Gistel

**Gistel**
Stad in België
	;
Geografie
Gewest	Vlaanderen
Provincie	West-Vlaanderen
Arrondissement	Oostende
Oppervlakte; – Onbebouwd; – Woongebied; – Andere	42,84 km² (2021); 81,23%; 7,46%; 11,31%
Coördinaten	51° 9' NB, 2° 58' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners; – Mannen; – Vrouwen; – Bevolkingsdichtheid	12.265 (01/01/2023) ; 49,47% ; 50,53% ; 286,3 inw./km²
Leeftijdsopbouw; 0-17 jaar; 18-64 jaar; 65 jaar en ouder	(01/01/2023); 18,81%; 59,71%; 21,48%
Buitenlanders	3,82% (01/01/2022)
Politiek en bestuur
Burgemeester	Gauthier Defreyne (Open VLD)
Bestuur	Open VLD ; N-VA ; sp.a
Zetels; Open Vld; CD&V; N-VA; sp.a; VLAAMS BELANG; GROEN;	23; 10; 7; 2; 2; 1; 1;
Economie
Gemiddeld inkomen	20.407 euro/inw. (2020)
Werkloosheidsgraad	4,41% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode; 8470; 8470; 8470; 8470	Deelgemeente; Gistel; Moere; Snaaskerke; Zevekote
Zonenummer	059
NIS-code	35005
Politiezone	Kouter
Hulpverleningszone	Zone 1
Website	www.gistel.be
Detailkaart
	ligging binnen het arrondissement Oostende; in de provincie West-Vlaanderen
Portaal	België

Gistel is een plaats en stad in de Belgische provincie West-Vlaanderen. Dit polderstadje telt ongeveer 12.000 inwoners die als bijnaam "Gistelnoars" hebben.

Belangrijk evenement is de jaarlijkse St.-Godelieveprocessie, rond de heilige Godelieve van Gistel. Het ter hare ere opgerichte slotklooster, Abdij Ten Putte, is een van de bekendste West-Vlaamse bedevaartsoorden.

Gistel is ook bekend door zijn Flandriens: voormalig wielrenner Johan Museeuw, winnaar van onder andere de Ronde van Vlaanderen en Parijs-Roubaix, en Sylvère Maes, winnaar van onder andere de Ronde van Frankrijk in 1936 en 1939.

Geschiedenis

In de naam Gistel ligt de ontwikkelingsgeschiedenis van het landschap en het contact tussen de polder- en zandstreek besloten. Gistel zou van het Germaanse ‘geest’ en ‘lo’ komen, wat betekent: open bos op hogere zandgrond, nabij moerassen. Gistel ligt dan ook op een oude zandheuvelrug met zowel in het noorden (richting zee) als in het zuiden (meer land inwaarts) lager gelegen gebieden.

Dat Gistel reeds vermeld zou staan in de 9e-eeuwse aantekeningen van de Noormannen staat ter discussie. Officieel neemt men aan dat de eerste documenten die Gistel vermelden uit de 10e eeuw zijn. Volgens deze documenten zou Gistel in deze periode een gunstige ligging hebben aan de zee (zie ook Walraversijde).

In de middeleeuwen was Gistel (ook wel een Gestella/Gistella of Ghistelle/Ghestelle genoemd) een Graaflijke heerlijkheid, Gistel-Ambacht van het geslacht Gistel. De groei van Gistel moet te danken zijn aan de bevaarbaarheid van een kreek, waardoor deze vooruitgeschoven plek langs de toenmalige grillige kustlijn, een strategische positie verwierf in de verdediging tegen de Noormannen. Zolang de kreek bevaarbaar bleef ontwikkelde Gistel zich tot een haven- en handelsnederzetting. In de 12e eeuw kende de stad al een versterkte vesting. In de 13e eeuw verwierf Gistel de stadsrechten.

Na ruim 400 jaar van grote bloei kreeg Gistel in 1488 een zware klap ingevolge de vernieling en plundering van de stad door de troepen van Maximiliaan van Oostenrijk tijdens de opstand van Vlaanderen tegen hem.

Op de oudst bekende kaart van Gistel (Jacob van Deventer, ca. 1570) zien we een stadsgracht die de stad omsluit met 6 toegangswegen. In het centrum bevindt zich het kasteel, de kerk, een motte en een tiental straatjes.

Halfweg de 16e eeuw kwam de baronie en bijhorende domeinen in handen van de Italiaanse familie Affaitati, kooplieden en bankiers die zich in Antwerpen hadden gevestigd. De Geuzenplunderingen in de Brugse Vrije en het daarop volgende beleg van Oostende zorgden ervoor dat de regio Gistel ontvolkte. Doordat de familie Affaititi op gespannen voet leefde met de lokale clerus zijn het vooral de aartshertogen Albrecht en Isabella die de heropbouw stimuleren tijdens het Twaalfjarig Bestand. Pas na de Tachtigjarige Oorlog investeerde de familie fors in Gistel en werd het een waar bedevaartsoord rond de heilige Godelieve.

Met de aanleg van de steenweg Oostende-Wijnendale (18e eeuw) en de spoorweg Oostende-Torhout, Spoorlijn 62 (19e eeuw), kreeg Gistel nieuwe economische impulsen en kende de stad een groei rond de genoemde verkeersknooppunten. Bijvoorbeeld Alfred Ronse stichtte werkhuizen voor onder andere molenbouw. De realisatie van E40 (A18) verhoogde de bereikbaarheid van Gistel in belangrijke mate. Met een eigen industrieterrein en bruisend handelscentrum werd voorkomen dat Gistel een slaapstad zou worden van Oostende.

Kernen

Naast de stedelijk hoofdgemeente Gistel zijn ook de landelijke dorpen Moere, Snaaskerke en Zevekote deelgemeenten van Gistel. Moere en Zevekote waren voor 1971 zelfstandige gemeenten terwijl Snaaskerke in 1977 bij Gistel werd gevoegd.

#	Naam	Oppervlakte (km²)	Bevolking (01/01/2006)
I	Gistel	16,88	8.135
II	Moere	9,84	1.199
III	Zevekote	6,91	563
IV	Snaaskerke	8,62	1.274

Bron: Stad Gistel

De gemeente Gistel grenst aan de volgende dorpen:

a. Oudenburg (stad Oudenburg)
b. Westkerke (stad Oudenburg)
c. Eernegem (gemeente Ichtegem)
d. Koekelare (gemeente Koekelare)
e. Zande (gemeente Koekelare)

f. Sint-Pieters-Kapelle (gemeente Middelkerke)
g. Slijpe (gemeente Middelkerke)
h. Leffinge (gemeente Middelkerke)
i. Stene (stad Oostende)
j. Zandvoorde (stad Oostende)

Kaart

Vergroot

Gistel, deelgemeenten en buurgemeenten. De gele gebieden zijn bebouwde kernen.

Demografische evolutie

Bron:NIS - Opm: 1806 t/m 1970=volkstellingen op 31 december; vanaf 1977= inwoneraantal per 1 januari
1971: aanhechting van Moere en Zevekote (+16,75 km² met 1.722 inwoners)
1977: aanhechting van Snaaskerke en een gebiedsdeel van Westkerke (+9,49 km² met 1.036 inwoners)

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

Bezienswaardigheden

Zie Lijst van onroerend erfgoed in Gistel voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

St.-Godelieveprocessie

Zie St.-Godelieveprocessie voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het stadje Gistel is zonder twijfel de bakermat van de Godelieveverering in Vlaanderen en Noord-Frankrijk. Hoogtepunt in de verering is de St.-Godelieveprocessie. Deze gaat uit door het dorpscentrum op de eerste zondag na 6 juli.

Abdij Ten Putte

Zie Abdij Ten Putte voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Op het einde van de elfde eeuw werd op de plaats van de marteldood van de Godelieve van Gistel een vrouwenklooster gesticht. De abdij is een van de meest bezochte West-Vlaamse bedevaartsoorden. Thans wonen er broeders en zusters van de congregatie "Moeder van Vrede".

Sint-Godelievemuseum

Het Sint-Godelievemuseum is gelegen binnen de muren van abdij Ten Putte.

Oostmolen

Aan de oostelijke rand van het stadscentrum bevindt zich de site van de Oostmolen, een typische Vlaamse staakmolen.

Zie Oostmolen (Gistel) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Molen De Meerlaan

Zie De Meerlaan voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Molen De Meerlaan is een kleine staakmolen op een hoge ronde bakstenen voet met zwichtstelling.

Deze molen werd in 1933 gebouwd en is in zoverre uniek in België (en Europa) omdat het de oudste nog bestaande windmolen is voor elektriciteitsopwekking waar de installatie nog van bestaat.

Onze-Lieve-Vrouwekerk

Zie Onze-Lieve-Vrouw-Tenhemelopnemingskerk (Gistel) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het stadspark wordt beheerst door de monumentale, 78 meter hoge, neogotische Onze-Lieve-Vrouwekerk.

In 1488 brandde de gotische kerk van Gistel uit als gevolg van de Vlaamse Opstand tegen Maximiliaan. Twaalf jaar later werd gestart met de bouw van een nieuwe in laatgotische stijl. Deze kerk werd in 1853 gesloopt opdat ze te bouwvallig was. Enkel de toren bleef behouden en werd geïntegreerd in een neogotische kerk. Eind 19e eeuw was ook de torenspits te bouwvallig en moest deze ook gesloopt worden. Pas in de jaren 70 werd er een nieuwe gebouwd gebaseerd op plannen van begin 20ste eeuw. De toren wordt ook weleens 'gouden toren’ genoemd.

De rechterbeuk is volledig gewijd aan de heilige Godelieve. Men vindt er onder andere een praalgraf, een barokke Godelievealtaar, reliekschrijnen en een regenput.

De linkerbeuk is gewijd aan Onze-Lieve-vrouw met een barok altaar, brandglasramen, een houtgesculpteerde preekstoel van 1730 en enkele grootse schilderijen.

Wandel- en fietspaden

Gistel wordt doorkruist door het internationaal fietspad langs het Kanaal Plassendale - Nieuwpoort en het provinciaal fietspad langs de oude spoorwegbedding "de groene 62". Daarnaast zijn er ook nog tientallen fietsroutes uitgestippeld.

Windmolenpark

Het windmolenpark te Gistel is gelegen langs de A18/E40 ten oosten van de afrit Gistel en omvat zes molens. Reeds in 2001 is men begonnen met een vergunningsaanvraag, maar de realisatie heeft wat op zich laten wachten doordat de luchthaven van Oostende (Belgocontrol, die instaat voor veiligheid in het luchtruim) verzoek tot schorsing had ingediend bij de Raad van State.

De eerste twee windturbines en de laatste twee is een project van GISLOM, een samenwerking tussen Arcopar cvba, Aspiravi nv en Hefboom cvba. Elke molen heeft een nominaal vermogen van 2.300 kW. De geraamde productie is ongeveer gelijk aan elektriciteitsverbruik van ongeveer 5.000 gezinnen (16.000.000 kWh per jaar). Hiermee wordt jaarlijks een CO₂-besparing van 12.160 ton gerealiseerd. De turbines hebben een ashoogte van 85 meter en wieken met een lengte van 35 meter. Die wieken steken op hun hoogste punt 120 meter boven de grond uit. De gezamenlijke investeringskost bedraagt circa 9.500.000 euro. De eerste molen verscheen in maart 2007. Sinds half april 2007 prijken deze vier molens boven de poldervlakte en rijzen zelfs boven de stadskern uit.

De vierde molen wordt uitgebaat door BeauVent/Ecopower en de derde door Electrawinds.

Britanniahoeve

"Britanniahoeve", modelhoeve naar Engels voorbeeld gebouwd in 1855 naar ontwerp van de Franse architect H. Horeau, door aannemer Alderwereldt en op initiatief van agronoom Pieter Bortier. Hij zou gronden van de "Kloosterhoeve" (cf. Abdij Ten Putte) afscheiden om er een modelhoeve naar Engels model op te richten. Hij realiseerde een uitgekiend systeem gericht op veeteelt en graanproductie: stallingen met gierkelders in een U-vorm rondom het erf, verbonden via voederwagonnetjes op rails. Een bietenstokerij en silo's ten westen bij de hoeve aansluitend zorgde voor organische meststoffen. Een echte schuur ontbrak op het erf... de schoven werden op wagonnetjes bewaard en vertrokken zo rechtstreeks naar de dorsmachine, aangedreven door een stoommachine. Er waren tevens paardenstallen, een voederkeuken, een museum met landbouwkundige bibliotheek enz.^[1].

Natuur en landschap

Gistel ligt op de grens van de West-Vlaamse polderstreek en Zandig Vlaanderen op een hoogte van 4 tot 8 meter. Ten zuiden van Gistel is nog een strook polderland te vinden, ook wel de Golf van Gistel genaamd, waarin Moere is gelegen. Ten zuiden van Gistel ligt het Grootgeleed.

Politiek

Structuur

Gistel		Supranationaal	Nationaal	Gemeenschap	Provincie	Arrondissement	Provinciedistrict	Kanton	Gemeente
Administratief	Niveau	Europese Unie	België	Vlaanderen	West-Vlaanderen	Oostende			Gistel
	Bestuur	Europese Commissie	Belgische regering	Vlaamse regering	Deputatie				Gemeentebestuur
	Raad	Europees Parlement	Kamer van Volksvertegenwoordigers	Vlaams Parlement	Provincieraad				Gemeenteraad
Kiesomschrijving		Nederlands Kiescollege	Kieskring West-Vlaanderen			Oostende-Veurne-Diksmuide	Oostende	Gistel	Gistel
Verkiezing		Europese	Federale	Vlaamse	Provincieraads-				Gemeenteraads-

Burgemeesters

?-? : Désiré Serruys
?-? : Théodore-Frédéric Ernest Heyvaert (liberaal)
1885-1914 : Delphin Depuydt
1914-1933 : Camiel Adriaens
1933-... : Alfred Ronse
? : Alberic Eeckhout
1982-1988 : Maurits Zwaenepoel (VU)
1989-1994 : Redgy Tulpin (SP)
1995-2006 : Roland Defreyne (Open Vld)
2007-2018 : Bart Halewyck (CD&V)
2019-heden Gauthier Defreyne (Open Vld)

2019

Burgemeester vanaf begin januari 2019 is Gauthier Defreyne (Open Vld) die half oktober 2018 verkozen werd. Hij leidt dan een coalitie bestaande uit sp.a en N-VA. Samen vormen ze een meerderheid met 14 op 23 zetels.

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

Partij	10-10-1976^[2]		10-10-1982^[2]		9-10-1988^[2]		9-10-1994^[2]		8-10-2000^[2]		8-10-2006^[3]		14-10-2012^[4]		14-10-2018
Stemmen / Zetels	%	21	%	21	%	21	%	21	%	21	%	21	%	21	%	23
CVP¹/CD&V²	50,11¹	12	30,02¹	8	26,64¹	6	18,43¹	4	24,14¹	5	26,57²	7	27,05²	7	27,4²	7
VU¹/VU&ID²	14,23¹	2	17,71¹	4	20,35¹	5	16,54¹	4	18,4²	3	-		-		-
N-VA	-		-		-		-		-		13,0	2	18,45	4	9,5	2
PVV¹/VLD²/Open Vld³	-		5,3¹	0	-		25,79²	6	34,17²	8	32,41²	8	28,42³	7	35,8³	10
SP¹/sp.a²	22,95¹	5	22,51¹	5	18,47¹	4	19,08¹	4	23,29¹	5	16,42²	3	15,52²	3	12,2²	2
Groen	-		-		-		-		-		-		6,67	0	7,2	1
Vlaams Belang	-		-		-		-		-		8,28	1	3,88	0	7,9	1
Welzijn	12,71	2	-		-		-		-		-		-		-
KVD	-		19,76	4	11,21	2	-		-		-		-		-
VIW	-		4,71	0	-		-		-		-		-		-
G2000	-		-		17,86	4	-		-		-		-		-
GOAL	-		-		3,14	0	-		-		-		-		-
SPE	-		-		2,34	0	-		-		-		-		-
GEMB	-		-		-		11,62	2	-		-		-		-
VISIE	-		-		-		8,54	1	-		-		-		-
Soc. Democraten	-		-		-		-		-		3,31	0	-		-
Totaal stemmen	6491		6953		7256		7470		7957		8348		8860		9121
Opkomst %					95,52		94,91		94,93		97,16		95,58		95,4
Blanco en ongeldig %	2,67		4,42		3,83		4,03		4,42		3,07		3,74		3,8

De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen telkens bij een verkiezing opkwamen.
De zetels van de gevormde meerderheid staan vetjes afgedrukt

Geboren in Gistel

Theodore Heyvaert, politicus en provinciegouverneur
Pol Gernaey, doelman van K.E.G. Gistel, A.S.Oostende en Beerschot, Rode Duivel tussen 1953 en 1957
André Denys (1948-2013), politicus en provinciegouverneur van Oost-Vlaanderen

Bekende inwoners

Johan Bonny, bisschop van Antwerpen
Pieter Bortier, grootgrondbezitter en mensenvriend
Marvin Gaye woonde begin jaren 80 een zestal maanden in Moere bij kunstenaar Charles Dumolin
Wendy Huyghe, TMF-veejay
Sylvère Maes, wielrenner, winnaar van onder andere de Ronde van Frankrijk
Johan Museeuw, wielrenner, winnaar van onder andere de Ronde van Vlaanderen
P.C. Paardekooper, Nederlands taalkundige
Bert Janssens, redacteur en acteur bij De Ideale Wereld
Alfred Ronse junior, burgemeester, voorzitter van de provincieraad, molinoloog en zoon van Alfred Ronse
Eugène Van Oye, Vlaams dichter en toneelschrijver

Nabijgelegen kernen

Zevekote, Snaaskerke, Westkerke, Moere

Externe links

Zie de categorie Gistel van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

[1] "De Inventaris van het Bouwkundig Erfgoed"

[fgov-2] 1976-2000:Verkiezingsdatabase Binnenlandse Zaken

[3] Gegevens 2006: http://www.vlaanderenkiest.be/verkiezingen2006

[4] Gegevens 2012: www.vlaanderenkiest.be/verkiezingen2012

[1]

[2]

[3]

[4]