Deze pagina geeft een overzicht van alle uitgelichte artikels en/of afbeeldingen op het portaal Geografie. Voor elke week van het jaar is er zo'n artikel en/of afbeelding. Voel u vrij om deze te bewerken door de bijhorende bewerk-link te volgen.
Uitgelicht deze week (17)
Anafí: Bakens
Anafi is een klein eiland, gelegen in het zuidoosten van de Griekse archipel de Cycladen ( Egeïsche Zee ) en heeft een oppervlakte van 38 km² met een inwoneraantal van ca. 500. Anafi is een kaal en onvruchtbaar eiland en is gelegen op ca. 20 km ten oosten van het eiland Santorini. De kleine hoofdstad Chora ligt in het zuidwesten van het eiland boven de havenstad Agios Nikolaos, op de heuvel boven de stad liggen resten van een oude Venetiaanse vesting. De meeste inwoners van Anafi wonen in het op de heuvel gelegen, Chóra dat via een betonweggetje verbonden is met het minuscule haventje Áyos Nikolaos. lees verder >>>
Het systeem is ontwikkeld door "Decca Radio and Television Ltd." in het Verenigd Koninkrijk, en in gebruik genomen aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, vlak voor D-Day. Sindsdien is het onder andere geïntroduceerd in Australië, Canada, en de kust van West-Europa. Sinds de invoering van GPS is het systeem achterhaald.
Evenals bijvoorbeeld LORAN maakt het DECCA systeem gebruik van de eigenschap van een hyperbool. Voor alle punten op een hyperbool geldt immers, dat het verschil in afstand tot zijn twee brandpunten constant is. Wanneer je op beide brandpunten een zender plaatst, en beide zenders zenden hun signaal in fase uit, dan kan de ontvanger op basis van het gemeten faseverschil een afstandsverschil berekenen, wat weer correspondeert met een bepaalde hyperbool.
Lees verder...
Noord-Amerika is de naam van het continent dat ten noorden van Zuid-Amerika ligt, tussen de Grote Oceaan, de Noordelijke IJszee en de Atlantische Oceaan. Het heeft een oppervlakte van 24.346.000 km². Het continent wordt in het noorden begrensd door de Noordpooloceaan, in het westen door de Grote Oceaan en de Beringzee en in het oosten door de Atlantische Oceaan en de Golf van Mexico. De kustlijn van het vasteland van het continent is lang en onregelmatig.
Er wordt verondersteld dat de eerste menselijke inwoners van Noord-Amerika van Aziatische oorsprong waren; zij staken 20.000 jaar geleden Alaska over en trokken toen zuidwaarts door de vallei van de Mackenzierivier. De Europese ontdekking en nederzetting in Noord-Amerika dateren uit de 10e eeuw, toen Noormannen (986) heer en meester waren in Groenland. Hoewel het bewijsmateriaal fragmentarisch is, bereikten zij waarschijnlijk Oost-Canada rond het jaar 1000. Van groter effect op de verdere geschiedenis van het continent waren de ontdekkingsreizen van Christoffel Columbus in 1492 en John Cabots reizen door Oost-Canada (1497).
Fragment van een topografische kaart rond Hoogeveen uit 1914
Een topografische kaart is een kaart die bedoeld is om zo getrouw en volledig mogelijke een deel van het aardoppervlakte te beschrijven door de weergave van onder meer: het reliëf, de natuurlijke kenmerken, de infrastructuur, de bebouwing, de natuurlijke grenzen, de administratieve grenzen en gebruikte toponiemen.
Om een kaart leesbaar en overzichtelijk te houden worden er voor de afbeelding van bijzondere objecten, terreinkenmerken en administratieve grenzen symbolen gebruikt zoals voor: wegwijzers, gemeentehuis, hunebed, taludlijnen, bruggen, torens, hoogtelijnen, gemeentegrenzen, enz.
De symbolische kleur van vlakken geeft informatie over de terreingesteldheid. Bij paars weten we dat het om een heideveld gaat, terwijl de heide slechts enkele weken per jaar bloeit. Donkergroen voor bos, lichtgroen voor gras, geel voor zand, blauw voor water, rood voor bebouwing, zwart voor hoogbouw. Afhankelijk van de kaart kunnen er afwijkende kleuren en symbolen worden gebruikt, daarom is er een verklaring van gebruikte tekens of legenda opgenomen.
Amerigo Vespucci (1454–1512) was een Italiaans ontdekkingsreiziger die in Spaanse en Portugese dienst delen van het continent Amerika verkende. Het continent werd vervolgens naar hem genoemd. Vespucci werd in Florence geboren. Hij kwam in dienst van de rijke bankiersfamilie de Medici. Vespucci beweerde zelf vier reizen te hebben gemaakt, maar de eerste reis wordt tegenwoordig gezien als een fabricatie, terwijl er ook twijfel is of Vespucci zijn vierde reis daadwerkelijk meemaakte.
De beweerde eerste reis zou hebben plaatsgevonden in 1497–1498. Vespucci vertrok vanaf Cádiz, en landde ergens in Zuid-Amerika. Er wordt ook wel beweerd dat hij achteraf de Golf van Mexico onderzocht. Tegenwoordig wordt echter vermoed dat de reis niet werkelijk heeft plaatsgevonden, maar dat Vespucci hem 'bedacht' heeft op basis van de tweede reis, mogelijk om zo te kunnen beweren dat hij voor Christoffel Columbus het vasteland van Zuid-Amerika ontdekt had.
Een vulkaan is een geologische structuur, veelal in de vorm van een (kegelvormige) berg, waardoor magma uit de mantel het oppervlak van een planeet kan bereiken. Wanneer dit magma onder hoge druk en met hoge temperatuur de oppervlakte bereikt, wordt dat een eruptie genoemd.
Op aarde worden vulkanen vooral aangetroffen op plaatgrenzen; tussen twee continentale, twee oceanische of een continentale en een oceanische plaat. Een uitzondering hierop vormen hotspots. Dit zijn gebieden waar zeer hete magma dwars door de aardkorst heenbrandt. Ook op andere steenachtige planeten en manen binnen ons zonnestelsel komen vulkanen voor. De wetenschap waarbij vulkanen en vulkanisme wordt bestudeerd is vulkanologie.
De Arabische Liga (ar: جامعة الدول العربية) is een organisatie van 23 Arabische en islamitisch-Afrikaanse landen, die op 22 maart 1945 werd opgericht om samenwerking tussen de lidstaten te bevorderen en de gemeenschappelijke belangen te behartigen. Het hoofdkwartier van de Arabische Liga is gevestigd in Caïro, Egypte.
De belangrijkste doelen voor de Liga zijn omschreven als:
Het gemeenschappelijke goed te dienen van alle Arabische landen, het verzekeren van betere condities voor alle Arabische landen, de toekomst van alle Arabische landen garanderen en de hoop en verwachtingen van alle Arabische landen ten uitvoer brengen
Dit komt neer op een bevrijding van Arabische/islamitische landen van westerse overheersing (veel landen waren nog onder imperialistisch Brits of Frans bestuur) en beïnvloeding en bevordering van de 'Arabische eenheid' (oemma).
De geografische noordpool van een planeet is het noordelijke snijpunt van de omwentelingsas met het oppervlak. Voor de Aarde is dit punt gelegen in de Noordelijke IJszee. Als eerste persoon die de geografische noordpool bereikte geldt in het algemeen Robert E. Peary, Matthew Henson en vier Inuit genaamd Ootah, Seegloo, Egingway, en Ooqueah (op 6 april 1909). Die aanspraak is echter omstreden, zie eerste mens op de Noordpool voor een overzicht.
Met de Noordpool of het Noordpoolgebied wordt ook vaak bedoeld het gehele gebied ten noorden van de Noordpoolcirkel (66° 33'NB), de zogenaamde Arctis, bedoeld. De Noordpool en een groot gebied er omheen, zijn bedekt met ijs. Dit is echter geen landijs zoals op Antarctica en Groenland, maar zeeijs. Dit zeeijs is gemiddeld tussen de 1 en 4 meter dik en bestaat uit bevroren oceaanwater.
Marikenstraat, een gerenoveerd binnenstadsdeel in het centrum van Nijmegen
Stadsgeografie is een deelwetenschap van de sociale geografie. Stadsgeografen richten zich op de bestudering van de ruimtelijke structuur en de daarmee samenhangende processen in steden en stedelijke gebieden. De stadsgeografie bevindt zich op het grensvlak tussen de regionale geografie en de thematische geografie. Enerzijds worden thema’s binnen de stad bestudeerd (migratie, achterstandswijken, verhuisgedrag, cultuurparticipatie) anderzijds bekijkt men de stad als geheel (structuur, geleding, functies).
Stadsgeografie heeft een belangrijke link met (stedelijke) planologie.
Stedelijke gebieden zijn bij uitstek het toneel van een strijd om de schaarse ruimte. In deze benadering richt men het onderzoek op het stelsel van toewijzing bij de verdeling van woningen en bedrijfsgebouwen en –terreinen. De onderzoekers concentreren zich op de rol van de besluitvormers op de centrale posities in de stedelijke bureaucratie, op de rol van de banken en die van de projectontwikkelaars.
Australië (ca. 8.923.000 km²) / Oceanië met eilanden in de Stille Oceaan inbegrepen
Het begrip continent bestaat in feite alleen uit de landmassa zelf. Wanneer men spreekt over een continent in ruime zin – in feite is werelddeel dan een juistere benaming – worden ertoe ook de eilanden op het continentale plat gerekend.
Mercator zag zich zelf veel meer als een wetenschappelijk kosmograaf, dan als iemand die met het maken en verkopen van kaarten zijn brood moest verdienen. Zijn productie was niet erg uitgebreid. We kennen van hem een globepaar, een vijftal wandkaarten en een onvoltooide kosmografie.
De voorbeeldfunctie die deze producten hadden voor de latere commerciële kaartmakers in de Nederlanden is dermate groot, dat we er maar aan voorbij moeten gaan dat het merendeel ervan niet in de Nederlanden, maar in de Duitse Rijnstad Duisburg vervaardigd is.
Na het behalen van het diploma gymnasium-B studeerde Van der Schee sociale geografie aan de VU in Amsterdam. Na zijn afstuderen in 1977 bleef hij verbonden aan de VU, eerst als wetenschappelijk medewerker sociale geografie, later als vakdidacticus aardrijkskunde, onderwijsgeografisch onderzoeker, hoofd van de lerarenopleiding, onderzoekscoördinator en docent sociale geografie. In 1987 promoveerde hij op een proefschrift over kaartgebruik door leerlingen in het voortgezet onderwijs. In 2007 werd hij benoemd tot bijzonder hoogleraar onderwijsgeografie op een leerstoel van het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap, eveneens aan de VU. Van der Schee vervulde deze functie tot hij in 2016 aan dezelfde universiteit werd benoemd tot emeritus hoogleraar onderwijsgeografie.
Naast zijn werk bij de VU was Van der Schee enkele jaren hoogleraar geografie voor educatie en communicatie aan de Universiteit Utrecht en korte tijd gasthoogleraar geography education aan de Universiteit Sapienza Rome. Verder was hij enkele jaren werkzaam als docent aardrijkskunde op middelbare scholen in Amsterdam en Amstelveen en was hij redactielid van verschillende onderwijsgeografische publicaties.
In 2017 kreeg Van der Schee door het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap de zilveren Vethmedaille uitgereikt voor zijn bijdrage aan het Nederlandse aardrijkskundeonderwijs.
Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 15
Moesson in Vindhya, een berketen in India
Zoals bijvoorbeeld West-Europa seizoenen kent, zijn er op de aarde ook tropische gebieden met een droge tijd en een regentijd. De natte tijd wordt moesson genoemd naar het Arabische "mausim" (seizoen). De bekendste moesson is de regentijd in India en omstreken. Tot begin juni is het noorden van India droog, maar dan wordt het vochtiger en komt de regen waarnaar men verlangt. In juni, juli en augustus valt er net zoveel als tijdens een volledig jaar in West-Europese landen. Daarna blijft het droog tot in juni de volgende moesson aanbreekt. In zuidelijk Afrika, Indonesië en op de Antillen valt de regentijd samen met de Europese winter. Moesson, een natte zeewind, vormt veel regen boven O.A. Bangladesh. In de zomer stijgt de lucht boven bangladesh, de lucht wordt gevuld met de natte zeewind, de natte zeewind kan niet verder omdat die wordt tegengehouden door het Himalayagebergte. Bangladesh krijgt de volle lading regen.
De European Space Agency, letterlijk Europees Ruimtebureau, afgekort tot ESA, wordt in het Nederlands aangeduid als Europese Ruimtevaartorganisatie.
De ESA houdt zich in Europees verband bezig met projecten op het gebied van ruimtevaart, onderzoek van de Aarde, ruimteonderzoek, ontwikkeling van op satellietsystemen gebaseerde technologieën, en de bevordering van de Europese economie. Door bundeling van financiële en intellectuele bronnen is de ESA in staat projecten te realiseren die voor afzonderlijke lidstaten onbereikbaar zijn. De ESA werkt ook nauw samen met andere ruimtevaartorganisaties, waaronder de NASA.
De ESA is onder andere verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de Arianeraketten waarmee kunstmanen in de ruimte worden gebracht. De ESA is in 1975 ontstaan uit de ESRO (European Space Research Organization) en de ELDO (European Launcher Development Organisation).
Anafi is een klein eiland, gelegen in het zuidoosten van de Griekse archipel de Cycladen ( Egeïsche Zee ) en heeft een oppervlakte van 38 km² met een inwoneraantal van ca. 500. Anafi is een kaal en onvruchtbaar eiland en is gelegen op ca. 20 km ten oosten van het eiland Santorini. De kleine hoofdstad Chora ligt in het zuidwesten van het eiland boven de havenstad Agios Nikolaos, op de heuvel boven de stad liggen resten van een oude Venetiaanse vesting. De meeste inwoners van Anafi wonen in het op de heuvel gelegen, Chóra dat via een betonweggetje verbonden is met het minuscule haventje Áyos Nikolaos. lees verder >>>
In een ruimer perspectief worden hier ook Nieuw-Zeeland, Papoea-Nieuw-Guinea en Australië bij gerekend. Men spreekt dan van het continent Oceanië, hetgeen door anderen als foutief beschouwd wordt aangezien zij enkel het continent Australië aanvaarden.
De moeilijkheid ligt hem in de definitie. Men kan stellen dat Oceanië een afzonderlijk werelddeel is, hoewel heel duidelijk geen continent.
De constante stroom toeristen in Venetië in het hoogseizoen. De druk is zo groot dat veel van de oorspronkelijke bewoners de stad hebben verlaten
Recreatiedruk is het negatieve effect van recreatie en toerisme op de bevolking en omgeving van een gebied. Naast positieve effecten van de aanwezigheid van recreanten en toeristen is er vaak sprake van negatieve effecten. Of de aanwezigheid van toeristen en recreanten als negatief wordt ervaren, is sterk afhankelijk van het belang dat een persoon of groep heeft. De waardering van de bijdrage die toerisme en recreatie leveren aan de leefbaarheid verschilt onder andere naar de mate waarin personen afhankelijk zijn van deze bedrijfstak voor hun inkomen. Personen die vanwege rust en mooie omgeving in een bepaalde plaats zijn gaan wonen, reageren weer anders dan de oorspronkelijke locale bevolking. lees verder >>>
Het Suezkanaal (Qanâ el Suweis) is een 163 km lang kanaal in de landengte van Suez in Egypte. Het verbindt Port Said (Bûr Sa' îd) aan de Middellandse Zee en Suez aan de Rode Zee met elkaar, en begrenst het Sinaï-schiereiland dat ten oosten ervan ligt. Het is tevens de scheiding tussen Afrika en Azië.
Het kanaal heeft geen sluizen omdat beide zeeën hetzelfde niveau hebben. Het bestaat uit een strook met verschillende passeer mogelijkheden. Ieder jaar onderneemt een 15.000-tal schepen de elf tot zestien uur durende tocht door het Suezkanaal. Dat was in 2000 ongeveer 14% van het totale tonnage van de wereldscheepvaart.
Het belang van het kanaal is groot. Schepen uit de noordelijke Atlantische Oceaan moesten voorheen om het continent Afrika heenvaren om de Indische Oceaan te bereiken, en vice versa. Sinds het Suezkanaal bestaat, is dit niet meer nodig. Ook kan men volledig om Afrika heen varen omdat het nu een "los" continent is.
Alle communistische staten in Oost-Europa waren lid van de organisatie, buiten Joegoslavië. De leden van het Pact beloofden om elkaar te verdedigen indien een of meerdere leden werden aangevallen. Het verdrag beweerde ook dat de relaties tussen de ondertekenden gebaseerd waren op onderlinge onafhankelijkheid en respect voor nationale soevereniteit. Later zou echter anders blijken uit de interventies in Hongarije en Tsjechoslowakije.
Albanië stapte uit de organisatie in 1961, na de breuk tussen de USSR en China. Enver Hoxha van Albanië gaf de Volksrepubliek gelijk in haar verzet tegen het stalinistische regime van de Sovjet-Unie.
NASA World Wind is een virtuele aardbol van de NASANARC die de mogelijkheid biedt om, door middel van een virtuele wereldbol, in te zoomen op luchtbeelden en satellietbeelden op de aarde. Voor een gedeelte van de aarde zijn deze gebieden tevens in 3D te bekijken. De data is afkomstig van de NASA en de USGS. De software is door NASA vrijgegeven onder de "vrije open-source licentie versie 1.3". De software is vooralsnog alleen te gebruiken op Microsoft Windows-besturingssystemen.
De Waddeneilanden liggen in de Noordzee, ten noorden van Nederland en Duitsland en ten westen van Denemarken. Tussen de eilanden en het vasteland ligt de Waddenzee, die bij eb grotendeels droogvalt en daardoor een zeer belangrijk fourageergebied is voor vogels. De Waddeneilanden hebben een totale oppervlakte van 1047,5 km² en worden bewoond door ongeveer 81.300 inwoners. Het grootste eiland is het Nederlandse Texel, gevolgd door het Deense Rømø en het Duitse Sylt.
Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 25
Azië is het grootste werelddeel ter wereld. Aan de westkant grenst het aan Europa en Afrika, in het noorden aan de Noordelijke IJszee, in het oosten en zuidoosten aan de Grote Oceaan en in het zuiden aan de Indische Oceaan. In het jaar 2000 telde het continent circa 3,7 miljard inwoners.
Azië en Afrika grenzen aan elkaar ongeveer ter hoogte van het Suezkanaal. De grens van Europa en Azië loopt grofweg via de Dardanellen, de Zee van Marmara, de Bosporus, de Zwarte Zee, het gebergte Kaukasus (niet geheel onomstreden sommigen plaatsen de lijn via de Kuma-Manych depressie), de Kaspische Zee, de rivier de Oeral (volgens anderen de rivier de Emba) en het gebergte de Oeral naar Nova Zembla. Het omvat grofweg het Aziatisch vasteland, de eilanden op het Aziatisch continentaal plat en de eilanden die niet op dat plat liggen, maar gewoonlijk tot Azië behorend worden beschouwd.
Het broeikaseffect is een effect dat sommige gassen in de atmosfeer hebben, waardoor zij de temperatuur van de aarde hoger maken dan anders het geval zou zijn. Zonder dit effect zou de gemiddelde temperatuur ongeveer –18° C zijn, nu is dat +15 °C.
Tegenwoordig bestaan er zorgen over het feit dat door menselijk ingrijpen meer broeikasgassen in de lucht worden gebracht, waardoor het broeikaseffect wordt versterkt, wat bijdraagt aan de huidige klimaatverandering.
De Verenigde Naties is een internationale organisatie, opgericht in 1945. De VN beschrijft zichzelf als een "mondiale organisatie van overheden, samenwerkend op het gebied van het internationale recht, de mondiale veiligheid, ontwikkeling van de wereldeconomie en sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen". Het is opgericht door 51 landen en de organisatie heeft eind 2005 191 lidstaten. Bijna elk internationaal erkend, onafhankelijk land is lid van de organisatie. Vanuit het hoofdkantoor in New York nemen de lidstaten en de gespecialiseerde suborganisaties van de Verenigde Naties beslissingen in reguliere ontmoetingen over essentiële wereldzaken.
De bekendste organen zijn de algemene volksvergadering en de veiligheidsraad. In de eerste hebben alle VN-lidstaten zitting, terwijl in de veiligheidsraad, het hoogste orgaan, slechts vijftien landen zitting hebben, waarvan vijf permanent, met vetorecht. Naast deze twee kent de VN nog meer gespecialiseerde programma's en organisaties zoals de Wereldbank, Unicef, UNESCO en vele andere.
Het systeem is speciaal bedoeld voor gebruik in civiele toepassingen, dit in tegenstelling tot het GPS-systeem, dat speciaal bedoeld is voor militaire toepassingen.
Een tsunami, een Japanse samenstelling van tsu ('haven') en nami ('hoge golf'), is een verwoestend natuurverschijnsel waarbij een vloedgolf uit de zee met een enorme kracht het land overspoelt, meestal veroorzaakt door een aardbeving. Het woord 'vloedgolf' kan slaan op een tsunami, maar ook op een golf die bij vloed ontstaat bij de ingang van ondiepe baaien of riviermonden.
In het oud-Nederlands noemde men tsunami's havengolven.
Christoffel ColumbusChristoffel Columbus (1451–1506) was een Italiaans (Genuees) ontdekkingsreiziger. Columbus had het plan opgevat de Atlantische Oceaan over te varen naar Azië, waarvan hij dacht dat het aan de overkant lag. Hij legde zijn plan voor aan het Portugese hof, maar de koninklijke raadsheren verwierpen zijn plan, omdat ze geloofden dat de reis een stuk langer zou zijn dan de inschatting van Columbus. Columbus ging daarna op zoek naar andere landen om hem te ondersteunen, in het bijzonder Spanje.
In 1492 besloten de Spaanse koning en koningin, Ferdinand V van Aragon en Isabella van Kastilië, Columbus de gewenste steun te geven. Hij kreeg drie schepen (de Pinta, de Niña en het vlaggenschip de Santa Maria) en negentig man bemanning tot zijn beschikking. Op 17 augustus vertrok Columbus uit de haven van Palos, bij Cádiz (lees verder).
Het begrip Derde Wereld is synoniem voor het totaal van alle ontwikkelingslanden. De term werd voor het eerst gebruikt in de jaren '50 om een derde groep landen mee aan te duiden die niet behoorden tot de twee heersende machtsblokken van dat moment, het NAVO-bondgenoodschap en het Warschaupact.
De meeste derdewereldlanden liggen in Afrika, Latijns-Amerika en Azië. Het zijn vaak naties die in het verleden door een andere natie werden gekoloniseerd. De bevolking van landen in de Derde Wereld is over het algemeen zeer arm en de geboortecijfers zijn hoog. In het algemeen zijn zij niet zo geïndustrialiseerd of technologisch geavanceerd als de Eerste Wereld.
Aardolie is een van de fossiele brandstoffen: koolwaterstoffen ontstaan uit afzettingen van plantenresten die in een geologisch verleden zijn gevormd en daarna langdurig aan hoge druk en warmte zijn blootgesteld (net als aardgas of steenkool). Aardolie vertegenwoordigt de zwaardere fractie organische producten van dat proces. Waar aardolie wordt gevonden bevindt zich hierdoor vaak ook een aardgasbel.
Afrika is na Azië het grootste continent van de wereld, zowel in oppervlakte als in bevolking. Het beslaat zo'n 30 244 050 vierkante kilometer (vasteland en eilanden samen), wat 20,3% van de totale landoppervlakte van de aarde is. Het wordt bewoond door meer dan 800 miljoen mensen - ongeveer een zevende van de wereldbevolking. De naam Africa was in de Oudheid eerst voorbehouden aan het gebied van het huidige Tunesië. Later werd de hele kuststrook Africa genoemd en in de tijd van de ontdekkingsreizen werd het hele continent hiermee aangeduid.
Een kunstmaan of satelliet is een object in een baan om een hemellichaam. Kunstmanen zijn onbemande toestellen die door de mens in een baan zijn gebracht. Natuurlijke manen zijn meestal objecten met de structuur van een kleine planeet of planetoïde die zijn ingevangen door de zwaartekracht van de planeet.
De eerste succesvol in een baan om de aarde gebrachte satelliet is de Russische Spoetnik 1 op 4 oktober1957. Vaak wordt deze datum gezien als het begin van het moderne ruimtevaarttijdperk. De eerste Amerikaanse satelliet die in een baan om te aarde gebracht werd was de Explorer 1.
De Amundsenzee is een arm van de Zuidelijke Oceaan in Marie Byrdland, een deel van West-Antarctica.
De zee wordt begrensd door Thurstoneiland in het oosten en Cape Dart in het westen. De zee is genoemd naar de de Noorse ontdekkingsreiziger Roald Amundsen, die het gebied met een Noorse expeditie, onder leiding van kapitein Nils Larsen, verkende in februari 1929.
Vasco da Gama (1469-1524) was een Portugese ontdekkingsreiziger, en de leider van de eerste expeditie van Portugal naar India. Da Gama is geboren in Sines. Als jongeman leerde hij astronomie en navigatie. In 1492 werd hij zeeofficier.
Vasco da Gama is bekend geworden doordat hij in 1497-1499 als eerste over zee van Europa naar India voer. Het grootste deel van de route was al bekend. Diogo Cão en Bartolomeu Dias hadden respectievelijk in 1484 tot Namibië en in 1488 tot Zuid-Afrika gevaren. Pêro da Covilhã had de Indische Oceaan bestudeerd, die ook aan de Arabieren bekend was. Het was Vasco da Gama echter die als eerste de route effectief maakte.
Strijd om ruimte. Geografen interesseren zich in het bijzonder voor ruimtelijke veranderingen. Veel ruimtelijke veranderingen gaan gepaard met strijd om de vaak schaars beschikbare hoeveelheid ruimte. De NRC van 8 september 2006 berichtte onder de kop ‘Venetië sterft aan het toerisme’ over een specifieke vorm van strijd om ruimte.
Venetië wordt letterlijk onder de voet gelopen
Venetië geldt al jaren als het voorbeeld waar de grote vloed van toeristen niet alleen (economische) voordelen, maar ook steeds groter wordende nadelen oplevert. Jaarlijks bezoeken meer dan 18 miljoen toeristen de stad, dat is gemiddeld 50.000 per dag. Wie de afgelopen maanden de stad bezocht, moest meestal letterlijk met de ellebogen de loopplank van de vaparetto af om daarna moeizaam een weg te zoeken naar de toeristische hotspots. De locale bevolking lijkt de verliezer te zijn in deze strijd om ruimte: jaarlijks verlaten duizenden inwoners de stad voorgoed. Telde de stad in 1951 nog 175.000 inwoners, inmiddels is hun aantal gezakt tot onder de 62.000. Daarmee is ook het draagvlak voor de alledaagse voorzieningen bijzonder zwak geworden.
In het algemeen kunnen de negatieve effecten van een overmatig aantal toeristen in drie categorieën worden verdeeld:
Hoge kosten voor openbare voorzieningen, die niet direct verhaald kunnen worden op de toeristen zoals bijvoorbeeld kosten voor het handhaven van de openbare veiligheid en het afvoeren van afval
Congestieverschijnselen en luchtverontreiniging maken dat de aantrekkelijkheid en de kwaliteit van het gebied achteruit gaat.
Het stedelijk gebied krijgt te maken met een grote afhankelijkheid van slechts één economische functie. Op de lange duur verschraalt het aanbod aan voorzieningen voor de locale bevolking. Dit laatste leidt in combinatie met stijgende prijzen voor onroerend goed tot een versnelde migratie van de locale bevolking naar omliggende gebieden.
Op den duur is er ook sprake van een boemerang-effect voor het toerisme zelf. Lange wachtrijen en hoge prijzen zullen op den duur potentiële toeristen afschrikken.
Het Pantheon in Rome, een van de top-tien bezienswaardigheden van deze stad
Bezienswaardigheid
Iedere toerist maakt vroeg of laat kennis met bezienswaardigheden. Sterker nog bezienswaardigheden vormen een belangrijke gids bij het bepalen van een route in een gebied of in een plaats.
Een bezienswaardigheid onderscheidt zich van het alledaagse door het uitzonderlijke in natuurlijk, historisch of cultureel opzicht. Dit uitzonderlijke karakter roept spontaan speculatie, droom en verbeelding op en dus spelen mythe en fantasie een belangrijke rol bij de voorstelling van toeristische bezienswaardigheden. Daar zijn verschillende redenen voor aan te geven. Allereerst bevinden de bezienswaardigheden zich doorgaans op enige fysieke afstand van het vertrekpunt van de bezoeker. In de directe leefomgeving van een persoon liggen voor hem of haar doorgaans geen bezienswaardigheden. Wel voor personen die uit een andere leefomgeving komen.
Wat een bezienswaardigheid is, wordt voor een groot deel bepaald door de aanbieders van het toeristisch product. In folders, boeken en op websites worden de locaties vermeld die men absoluut gezien moet hebben. Een toerist die bijvoorbeeld naar de Provence gaat, heeft al voor de reis een verwachting over wat een bezienswaardigheden te bezoeken valt. Die verwachting gaat terug op kennis van de aard, de geschiedenis en de cultuur van het gebied. Voor de Provence zijn het werk van Vincent van Gogh, de boeken van Mayle, de reportages van de Tour de France en de reisgidsen om maar iets te noemen, elementen die bepalend zijn voor de selectie van te bezoeken bezienswaardigheden. Iedereen beschikt over een mentaal bestand van beelden op grond waarvan bepaald kan worden wat een bezienswaardigheid de moeite waard maakt. Doordat uit de verschillende mentale bestanden informatie bij elkaar gesleept wordt, ontstaan van een plek of bezienswaardigheid nieuwe constructies van beelden met hun symbolische lading.
Eenmaal bij de bezienswaardigheid moet ook het bewijs geleverd worden dat men er is geweest. Er worden foto’s gemaakt en ansichtkaarten verstuurd. Onze vakantieherinneringen worden eraan opgehangen. Daarmee wordt het bijzondere van een bezienswaardigheid voor altijd gecontinueerd.
Bronnen, noten en/of referenties
A.G.J. Dietvorst, Het toeristisch landschap tussen illusie en werkelijkheid, Afscheidsrede, Wageningen Universiteit, 2001
Aardbevingen gebeuren vooral langs platenranden (bron:USGS)
Platentektoniek (of plaattektoniek) is een tektonisch model dat de structuur van de platen in de aardkorst beschrijft, hoe deze platen ontstaan, hoe ze bewegen en hoe ze verdwijnen. De theorie werd ontwikkeld in de jaren zestig van de twintigste eeuw.
De aardkorst is de buitenste laag van de Aarde en is gemiddeld ongeveer 30 kilometer dik. Deze aardkorst bestaat niet uit één geheel maar uit enkele grote platen of schollen die op de min of meer vloeibare binnenmantel van de aarde drijven. Sommige platen bestaan uit continentale korst, sommige bestaan uit oceanische korst, en er zijn platen die bestaan uit beide. Er zijn ongeveer 9 grote platen en enkele kleinere. Continentale korst is gemiddeld zo'n 40 kilometer dik, oceanische korst ongeveer 7 kilometer.
Europa is de naam van het continent dat ten westen van Azië en ten noorden van Afrika ligt. Het wordt eveneens begrensd door de Noordelijke IJszee en de Atlantische Oceaan. Het telde in 2005 ongeveer 730 miljoen inwoners. Daarmee is het in termen van bevolking het op twee na grootste continent na Azië en Afrika.
In termen van oppervlakte is Europa het op één na kleinste continent van de wereld. Totaal bestrijkt het een gebied van 10 400 000 km². Het is slechts een fractie groter dan het continent Australië.
Europa heeft veel berggebieden, waaronder de Pyreneeën, de Alpen, de Karpaten, de Balkan en de Kaukasus. De hoogste punten zijn de Elbroes (5633 meter) in de Kaukasus en de Mont Blanc (4807 meter) in de Alpen. Het laagste punt van Europa (28 meter onder zeeniveau) is de oppervlakte van de Kaspische Zee.
Pangea is het oercontinent dat bestond tijdens het einde van het Perm en het Trias, 250 tot 210 miljoen jaar geleden, waaruit alle huidige continenten ontstaan zijn. Pangea werd omgeven door één oceaan, de Panthalassa. Pangea was één grote landmassa die op den duur door de platentektoniek uiteengedreven werd.
Algemeen wordt aangenomen dat Pangea niet het eerste supercontinent was dat uiteendreef. Het supercontinent Rodinië zou ongeveer 1 miljard jaar geleden gevormd zijn, en 600 miljoen jaar geleden begonnen zijn uiteen te drijven. Uiteindelijk werd uit deze losse continenten Pangea gevormd.
De mantel is vandaag de dag nog steeds heet op de plaats waar Pangea lag en drukt de aardkorst daar omhoog. Het gevolg is dat Afrika enkele tientallen meters hoger ligt dan de overige continenten. Gedurende de Jura begon Pangea uiteen te drijven.
Roald Engelbregt Gravning Amundsen (1872–1928) was een Noorseontdekkingsreiziger in de poolgebieden. Hij was de eerste mens die ooit de Zuidpool bereikte. Amundsen werd geboren te Borge, even buiten Sarpsborg in het zuidoosten van Noorwegen, in een familie van Noorse scheepseigenaars en kapiteins. Nadat hij onder de indruk raakte van Fridtjof Nansen's oversteek van Groenland in 1888 besloot hij om ook ontdekkingsreiziger te worden.
Hij voegde zich bij de Belgische Antarctische Expeditie (1897-1899), geleid door Adrien de Gerlache. Hun schip, de BELGICA werd het eerste schip dat overwinterde in Antarctica. In 1903 leidde Amundsen de eerste expeditie om de Noordwestelijke Doorvaart over te steken. Ze reisden via de Baffinbaai tot aan Alaska. Tijdens deze reis bestudeerde hij de noordelijke volkeren daar, en nam snel hun kledingstijl over.
Hierna besloot Amundsen om naar de Noordpool te gaan. Nadat hij in 1909 hoorde dat Cook, en later Robert Peary de pool al hadden bezocht veranderde hij zijn plannen. Daarom besloot hij naar Antarctica te gaan in 1910.
Een fjord is een bepaald type inham in een bergachtige kust, gekenmerkt door steile wanden die door gletsjerwerking zijn uitgesleten. Het woord fjord is afkomstig uit het Oudnoorsfjörðr, van Noord-Germaans ferthuz, van Proto-Indo-Europees prtus, van *por- 'gaan, doorgang'.
Kenmerkend bij fjorden zijn de bergachtige kusten met diepe insnijdingen en steile hellingen, die zich ook onder water voortzetten. De fjorden zijn vaak in U-vormige dalen, ontstaan door de uitschuring van landijs tijdens de ijstijden (trogdalen). Destijds was Scandinavië met een zeer dik pakket landijs en gletsjers bedekt. Geregeld komt het voor dat de fjorden minder diep zijn aan de monding dan verder het land in. Dit wordt veroorzaakt door de morene die de gletsjer achterliet bij zijn terugtrekking.
De biogeografie stelt vast welke groepen planten en dieren kenmerkend zijn voor de gebieden op het land en in de zee en gaat na hoe de tegenwoordige verspreiding zich in de loop der tijden heeft ontwikkeld.
Griekse denkers als Aristoteles en Hippocrates trachtten al uit te leggen waarom er bijvoorbeeld olifanten voorkwamen in Afrika en Azië, maar niet in het tussengelegen gebied. In de Middeleeuwen ging men ervan uit dat alle soorten gered waren in de Ark van Noach, en zich vandaaruit verspreid hadden over de wereld. De ontdekking van Amerika en de waarneming dat flora en fauna daar sterk verschilden van die van de Oude Wereld vroeg om een herziening van die visie. De Duitse botanicus Johann Georg Gmelin stelde in 1747 voor dat er meerdere centra van schepping geweest konden zijn. Die idee werd vooral door de Franse natuuronderzoeker Buffon naar voren geschoven.
Unicef (United Nations International Children's Emergency Fund) is een organisatie binnen de Verenigde Naties die zich inzet voor het welzijn van kinderen, onder andere via de Universele Verklaring van de Rechten van het Kind.
Na de Tweede Wereldoorlog bleek pas goed hoezeer Europa geleden had onder het oorlogsgeweld. Veel vitale centra en voorzieningen waren vernield en er was een algemeen tekort aan gezond voedsel. Voor veel kinderen was snelle hulp noodzakelijk. In 1946 werd daarom door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in New York het United Nations International Children's Emergency Fund (Kindernoodfonds van de Verenigde Naties) opgericht.
In 1953 werd besloten dat het hulpfonds een blijvend onderdeel van de VN zou worden en dat het zich zou richten op het helpen van arme en door rampen getroffen kinderen in landen van de Derde wereld. Aanvankelijk werd de naam van de organisatie gewijzigd in United Nations Children's Fund, maar al gauw werd dit in het gebruik ingekort tot UNICEF.
Landbouw is het geheel van economische activiteiten waarbij het natuurlijke milieu wordt aangepast ten behoeve van de productie van planten en dieren voor menselijk gebruik. Afhankelijk van het product, de productiemethode en het niveau van welvaart wordt gebruikgemaakt van een groot aantal uiteenlopende technieken, variërend van het werken met eenvoudige werktuigen tot het gebruik van grote machines, waarbij arbeid steeds meer vervangen wordt door machines.
Landbouwactiviteiten kunnen worden onderverdeeld in een aantal verschillende deelsectoren. Het houden van gedomesticeerde dieren heet veeteelt. Daarnaast is er visteelt. In de bosbouw worden natuurlijke en aangelegde bossen gebruikt voor de houtproductie. De tuinbouw kan onderscheiden worden in groenteteelt, sierteelt, fruitteelt, boomteelt en paddenstoelenteelt.
Antarctica is een continent rond de zuidpool van de aarde, omringd door de Indische Oceaan en de Grote Oceaan. Het is de koudste plek op aarde (de laagste temperatuur ooit gemeten was op de zuidpool: -88°C), en het continent is bijna volledig bedekt met ijs. Antarctica mag niet verward worden met de Arctis, de Noordpool, een naam die afkomstig is van het Griekse woord "arctos" (beer). Antarctica ligt aan de andere kant (anti-) van de aarde waar het sterrenbeeldGrote Beer niet zichtbaar is.
Verschillende naties, vooral landen die dicht bij het continent liggen, hebben in de eerste helft van de 20e eeuw verschillende stukken opgeëist. Deze opeisingen hebben weinig praktische relevantie, maar worden nageleefd door cartografen.
Abu Abdullah Mohammed ibn Batuta ook Ibn Battuta (1304 – 1368 /1369) was een Amazigh reiziger, afkomstig uit Tanger in het huidige Marokko. Hij stamt van de Berberse stam Luwata af. In 1325 vertrok hij om een pelgrimage naar Mekka (zie hadj) te maken.
Ibn Batuta volgde de kust van Noord-Afrika tot aan Caïro, en reisde daarna de Nijl op alvorens over te steken naar de Rode Zee en Mekka, waar hij echter wegens een opstand niet kon komen. Hij keerde terug naar Caïro, en vandaar naar Damascus, waar hij de ramadan doorbracht. Hij bezocht Medina en Mekka, en had daarmee zijn hadj volbracht. Hij keerde echter niet terug naar huis, maar bleef reizen.
Een rivierdelta is een stelsel van aftakkingen van een rivier, voordat deze in zee of in een groot meer uitmondt. Op de kaart heeft zo'n stelsel min of meer de vorm van een driehoek, wat de naam delta (naar de driehoekige Griekse letter Δ) verklaart. Dit is in het bijzonder het geval voor de Nijl, dat een van de bekendste rivierdelta's heeft.
Delta's zijn dikwijls vruchtbaar en dichtbevolkt. Hun ligging aan zee maakt ze kwetsbaar voor overstromingen. Vaak is ook de natuurwaarde van een delta hoog.
Delta's ontstaan veelal doordat een grote rivier uitmondt in een (bijna) getijdeloze zee, zoals de Middellandse Zee of de Zwarte Zee. Dit soort delta's noemen we rivier gedomineerd. Als een rivier in een zee uitmondt waar een sterke getijden werking heerst, noemen we dit een getijden gedomineerde delta. In het geval dat een rivier uitmondt in een zee met een sterke golfwerking en kuststroming, heet dit een golfgedomineerde delta. De laatste twee delta's kenmerken zich niet door de herkenbare vorm van de Griekse letter Δ.
Vanuit juridisch standpunt kan men het begrip staat definiëren als "geheel van instellingen en regels die het gemeenschapsleven van een groep individuen in een vastgelegd territorium bepalen". De politicologische definitie luidt: "een gecentraliseerde organisatie die in een afgebakend territorium beschikt over een overwicht aan machtsmiddelen.
In feite gaat het over een relatief recent begrip want het gevoel te behoren tot een gemeenschap, georganiseerd door gemeenschappelijke regels in een bepaald territorium, is pas vanaf de 19e eeuw algemeen geworden.
De staat is samengesteld uit een aantal specifieke elementen die hem zijn voornaamste karakteristieken geven. Deze elementen zijn (volgens het internationale recht):
De Grote Oceaan, Stille Oceaan of Pacifische Oceaan, vroeger Stille Zuidzee genoemd, is een oceaan die ligt tussen Oost-Azië, Noord- en Zuid-Amerika en Australië. De oceaan grenst in het noorden aan de Noordelijke IJszee en in het zuiden aan de Zuidelijke Oceaan. De Grote Oceaan is de grootste oceaan op aarde. Hij heeft een oppervlakte van 165,2 miljoen km², oftewel 32% van de aardoppervlakte. Inclusief randzeeën bedraagt de watermassa zelfs 35% van het totale aardoppervlak.
De Stille Oceaan bevat ongeveer 25.000 eilanden (meer dan het totale aantal in alle andere oceanen), waarvan de meerderheid ten zuiden van de evenaar ligt.
Een geiser is een door aardwarmte verwarmde natuurlijke bron, die op min of meer gezette tijden een mengsel van heet water en stoom de lucht in spuit. Het is een vulkanisch verschijnsel.
De naam geiser komt van Geysir, de naam van de bekendste geiser in IJsland, wat op zijn beurt afgeleid is van het werkwoord að gjósa dat spuiten/spuwen (van een vulkaan of thermische bron) betekent.
Natuurlijke geisers zijn zeer zeldzaam. Ze danken hun bestaan aan een combinatie van geologie en klimaat die maar op een paar plekken op aarde voorkomt. Geisers zijn van drie factoren afhankelijk: Een waterverzorging in de vorm van een waterhoudende grondlaag, een warmtebron (een mantelpluim) en minstens één reservoir met bijbehorend leidingsysteem (zie afbeelding).
Het Panamakanaal is een ruim 81 km lang kanaal door Panama. Het verbindt de Grote Oceaan met de Atlantische Oceaan. Het kanaal is een belangrijke ader in het intercontinentale transport. Het voordeel van dit kanaal is dat men niet meer helemaal om Zuid-Amerika heen hoeft te varen, wat ongeveer een zestig dagen vaartijd scheelt.
De Fransman Ferdinand de Lesseps, die ook het Suezkanaal had aangelegd, begon met de bouw in 1881. Hij stuitte echter op onoverkomelijke technische moeilijkheden. Ook vonden veel arbeiders de dood door o.a. malaria. De bouw kwam stil te liggen en de 1881 opgerichte bouwcompagnie ging in 1889 failliet. In dat jaar kochten de Amerikanen de concessie. Het duurde nog tot 1907 voor de aanleg werd hervat. In het begin stierven ook toen veel mensen aan malaria. Een arts zette het project weer op de rails door de muskieten aan te pakken. Het eerste schip, het Amerikaanse stoomschip Ancona, voer door het kanaal op 15 augustus 1914.
