Gebruiker:Nederlandse Leeuw/Seksueel geweld

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Seksueel geweld is elke seksuele handeling of poging tot een seksuele handeling door het uitoefenen van geweld of dwang, mensenhandel of daden gericht tegen iemands seksualiteit, ongeacht de relatie met het slachtoffer.[1][2][3] Het treedt zoewel op in vredestijd als in conflictsituaties, is wijdverbreid en wordt beschouwd als een van de meest traumatische, doordringende en meest voorkomende schendingen van de mensenrechten.[4][5]

Seksueel geweld is een ernstig probleem in de gezondheidszorg en heeft grote lange- en kortetermijnimpact op de lichamelijke en geestelijke gezondheid, zoals een groot risico op problemen met de seksualiteit en voortplanting,[6] een groter risico op zelfdoding of besmetting met Hiv. Moord tijdens seksueel misbruik of ten gevolge van eerwraak na een verkrachting is ook een factor van seksueel geweld. Hoewel vrouwen en meisjes disproportioneel te lijden hebben van deze aspecten, kan seksueel geweld iedereen overkomen op elke leeftijd; het is een daad van geweld die evenzeer kan worden gepleegd door ouders, verzorgers, kennissen en onbekenden, als door intieme partners. Het is maar zelden een daad van passie, en is eerder een aggressieve daad die er vaak op gericht is macht en dominantie over het slachtoffer uit te oefenen.

Slachtoffers van seksueel geweld worden nog steeds erg gestigmatiseerd, dus de mate waarin het openbaar gemaakt wordt varieert. In het algemeen wordt het ondergerapporteerd, waardoor de beschikbare gegevens de neiging hebben de werkelijke omvang van het probleem te onderschatten. Bovendien is seksueel geweld ook een verwaarloosd onderzoeksgebied, dus is beter begrip van het probleem noodzakelijk om een gecoördineerde tegenbeweging te bevorderen. Huiselijk seksueel geweld wordt onderscheiden van conflict-gerelateerd seksueel geweld.[7] Veel mensen die hun echtgenoot dwingen tot seksuele handelingen geloven dat hun acties legitiem zijn omdat ze getrouwd zijn. In tijden van conflict lijkt seksueel geweld een onvermijdelijk gevolg van de oorlog.[8][9] Verkrachting wordt vaak gebruikt als methode van oorlogsvoering (seksueel geweld in conflictgebieden) als een manier om de vijand aan te vallen.[10] Zelfs waar dit streng verboden is door de mensenrechten, het gewoonterecht en het internationaal humanitair recht, zijn de handhavingsmechanismen in vele delen van de wereld nog kwetsbaar of zelfs niet-bestaand.[11][12]

Vanuit historisch perspectief werd seksueel geweld gezien als iets dat alleen vrouwen overkwam en dat zowel in tijden van oorlog als vrede sinds het oude Griekenland tot midden 20e eeuw gemeengoed en "normaal" was. Dit leidde tot het negeren van de indicaties van de methoden, doelstellingen en omvang van dergelijk geweld. Pas aan het einde van de 20e eeuw werd seksueel geweld niet meer gezien als een klein probleem en geleidelijk beschouwd als een misdaad die systematisch moet worden aangepakt.

Definities[bewerken | brontekst bewerken]

Algemeen[bewerken | brontekst bewerken]

Tijdens de tweede feministische golf is de term "seksueel geweld" in Nederland geïntroduceerd om duidelijk te maken dat dergelijk wangedrag niet als een vorm van seksualiteit of plezier moet worden gezien, maar als een vorm van geweld, en als zodanig bestraft dient te worden.[13] Volgens in Nederland gangbare terminologie omvat seksueel geweld aanranding en, indien er sprake is van penetratie, verkrachting.[14]

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) definieerde seksueel geweld in haar World Report on Violence and Health van 2002 als "elke seksuele daad, poging tot een seksuele daad, ongewenste seksuele opmerkingen, toenaderingen of handelingen of anderszins, tegen de seksualiteit van een persoon door het gebruik van dwang, door ieder persoon ongeacht diens relatie met het slachtoffer, in elke omgeving, met inbegrip van maar niet beperkt tot het huis en het werk".[15] De WHO-definitie van seksueel geweld omvat maar is niet beperkt tot verkrachting, die is gedefinieerd als fysiek of anderszins gedwongen penetratie van de vulva of anus met een penis, andere lichaamsdelen of een voorwerp. Seksueel geweld bestaat uit een doelgerichte actie, waarvan de bedoeling vaak is het slachtoffer ernstig te vernederen en de menselijke waardigheid aan te tasten. In het geval dat anderen gedwongen worden naar daden van seksueel geweld te kijken, zijn dergelijke handelingen erop gericht de gemeenschap te intimideren.

Andere handelingen die onder seksueel geweld vallen, zijn verschillende vormen van aanranding, zoals gedwongen contact tussen mond en penis, vulva of anus,[16] of handelingen zonder fysiek contact tussen het slachtoffer en de dader, bijvoorbeeld seksuele intimidatie, bedreiging en gluren.[17]

Dwang met betrekking tot seksueel geweld kan vele gradaties hebben. Afgezien van fysieke kracht kan het gaan om intimidatie, chantage of andere bedreigingen, zoals dreiging met fysieke schade, ontslag uit een baan of het niet krijgen van een gewenste baan. Er kan ook sprake van zijn wanneer degene die wordt aangevallen niet in staat is toestemming te geven, bijvoorbeeld door dronkenschap, drugsgebruik, slaap of mentale onmacht om de situatie te begrijpen.

Dergelijke brede definities van seksueel geweld zijn te vinden in het internationale recht. In het Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof (ICC) stelt artikel 7(1)(g) dat "verkrachting, seksuele slavernij, gedwongen prostitutie, gedwongen zwangerschap, gedwongen sterilisatie of elke andere vorm van seksueel geweld van vergelijkbare ernst" misdaden tegen de menselijkheid zijn.[18] Seksueel geweld wordt verder toegelicht in de 'Elementen van Misdrijven', die het Hof gebruikt bij de interpretatie en toepassing van artikel 7. Volgens deze 'Elementen van Misdrijven' is seksueel geweld:

  • "Een handeling van seksuele aard jegens een of meer personen of die deze persoon of personen dwingen tot een dergelijke handeling met geweld of dreiging van geweld of dwang, zoals de angst voor geweld, dwang, detentie, psychologische onderdrukking of misbruik van macht, tegen deze persoon of personen of een andere persoon, of door gebruik te maken van een dwingende omgeving, of waar een dergelijke persoon of personen niet in staat zijn oprecht toestemming te geven."

De Speciale Rapporteur voor systematische verkrachting, seksuele slavernij en slavernij-achtige praktijken tijdens een gewapend conflict, definieerde in een rapport uit 1998 seksueel geweld als "elk geweld, fysiek of psychisch, uitgevoerd met seksuele middelen door seksualiteit als doelwit te nemen". Deze definitie omvat zowel fysieke als psychische aanvallen gericht op "de seksuele kenmerken van een persoon, zoals het dwingen van een persoon om zich uit te kleden in het openbaar, verminking van iemands geslachtsdelen, of het afsnijden van de borsten van een vrouw". De definitie van de Speciale Rapporteur verwijst ook naar situaties "waarin twee slachtoffers worden gedwongen tot seksuele handelingen met elkaar of om elkaar op een seksuele manier te beschadigen".[19]

Een grondige definitie is nodig bij het monitoren van de prevalentie van seksueel geweld en het bestuderen van trends met het verloop van tijd. Daarnaast helpt een consistente definitie bij het bepalen van de omvang van seksueel geweld en helpt bij het vergelijken van het probleem bij verschillende bevolkingsgroepen. Door consistentie kunnen de onderzoekers risicofactoren en beschermende factoren voor slachtofferschap op uniforme wijze meten. Op basis van dergelijk informatie kunnen betere preventie- en interventiemaatregelen worden genomen.

Conflict-gerelateerd en huiselijk seksueel geweld[bewerken | brontekst bewerken]

Er wordt onderscheid gemaakt tussen conflict-gerelateerd seksueel geweld en huiselijk seksueel geweld.

  • Conflict-gerelateerd seksueel geweld is seksueel geweld dat gepleegd wordt door strijders, met inbegrip van rebellen, milities en het regeringsleger. Verschillende vormen van seksueel geweld kunnen in conflicten systematisch gebruikt worden om "te martelen, te verwonden, informatie te krijgen, te vernederen, te bedreigen, te intimideren of te straffen".[20] Seksueel geweld kan in dergelijke gevallen een wapen zijn in de oorlog. Zie Seksueel geweld in conflictgebieden.
  • Huiselijk seksueel geweld is seksueel geweld dat gepleegd wordt door intieme partners en andere familieleden of huisgenoten. Deze vorm van seksueel geweld is wijdverbreid, zowel tijdens conflicten als in vredestijd. Algemeen wordt aangenomen dat het aantal gevallen van huiselijk seksueel geweld toeneemt in oorlogstijd en in post-conflictgebieden.

Slachtoffers[bewerken | brontekst bewerken]

Spectrum[bewerken | brontekst bewerken]

Een spectrum aan mensen kan het slachtoffer worden van seksueel geweld. Dit omvat vrouwen, mannen en kinderen, maar ook mensen die zichzelf definiëren in andere termen, zoals transgender personen. Onder de term 'seksueel geweld' kan, naast geweld dat seksueel van aard is, ook gendergerelateerd geweld en geweld dat is gebaseerd op seksualiteit worden verstaan.[21] Gendergerelateerd geweld kan voorkomen in de vorm van vrouwenbesnijdenis, gedwongen huwelijken, gedwongen abortussen, gedwongen prostitutie, gedwongen sterilisatie en gedwongen zwangerschap. Onder geweld gebaseerd op seksualiteit valt geweld vanwege seksuele voorkeur of geaardheid, waaronder antihomoseksueel geweld, correctieve verkrachting, steniging of eerwraak bij overspel en blaming-the-victim.

De meeste onderzoeken, rapporten en studies richten zich op seksueel geweld tegen vrouwen en seksueel geweld in gewapende conflicten. Mainstream verhalen over seksueel geweld geven ook vaak mannen weer als daders en vrouwen als slachtoffers. Vrouwen ondervinden inderdaad onevenredig veel nadeel van seksueel geweld; seksueel geweld wordt echter zowel door mannen als door vrouwen gepleegd, en evenzeer in vredestijd als tijdens conflicten.[22]

Mensen kunnen het slachtoffer worden van seksueel geweld naar aanleiding van hun seksuele oriëntatie of gedrag. Dergelijke "correctieve verkrachtingen" worden uitgevoerd om het slachtoffer zich te laten aanpassen aan de heteroseksuele geaardheid of meer geaccepteerd gedrag ('corrigeren', vanuit het perspectief van de dader), of om ze te 'straffen' voor het gedrag dat ze tot dusver (zouden) hebben vertoond.

Huiselijk seksueel geweld[bewerken | brontekst bewerken]

Huiselijk seksueel geweld omvat alle vormen van ongewenste seksuele activiteit. Het wordt beschouwd als misbruik, zelfs als het slachtoffer eerder vrijwillig seksuele activiteiten met de dader uitvoerde. Zowel mannen als vrouwen kunnen het slachtoffer worden van deze vorm van misbruik.[23]

Een studie van de WHO uit 2006 naar fysiek en seksueel geweld tegen vrouwen, uitgevoerd in tien landen, toonde aan dat het voorkomen van huiselijk seksueel geweld varieert tussen de gemiddeld 10% en 50%. Huiselijk seksueel geweld komt ook aanzienlijk minder vaak voor dan andere vormen van huiselijk geweld. De verschillen in de bevindingen tussen en binnen landen suggereren dat dit soort misbruik niet onvermijdelijk is en voorkomen kan worden.[24]

Vrouwen[bewerken | brontekst bewerken]

Seksueel geweld tegen vrouwen en meisjes kent vele vormen en wordt gepleegd in verschillende situaties en contexten. Het WHO World Report on Violence and Health noemt de volgende manieren waarop seksueel geweld tegen vrouwen wordt gepleegd.

  • Systematische verkrachting tijdens een gewapend conflict
  • Verkrachting binnen het huwelijk en datingrelaties
  • Verkrachting door vreemden
  • Ongewenste intimiteiten of aanranding, waaronder seks eisen in ruil voor gunsten
  • Seksueel misbruik van verstandelijk of lichamelijk gehandicapten
  • Seksueel misbruik van kinderen
  • Gedwongen huwelijk of samenwonen, met inbegrip van het kinderhuwelijk
  • Ontzegging van het recht op gebruik van anticonceptie of andere maatregelen tegen seksueel overdraagbare aandoeningen
  • Gedwongen abortus
  • Gewelddadige handelingen tegen de seksuele integriteit van vrouwen, met inbegrip van genitale verminking van vrouwen en de verplichte controle van de maagdelijkheid
  • Gedwongen prostitutie en mensenhandel met het oog op seksuele uitbuiting

Seksueel geweld is een van de meest voorkomende en wijdverspreide schendingen waar vrouwen in oorlogstijd aan worden onderworpen. Het is ook een van de meest traumatische ervaringen, zowel emotioneel als psychologisch, die vrouwen meemaken tijdens een conflict. Seksueel geweld, in het bijzonder verkrachting, wordt vaak beschouwd als een methode van oorlogsvoering; het wordt niet alleen gebruikt als marteling, om te verwonden, informatie te verkrijgen, te vernederen, verplaatsen, intimideren, straffen of vernietigen", maar ook als strategie om gemeenschappen te destabiliseren en mannen te demoraliseren.[25][26] Het gebruik van seksueel geweld als oorlogswapen was wijdverspreid in conflicten zoals in Rwanda, Soedan, Sierra Leone en Kosovo. De daders van het op vrouwen gerichte geweld in tijden van conflict zijn vaak de gewapende groepen en lokale mensen.[27]

Mannen[bewerken | brontekst bewerken]

Net als bij seksueel geweld tegen vrouwen, kan seksueel geweld tegen mannen verschillende vormen aannemen en voorkomen in elke omgeving, zoals thuis of op het werk, in gevangenissen en in de politiecel, tijdens oorlog en in het leger. Seksuele mishandeling van mannen is niet beperkt tot een geografisch gebied en treedt op bij mannen van elke leeftijd.[28] De verschillende vormen van seksueel geweld tegen mannen zijn verkrachting, gedwongen sterilisatie, gedwongen masturbatie en genitaal geweld.

Seksueel geweld tegen mannen komt vaker voor dan vaak wordt gedacht. De reikwijdte van dergelijke misdaden is echter onbekend, vooral als gevolg van slechte of ontbrekende documentatie. De onderaangifte of niet-aangifte van seksueel geweld tegen mannen is vaak het gevolg van angst, verwarring, schuldgevoel, schaamte en stigma of een combinatie daarvan.[29][30] Bovendien zijn mannen terughoudend om te praten over het feit dat zij slachtoffer zijn van seksueel geweld. In dit verband speelt het beeld van mannelijkheid een rol. Mannelijkheid en slachtofferschap kunnen als onverenigbaar worden beschouwd, met name in samenlevingen waar mannelijkheid wordt gelijkgesteld met de mogelijkheid macht uit te oefenen.[31] De conventionele opvatting van mannelijkheid en slachtofferschap kunnen als onverenigbaar worden gezien, zowel met betrekking tot de aanval zelf en bij het omgaan met de gevolgen ervan.[32] Door de onderrapportage is het bewijs ervan anekdotisch.

Als seksueel geweld tegen mannen al wordt erkend en gemeld, wordt het vaak gecategoriseerd als "misbruik" of "marteling". Dit duidt op de neiging seksuele aanvallen gericht op mannen te verhullen onder het mom van iets anders, wat zou kunnen bijdragen aan de geringe of ontbrekende rapportage, die voortkomt uit de overtuiging dat seksueel geweld een vrouwenzaak is en dat mannen hier niet het slachtoffer van worden.

Kinderen[bewerken | brontekst bewerken]

Seksueel geweld tegen kinderen is een vorm van kindermishandeling. Het omvat aanranding en verkrachting, en het misbruik van kinderen in de prostitutie of pornografie.[33][34]

Seksueel geweld is een ernstige inbreuk op de rechten van kinderen, en een die kan leiden tot ernstige lichamelijke en psychologische trauma's van het slachtoffer.[35] Een studie van de WHO uit 2002 schatte dat 223 miljoen kinderen slachtoffer zijn geweest van seksueel geweld met fysiek contact.[36] Vanwege de gevoeligheid van het probleem en de neiging de misdaad teverzwijgen, ligt het werkelijke cijfer waarschijnlijk nog veel hoger.

Meisjes worden vaker doelwit van seksueel misbruik dan jongens. De WHO studie toonde aan dat 150 miljoen meisjes misbruikt werden en 73 miljoen jongens. Andere bronnen concluderen ook dat meisjes een groter risico lopen op seksueel geweld, zoals prostitutie.[37]

Oorzaken en factoren[bewerken | brontekst bewerken]

Verklaringen[bewerken | brontekst bewerken]

De verklaring van seksueel geweld wordt gecompliceerd door de vele vormen die het aanneemt en de vele omgevingen waarin het voorkomt. Er is een grote overlapping tussen vormen van seksueel geweld en partnergeweld. Er zijn factoren die het risico vergroten dat iemand tot seks gedwongen wordt, factoren die het risico vergroten dat een individu iemand anders tot seks dwingt, en factoren in de sociale omgeving, waaronder kennissen en familie, die de kans op verkrachting en de reactie daarop beïnvloeden.[38]

Uit research komt naar voren dat de verschillende factoren elkaar versterken, waardoor hoe meer factoren aanwezig zijn, hoe groter de kans op seksueel geweld. Bovendien kan het belang van een bepaalde factor variëren naar gelang de levensfase.

Risicofactoren[bewerken | brontekst bewerken]

Hierna volgend de individuele risicofactoren.[39]

  • alcohol- en drugsgebruik
  • delinquentie
  • gebrek aan empathie
  • Algehele agressiviteit en acceptatie van geweld
  • seksuele initiatie op jonge leeftijd
  • dwingende seksuele fantasieën
  • voorkeur voor onpersoonlijke seks en risico's nemen met seks
  • blootstelling aan seksueel expliciete media
  • vijandigheid naar vrouwen
  • aanhangen van traditionele genderrolnormen
  • hyper-mannelijkheid
  • suicidaal gedrag
  • Voorafgaand seksueel slachtoffer- of daderschap

De risicofactoren in een relatie zijn:

  • een gezinsomgeving gekenmerkt door fysiek geweld en conflicten
  • ervaringen met fysiek, seksueel of emotioneel misbruik in de jeugd
  • een emotioneel niet-steunde gezinsomgeving
  • een slechte relatie tussen ouder en kind, in het bijzonder met de vader
  • omgang met seksueel agressieve, hypermasculine en delinquente leeftijdsgenoten
  • betrokkenheid  bij geweld of misbruik in een intieme relatie

Factoren in de omgeving kunnen zijn:[39]

  • Armoede
  • Gebrek aan kansen op werk
  • Gebrek aan institutionele ondersteuning van de politiële en het justitiële systeem
  • Algemene tolerantie van seksueel geweld binnen de gemeenschap
  • Zwakke sancties van de gemeenschap tegen daders van seksueel geweld

Daders[bewerken | brontekst bewerken]

Er is geen stereotypisch profiel van seksueel gewelddadige personen. Een dader kan uit verschillende achtergronden komen; het kan een bekende van het slachtoffer zijn zoals een vriend, een familielid, een partner of een kennis, of het kan een volslagen vreemde zijn.[40] De veronderstelde primaire drijfveren achter seksueel gewelddadige handelingen zijn macht en overheersing en niet, zoals algemeen wordt aangnomen, seksueel verlangen. Seksueel geweld is eerder een gewelddadige, agressieve en vijandige daad bedoeld om te verlagen, domineren, vernederen, terroriseren en overheersen van het slachtoffer.[41] Enkele redenen voor het plegen van seksueel geweld zijn dat het de dader verzekert van zijn seksuele potentie, het ontladen van frustratie, compensatie voor gevoelens van hulpeloosheid en seksuele bevrediging.[42]

Gegevens over seksueel gewelddadige mannen zijn wat beperkt en sterk gericht op gearresteerde verkrachters, behalve in de Verenigde Staten, waar ook onderzoek heeft plaatsgevonden onder mannelijke studenten. Ondanks de beperkte informatie over seksueel gewelddadige mannen, blijkt dat seksueel geweld te vinden is in bijna alle landen (zij het met verschillen in prevalentie), in alle sociaal-economische klassen en in alle leeftijdscategorieën na de kinderjaren. Gegevens over seksueel gewelddadige mannen laten ook zien dat de meesten hun handelingen op vrouwen richten die ze al kennen.[43][44] Het risico dat een man iemand zal verkrachten wordt vergroot door factoren met betrekking tot de attitudes, overtuigingen en gedrag die voortvloeien uit situaties en sociale omstandigheden die een mogelijkheid voor misbruik bieden.

Consequenties[bewerken | brontekst bewerken]

Seksueel geweld is een ernstig probleem voor de volksgezondheid en het heeft negatieve fysieke en psychische gevolgen voor de gezondheid en het welzijn op zowel korte als lange termijn.[45] Er is bewijs dat mannelijke en vrouwelijke slachtoffers van seksueel geweld soortgelijke gevolgen kunnen ervaren op het gebied van geestelijke gezondheidszorg, gedrag en sociale gevolgen.[46][47][48] Watt, Hossain en Zimmerman (2013) meldden dat 72,4% van de slachtoffers op zijn minst een gynaecologische klacht had. 52,2% had last van chronische lage buikpijn, 27,4% van abnormale vaginale bloedingen, 26,6% van onvruchtbaarheid, 25,3% van genitale zweren, en 22,5% van zwellingen in de buik. 18,7% van de deelnemers had ook last van ernstige psychische en chirurgische morbiditeit, waaronder alcoholisme. 69,4% toonde aanzienlijke psychische nood, 15,8% deed een poging tot zelfdoding, 75,6% had minstens een chirurgische klacht. 4,8% van de deelnemers was Hiv-positief.[49] Bij seksueel misbruik van een kind (SMK) kan het kind mentale stoornissen krijgen die kunnen voortduren tot in het volwassen leven, vooral als het misbruik geslachtsgemeenschap inhield.[50][51][52] Studies onder misbruikte jongens hebben aangetoond dat ongeveer een op de vijf in hun latere leven zelf kinderen misbruikt.[53] SMK kan leiden tot negatieve gedragspatronen in het latere leven, leerproblemen en regressie of een langzamere ontwikkeling.[54]

De tabel hieronder geeft een paar voorbeelden van mogelijke fysieke en psychische gevolgen van seksueel geweld.[55]

Voorbeelden van fatale uitkomsten in verband met seksueel geweld

  • Zelfmoord
  • Moord
  • AIDS-gerelateerd

Voorbeelden van niet-fatale uitkomsten in verband met seksueel geweld

Lichamelijke gevolgen

Psychologische gevolgen

  • Ongewenste zwangerschap
  • Onvruchtbaarheid
  • Seksuele disfunctie
  • Chronische pijn in het bekken
  • Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa), zoals hiv/aids
  • Obesitas of anorexia
  • Infecties van de urinewegen
  • Gastro-intestinale stoornissen
  • Gynaecologische en complicaties in de zwangerschap
  • Migraine en andere frequente hoofdpijn
  • Vermoeidheid
  • Misselijkheid
  • Verkrachting trauma syndroom
  • Post-traumatische stress-stoornis
  • Sociale fobieën
  • Shock
  • Verhoogd gebruik van de stof of misbruik;
  • Ontkenning
  • Angst
  • Verwarring
  • Angst
  • Schuld
  • Depressie
  • Vervreemding
  • Eetstoornissen

In aanvulling op de hierboven genoemde resultaten, kunnen slachtoffers van seksueel geweld in sommige gevallen ook worden gestigmatiseerd en verstoten door hun familie en anderen.[56] Maatschappelijke percepties dat het slachtoffer seksueel geweld heeft uitgelokt, leiden ertoe dat seksueel misbruik weinig bekendgemaakt wordt, wat wordt geassocieerd met ernstige psychische gevolgen, vooral bij kinderen.[57] Meer interventies zijn dus nodig om de maatschappelijke houding ten opzichte van seksueel geweld te veranderen, evenals inspanningen om degenen te informeren met wie de slachtoffers over het geweld kunnen praten.[58][59]

Behandeling en nazorg[bewerken | brontekst bewerken]

Op de spoedeisende hulp wordt nood-anticonceptie aangeboden aan vrouwen die zijn verkracht door mannen, omdat ongeveer 5% van deze verkrachtingen resulteert in een zwangerschap.[60] Preventieve medicatie tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's) wordt gegeven aan slachtoffers van alle vormen van seksueel geweld (in het bijzonder voor de meest voorkomende ziekten, zoals chlamydia, gonorhea, trichomoniasis en bacteriële vaginosis), en er wordt bloed afgenomen om dit te testen op soa's (zoals Hiv, hepatitis B en syfilis). Elk slachtoffer met schaafwonden wordt ingeënt tegen tetanus als sinds de laatste vaccinatie tenminste vijf jaar zijn verstreken. Een korte-termijn behandeling met een benzodiazepine kan helpen bij acute angst en een antidepressivum kan nuttig zijn voor de symptomen van PTSS, depressie en paniekaanvallen.

Preventie[bewerken | brontekst bewerken]

Er zijn weinig initiatieven voor het aanpakken van seksueel geweld en maar weinig zijn ook geëvalueerd. De benaderingen verschillen, de meeste interventies zijn ontwikkeld en geïmplementeerd in de geïndustrialiseerde landen. Hoe relevant deze zijn in andere omgevingen is niet bekend. Vroegtijdige interventies en psychologische hulp kunnen veel van de schadelijke en blijvende psychische gevolgen van seksueel misbruik voorkomen of minimaliseren.[61][62][63]De interventies die zijn ontwikkeld, kunnen als volgt worden gecategoriseerd.

Initiatieven ter voorkoming van seksueel geweld
Individuele benaderingen Reacties vanuit de gezondheidszorg Inspanningen vanuit de gemeenschap Wetgeving en beleid
Psychologische zorg en steun Medisch-juridische diensten Preventiecampagnes Wetswijzigingen
Reclassering van daders Training voor zorgprofessionals Community-activisme door mannen Internationale verdragen
Ontwikkelingsbenaderingen Preventie van hiv-infectie Voorlichting op scholen Handhavingsmechanismen
Zorgcentra voor slachtoffers van seksueel geweld

Er is ook een benadering van preventie uit het oogpunt van volksgezondheid. Omdat seksueel geweld wijdverbreid is en rechtstreeks of indirect van invloed is op een gemeenschap als geheel, stimuleert een op de gemeenschap gerichte benadering niet alleen de slachtoffers en hun advocaten om bewustwording te bevorderen en seksueel geweld te voorkomen, maar spreidt deze de verantwoordelijkheid om dat te doen over de gemeenschap. Het CDC-rapport over de preventie van seksueel geweld zegt: Een dialoog[64] beginnen betekent het vier-stappenmodel volgen.

  1. Omschrijven van het probleem: gegevens verzamelen over de slachtoffers, de daders, waar het plaatsvindt, en hoe vaak het gebeurt.
  2. Identificeren van risico- en beschermende factoren: de risicofactoren onderzoeken die mensen in gevaar kunnen brengen slachtoffer te worden.
  3. Het ontwikkelen en testen van preventiestrategieën: werken met leiders van de gemeenschap en hulpverleners om verschillende strategieën ter preventie van seksueel geweld te testen.
  4. Zorgen voor een brede toepassing: het bevorderen van kennis over de succesvolle preventiestrategieën.

Programma's voor de preventie van seksueel misbruik van kinderen zijn in de VS ontwikkeld in de jaren 1970 en werden oorspronkelijk uitgevoerd onder kinderen. Programma's voor ouders zijn de jaren 1980 ontwikkeld en hadden de vorm van eenmalige bijeenkomsten van twee tot drie uur.[65][66][67][68][69][70] Begin 21e eeuw zijn er internetprogramma's ontwikkeld.

Statistieken[bewerken | brontekst bewerken]

Seksueel geweld is een ernstig ondergerapporteerd fenomeen, daardoor geven de beschikbare statistieken waarschijnlijk geen goed beeld van de omvang van het probleem. De beschikbare gegevens zijn schaars en versnipperd. De gegevens van de politie zijn bijvoorbeeld vaak onvolledig en beperkt. De gegevens van de medisch-juridische klinieken aan de andere kant, kunnen vertekend zijn door de gewelddadiger incidenten. Daarnaast is het aantal mensen dat op zoek is naar medische diensten voor problemen die verband houden met seksueel geweld ook relatief klein.

Redenen om niet te rapporteren zijn schaamte en verlegenheid, angst niet geloofd te worden, angst voor de dader, angst voor de rechtszaak en niet kunnen geloven dat de politie iets zou kunnen doen om te helpen.[71] Mannen zijn nog onwilliger om seksueel geweld te melden, door grote verlegenheid en bezorgdheid over demening van anderen, hun mannelijkheid en het feit dat ze niet in staat waren de aanval te voorkomen.[72] De gegevens over de omvang van seksueel geweld tegen mannen zijn dan ook bijzonder beperkt. Ook seksueel misbruik van kinderen is ondergerapporteerd. De meeste gegevens worden verkregen door volwassenen te vragen naar hun ervaringen in het verleden.[73]

Een van de redenen van het niet melden is dat kinderen geen zelfstandige toegang hebben tot de resources. Daarvoor is normaliter de medewerking van een van de ouders nodig, die het kind misschien niet gelooft of zelf de dader is.[74]

Gegevens over seksueel geweld komen van de politie, klinische instanties, niet-gouvernementele organisaties (ngo's) en uit onderzoek. De relatie tussen deze bronnen en de mondiale omvang van het probleem van seksueel geweld kan gezien worden als een ijsberg die in water drijft (zie het diagram).[75] De kleine zichtbare top vertegenwoordigt gevallen die bij de politie worden gemeld. Een groter deel kan opgehelderd worden door onderzoek en het werk van ngo's.

Cultuur[bewerken | brontekst bewerken]

Seksueel geweld komt in alle culturen voor, met verschillende definities van wat het inhoudt.[76] Het is denkbaar dat in culturen waar de man en zijn rol hoger aangeschreven staan, zijn veronderstelde of echte macht hem kan aanmoedigen aan "rechten" te denken.[77] Als een vrouw geen seks wil, kan dat worden opgevat als een bedreiging van zijn mannelijkheid, een mannelijke identiteitscrisis veroorzaken an bijdragen aan seksuele overheersing en geweld, als dat gezien wordt als een manier om de crisi op te lossen. Slachtoffers die proberen zich te verzetten of aan de situatie te ontkomen, lopen een grotere kans door de dader wreed behandeld te worden, 32 wat de dader een groter gevoel van macht geeft, zoals te zien was bij de groepsverkrachting van Nirbhaya in New Delhin in december 2012. Het is waarschijnlijk dat in patriarchale culturen ieder verzet van een vrouwelijk slachtoffer door de dader opgevat wordt als een belediging van zijn “mannelijkheid”, wat hem ertoe brengt gewelddadiger middelen over te gaan om het slachtoffer te overheersen.

Er is een theorie die seksueel geweld verklaart als sociocultureel van aard, wat het biologische kader weerlegt dat suggereert dat seksueel geweld een gevolg Zou zijn van de seksuele drang van een man. Deze theorie lijkt te bewijzen dat seksueel geweld natuurlijk gedrag is dat voortkomt uit de "biologische neiging om zich voort te planten, die een positief effect heeft op het succes van de persoon (die overgaat tot seksueel geweld) bij de voortplanting.[78] De socioculturele theorie houdt rekening met machtsverschillen tussen genders, morele waarden, mannelijke dominantie en houding tegenover geweld."[79]

Feminisme en seksueel geweld[bewerken | brontekst bewerken]

Feministische wetenschappers en activisten hebben unieke bijdragen geleverd aan het discours over seksueel geweld tegen vrouwen en mannen. Ze hebben gesuggereerd dat de onderliggende oorzaken van seksueel geweld liggen in de sociale structuur die gekenmerkt wordt door ernstige ongelijkheid, waarin de man dominant is en de vrouw uitgebuit. Feministen menen dat de huidige zwakke institutionele reglementen om de gevolgen van seksueel geweld en ook de oneerlijke behandeling van slachtoffers (ook wel 'overlevenden' genoemd, een voorgestelde alternatieve term) een rechtstreekse weerkaatsing zijn van de manieren waarop de samenleving kijkt naar mannen, vrouwen en de seksuele relaties tussen hen. Bovendien heeft feministische kritiek geleid tot een nauwere convergentie tussen feminisme en psychologie in het bestuderen van seksueel geweld.[80]

Het leggen van een verband tussen gendergerelateerd seksueel geweld en concepten van machtsambitie en onderschikking werd in de jaren 1970 verkend en is erg invloedrijk gebleken. Binnen deze context is verkrachting beschouwd als een van de belangrijkste tactieken die mannen hanteren om vrouwen te intimideren.[81] Tevens kan huiselijk geweld worden gezien als een uitzonderlijk heftige vorm van patriarchale overheersing en onderdrukking.[82]

Sommige feministische opvattingen over pornografie suggereren ook een verband tussen verkrachting en pornografie, waarbij vormen van pornografie die het vrouwelijk lichaam degraderen, vernederen en geweld aandoen that degrades, humiliates and exercises violence upon the female body feeds a culture which a culture which validates this kinds of behavior.[83] Hiervoor ontbreekt echter goed empirisch bewijs en er zijn ook feministen die menen dat bepaalde feministische vormen van pornografie juist emanciperend kunnen werken.[84]

Er zijn ook marxistische en feministische theorieën met elkaar gecombineerd om meer inzichten te krijgen omtrent seksuel geweld. Volgens dit perspectief zijn arbeid en seks vergelijkbaar in de rollen die ze kunnen spelen in uitbuitingssystemen (het kapitalisme respectievelijk het patriarchaat): zowel arbeid als seks worden geproduceerd door de uitgebuite persoon zelf en beide worden hen onder dwang afhandig gemaakt.[85]

Sommige feministische wetenschappers hebben het idee verbreid dat niet alle vrouwen precies dezelfde ervaringen zullen hebben met seksueel geweld of de nasleep ervan. Zo zijn ras en etniciteit significante factoren in deze ervaringen, waarmee wordt aangetoond dat benaderingen die exclusief feministisch of exclusief anti-racistisch van aard zijn ondoordacht zijn. Daarvoor in de plaats is er voorgesteld om intersectionaliteit te hanteren wanneer zulke zaken worden bestudeerd.[86]

Feministische ideeën hebben geholpen om internationale bewegingen op gang te brengen tegen geweld tegen vrouwen, inclusief seksueel geweld. Deze agenda is ook aangenomen door feministische organisaties, zoals bijvoorbeeld wordt aangetoond door de opzet van de Rape Task Force van de Amerikaanse National Organization for Women (NOW).

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Oudheid[bewerken | brontekst bewerken]

De oudste tekstuele verwijzingen naar seksueel geweld kunnen worden gevonden in de geschiften van verschillende antieke culturen, waaronder de Oude Grieken en Romeinen, waar vrouwen werden gezien als bezit zonder enige rechten over hun lichamen of seksuele integriteit. Verkrachting van vrouwen in vredestijd werd daarom gezien als een vorm van diefstal die alleen betrekking had op hun eigenaren: hun vaders, echtgenoten, zonen of broers.[87] Een taalkundig bewijs kan nog steeds gevonden worden het moderne Engelse werkwoord to rape ('verkrachten'), dat afstamt het Latijnse werkwoord rapere, dat oorspronkelijk betekende 'stelen, afpakken, roven, meenemen'. Iedere inbreuk of schade aan een vrouw of meisje werd hoofdzakelijk gezien als een overtreding tegen haar man als ze getrouwd was, of tegen haar vader als ze (nog) niet getrouwd was, en daarnaast een misdaad tegen de gemeenschap en de openbare zeden in plaats van een misdaad tegen de individuele vrouw of het meisje zelf.[88] In de meeste gevallen werd het slachtoffer de schuld gegeven vanwege het feit dat zij de familie ten schande had gebracht, vooral als ze nog niet was getrouwd en haar maagdelijkheid was verloren tijdens de verkrachting; veel culturen hebben geprobeerd om dit op te lossen door de verkrachter het slachtoffer te laten trouwen zodat de laatste haar 'familie-eer' kon herstellen.[89] In oorlogstijd werd seksueel geweld, met name verkrachting, gezien als een normaal bijproduct van oorlog, als "een sociaal geaccepteerd gedrag dat prima binnen de regels van oorlogvoeren" viel.[90] In het oude Griekenland waren vrouwen soms zelfs de reden om een stad aan te vallen, zodat de vrouwen konden worden gevangen en meegenomen als oorlogsbuit om er daarna nieuwe echtgenotes, bijvrouwen, slavinnen of trofeeën van te maken voor de mannen van de aanvallende stad. Het feit dat seksueel geweld tegen vrouwen zo gewoon was in zowel oorlogstijd als vredestijd leidde tot een verwaarlozing van het beschrijven van wat de methoden, doelen en omvang van zulk geweld was; het had geen gezicht en geen naam.[91]

Middeleeuwen en vroegmoderne tijd[bewerken | brontekst bewerken]

De Europese middeleeuwen weerspiegelden een sterke patriarchale opvatting van seksueel geweld. In vredestijd hadden echtgenotes geen recht om hun mannen seks te weigeren.[92] Hoewel er wel wetten waren die verkrachting bestraften (doorgaans nog steeds geïnterpreteerd als 'diefstal van andermans bezit'), werd seksueel geweld meestal gezien als rechtvaardig of zonder relevante gevolgen. Meestal werd seksueel geweld niet bestraft, afhankelijk van wat de elite ervan vond (en die beschouwde seksueel geweld meestal als een niet zo belangrijk maatschappelijk probleem).[93]

Deze opvatting werd vanaf de vroegmoderne tijd ook overgebracht op de overzeese koloniën van de Europeanen. In bijvoorbeeld Alta California hanteerde de katholieke clerus bij hun pogingen om Indianenvrouwen te kerstenen meestal lijfstraffen zoals geseling, ketening of opsluiting in schandblokken.[94] In deze context, waarbij werd gepoogd om een bepaalde sociale orde te herstellen, werden vrouwen vaak het slachtoffer van seksueel geweld als zij politiek acief waren en een bedreiging voor de bestaande orde vormden.[95] Met betrekking tot oorlogstijd oordeelden juristen, schrijvers en geleerden dat, zodra de oorlog rechtvaardig, er geen grenzen zouden worden gesteld aan de methoden die er werden gebruikt om de overwinning te behalen. Alberico Gentili (1552–1608) was echter een van de eersten die discussies op gang bracht over de noodzaak om het lijden van vrouwen te verminderen en verkrachting te verbieden in zowel vredestijd als oorlogstijd. Deze opvatting werd echter lange tijd niet algemeen geaccepteerd, aangezien vrouwen en kinderen die niet meededen aan het vechten toch tot de vijand werden gerekend. Het patriarchale discours over vrouwen bleef domineren in vrede en oorlog.[bron?]

Codificatie van wetten over gendergerelateerde misdaden (ca. 1800–1945)[bewerken | brontekst bewerken]

In de loop der eeuwen veranderden oorlogswetten en -gebruiken in de richting van een breder begrip voor seksueel geweld en de noodzaak om de (potentiële) slachtoffers te beschermens. Tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog (1861–1865) begonnen de Verenigde Staten de gewoonteregels die landoorlogen reguleerden te codificeren. Op 24 april 1863 probeerde president Abraham Lincoln onder meer het seksuele gedrag van de noordelijke soldaten jegens burgers in vijandig gebied te reguleren met de Lieber Code, dat een van de eerste expliciete verboden op verkrachting bevatte.[96] Paragrafen 44 en 47 van de Lieber Code bevatten bepalingen die verscheidenen misdaden verboden waaronder '(...) alle verkrachting (...) door een Amerikaanse soldaat in een vijandig land tegen zijn inwoners (...) op straffe des doods of een gelijksoortige zware straf die gepast lijkt voor de ernst van het misdrijf.'[97] Derhalve waren de enige handhavingsmechanismen de legerleiders zelf, die het recht hadden om soldaten onmiddellijk te executeren.[96]

Meestal interpreteren onderzoekers Artikel 46 van de Bijlage van het "Verdrag nopens de wetten en gebruiken van den oorlog te land (IV)" van de Tweede Haagse Vredesconferentie (18 oktober 1907), dat bepaalde dat 'De eer en de rechten van het gezin (...) moeten worden geëerbiedigd',[98] als een impliciet verbod op seksueel geweld[99] of verkrachting.[96] Omdat seksueel geweld echter opnieuw werd voorgesteld als een 'eremisdrijf' tegen de familie in plaats van een geweldsmisdrijf tegen het individu, meende Clack (2018) dat deze bepaling 'een stap terug [was] ten opzichte van de Lieber Code.'[99]

Wet nr. 10 (1945) schaarde 'verkrachting' onder 'misdaden tegen de menselijkheid'.

Na de Tweede Wereldoorlog (1939–1945) werd seksueel geweld behandeld tijdens de Processen van Neurenberg en het Proces van Tokio, hoewel verkrachting niet expliciet werd genoemd in de uiteindelijke vonnissen.[96][99] De transcripten van de processen bevatten bewijs van verkrachting, seksuele slavernij, seksuele martelingen, seksueel sadisme, seksuele verminking, gedwongen sterilisaties, gedwongen abortussen, gedwongen naaktheid, gedwongen pornografie en gedwongen prostitutie. Pas na het Proces van Tokio, toen – voor het eerst op basis van de commandostructuur – Japanse commandanten werden veroordeeld omdat ze de verkrachting en seksuele slavernij van troostmeisjes tijdens de Tweede Wereldoorlog niet hebben voorkomen, werd seksueel geweld zelf geleidelijk aan als een misdaad erkend.[100][101] Deze opvatting werd voor het eerst geuit na Neurenberg en Tokio in de tweede reeks processen voor de vervolging van "mindere" oorlogsmisdadigers in het door de geallieerden bezette Duitsland, waar de Geallieerde Controleraad op 20 december 1945 Wet nr. 10 (Duits: Kontrollratsgesetz Nr. 10) invoerde, waarin Artikel II, paragraaf 1 (c) verkrachting expliciet onder de 'misdaden tegen de menselijkheid' schaarde.[102][103]

Internationaalrechtelijk kader (sinds 1945)[bewerken | brontekst bewerken]

Volgens het internationaal humanitair recht (IHL) is seksueel geweld in alle gewapende conflicten streng verboden en volgens het internationaal mensenrecht en internationaal gewoonterecht is het zelfs te allen tijde streng verboden.[4][5][11][12] Het IHL verzekert dat vrouwen worden beschermd door een tweetraps benadering, namelijk algemene bescherming (gelijkwaardig aan die voor mannen) en specifieke bescherming. Het IHL garandeert special bescherming aan vrouwen in situaties waarin zij kwetsbaarder zijn en daarom extra behoeften hebben, zoals weduwen, zieken en gewonden, migranten, ontheemden en gedetineerden.[104]

Historisch cruciale jurisprudentie gevormd door de ad hoc-tribunalen Rwandatribunaal (ICTR) in Arusha en het Joegoslaviëtribunaal (ICTY) in Den Haag hebben seksueel oorlogsweld erkend als vormen van genocide en misdaden tegen de menselijkheid.[105][106] De veroordeling van Jean-Paul Akayesu voor genocide en misdaden tegen de menselijkheid door het Rwandatribunaal op 2 september 1998 is de eerste rechtszaak waarin seksueel geweld werd beschouwd als een integraal onderdeel van genocide zoals gedefinieerd in het Genocideverdrag (1951).[107][108] De eerste rechtszaak die zich alleen richtte op het plegen van systematisch seksueel geweld (zogenaamde 'verkrachtingskampen') en misdaden tegen de menselijkheid gepleegd tegen vrouwen en meisjes was de zaak-Foča, behandeld door het Joegoslaviëtribunaal.[109][110] Het Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof (ICC) heeft verkrachting en andere vormen van seksueel geweld ook expliciet opgenomen in de lijst van oorlogsmisdaden en erkent seksueel geweld daarom als een ernstige inbreuk op het internationaal humanitair recht en op de Geneefse Conventies.[11][111]

Sinds 1945 is er een groot aantal internationaalrechtelijke documenten opgesteld en aangenomen, zowel "hard law" (wettelijk bindende afspraken) als "soft law" (niet-bindende richtlijnen), die regels, richtlijnen en normen hebben vastgesteld voor de bescherming van slachtoffers van seksuele misdrijven. Dit zijn onder meer het Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen (CEDAW, Verenigde Naties 1979);[112] de Verklaring inzake de uitbanning van geweld tegen vrouwen (Verenigde Naties 1993); het Inter-Amerikaans Verdrag Inzake de Preventie, Bestraffing en Uitbanning van Geweld tegen Vrouwen, oftewel het Verdrag van Belém do Pará (Organisatie van Amerikaanse Staten 1994);[113] het Maputo-protocol (Afrikaanse Unie 2003), de Verklaring van Wenen en Actieprogramma (Verenigde Naties 1993) en de Istanboel-conventie (Raad van Europa 2011). De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties, de ECOSOC en de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties houden geen rekening met de aard van het conflict met betrekking tot de bescherming van vrouwen in oorlogstijd.[104] Drie rapporten van de secretaris-generaal van de VN en vijf resoluties van de VN-Veiligheidsraad richten zich specifiek op seksueel geweld. Resolutie 1888 Veiligheidsraad Verenigde Naties (30 september 2009) bepaalde dat er een Speciale Vertegenwoordiger van de Secretaris-Generaal voor Seksueel Geweld in Conflict (SRSG-SVC) diende te worden aangesteld. Deze functie kreeg zes prioriteiten en er werden acht landen aangewezen die prioriteit verdienden: Bosnië en Herzegovina, de Centraal-Afrikaanse Republiek (CAR), Colombia, Congo-Kinshasa (DRC), Ivoorkust, Liberia, Soedan en Zuid-Soedan. De SRSG-SVC opereert ook in het Midden-Oosten (Syrië) en in Azië (Cambodja).[114] Ondanks de strenge bepalingen in het internationaal recht zijn de middelen om het verbod op seksueel geweld af te dwingen in veel delen van de wereld zwak of zelfs niet-bestaand.[4][5][11][12]

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

Externe links[bewerken | brontekst bewerken]

Categorie:Criminologie Categorie:Genderstudies Categorie:Seksueel misbruik Categorie:Marteling

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gebruiker:Nederlandse_Leeuw/Seksueel_geweld&oldid=55959362"