Balen (België)

**Balen**
Gemeente in België
	(Details) (Details)
	;
Geografie
Gewest	Vlaanderen
Provincie	Antwerpen
Arrondissement	Turnhout
Oppervlakte; – Onbebouwd; – Woongebied; – Andere	72,99 km² (2021); 72,33%; 13,98%; 13,7%
Coördinaten	51° 10' NB, 5° 10' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners; – Mannen; – Vrouwen; – Bevolkingsdichtheid	23.000 (01/01/2022) ; 49,94% ; 50,06% ; 315,13 inw./km²
Leeftijdsopbouw; 0-17 jaar; 18-64 jaar; 65 jaar en ouder	(01/01/2022); 19,38%; 60,73%; 19,88%
Buitenlanders	6,07% (01/01/2022)
Politiek en bestuur
Burgemeester	Johan Leysen (CD&V)
Bestuur	CD&V , Vooruit
Zetels; CD&V; N-VA; Vooruit; Open Vld; Beter Balen (Vlaams Belang);	27; 11; 8; 5; 2; 1;
Economie
Gemiddeld inkomen	20.478 euro/inw. (2020)
Werkloosheidsgraad	5,06% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode; 2490; 2491	Deelgemeente; Balen; Olmen
Zonenummer	014 - 011
NIS-code	13003
Politiezone	Balen-Dessel-Mol
Hulpverleningszone	Kempen
Website	www.balen.be
Detailkaart
	ligging binnen het arrondissement Turnhout; in de provincie Antwerpen
Portaal	België

Sint-Andrieskerk te Balen

Balen is een dorp en gemeente in de Belgische provincie Antwerpen. De gemeente telt ruim 22.000 inwoners, die Balenaars^[1] worden genoemd. Balen behoort tot het kieskanton en het gerechtelijk kanton Mol.

Toponymie[bewerken | brontekst bewerken]

De naam van het dorp werd voor de eerste maal vermeld in 1173 als Banele, wat de bestanddelen banne (rechtsgebied) en lo (bos) bevat.

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Balen was een dorp in de Voogdij Mol, Balen en Dessel, dat oorspronkelijk in bezit was van de Abdij van Corbie en later een zelfstandige heerlijkheid werd. De families Van Bocholt, De Renesse van Furstenberg en De Mol waren belangrijke heersersgeslachten.

Het dorp ontleende welvaart aan het feit dat er een aantal wegen samenkwamen, en er ontstond ook enige huisnijverheid.

In 1881 startte een zinksmelter van Vieille Montagne, in 1889 gevolgd door de kruitfabriek La Forcite. Deze fabrieken vestigden zich in Wezel en hierdoor werd Balen sterk geïndustrialiseerd. De landbouw werd ook steeds belangrijker, daar de heide eind 19e eeuw eveneens werd ontgonnen.

De Heilige Odrada was mogelijk afkomstig uit Scheps, nabij Balen.

Tweede Wereldoorlog[bewerken | brontekst bewerken]

De gemeente werd rond 16 mei 1940 bezet door het Duitse leger en bevrijd op 24 september 1944. Minstens 1 weerstander werd naar het Auffanglager van Breendonk getransporteerd.^[2]

Geografie[bewerken | brontekst bewerken]

Deelgemeenten[bewerken | brontekst bewerken]

#	Naam	Opp. (km²)	Inwoners (2020)	Inwoners per km²	NIS code
1	Balen	55,96	19.023	340	13003A
2	Olmen	17,02	3.785	222	13003B

Kernen in de gemeente Balen[bewerken | brontekst bewerken]

Kern	Inwoneraantal (31/12/2007)
Balen-Dorp	5482
Hulsen	1841
Rosselaar	1689
Schoorheide	2713
Wezel	2113
Rijsbergdijk	1965
Gerheide	1198
Olmen	3631

Op de grens met de gemeente Meerhout ligt het kleine gehucht Lil (bij Hulsen).

Demografie[bewerken | brontekst bewerken]

Demografische evolutie deelgemeente voor de fusie[bewerken | brontekst bewerken]

Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1970=volkstellingen, 1976= inwonersaantal op 31 december

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente[bewerken | brontekst bewerken]

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

Politiek[bewerken | brontekst bewerken]

Structuur[bewerken | brontekst bewerken]

De gemeente Balen ligt in het kieskanton Mol en het provinciedistrict Turnhout. Deze maken deel uit van het kiesarrondissement Mechelen-Turnhout en de kieskring Antwerpen.

Balen		Supranationaal	Nationaal		Gemeenschap	Provincie	Arrondissement	Provinciedistrict	Kanton	Gemeente
Administratief	Niveau	Europese Unie	België		Vlaanderen	Antwerpen	Turnhout			Mol
	Bestuur	Europese Commissie	Belgische regering		Vlaamse regering	Deputatie				Gemeentebestuur
	Raad	Europees Parlement	Kamer van volksvertegenwoordigers	Vlaams Parlement		Provincieraad				Gemeenteraad
Kiesomschrijving		Nederlands Kiescollege	Kieskring Antwerpen				Mechelen-Turnhout	Turnhout	Mol	Balen
Verkiezing		Europese	Federale		Vlaamse	Provincieraads-				Gemeenteraads-

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Lijst van burgemeesters[bewerken | brontekst bewerken]

Periode		Naam burgemeester
	1800 - 1803	Petrus Franciscus Joris^[3]
	1803 - 1808	Petrus Guillielmus Wouters
	1808 - 1813	Joseph Michaux
	1814 - 1830	August Jozef Van Ackere
	1830 - 1861	Petrus Franciscus Van Mierde
	1861 - 1872	Andreas Swinnen
	1872 - 1879	Remigius Heylen
	1879 - 1885	Henricus Carolus Swinnen
	1885 - 1887	Andreas Mensch
	1887 - 1896	Henricus Bonifacius Jansen (Kath. Partij)
	1896 - 1920	Alfons Dierckx (Kath.Partij)
	1921 - 1938	Gustaaf Wouters (Kath. Verb.)
	1939 - 1946	Aloïs Delsupehe^[4]^[5]
	1947 - 1976	Egied Wouters^[6] (CVP)
	1977 - 1983	Willy Dierckx
	1983 - 2000	Mathieu Bierkens (CVP)
	2001 - heden	Johan Leysen (CD&V)

Legislatuur 2013 - 2018[bewerken | brontekst bewerken]

Het Vlaams Belang kwam niet opnieuw op. Alle Balense gemeente-, OCMW- en politieraadsleden van het Vlaams Belang verlieten eind juni de partij en hadden de nieuwe partij Beter Balen opgericht.^[7] Burgemeester Johan Leysen (CD&V) leidt een coalitie bestaande uit CD&V en sp.a. Samen vormen ze de meerderheid met 16 op 27 zetels.

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976[bewerken | brontekst bewerken]

Partij of kartel		10-10-1976		10-10-1982		9-10-1988		9-10-1994		8-10-2000		8-10-2006		14-10-2012^[10]		14-10-2018
Stemmen / Zetels		%	25	%	25	%	25	%	25	%	25	%	27	%	27	%	27
	CVP¹ / CD&V²	26,32¹	7	36,24¹	10	51,09¹	14	51,76¹	14	35,66¹	10	35,80²	11	35,00²	11	36,64²	12
	SP¹ / INZET² / sp.a³ / sp.a Balen 2025⁴	21,07¹	5	21,47¹	5	26,71¹	6	27,61²	7	23,64²	6	23,98³	7	18,43³	5	15,29⁴	4
	PVV¹ / VLD² / Open Vld³ / Open Vld Plus⁴	-		-		22,2¹	5	20,63²	4	22,42²	6	17,60²	4	11,48³	2	7,77⁴	1
	Vlaams Blok¹ / Vlaams Belang²	-		-		-		-		13,55¹	3	19,72²	5	-		14,15²	4
	Agalev¹ / Groen!² / Groen³	-		-		-		-		4,73¹	0	2,90²	0	-		4,58³	0
	N-VA	-		-		-		-		-		-		26,73	8	19,88	6
	Lijst Participatie	-		-		-		-		-		-		-		1,69	0
	Beter Balen	-		-		-		-		-		-		8,36	1	-
	GBO	30,95	9	25,91	7	-		-		-		-		-		-
	CBD	14,11	3	12,73	3	-		-		-		-		-		-
	SD	-		3,65	0	-		-		-		-		-		-
	VU	7,55	1	-		-		-		-		-		-		-
Totaal stemmen		11965		12905		13670		13913		14285		14230		14744		15876
Opkomst %						96,27		95,18		93,82		94,37		92,52		92,3
Blanco en ongeldig %		3,95		6,46		6,12		8,33		6,65		5,1		5,1		4,4

De zetels van de gevormde coalitie staan vetjes afgedrukt. De grootste partij is in kleur.

Bezienswaardigheden[bewerken | brontekst bewerken]

Zie Lijst van onroerend erfgoed in Balen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De Sint-Andrieskerk is een laatgotische kerk met een zware toren.
Enkele 18e- en 19e-eeuwse burgerhuizen in het centrum van Balen.
Voormalig gemeentehuis in neorenaissancestijl, uit 1906.
Belangwekkend bouwkundig erfgoed in Rosselaar, Hoolst en Schoor, kapellen en Mariapark in Schoorheide.
Watermolens Topmolen en Hoolstmolen in de omgeving van Balen.

Natuur en landschap[bewerken | brontekst bewerken]

Ten zuiden van Balen loopt de Grote Nete en in de vallei daarvan liggen diverse natuurgebieden, waaronder Scheps, De Most, De Vennen, en Griesbroek bij Hulsen. Ten noorden van De Most ligt, op een dekzandrug, het natuur- en recreatiegebied Keiheuvel.

Parallel aan de Grote Nete lopen de door mensen gegraven Grote Hoofdgracht en Kleine Hoofdgracht, bedoeld ter ontwatering van de moerassen.

Ten oosten van Balen loopt het Kanaal naar Beverlo en ten westen van Balen het Kanaal Dessel-Kwaadmechelen.

Cultuur[bewerken | brontekst bewerken]

Bijnaam[bewerken | brontekst bewerken]

De bijnaam van de Balenaars is: Kruiers. De reden kan zijn dat de patroonheilige van de kerk, de Heilige Andreas, ook patroon van de kruiers is. Het volksverhaal rept ervan dat de bewoners de kerk een aantal malen wilden verplaatsen, en daartoe een kruiwagen geschikt achtten. In 1987 werd een beeldje van de kruier geplaatst.