Vlag van Nederland
? Vlag van Nederland (verhouding 2:3)De vlag van Nederland is de vlag van het land Nederland. Zij staat daarnaast symbool voor de eenheid en de onafhankelijkheid van het gehele Koninkrijk der Nederlanden. Het rood-wit-blauw is zowel te land als ter zee in gebruik als civiele vlag, dienstvlag en oorlogsvlag.
De Nederlandse vlag is een horizontale driekleur in rood, wit en blauw. In de vlaginstructie van het Ministerie van Algemene Zaken worden de kleuren benoemd als helder vermiljoen, helder wit en kobaltblauw. In normblad 3055 zijn deze kleuren vastgesteld in Éclairage-coördinaten. Deze kleuren zijn niet direct in Pantone-codering om te zetten, zodat voor de laatste uiteenlopende waarden gebruikt worden.
Over de afmetingen van de vlag zijn geen voorschriften. In de niet-bekrachtigde Vlaggenwet van 1937 werd de verhouding tussen hoogte en lengte vastgesteld als 2:3, en over het algemeen wordt die verhouding nog steeds nagevolgd. De drie banen zijn even hoog.
Geschiedenis
De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
Hollandsche vlag (voor 1572 tot 1796)
?De Hollandsche VlagEr zijn in de loop der jaren veel theorieën geweest over het ontstaan van de Nederlandse vlag. Zo was er de theorie van de Fransman Dampmartin die beweerde dat de Nederlandse vlag door Hendrik IV van Frankrijk aan ons land zou zijn geschonken. Deze theorie werd door Substituut-Archivarius van het Rijk Mr. J.C. de Jonge ontkracht in zijn boek 'Over den oorsprong der Nederlandsche Vlag'. Hij meende op zijn beurt dat de kleuren ontleend zouden zijn aan het wapenschild van Willem van Oranje, en dat het ontstaan is aan het begin van de opstand. De heer D.G. Muller was echter van mening dat de Hollandsche Vlag al ver voor de opstand bestond. De vlag zou zijn ontstaan in de periode dat het Beierse huis aan de macht was in het graafschap Holland (1354-1433). De kleuren van de vlag zouden namelijk voortkomen uit die van het wapen van de graven van Holland, dat bestond uit het Beierse wapen gecarteleerd met het wapen van graafschap Holland. Dit wapen werd voor het eerst gevoerd door Willem V, wat uit de munten, die door de graven voor Holland en Zeeland zijn geslagen, is gebleken.
Uit onderzoek van de heer P.C. Guyot[1] is gebleken dat de penningmeester van de graven van Holland in het jaar 1409-1410 een staatsiekleed aankocht, voor Willem VI, graaf van Holland, van "12 ellen graauw laken en tot uitmonstering daarvan van 2 3/4de ellen rood wit en blaauw fluweel [...] Het staatsiekleed, Tabbairt genoemd, was graauw met bont gevoerd, en uitgemonsterd met de kleuren, rood, wit, blaauw"[2]
Wat verder uit het onderzoek van de heer Muller is gebleken, is dat er al vóór de opstand rood-wit-blauwe vlaggen gebruikt werden in Nederland. Het gebruik van de vlag was echter niet officieel vastgelegd. Aan het begin van de opstand werd naast de Hollandsche vlag soms ook op de tweede plaats een oranje vlag of vaandel gebruikt. Doordat men bij het voortduren van de opstand meer en meer hoop is gaan vestigen op Willem van Oranje, hebben de geuzen in deze periode het rood uit de 'volksvlag' vervangen door oranje.
Bij de marine in wording werd de prinsenvlag in gebruik genomen, bij de koopvaardij is de Hollandsche vlag echter nooit vervangen geweest, zo ook zijn de vlaggen van de V.O.C. en de W.I.C. rood-wit-blauw. De geuzenvlag was niet officieel, net als de Hollandsche vlag in de beginjaren van de Republiek. De verandering van vlag bij de marine was dan ook niet tot stand gekomen door toedoen van een staatsbesluit.
Prinsenvlag (1572-1653)
?De PrinsenvlagDe vroegste voorbeelden van de driekleur stammen uit de 16e eeuw. De eerste versie die genoemd wordt (1572) is een veelbanige geuzenbanier in de livreikleuren van Willem van Oranje (wit en blauw), aangevuld met oranje. De oudstbekende gedateerde afbeelding (2 december 1575) werd gemaakt door Jan van Hout, stadssecretaris van Leiden, in het album amicorum van Janus Dousa. Bij het sluiten van de Unie van Utrecht in 1579 werd het oranje-blanje-bleu, de prinsenvlag, de officiële vlag[bron?].
Ten tijde van het Eerste Stadhouderloze Tijdperk werd de Prinsenvlag bij de marine afgeschaft en werd de Hollandsche vlag, die door andere gewesten ook wel werd aangeduid als Staten- of Staatsche Vlag, in gebruik genomen. In 1652 werd de Prinsenvlag in het gewest Holland verboden en rond 1653 werd de door de marine gevoerde Prinsenvlag vervangen. Dit ging naar besluit van de Staten-Generaal onder leiding van raadspensionaris Johan de Witt. Rond deze periode werd de Statenvlag ook officieel de vlag van de Republiek.[3]
De reden voor het terugwijzigen van oranje naar rood is niet zeker. Volgens De Jonge moet de reden in een staatkundige ontwikkeling gezocht worden en kan het te maken hebben met het conflict tussen de staatsgezinden en de orangisten. Dit vond plaats ten tijde van de Eerste Stadhouderloze Tijdperk, dat intrad bij het vroegtijdig overlijden van prins Willem II van Oranje in het jaar 1650. De macht van de stadhoudersgezinden nam af en dat van de staatsgezinden nam toe. Volgens Muller heeft het te maken met het respect dat de oude Hollandsche Vlag verdiend had op de wereldzeeën. L. van Aitzema zegt dat de prinsenvlag en de oranje vaandels in 1652 werden veranderd om de Engelsen genoeg te doen,[4] Dit had alles te maken met de aanloop naar de Eerste Engels-Nederlandse Oorlog, die nog datzelfde jaar begon.
Uit onderzoek naar de aanschaf van vlaggendoek door de hoofdadministratie van de kosten te land en ter zee is gebleken dat de marine tussen 1588 en 1630 altijd onder de Prinsenvlag heeft gevaren en na 1663 altijd onder de Statenvlag. In de periode 1630-1662 werden beide vlaggen gebruikt.[5]
Franse tijd
?De Bataafsche vlag?De Koninklijke Hollandsche VlagBataafsche vlag (1796-1807)
De Statenvlag is in gebruik gebleven tot en met het jaar 1795, in welk jaar de Bataafse Republiek werd gevormd. Per resolutie van 1 maart 1796 werd de Bataafsche vlag ingevoerd, dit was enkel en uitsluitend voor de marine. De kleuren en rijen van de vlag bleven exact hetzelfde, een toevoeging werd gedaan door aan de bovenkant op enkele duimen van de vlaggenstok een Jack te plaatsen: een wit vierkant met daarin de vrijheidsmaagd met een speer en pijlenbundel in haar handen en naast haar een leeuw.[6]
De vervanging van de Statenvlag door de Bataafsche vlag leidde onder andere tot oproer bij de zeelieden die verknocht waren aan de oude vlag waaronder zij vele successen hadden geboekt tijdens de zeeslagen.
Koninklijke Hollandsche Vlag (1807-1810)
In augustus 1806 brak opstand uit onder het scheepsvolk van het Texels eskader en van de oorlogsschepen voor Amsterdam. De aanleiding hiertoe was dat zij niet meer wilden varen onder de nieuwe vlag. Een aantal van hen weigerde de Eed van Trouw af te leggen aan koning Lodewijk I, die van 1806 tot 1810 koning was van Holland, en verklaarden geen bevelen te willen ontvangen van koninklijke officieren. Tegen deze opstand werden strenge maatregelen genomen, een van de muiters werd door de viceadmiraal De Winter zelf ter plekke door het hoofd geschoten. Om de gemoederen tot bedaren te brengen werd de Statenvlag gehesen. Hiermee kwam het oproer ten einde. Na de opstand was de facto de Statenvlag weer in gebruik. Ruim een jaar later werd dit op 1 december 1807 bij Koninklijk Besluit ook wettelijk geregeld. Wel werd de naam veranderd in Koninklijke Hollandsche Vlag.[7]
Vlag van Frankrijk (1810-1813)
In 1810 ging het Koninkrijk Holland op in het Eerste Franse Keizerrijk, waarmee het koninkrijk haar soevereiniteit verloor en daarmee ook haar eigen vlag. De vlag van het Eerste Franse Keizerrijk wordt in Frankrijk ook wel de drapeau tricolore genoemd.
Na de Franse tijd
Officiële aanname van het rood-wit-blauw
Na de Franse tijd ging Nederland als soeverein land weer haar eigen vlag voeren.
In de jaren dertig van de twintigste eeuw kwam de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) op. De NSB beweerde dat oranje-blanje-bleu de echte Nederlandse vlag was. Weinigen wisten dat zij hierin historisch gezien ongelijk hadden, en het was niet eenvoudig aan te geven welke wet de status van het oranje-wit-blauw als de nationale vlag ontkende, maar het was vooral het aandringen van die partij dat er toe leidde dat de regering onder aanvoering van Hendrikus Colijn de kleuren rood-wit-blauw officieel wilde vastleggen. Op 19 februari 1937 tekende Koningin Wilhelmina op haar vakantieverblijf in Zell am See het kortste Koninklijk Besluit ooit, luidend: "De kleuren van de vlag van het Koninkrijk der Nederlanden zijn rood, wit en blauw."[8][9]
Tijdens de Tweede Wereldoorlog, die voor het Koninkrijk duurde van 10 mei 1940 tot 15 augustus 1945, bleef het rood-wit-blauw in gebruik. Tijdens het dieptepunt van de oorlog waren alleen nog Suriname en het Gebiedsdeel Curaçao niet bezet door nazi-Duitsland of Japan. In het bezette Nederland bleef het rood-wit-blauw met toestemming van de Duitsers de nationale vlag, maar het gebruik ervan werd door hen sterk beperkt.[10]
Na de Tweede Wereldoorlog zijn preciezere tinten voor de kleuren rood, wit en blauw vastgesteld. De kleuren van de Nederlandse vlag kunnen sindsdien meer precies worden benoemd als helder vermiljoen, helder wit en kobaltblauw.[10] Dat blauw verschilt van het donkerder Nassaus blauw.
Er zijn ook tegenwoordig nog mensen die het oranje-wit-blauw als de echte vlag beschouwen, maar het algemeen gebruik is nu om de Nederlandse verbondenheid met het Koninklijk Huis te tonen door boven de vlag een oranje wimpel te hijsen. De originele Nederlandse vlag is echter af en toe nog terug te zien in de sportkleding van de Nederlandse voetbal- of hockeyelftallen, (licht)oranje shirts, witte broeken en azuurblauwe kousen.
Vlaginstructie
Voor de Nederlandse vlag bestaat een vlaginstructie van de Nederlandse overheid voor aan de overheid gerelateerde instellingen, die aangeeft wanneer de Nederlandse vlag gehesen wordt, en op welke manier.
De data waarop de vlag gehesen wordt van rijksgebouwen liggen vast in een instructie van de minister-president van 22 december 1980. Aan particulieren, bedrijven en instellingen wordt gevraagd deze instructie, zo veel als mogelijk is, te volgen. Dit laatste is echter niet verplicht. Een bespreking van de instructie uit 1980 volgt hieronder. De instructie is inmiddels een aantal keer herzien, het recentst op 17 mei 2013.[11]
Bij het uitsteken van de Nederlandse vlag wordt onderscheid gemaakt tussen "uitgebreid vlaggen" en "beperkt vlaggen". Uitgebreid vlaggen wil zeggen dat de vlag wordt uitgestoken van alle rijksgebouwen, zoals gebruikelijk is op Koningsdag. Bij "beperkt vlaggen" steekt men de vlag alleen uit van de hoofdgebouwen van de departementen en van de hoofdgebouwen van de instellingen die niet (rechtstreeks) onder de departementen vallen. Dit zijn de Kamers der Staten-Generaal, de Raad van State, de Algemene Rekenkamer, het Kabinet van de Koning en de Hoge Raad der Nederlanden.
Vaste data voor het vlaggen
Er is een aantal vaste data waarop van de rijksgebouwen uitgebreid (UV) dan wel beperkt (BV) gevlagd moet worden. Als een datum op een zondag of op een algemeen erkende christelijke feestdag valt, wordt op de tussen haakjes vermelde datum gevlagd. Bij verjaardagen van leden van het Koninklijk Huis en op Koningsdag mag de vlag in combinatie met een oranje wimpel worden gehesen (W).
Wat betreft de leden van het Koninklijk Huis geldt de vlaginstructie alleen voor het staatshoofd, zijn echtgenoot, de erftroonopvolger (de Prins(es) van Oranje) en zijn voorganger en niet voor de overige leden van het Koninklijk Huis. Daarom is prinses Amalia wel en zijn haar zussen, de prinsessen Alexia en Ariane, niet in dit overzicht opgenomen.
| Datum | Info |
|---|---|
| 31 januari (1 februari) | Verjaardag van prinses Beatrix - beperkt, met oranje wimpel |
| 27 april (28 april) | Verjaardag van koning Willem-Alexander - beperkt, met oranje wimpel |
| 27 april (26 april) | Koningsdag - uitgebreid, met oranje wimpel |
| 4 mei (4 mei) | Nationale Dodenherdenking - uitgebreid, halfstok van 18.00 uur tot zonsondergang (ca. 21.10 uur zomertijd) |
| 5 mei (5 mei) | Nationale Bevrijdingsdag - uitgebreid |
| 17 mei (18 mei) | Verjaardag van koningin Máxima - beperkt, met oranje wimpel |
| Laatste zaterdag van juni | Nederlandse Veteranendag - uitgebreid |
| 15 augustus (16 augustus) | Formeel einde van de Tweede Wereldoorlog - uitgebreid |
| 3e dinsdag in september | Opening van de Staten-Generaal - uitgebreid, alleen in Den Haag |
| 7 december (8 december) | Verjaardag van prinses Amalia - beperkt, met oranje wimpel |
| 15 december (16 december) | Koninkrijksdag - beperkt |
Oranje wimpel
Op Koningsdag en op de hierboven vermelde verjaardagen van leden van de Koninklijke Familie wordt de vlag gehesen met oranje wimpel. Bij alle andere gelegenheden wordt de vlag zonder wimpel gehesen.
Vlaggen bij bijzondere gelegenheden
Bij bijzondere gebeurtenissen in de Koninklijke Familie (geboorte, huwelijk, overlijden) zal er telkens een speciale regeling komen, die van geval tot geval bekend zal worden gemaakt. In ieder geval wordt er niet op een zondag gevlagd. Tijdens officiële bezoeken van staatshoofden wordt alleen gevlagd in de plaatsen die worden bezocht. Zowel bij het overlijden van koningin Juliana als bij het overlijden van prins Bernhard werd de oranje wimpel vervangen door een zwarte rouwwimpel.
Officieel protocol
Dit protocol geldt voor overheidsinstellingen. Van burgers en bedrijven wordt verwacht dat ze dit protocol volgen, maar ze zijn daartoe niet verplicht.
- Een vlag is een eerbetoon aan een natie en hoort daarom niet 's nachts buiten te hangen. Het hijsen van de vlag gebeurt dan ook bij zonsopgang, het neerhalen bij zonsondergang. Alleen wanneer een landsvlag aan beide zijden door schijnwerpers wordt belicht, mag deze na zonsondergang blijven hangen. Er is een eenvoudige vuistregel voor het uiterlijke tijdstip van neerhalen van de vlag. Dit is het moment wanneer er geen zichtbaar verschil meer is tussen de afzonderlijke kleuren van de vlag.
- Een vlag mag de grond niet raken.
- Op de Nederlandse vlag behoort, tenzij daartoe gerechtigd, geen enkele versiering of andere toevoeging te worden aangebracht. Het is dus niet correct om schooltassen of babykleertjes aan de vlag toe te voegen. Ook het gebruik van een vlag louter voor versiering behoort te worden nagelaten. Wel mag vlaggendoek voor versiering -bijvoorbeeld in de vorm van draperieën- worden gebruikt.
- De oranje wimpel wordt alleen gebruikt op verjaardagen van leden van het Koninklijk Huis en op Koningsdag. De oranje wimpel moet even lang of iets langer zijn dan de diagonaal van de vlag.
Halfstok vlaggen
Het halfstok hijsen van de vlag behoort op de volgende wijze te geschieden: eerst wordt de vlag vol gehesen, daarna wordt zij langzaam en statig neergehaald, totdat het midden van de vlag op de helft van de normale hoogte is gekomen, waarna de vlaggenlijn wordt vastgebonden. De vlag wordt niet opgebonden. Bij het neerhalen van een halfstok gehesen vlag wordt deze eerst langzaam en statig vol gehesen en vervolgens op dezelfde wijze neergehaald. De vlaginstructie schrijft expliciet voor dat er halfstok gevlagd moet worden, in tegenstelling tot de mogelijkheid dat er rouw getoond moet worden met de vlag. Dit veroorzaakt bij voortduring problemen met situaties waarin halfstok vlaggen niet mogelijk of niet gebruikelijk is, zoals met vlaggen vastgemaakt aan een vlaggenstok.
Halfstok vlaggen van rijksgebouwen vindt in ieder geval plaats op Nationale Dodenherdenking (4 mei) en daarnaast wanneer de minister-president hiervoor een bijzondere vlaginstructie uitvaardigt omdat gebeurtenissen in binnen- of buitenland daartoe aanleiding geven.
Het hijsen van meer vlaggen
Bij het hijsen van meer vlaggen behoren deze van gelijke afmetingen te zijn en zo mogelijk op gelijke hoogte te worden gehesen. Bij het ontplooien van twee vlaggen is de ereplaats rechts, gerekend met de rug naar de vlaggen. Daar behoort dus de Nederlandse vlag. Bij drie vlaggen behoort de Nederlandse vlag in het midden. Als de provinciale en de gemeentelijke vlag naast de Nederlandse vlag komen, is de opstelling in het algemeen (met de rug naar de vlaggen): Nederlandse vlag midden, provinciale vlag rechts en gemeentelijke vlag links. De vlaginstructie maakt hierbij een uitzondering voor een gemeentelijke aangelegenheid, waarvoor de volgorde van provincievlag en gemeentevlag omgekeerd moeten worden. Indien naast een landsvlag vlaggen van andere naties worden gehesen, is voor de onderlinge rangorde over het algemeen in de eerste letter van de namen van de betrokken landen in de Franse taal bepalend. De vlaginstructie geeft hier echter geen uitsluitsel over, maar geeft aan dat er contact opgenomen moet worden met de Directie Kabinet en Protocol.
Opvouwen van de vlag
Een manier voor het vouwen van de vlag is als volgt:
- Twee vlaggendragers pakken de vlag vast in de lengterichting met één hand op de scheiding van rood en wit, en met de andere hand aan het einde van het blauw;
- de vlag wordt nu overlangs dichtgevouwen, zodanig dat wit opgesloten wordt tussen rood en blauw (er ontstaat dus een Z-vorm);
- met rood boven, wordt de vlag vervolgens tweemaal dubbelgeslagen, zodanig dat het blauw boven komt te liggen (lus en touw aan de broekingszijde bovenop).
In plaats van tweemaal dubbelgeslagen, wordt de vlag ook wel tot halverwege in een harmonicavorm gevouwen, waarna de rest zodanig opgerold wordt dat een blauwe rol ontstaat. Vervolgens wordt het touw aan de onderzijde van de vlag er met een slipsteek omheen gehaald. Een op deze manier gevouwen vlag kan naast gehesen, ook 'gebroken' worden. De vlag wordt in dat geval opgerold naar boven gehesen, waarna de slipsteek losgetrokken wordt en de vlag zich ontvouwt. Het breken van de vlag wordt voornamelijk gedaan bij harde wind.
Beïnvloeding van andere vlaggen
Zie Lijst van vlaggen gebaseerd op de Nederlandse vlag voor het hoofdartikel over dit onderwerp.De Nederlandse vlag, zowel de Prinsenvlag als de huidige vlag, heeft andere landen beïnvloed een soortgelijke vlag te gebruiken. De vlag van New York City en enkele andere steden in de staat New York gebruiken de kleuren van de Prinsenvlag. In Zuid-Afrika gebruikten enkele boerenstaten vlaggen die op de Nederlandse gebaseerd waren, waaronder Transvaal, Oranje Vrijstaat en Natalia. Maar ook de nationale vlag van Zuid-Afrika was tot 1994 op de Nederlandse gebaseerd. Zelfs de huidige vlag van Zuid-Afrika bevat elementen die via de vorige vlag aan de Nederlandse vlag ontleend zijn.
De vlag van Rusland heeft precies dezelfde kleuren als de Nederlandse alleen in een andere volgorde. Volgens één theorie heeft Peter de Grote, die Nederland bezocht omtrent scheepszaken, de vlag overgenomen en mee naar Rusland gebracht.[12] Er zijn echter sterke aanwijzingen dat de Russische vlag al werd gebruikt vóór het bezoek van Peter de Grote aan Nederland. Zodoende is het twijfelachtig of de Nederlandse vlag hier daadwerkelijk invloed op gehad heeft.
Lijst van Nederlandse Vlaggen
-
-
Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
(tot circa 1652) -
-
-
Koninkrijk Holland
(vanaf december 1807) -
-
Zie ook
Externe links
- Officiële vlaginstructie op de website van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
- De Nederlandse vlag
Bronnen, noten en/of referenties
|
· 
· 
· ·