Balen (België)

**Balen**
Gemeente in België
	(Details) (Details)
	;
Geografie
Gewest	Vlaanderen
Provincie	Antwerpen
Arrondissement	Turnhout
Oppervlakte; – Onbebouwd; – Woongebied; – Andere	72,99 km² (2023); 71,96%; 14,33%; 13,7%
Coördinaten	51° 10' NB, 5° 10' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners; – Mannen; – Vrouwen; – Bevolkingsdichtheid	23.523 (01/01/2024) ; 49,98% ; 50,02% ; 322,29 inw./km²
Leeftijdsopbouw; – 0-17 jaar; – 18-64 jaar; – 65 jaar en ouder	(01/01/2024); 19,17%; 60,27%; 20,56%
Buitenlanders	7% (01/01/2024)
Politiek en bestuur
Burgemeester	Sofie Leysen (CD&V)
Bestuur	CD&V , Vooruit
Zetels; CD&V; N-VA; Vlaams Belang; Vooruit; DEGOEIZAAK	27; 11; 6; 5; 3; 2
Economie
Gemiddeld inkomen	22.608 euro/inw. (2022)
Werkloosheidsgraad	5,06% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode; 2490; 2491	Deelgemeente; Balen; Olmen
Zonenummer	014 - 011
NIS-code	13003
Politiezone	Balen-Dessel-Mol
Hulpverleningszone	Kempen
Website	www.balen.be
Detailkaart
	ligging binnen het arrondissement Turnhout; in de provincie Antwerpen
Portaal	België

Balen is een dorp en gemeente in de Belgische provincie Antwerpen. De gemeente telt 23.000 inwoners, die Balenaars worden genoemd.^[1] Balen behoort tot het kieskanton en het gerechtelijk kanton Mol en is een van de Zeven Heerlijkheden.

Toponymie

De naam van het dorp werd voor de eerste maal vermeld in 1173 als Banele, wat de bestanddelen banne (rechtsgebied) en lo (bos) bevat.

Geschiedenis

Balen was een dorp in de Voogdij Mol, Balen en Dessel, dat oorspronkelijk in bezit was van de Abdij van Corbie en later een zelfstandige heerlijkheid werd. De families Van Bocholt, De Renesse van Furstenberg en De Mol waren belangrijke heersersgeslachten.

Het dorp ontleende welvaart aan het feit dat er een aantal wegen samenkwamen, en er ontstond ook enige huisnijverheid.

In 1881 startte een zinksmelter van Vieille Montagne, in 1889 gevolgd door de kruitfabriek La Forcite. Deze fabrieken vestigden zich in Wezel en hierdoor werd Balen sterk geïndustrialiseerd. De landbouw werd ook steeds belangrijker, daar de heide eind 19e eeuw eveneens werd ontgonnen.

De Heilige Odrada was mogelijk afkomstig uit Scheps, nabij Balen.

Tweede Wereldoorlog

De gemeente werd rond 16 mei 1940 bezet door het Duitse leger en bevrijd op 24 september 1944. Minstens 1 weerstander werd naar het Auffanglager van Breendonk getransporteerd.^[2]

Geografie

Deelgemeenten

#	Naam	Opp. (km²)	Inwoners (2020)	Inwoners per km²	NIS-code
1	Balen	55,96	19.023	340	13003A
2	Olmen	17,02	3.785	222	13003B

Kernen in de gemeente Balen

Kern	Inwoneraantal (31/12/2007)
Balen-Dorp	5482
Hulsen	1841
Rosselaar	1689
Schoorheide	2713
Wezel	2113
Rijsbergdijk	1965
Gerheide	1198
Olmen	3631

Op de grens met de gemeente Meerhout ligt het kleine gehucht Lil (bij Hulsen).

Demografie

Demografische evolutie deelgemeente voor de fusie

Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1970=volkstellingen, 1976= inwonersaantal op 31 december

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari 1992 tot heden
jaar	Aantal^[3]	Evolutie: 1992=index 100
1992	18.702	100,0
1993	18.775	100,4
1994	18.921	101,2
1995	18.896	101,0
1996	18.909	101,1
1997	19.022	101,7
1998	19.129	102,3
1999	19.242	102,9
2000	19.290	103,1
2001	19.410	103,8
2002	19.581	104,7
2003	19.716	105,4
2004	19.871	106,3
2005	20.111	107,5
2006	20.276	108,4
2007	20.379	109,0
2008	20.638	110,4
2009	20.811	111,3
2010	21.022	112,4
2011	21.305	113,9
2012	21.570	115,3
2013	21.772	116,4
2014	21.817	116,7
2015	21.969	117,5
2016	22.168	118,5
2017	22.356	119,5
2018	22.426	119,9
2019	22.618	120,9
2020	22.813	122,0
2021	22.853	122,2
2022	23.000	123,0
2023	23.308	124,6
2024	23.523	125,8

Politiek

Structuur

Balen		Supranationaal	Nationaal		Gemeenschap	Provincie	Arrondissement	Provinciedistrict	Kanton	Gemeente
Administratief	Niveau	Europese Unie	België		Vlaanderen	Antwerpen	Turnhout			Mol
	Bestuur	Europese Commissie	Belgische regering		Vlaamse regering	Deputatie				Gemeentebestuur
	Raad	Europees Parlement	Kamer van volksvertegenwoordigers	Vlaams Parlement		Provincieraad				Gemeenteraad
Kiesomschrijving		Nederlands Kiescollege	Kieskring Antwerpen				Mechelen-Turnhout	Turnhout	Mol	Balen
Verkiezing		Europese	Federale		Vlaamse	Provincieraads-				Gemeenteraads-

Geschiedenis

Lijst van burgemeesters

Periode		Naam burgemeester
	1800 - 1803	Petrus Franciscus Joris^[4]
	1803 - 1808	Petrus Guillielmus Wouters
	1808 - 1813	Joseph Michaux
	1814 - 1830	August Jozef Van Ackere
	1830 - 1861	Petrus Franciscus Van Mierde
	1861 - 1872	Andreas Swinnen
	1872 - 1879	Remigius Heylen
	1879 - 1885	Henricus Carolus Swinnen
	1885 - 1887	Andreas Mensch
	1887 - 1896	Henricus Bonifacius Jansen (Kath. Partij)
	1896 - 1920	Alfons Dierckx (Kath.Partij)
	1921 - 1938	Gustaaf Wouters (Kath. Verb.)
	1939 - 1946	Aloïs Delsupehe^[5]^[6]
	1947 - 1976	Egied Wouters^[7] (CVP)
	1977 - 1983	Willy Dierckx
	1983 - 2000	Mathieu Bierkens (CVP)
	2001 - 2024	Johan Leysen (CD&V)
	2024 - heden	Sofie Leysen (CD&V)

Legislatuur 2013 - 2018

Het Vlaams Belang kwam niet opnieuw op. Alle Balense gemeente-, OCMW- en politieraadsleden van het Vlaams Belang verlieten eind juni de partij en hadden de nieuwe partij Beter Balen opgericht.^[8] Burgemeester Johan Leysen (CD&V) leidt een coalitie bestaande uit CD&V en sp.a. Samen vormen ze de meerderheid met 16 op 27 zetels.

Legislatuur 2019 - 2024

CD&V hernieuwde de coalitie met sp.a Balen 2025, goed voor een meerderheid van 15 op 27 zetels. Johan Leysen (CD&V) bleef burgemeester.

Legislatuur 2024 - 2030

CD&V vormde opnieuw een coalitie met Vooruit Balen, die beschikten over een nipte meerderheid van 14 op 27 zetels. Johan Leysen (CD&V) werd als burgemeester opgevolgd door dochter Sofie Leysen (CD&V).

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

Partij of kartel		10-10-1976^[9]		10-10-1982		9-10-1988		9-10-1994		8-10-2000		8-10-2006^[10]		14-10-2012^[11]		14-10-2018		13-10-2024
Stemmen / Zetels		%	25	%	25	%	25	%	25	%	25	%	27	%	27	%	27	%	27
	SP¹/ INZET²/ sp.a³/ sp.a Balen 2025⁴/ Vooruit⁵	21,07¹	5	21,47¹	5	26,71¹	6	27,61²	7	23,64²	6	23,98³	7	18,43³	5	15,29⁴	4	11,8⁵	3
	Agalev¹/ Groen!²/ Groen³	-		-		-		-		4,73¹	0	2,90²	0	-		4,58³	0	-
	CVP¹/ CD&V²	26,32¹	7	36,24¹	10	51,09¹	14	51,76¹	14	35,66¹	10	35,80²	11	35,00²	11	36,64²	12	35,5²	11
	PVV¹/ VLD²/ Open Vld³/ Open Vld Plus⁴	-		-		22,2¹	5	20,63²	4	22,42²	6	17,60²	4	11,48³	2	7,77⁴	1	-
	N-VA	-		-		-		-		-		-		26,73	8	19,88	6	20,3	6
	Vlaams Blok¹/ Vlaams Belang²	-		-		-		-		13,55¹	3	19,72²	5	-		14,15²	4	18,3²	5
	PVDA	-		-		-		-		-		-		-		-		3,9	0
	DEGOEIZAAK	-		-		-		-		-		-		-		-		8,5	2
	Beter Balen	-		-		-		-		-		-		8,36	1	-		-
	GBO	30,95	9	25,91	7	-		-		-		-		-		-		-
	CBD	14,11	3	12,73	3	-		-		-		-		-		-		-
	VU	7,55	1	-		-		-		-		-		-		-		-
	Anderen^()*	-		3,65	0	-		-		-		-		-		1,69	0	1,7	0
Totaal stemmen		11965		12905		13670		13913		14285		14230		14744		15876		10796
Opkomst %						96,27		95,18		93,82		94,37		92,52		92,3		60,4
Blanco en ongeldig %		3,95		6,46		6,12		8,33		6,65		5,1		5,1		4,4		0,4

De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen telkens bij een verkiezing opkwamen, rode letters duiden de kartels aan.
De zetels van de gevormde meerderheid staan vetjes weergegeven. De grootste partij is in kleur.
(*) 1982: SD (3,65%) / 2018: Lijst Participatie (1,69%) / 2024: VVP Balen Olmen (1,7%)

Bezienswaardigheden

De Sint-Andrieskerk is een laatgotische kerk met een zware toren.
Enkele 18e- en 19e-eeuwse burgerhuizen in het centrum van Balen.
Voormalig gemeentehuis in neorenaissancestijl, uit 1906.
Belangwekkend bouwkundig erfgoed in Rosselaar, Hoolst en Schoor, kapellen en Mariapark in Schoorheide.
Watermolens Topmolen en Hoolstmolen in de omgeving van Balen.

Natuur en landschap

Ten zuiden van Balen loopt de Grote Nete en in de vallei daarvan liggen diverse natuurgebieden, waaronder Scheps, De Most, De Vennen, en Griesbroek bij Hulsen. Ten noorden van De Most ligt, op een dekzandrug, het natuur- en recreatiegebied Keiheuvel.

Parallel aan de Grote Nete lopen de door mensen gegraven Grote Hoofdgracht en Kleine Hoofdgracht, bedoeld ter ontwatering van de moerassen.

Ten oosten van Balen loopt het Kanaal naar Beverlo en ten westen van Balen het Kanaal Dessel-Kwaadmechelen.

Cultuur

Bijnaam

De bijnaam van de Balenaars is: Kruiers. De reden kan zijn dat de patroonheilige van de kerk, de Heilige Andreas, ook patroon van de kruiers is. Het volksverhaal rept ervan dat de bewoners de kerk een aantal malen wilden verplaatsen, en daartoe een kruiwagen geschikt achtten. In 1987 werd een beeldje van de kruier geplaatst.

Musea

Het Kruiersmuseum, in het voormalig gemeentehuis, is een heemkundemuseum.

Film

Balense kortfilm over de bevrijding van Balen in 1944, met Raf Jansen in de hoofdrol
Soms geslagen, nooit verslagen (2017) is een kortfilm onder regie van Jef Cleemput en met Raf Jansen in de hoofdrol. Op dinsdag 25 juli 2017 werden op de Most de eerste beelden gemaakt van een kortfilm over de Tweede Wereldoorlog in Balen, meer bepaald over de mobilisatie van de weerstand of het verzet tijdens de Bevrijdingsdagen van september 1944. De trailer : https://vimeo.com/230267547
Groenten uit Balen (2011) van Frank Van Mechelen naar het gelijknamig toneelstuk Groenten uit Balen van Walter van den Broeck. De film verhaalt over de staking van 1971 in de Balense zinkfabriek van Vieille-Montagne.

Religie en levensbeschouwing

De katholieke parochies van Balen maken samen met deze van Mol deel uit van de pastorale eenheid De Heilige Apostelen, die op haar beurt deel uitmaakt van het dekenaat Zuiderkempen in het Bisdom Antwerpen.

Mobiliteit

Station Balen

Economie

Voormalig

De Balense zinkfabriek van Vieille-Montagne.

Bekende personen

Bert Leysen (1920-1959), programmadirecteur N.I.R.
Jos Wijninckx (1931-2009), politicus
Mathieu Bierkens (1932-2025), politicus
Jef Geys (1934-2018), beeldend kunstenaar
Heddie Suls (1938), actrice

Theo Mertens (1941), wielrenner
Norbert Van Broekhoven (1946-2014), ondernemer en bestuurder
Anne Mie Gils (1957), actrice
Servais Verherstraeten (1960), politicus
Eric Geboers (1962-2018), motorcrosser
Tom Boonen (1980), wielrenner

Zie ook

Bornbergen

Externe link

Website van de gemeente

Bronnen, noten en/of referenties

↑ VRTtaal.net - Balen
↑ https://www.dewereldmorgen.be/community/breendonkgevangenen-per-gemeente/ Jan Hertogen, 2014. Breendonkgevangenen per gemeente
↑ https://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fstatbel.fgov.be%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2Ffiles%2Fdocuments%2Fbevolking%2F5.1%2520Structuur%2520van%2520de%2520bevolking%2FBevolking_per_gemeente.xlsx&wdOrigin=BROWSELINK
↑ Burgemeesters Balen 1798 - 1970; Inventaris van het archief van de provincie Antwerpen
↑ Verkiezing schepenen A. Van der Auwera, Aloïs Delsuphe tot burgemeester benoemd; Inventaris van het archief van de provincie Antwerpen
↑ Kamiel MERTENS; Balen tijdens de Tweede Wereldoorlog; Studium Generale; 2004
↑ Fiche Egied Wouters; ODIS
↑ Vlaams Belang loopt leeg in Balen; Het Nieuwsblad; 29 juni 2012
↑ 1961-2000:Verkiezingsdatabase Binnenlandse Zaken
↑ Vlaanderenkiest.be: Gegevens 2006. Geraadpleegd op 16 juni 2019.
↑ www.vlaanderenkiest.be: Gegevens 2012

Zie de categorie Balen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] VRTtaal.net - Balen

[2] ttps://www.dewereldmorgen.be/community/breendonkgevangenen-per-gemeente/ Jan Hertogen, 2014. Breendonkgevangenen per gemeente

[3] ttps://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fstatbel.fgov.be%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2Ffiles%2Fdocuments%2Fbevolking%2F5.1%2520Structuur%2520van%2520de%2520bevolking%2FBevolking_per_gemeente.xlsx&wdOrigin=BROWSELINK

[4] Burgemeesters Balen 1798 - 1970; Inventaris van het archief van de provincie Antwerpen

[5] Verkiezing schepenen A. Van der Auwera, Aloïs Delsuphe tot burgemeester benoemd; Inventaris van het archief van de provincie Antwerpen

[6] Kamiel MERTENS; Balen tijdens de Tweede Wereldoorlog; Studium Generale; 2004

[7] Fiche Egied Wouters; ODIS

[8] Vlaams Belang loopt leeg in Balen; Het Nieuwsblad; 29 juni 2012

[9] 1961-2000:Verkiezingsdatabase Binnenlandse Zaken

[10] Vlaanderenkiest.be: Gegevens 2006. Geraadpleegd op 16 juni 2019.

[11] www.vlaanderenkiest.be: Gegevens 2012

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]