Rodium

Zoek dit woord op in WikiWoordenboek
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
(Doorverwezen vanaf Rhodium)
Rodium
1 18
1 H 2 Periodiek systeem 13 14 15 16 17 He
2 Li Be B C N O F Ne
3 Na Mg 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Al Si P S Cl Ar
4 K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
5 Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
6 Cs Ba Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
7 Fr Ra ↓↓ Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
 
Lanthaniden La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
Actiniden Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Rodium
Algemeen
Naam Rodium
Symbool Rh
Atoomnummer 45
Groep Platinagroep
Periode Periode 5
Blok D-blok
Reeks Overgangsmetalen
Kleur Zilverwit
Chemische eigenschappen
Atoommassa (u) 102,91
Elektronenconfiguratie [Kr]4d8 5s1
Oxidatietoestanden +3
Elektronegativiteit (Pauling) 2,28
Atoomstraal (pm) 134
1e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1) 719,68
2e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1) 1744,47
3e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1) 2996,86
Fysische eigenschappen
Dichtheid (kg·m−3) 12400
Hardheid (Mohs) 6,0
Smeltpunt (K) 2238
Kookpunt (K) 4033
Aggregatietoestand Vast
Smeltwarmte (kJ·mol−1) 21,55
Verdampingswarmte (kJ·mol−1) 493,00
Kristalstructuur Kub
Molair volume (m3·mol−1) 8,30·10−6
Geluidssnelheid (m·s−1) 4700
Specifieke warmte (J·kg−1·K−1) 242
Elektrische weerstandΩ·cm) 4,51
Warmtegeleiding (W·m−1·K−1) 150
SI-eenheden en standaardtemperatuur en -druk worden gebruikt,
tenzij anders aangegeven
Portaal  Portaalicoon   Scheikunde
Autokatalysator waarin rodium wordt gebruikt.

Rodium is een scheikundig element met symbool Rh en atoomnummer 45. Het is een zilverwit overgangsmetaal.

Ontdekking[bewerken | brontekst bewerken]

Rodium is in 1803 ontdekt door Engelse chemicus William Hyde Wollaston tijdens het onderzoeken van ruw platina-erts afkomstig uit Zuid-Amerika[1]. Eerst loste hij het erts op in koningswater en neutraliseerde het zuur met natriumhydroxide. Door ammoniumchloride toe te voegen sloeg het platina neer en na het verwijderen van nog wat andere elementen bleven er rode rodiumchloridekristallen over. Hieruit werd door reductie met waterstofgas zuiver rodium geïsoleerd.

De naam rodium (vroeger rhodium) komt van het Griekse ῥόδον, rhodon, dat roos betekent.

Toepassingen[bewerken | brontekst bewerken]

Folie en draad van rodium

Rodium wordt in de industrie weinig gebruikt. Het meest voorkomende gebruik is als toevoeging aan platina en palladium om deze metalen harder te maken.[1] Dergelijke legeringen worden gebruikt in gloeispiralen, thermokoppels, elektroden in bougies voor de luchtvaart, in trekstenen voor het vervaardigen van glasvezel, en voor smeltkroezen in laboratoria.[1] Andere toepassingen zijn:

Opmerkelijke eigenschappen[bewerken | brontekst bewerken]

Rodium is een zeer hard metaal met goede lichtweerkaatsende eigenschappen. Indien roodheet wordt het langzaam omgezet in zijn sesquioxide, rodium(III)oxide, maar bij nog hogere temperaturen keert het weer terug naar de metallische vorm.[1] Chemisch vertoont rodium veel overeenkomsten met platina, maar de dichtheid is lager en het smeltpunt ligt hoger.

Verschijning[bewerken | brontekst bewerken]

Er zijn zeer weinig rodiumhoudende mineralen. Op de plaatsen waar rodium voorkomt is het veelal gemengd met platina, goud en palladium en het scheiden hiervan is een ingewikkeld en duur proces. De grootste bronnen zijn te vinden in de Oeral. In sommige streken in Noord-Amerika wordt rodium ook wel aangetroffen in koper- en nikkelsulfide. Wereldwijd bedraagt de jaarlijkse rodiumproductie nog geen 25 ton.[3]

Een tussenproduct bij de bereiding van het metaal is rodium(III)sulfaat.

Isotopen[bewerken | brontekst bewerken]

Zie Isotopen van rodium voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Stabielsste isotopen
Iso RA (%) Halveringstijd VV VE (MeV) VP
101Rh syn 3,3 j EV 1,614 101Ru
102Rh syn 207 d β+ en β 2,323 102Pd
103Rh 100 stabiel met 58 neutronen

In de natuur komt er op aarde één stabiele isotoop voor (rodium-103). Daarnaast zijn er ongeveer 20 radioactieve isotopen bekend waarvan de halveringstijden veelal niet langer dan een uur bedragen. Alleen rodium-101 en rodium-102 vormen hierop een uitzondering met respectievelijk 3,3 jaar en 207 dagen.

Toxicologie en veiligheid[bewerken | brontekst bewerken]

In water oplosbaar (gehydrateerd) rodium(III)chloride is in beperkte mate onderzocht en mogelijk kankerverwekkend. Metallisch rodium en andere rodiumverbindingen zoals in water onoplosbaar (niet gehydrateerd) rodium(III)chloride is onvoldoende onderzocht om eventuele giftigheid te kunnen vaststellen.[4]

Externe links[bewerken | brontekst bewerken]

Zie de categorie Rhodium van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.