klasse werden de rijtuigen aansluitend vernummerd tot rijtuigen eerste klasse A8 31101 - 31113.

Een c10 als museumstuk.

c10

• 190 rijtuigen type c10 met de oorspronkelijke nummering in de serie 33003 - 33192. Deze rijtuigen werden gebouwd door CCC (33003 - 33106), La Hestre (33107 - 33111), Braine-le-Comte (33112 - 33115), Seneffe (33116 - 33120), Godarville (33121 - 33131), Germain (33132 - 33142) en A.F.B. (33143 - 33192). Deze rijtuigen kenden alleen een derde klasse en hadden 97 zitplaatsen.

Serienummers L b8
33001, 33002, 33003 - 33192

Van deze reeks van 190 rijtuigen en twee prototypen werden er 17 vernietigd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Na de afschaffing van de eerste en derde klasse werden de rijtuigen aansluitend vernummerd tot rijtuigen tweede klasse 32002 - 32174.

b5p

• Twintig rijtuigen type b5p met de oorspronkelijke nummering in de serie 43201 - 43220. Deze rijtuigen werden gebouwd door Ragheno. Deze rijtuigen kenden alleen een tweede klasse en een bagageruimte. Ze hadden 38 zitplaatsen en één klapzitting.

Serienummers L b5p
43201 - 43220

Van de twintig rijtuigen raakten er drie total loss tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ook raakte een rijtuig te zwaar beschadigd bij een ongeval. De resterende rijtuigen kregen de nummering 36001 - 360016. Na de afschaffing van de eerste klasse en derde klasse werden de rijtuigen aansluitend vernummerd tot rijtuigen 1e klasse 38001 - 38016.

c6p

• Dertig rijtuigen type c6p met de oorspronkelijke nummering in de serie 43301 - 43330. Van deze rijtuigen werden er 13 gebouwd door Seneffe en 17 door Godarville. Deze rijtuigen kenden alleen een derde klasse en een bagageruimte en hadden zestig zitplaatsen.

Serienummers L c6p
43301 - 43330

Van de dertig rijtuigen raakte er een total-loss tijdens de Tweede Wereldoorlog. De resterende rijtuigen kregen de nummering 37001 - 37029. Na de afschaffing van de eerste en derde klasse werden de rijtuigen aansluitend vernummerd tot rijtuigen 2e klasse 39001 - 39029.

Interieurfoto's

• 
  Interieur eerste klas
• 
  Interieur tweede klas
• 
  Interieur tweede klasse (voorheen derde klasse) van een L-rijtuig dat in 1986 nog ingezet werd in de reizigersdienst.
• 
  Zicht op de constructie coupe/uitstapdeur.

Tweede leven

Hoewel het grootste gedeelte van de rijtuigen is gesloopt, heeft een klein deel van de vloot een tweede leven gekregen, voornamelijk in de vorm van museummaterieel. Daarnaast is mogelijk een aantal rijtuigen na de Tweede Wereldoorlog terechtgekomen bij de Oost-Duitse Deutsche Reichsbahn, hoewel daar slechts weinig bronnen over te vinden zijn. Mogelijk betreft dit rijtuigen, die door de NMBS na de oorlog zijn afgeschreven.

Nummer	Bij	Opmerking	Afbeelding
A 31105	NMBS
A 31110	Train 1900	Eerst bij Museum Stoomtrein der Twee Bruggen
A 31111	stoomspoorlijn Dendermonde-Puurs
A 31113	NMBS
B 32011	NMBS
B 32012	stoomspoorlijn Dendermonde-Puurs	Gerestaureerd
C 32024	Chemins de Fer à Vapeur des 3 Vallées	Gerestaureerd
B 32037	NMBS
B 32070	STAR	eerst bij SGB, in 1997 naar STAR
B 32074	Train 1900
C 32076	Chemins de Fer à Vapeur des 3 Vallées	Gerestaureerd
B 32127	Train 1900	Eerst bij Museum Stoomtrein der Twee Bruggen
C 32158	Restaurant	Eerst bij Kolenspoor, later naar een restaurant
B 32164	CIER	Eerst bij SGB, in 1997 naar STAR, in 2011 CIER
AB33002	stoomspoorlijn Dendermonde-Puurs
AB33004	stoomspoorlijn Dendermonde-Puurs	Gesloopt
C 33006	Chemins de Fer à Vapeur des 3 Vallées
AB33018	CIER	eerst bij SGB, in 1997 naar STAR, in 2011 CIER
AB38005	NMBS
AD38009	stoomspoorlijn Dendermonde-Puurs	Gerestaureerd, deels pakwagen, omgebouwd voor catering
AB38010	NMBS
AB39010	stoomspoorlijn Dendermonde-Puurs	Inmiddels gesloopt
BD39013	STAR	eerst bij SGB, in 1997 naar STAR als BD 144
BD39025	NMBS
BD39026	Train 1900

Bronnen, noten en/of referenties

---

• Pypen, W.: 50 jaar reizigersvervoer. De Metalen Rijtuigen van de NMBS deel I. Koninklijke Belgische Vereniging der Vrienden van het Spoor, 1985.
• Close, G., M. Thiry: 50 jaar reizigersvervoer. De Metalen Rijtuigen van de NMBS deel II. Koninklijke Belgische Vereniging der Vrienden van het Spoor, 1985.

· ·

Spoorwegmaterieel NMBS

Mediabestanden

Zie de categorie SNCB/NMBS L passenger car van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.