Wirdum (Friesland)
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Friesland
| ||
| Gemeente |  Leeuwarden
| ||
| Coördinaten | 53° 9′ NB, 5° 48′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 7,62[1] km² | ||
| - land | 7,53[1] km² | ||
| - water | 0,08[1] km² | ||
| Inwoners (2023-01-01) |
1.165[1] (153 inw./km²) | ||
| Woningvoorraad | 491 woningen[1] | ||
| Overig | |||
| Postcode | 9088 | ||
| Netnummer | 058 | ||
| Woonplaatscode | 3545 | ||
| Belangrijke verkeersaders | N31 N32 A32 | ||
| Foto's | |||
| |||
| Zicht op Wirdum | |||
| |||
Wirdum (Fries: Wurdum) is een dorp in de gemeente Leeuwarden, in de Nederlandse provincie Friesland.
Wirdum ligt even ten zuiden van de stad Leeuwarden, tussen de dorpen Wijtgaard en Swichum. Het dorpsgebied ligt tussen de Wirdumervaart/Ringsloot en de Zwette. Bij de dorpskern komen de Wirdumersvaart en de Nieuwe Vaart samen. Het dorp vormt samen met Swichum een tweelingdorp. Ze hebben samen ook een dorpsbelangenvereniging.
Daarnaast werkt het tweelingdorp ook veel samen met Wijtgaard. In 2023 telde het dorp 1.165 inwoners. Onder het dorp vallen ook de buurtschappen Tjaard en Marwird die aan de andere kant van de N32 is gelegen. Het van oorsprong rooms-katholieke Wijtgaard behoorde tot 1957 tot het dorpsgebied van Wirdum.
Aan de andere kant van de N31 lag tot het einde van 2014 de buurtschap Kip- en Kinderbuurt, de huizen ervan werden gesloopt voor de uitbreidingen van de stad Leeuwarden. Ook de voormalige buurtschap Barrahuis zal verdwijnen voor de uitbreidingen van de stad.
Geschiedenis
Wirdum is in de vroege Middeleeuwen ontstaan op een terp. Deze terp is in de 19e eeuw voor een deel afgegraven maar in vergelijking met andere terpdorpen is de terp minder afgegraven en zo nog voelbaar wanneer men door de plaats rijdt of loopt.
Wirdum zou men ook vaartdorp kunnen noemen, pas in de 19e eeuw kreeg het goede landverbindingen. Het is daarna dat het dorp echt groeide.
De oudste geweten vermelding van het dorp is in 1335 wanneer het vermeld werd als Weerdum. In 1399 werd het al vermeld als als Wirdum en in 1412 als Wirdoem. De plaatsnaam betekent meer dan waarschijnlijk eren datief meervoud van 'op de wierde', de terp duidend.
Tot 1944 was Wirdum onderdeel van het zuidelijke trimdeel van de gemeente Leeuwarderadeel.
_Sint-Martinuskerk.jpg)
Sint-Martinuskerk
In het dorp staat de monumentale protestantse Sint-Martinuskerk. Deze kerk is vermoedelijk rond 1200 gebouwd. Zij is gewijd aan de heilige Martinus van Tours. Vroeger bezat de kerk aan de westzijde nog een tweede toren. Deze toren is in 1688 afgebroken en verkocht aan de cementindustrie in Makkum. Sindsdien dragen de Wirdumers de bijnaam "Tuorkefretters" (Torentjevreters).
Molen
Aan de noordoostkant van het dorp staat de Windmotor Wirdum, deze poldermolen stamt uit 1939.
Sport
Sinds 1913 kent het dorp de multisportvereniging KDO (onder andere gymnastiek en volleybal. Sinds 1965 kent het gezamenlijk met de dorpen Wijtgaard en Swichum de voetbalvereniging WWS. Deze heeft diens velden in Wirdum.
Cultuur
Het dorp kent sinds 1927 de Brassband Wirdum.
Voorziening
Ondanks de dichtblijheid van de stad Leeuwarden telt Wirdum een onder meer een supermarkt, een kapsalon, een kledingwinkel, een snackbar, diverse autogarages en een hotel-restaurant.
Onderwijs
Het dorp twee bij elkaar gelegen basisschool, de openbare De Uniasskoalle en de christelijke De Arke.
Jabikspaad
De oostelijke route van het Jabikspaad, de Friese Camino de Santiago, gaat door Wirdum. Het Jabikspaad is 130 kilometer lang en loopt van Sint Jacobiparochie naar Hasselt.
Bevolkingsontwikkeling
Bekende (ex-)inwoners
Wigle van Aytta van Zwichem, uit het Fries gelatiniseerd tot Viglius ab Aytta Zuichemus (1507-1577), werd op de grens van Wirdum en Swichum geboren in het Barrahuis. Het Barrahuis was een uithof van het klooster Barraconvent uit Bergum. Viglius was staatsman en onder andere andere lid van de Raad van State onder Karel V en Filips II.
Geboren in Wirdum
- Oene Juws van Juwsma (1415-1492), OFO II-108 d.d.1-8-1482 als grietman van Leeuwarderadeel. Zijn naam staat op de kerkklok van de Sint-Martinuskerk (Wirdum) uit 1472.
- Keimpe Feyckes Ungha van Unia (1425-1481), Fries edelman en een leidsman van de Schieringers
- Feycke Riencks van Camstra (1440-1517), grietman van Leeuwarderadeel 1485, Schieringer
- Foppe Hommes Camstra (1520-1571), Fries edelman en een van de belangrijke watergeuzen
- Sybrant Franses Cammingha (1550-1593), grietman van Leeuwarderadeel 1578-1593, woonde op Humalda State
- Wytze Watzes Cammingha (1555-1612), deze beroemde generaal woonde in 1584 op de Oenema State in Wirdum. Zijn grafzerk ligt in de Sint-Martinuskerk (Wirdum).
- Frans Aedes Eysinga (1621-1673), grietman van Leeuwarderadeel 1665-1673, woonde op Jouwsmastate
- Jouwert Witteveen (1850-1928), luitenant-kolonel
- Piet van der Hem (1885-1961), schilder, tekenaar en boekbandontwerper
- Jacob Algera (1902-1966), staatsman en politicus, minister van Verkeer en Waterstaat 1952-1958, lid van de Raad van State 1958-1966
Overleden in Wirdum
- Rixt Ruurdsdr Roorda 1545-1625, de vrouw van Wytze Watzes Cammingha. Zij is met haar man in de Sint-Martinuskerk (Wirdum) begraven.
- Hessel Pieters (Roorda van) Eysinga (1604-1654), grietman van Leeuwarderadeel 1635-1654, woonde op Oud-Oenema State
- Wigerus Vitringa (1657-1725), kunstschilder
Zie ook
- Lijst van rijksmonumenten in Wirdum (Friesland)
- Lijst van gemeentelijke monumenten in Wirdum (Friesland)
- Lijst van grietmannen van Leeuwarderadeel
Externe link
- Website van Wirdum-Swichum
- Watergeuzen uit Friesland
- Stinsen in Friesland - Oenema State
- Stinsen in Friesland - Unia State
Bronnen, noten en/of referenties
|
· 
· 
· ·