Balen (België)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Balen
Gemeente in België Vlag van België
Balen (België)
Balen
Geografie
Gewest Vlag Vlaanderen Vlaanderen
Provincie Vlag Antwerpen (provincie) Antwerpen
Arrondissement Turnhout
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere
72,99 km² (2021)
72,33%
13,98%
13,7%
Coördinaten 51° 10' NB, 5° 10' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkingsdichtheid
23.308 (01/01/2023)
50,01%
49,99%
319,34 inw./km²
Leeftijdsopbouw
0-17 jaar
18-64 jaar
65 jaar en ouder
(01/01/2023)
19,26%
60,55%
20,19%
Buitenlanders 6,85% (01/01/2022)
Politiek en bestuur
Burgemeester Johan Leysen (CD&V)
Bestuur CD&V , Vooruit
Zetels
CD&V
N-VA
Vooruit
Open Vld
Beter Balen (Vlaams Belang)
27
11
8
5
2
1
Economie
Gemiddeld inkomen 20.478 euro/inw. (2020)
Werkloosheidsgraad 5,06% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
2490
2491
Deelgemeente
Balen
Olmen
Zonenummer 014 - 011
NIS-code 13003
Politiezone Balen-Dessel-Mol
Hulpverleningszone Kempen
Website www.balen.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Turnhout
in de provincie Antwerpen
Portaal  Portaalicoon   België
Sint-Andrieskerk te Balen

Balen is een dorp en gemeente in de Belgische provincie Antwerpen. De gemeente telt 23.000 inwoners, die Balenaars[1] worden genoemd. Balen behoort tot het kieskanton en het gerechtelijk kanton Mol.

Toponymie[bewerken | brontekst bewerken]

De naam van het dorp werd voor de eerste maal vermeld in 1173 als Banele, wat de bestanddelen banne (rechtsgebied) en lo (bos) bevat.

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Balen was een dorp in de Voogdij Mol, Balen en Dessel, dat oorspronkelijk in bezit was van de Abdij van Corbie en later een zelfstandige heerlijkheid werd. De families Van Bocholt, De Renesse van Furstenberg en De Mol waren belangrijke heersersgeslachten.

Het dorp ontleende welvaart aan het feit dat er een aantal wegen samenkwamen, en er ontstond ook enige huisnijverheid.

In 1881 startte een zinksmelter van Vieille Montagne, in 1889 gevolgd door de kruitfabriek La Forcite. Deze fabrieken vestigden zich in Wezel en hierdoor werd Balen sterk geïndustrialiseerd. De landbouw werd ook steeds belangrijker, daar de heide eind 19e eeuw eveneens werd ontgonnen.

De Heilige Odrada was mogelijk afkomstig uit Scheps, nabij Balen.

Tweede Wereldoorlog[bewerken | brontekst bewerken]

De gemeente werd rond 16 mei 1940 bezet door het Duitse leger en bevrijd op 24 september 1944. Minstens 1 weerstander werd naar het Auffanglager van Breendonk getransporteerd.[2]

Geografie[bewerken | brontekst bewerken]

Deelgemeenten[bewerken | brontekst bewerken]

# Naam Opp.
(km²)
Inwoners
(2020)
Inwoners
per km²
NIS-code
1 Balen 55,96 19.023 340 13003A
2 Olmen 17,02 3.785 222 13003B

Kernen in de gemeente Balen[bewerken | brontekst bewerken]

Kern Inwoneraantal
(31/12/2007)
Balen-Dorp 5482
Hulsen 1841
Rosselaar 1689
Schoorheide 2713
Wezel 2113
Rijsbergdijk 1965
Gerheide 1198
Olmen 3631

Op de grens met de gemeente Meerhout ligt het kleine gehucht Lil (bij Hulsen).

Demografie[bewerken | brontekst bewerken]

Demografische evolutie deelgemeente voor de fusie[bewerken | brontekst bewerken]

  • Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1970=volkstellingen, 1976= inwonersaantal op 31 december

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente[bewerken | brontekst bewerken]

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

  • Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari
Inwoners
van jaar tot jaar
Op 1 januari
1992 tot heden
Aantal[3]
1992 18.702
1993 18.775
1994 18.921
1995 18.896
1996 18.909
1997 19.022
1998 19.129
1999 19.242
2000 19.290
2001 19.410
2002 19.581
2003 19.716
2004 19.871
2005 20.111
2006 20.276
2007 20.379
2008 20.638
2009 20.811
2010 21.022
2011 21.305
2012 21.570
2013 21.772
2014 21.817
2015 21.969
2016 22.168
2017 22.356
2018 22.426
2019 22.618
2020 22.813
2021 22.853
2022 23.000
2023 23.308

Politiek[bewerken | brontekst bewerken]

Structuur[bewerken | brontekst bewerken]

De gemeente Balen ligt in het kieskanton Mol en het provinciedistrict Turnhout. Deze maken deel uit van het kiesarrondissement Mechelen-Turnhout en de kieskring Antwerpen.

Balen Supranationaal Nationaal Gemeenschap Gewest Provincie Arrondissement Provinciedistrict Kanton Gemeente
Administratief Niveau Vlag van Europa Europese Unie Vlag van België België Vlag Vlaanderen Vlaanderen Vlag Antwerpen (provincie) Antwerpen Turnhout Mol
Bestuur Europese Commissie Belgische regering Vlaamse regering Deputatie Gemeentebestuur
Raad Europees Parlement Kamer van
volksvertegenwoordigers
Vlaams Parlement Provincieraad Gemeenteraad
Kiesomschrijving Nederlands Kiescollege Kieskring Antwerpen Mechelen-Turnhout Turnhout Mol Balen
Verkiezing Europese Federale Vlaamse Provincieraads- Gemeenteraads-

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Lijst van burgemeesters[bewerken | brontekst bewerken]

Periode Naam burgemeester
1800 - 1803 Petrus Franciscus Joris[4]
1803 - 1808 Petrus Guillielmus Wouters
1808 - 1813 Joseph Michaux
1814 - 1830 August Jozef Van Ackere
1830 - 1861 Petrus Franciscus Van Mierde
1861 - 1872 Andreas Swinnen
1872 - 1879 Remigius Heylen
1879 - 1885 Henricus Carolus Swinnen
1885 - 1887 Andreas Mensch
1887 - 1896 Henricus Bonifacius Jansen (Kath. Partij)
1896 - 1920 Alfons Dierckx (Kath.Partij)
1921 - 1938 Gustaaf Wouters (Kath. Verb.)
1939 - 1946 Aloïs Delsupehe[5][6]
1947 - 1976 Egied Wouters[7] (CVP)
1977 - 1983 Willy Dierckx
1983 - 2000 Mathieu Bierkens (CVP)
2001 - heden Johan Leysen (CD&V)

Legislatuur 2013 - 2018[bewerken | brontekst bewerken]

Het Vlaams Belang kwam niet opnieuw op. Alle Balense gemeente-, OCMW- en politieraadsleden van het Vlaams Belang verlieten eind juni de partij en hadden de nieuwe partij Beter Balen opgericht.[8] Burgemeester Johan Leysen (CD&V) leidt een coalitie bestaande uit CD&V en sp.a. Samen vormen ze de meerderheid met 16 op 27 zetels.

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976[bewerken | brontekst bewerken]

Partij of kartel 10-10-1976 10-10-1982 9-10-1988 9-10-1994 8-10-2000 8-10-2006 14-10-2012[11] 14-10-2018
Stemmen / Zetels % 25 % 25 % 25 % 25 % 25 % 27 % 27 % 27
CVP1 / CD&V2 26,321 7 36,241 10 51,091 14 51,761 14 35,661 10 35,802 11 35,002 11 36,642 12
SP1 / INZET2 / sp.a3 / sp.a Balen 20254 21,071 5 21,471 5 26,711 6 27,612 7 23,642 6 23,983 7 18,433 5 15,294 4
PVV1 / VLD2 / Open Vld3 / Open Vld Plus4 - - 22,21 5 20,632 4 22,422 6 17,602 4 11,483 2 7,774 1
Vlaams Blok1 / Vlaams Belang2 - - - - 13,551 3 19,722 5 - 14,152 4
Agalev1 / Groen!2 / Groen3 - - - - 4,731 0 2,902 0 - 4,583 0
N-VA - - - - - - 26,73 8 19,88 6
Lijst Participatie - - - - - - - 1,69 0
Beter Balen - - - - - - 8,36 1 -
GBO 30,95 9 25,91 7 - - - - - -
CBD 14,11 3 12,73 3 - - - - - -
SD - 3,65 0 - - - - - -
VU 7,55 1 - - - - - - -
Totaal stemmen 11965 12905 13670 13913 14285 14230 14744 15876
Opkomst % 96,27 95,18 93,82 94,37 92,52 92,3
Blanco en ongeldig % 3,95 6,46 6,12 8,33 6,65 5,1 5,1 4,4

De zetels van de gevormde coalitie staan vetjes afgedrukt. De grootste partij is in kleur.

Bezienswaardigheden[bewerken | brontekst bewerken]

Zie Lijst van onroerend erfgoed in Balen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Natuur en landschap[bewerken | brontekst bewerken]

Ten zuiden van Balen loopt de Grote Nete en in de vallei daarvan liggen diverse natuurgebieden, waaronder Scheps, De Most, De Vennen, en Griesbroek bij Hulsen. Ten noorden van De Most ligt, op een dekzandrug, het natuur- en recreatiegebied Keiheuvel.

Parallel aan de Grote Nete lopen de door mensen gegraven Grote Hoofdgracht en Kleine Hoofdgracht, bedoeld ter ontwatering van de moerassen.

Ten oosten van Balen loopt het Kanaal naar Beverlo en ten westen van Balen het Kanaal Dessel-Kwaadmechelen.

Cultuur[bewerken | brontekst bewerken]

Bijnaam[bewerken | brontekst bewerken]

De bijnaam van de Balenaars is: Kruiers. De reden kan zijn dat de patroonheilige van de kerk, de Heilige Andreas, ook patroon van de kruiers is. Het volksverhaal rept ervan dat de bewoners de kerk een aantal malen wilden verplaatsen, en daartoe een kruiwagen geschikt achtten. In 1987 werd een beeldje van de kruier geplaatst.

Musea[bewerken | brontekst bewerken]

  • Het Kruiersmuseum, in het voormalig gemeentehuis, is een heemkundemuseum.

Film[bewerken | brontekst bewerken]

Religie en levensbeschouwing[bewerken | brontekst bewerken]

Balen is de hoofdplaats van de federatie Balen, die op haar beurt dan weer deel uitmaakt van het dekenaat Zuiderkempen in het Bisdom Antwerpen.

Mobiliteit[bewerken | brontekst bewerken]

Economie[bewerken | brontekst bewerken]

Voormalig[bewerken | brontekst bewerken]

Bekende personen[bewerken | brontekst bewerken]

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

Externe link[bewerken | brontekst bewerken]

Zie de categorie Balen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.