Naar inhoud springen

Gennep (plaats)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Dit artikel gaat over een plaats in Limburg. Zie Gennep (Eindhoven) voor de buurtschap in Eindhoven.
Gennep
Plaats in Nederland Vlag van Nederland
Gennep (Limburg)
Gennep
Situering
Provincie Vlag Limburg Limburg
Gemeente Vlag Gennep Gennep
Coördinaten 51° 41′ NB, 5° 58′ OL
Algemeen
Oppervlakte 7,13[1] km²
- land 6,76[1] km²
- water 0,37[1] km²
Inwoners
(2023-01-01) 		9.520[1]
(1.408 inw./km²)
Woning­voorraad 4.425 woningen[1]
Overig
Postcode 6591
Netnummer 0485
Woonplaats­code 2482
Belangrijke verkeersaders Maas,
Website www.gennep.nl
Portaal  Portaalicoon   Nederland
Luchtfoto van Gennep (1920-1940), Nederlands Instituut voor Militaire Historie.

Gennep (uitspraakⓘ) (uitspraak in het dialectⓘ) is een stad [2] in de Nederlandse provincie Limburg. Op 1 januari 2023 telde Gennep 9.520 inwoners.[1]

De stad Gennep ligt op de samenloop van de rivieren de Maas en de Niers.

Geschiedenis

[bewerken | brontekst bewerken]
Gennep (boven) en het Genneperhuis (onder) in 1649 door Joan Blaeu

Gennep is afgeleid van het Keltische 'Ganapja'. Het verwijst daarmee naar de locatie van Gennep: plaats waar twee wateren samenkomen, de Maas en de Niers. Op een doorwaadbare plaats op deze plek kwamen zowel een noord-zuidelijke als een oost-westelijke weg van de Romeinen samen.

Na de Tweede Wereldoorlog bleek dat er onder de (oude) kerk al rond 750 een houten kerkje gestaan heeft. Een grote stadsbrand op het einde van de 16e eeuw heeft alle gegevens hieromtrent vernietigd, maar toch moet Gennep ruim voor 1371 haar stadsrechten verworven hebben. Een brief uit 1371 maakt melding van een versleten en nauwelijks leesbaar document.

Op 6 januari 1371 verklaarde Reinout van Brederode, heer van Gennep:

soe dan dese voirs, brieff begript und reveniert op die voirbrieve, die welcke durch altheit verweert und verdunckelt sind, sodat men die letteren derselver brieven niet gesien of gelesen kan, dair die stadt und burgeren in vorthieden mit geprivilegiert und berechticht sint.[3]

De stad telde zo'n 750 inwoners en was via 3 poorten te betreden; de Zandpoort, de Nierspoort en de Maaspoort, die als laatste in 1820 werd afgebroken. De stad kende geen grote groei, voornamelijk door de strategische ligging van het nabijgelegen Genneperhuis, waardoor vele malen verschillende groepen buitenlandse soldaten Gennep bezetten. Het stadje was in tegenstelling tot het kasteel onverdedigbaar; het eigen kasteel Lonesteyn uit 1400 was al rond 1413 afgebroken.

De stad heeft verschillende keren onder een ander bestuur gestaan: Kleefs (1441), Pruisisch (1609), Frans (1794), Nederlands (1815), Belgisch (1830) en uiteindelijk terug Nederlands (1839).

Vanaf 1540 vluchten er protestanten naar Gennep, op de vlucht voor de Spanjaarden. Doordat Gennep ten tijde van de Republiek in de 16de en 17de eeuw niet tot de Republiek behoorde, werd hier in 1660 een Nederduits Gereformeerde kerk gebouwd uit eigen middelen. Dit in tegenstelling tot de vele andere protestantse kerken van voor 1660. Doorgaans werd een katholieke kerk 'hervormd' en door de protestanten in gebruik genomen. In het Pruisische Gennep was dit onmogelijk, waardoor Gennep heden ten dage de oudste, uit eigen middelen betaalde, protestantse kerk op haar bodem heeft staan. De kerk is Nederlands Hervormd en ligt naast het stadhuis dat na de grote stadsbrand van 1597 door Van Bommel werd gebouwd. Ook 's-Heerenberg en Venlo hebben een stadhuis van zijn hand. De overeenkomsten tussen de drie stadhuizen zijn voor eenieder zichtbaar.

de Maas vanaf de brug tussen Gennep en Oeffelt
Gennep gezien vanaf de huidige St. Martinustoren
De Sint Martinustoren
Gemeentekantoor (achtergrond) en stadhuis
De huidige verkeersbrug, ter vervanging van de spoorbrug. De kleur is nu echter wel veranderd
Beltmolen De Reus
De Niers bij Gennep

Na het Congres van Wenen wordt besloten dat Pruisen de Maasscheepvaart niet mag beïnvloeden. Met een kanonschot (800 Rijnlandse roeden, ca. 3000 m) kijkt men hoe ver Pruisen van de Maas moet komen te liggen. Hierdoor komt Gennep binnen het nieuw te vormen Verenigd Koninkrijk der Nederlanden te liggen. Veel bloei kent de stad niet.

Bij de aanleg van de rijksweg Nijmegen-Maastricht in 1845 wordt gebruikgemaakt van de bestaande Niersbrug in Gennep, waardoor het stadje beter bereikbaar wordt. Als dan in 1869 door de NBDS eveneens de Spoorlijn Boxtel - Wesel door Gennep wordt aangelegd, begint er een grote bloeiperiode. Deze spoorlijn is lange tijd onderdeel van de kortste route tussen Londen en Moskou, waardoor o.a. keizer Wilhelm II en het Russische goud via station Gennep reizen. Het Voorhoeve-park biedt woningen aan vele arbeiders. Bedrijven als de Page (Papierfabriek Gennep) maken handig gebruik van de spoorlijn. Ook de Maas-Buurtspoorweg vestigt haar hoofdkantoor in het Gennepse, naast het hoofdkantoor van de NBDS. De Gennepse spoorbrug is een punt van discussie, omdat Pruisen op deze manier de Maas te makkelijk zou kunnen oversteken in geval van oorlog. Hoogstwaarschijnlijk wordt om dezelfde reden de Maaslijn niet op de oostelijke, Gennepse kant gelegd, maar op de westelijke, Brabantse kant.

Watersnood in Gennep (1920-1940), Nederlands Instituut voor Militaire Historie.

In 1878 treft een besmettelijke keelziekte Gennep; in de drie maanden tijd sterven er 45 kinderen en de scholen sluiten. Twee jaar later treft een enorme watersnoodramp de stad. Vrijwel alleen de hooggelegen Markt en het nieuwgebouwde klooster Sint-Norbertusgesticht blijven droog.

In 1916 werd een lighal geopend voor bedlegerigen met een lange herstelperiode. Op verzoek van dokter Stiemens kwamen er vanaf 1918 ook longpatiënten uit heel Nederland naar het tuberculose-sanatorium Maria-oord. Vanaf 1931 omvatte het rustoordcomplex ook een nazorghuis, waar patiënten arbeidstherapie genoten.

De angst dat de Maasbrug een zwakke plek in de Nederlandse defensie is wordt bewaarheid in 1940 als de Gennepse Maasbrug als enige, door list, in Duitse handen valt op de eerste oorlogsdag. De Peel-Raamstelling is hierdoor onhoudbaar geworden.

In het najaar van 1944 wordt de brug opgeblazen door het Duitse leger. De geallieerden kunnen de Maas hierdoor niet oversteken. Tussen oktober 1944 en februari 1945 is de Maas het frontgebied, maar na de bevrijding van Gennep op 12 februari dat jaar (tijdens Operatie Veritable) begint men aan een baileybrug. Door het opkomend hoogwater wordt de Gennep bridge uiteindelijk de langste baileybrug die tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt gebouwd.

Onder andere door de sluiting van de Nederlands-Duitse grens na WO II raakt de spoorlijn minder in trek en komt ten slotte te vervallen. De neergang was al ingezet door de Nederlandse neutraliteit in WO I en de beurskrach van 1929. In 1971 rijdt de laatste trein Gennep binnen in alle stilte en wordt de spoorbrug nog eenmaal gebruikt voor een carnavaleske leutexpres. Intussen is er wel een autobrug naast de spoorbrug aangelegd in de jaren 50, waardoor de eeuwenoude pont naar Oeffelt uit de vaart kan worden genomen.

Ter compensatie van het verlies van het hoofdkantoor van de Noord-Brabantsch-Duitsche Spoorwegmaatschappij (NBDS) wordt Zuidooster Autobusdiensten NV in Gennep gevestigd. Bij de fusie van Zuidooster en VSL tot Hermes wordt ook dit hoofdkantoor gesloten. Op een steenworp van het hoofdkantoor heeft vanaf 1953 jarenlang een van de 112 karakteristieke pompstations van Esso gestaan van de ontwerper Willem Dudok. Ook dit pompstation overleefde de tand des tijds niet en heeft plaatsgemaakt voor een moderne opvolger.

Tijdens de Wederopbouw in de jaren 50 wordt aan de rand van de oude stadskern een nieuwe rooms-katholieke kerk gebouwd. De oude Sint-Martinuskerk zou door oorlogsschade dermate beschadigd zijn dat ze niet meer voor de eredienst gebruikt kon worden. De nieuwe kerk, in de stijl van de Bossche School, wordt op eerste kerstdag 1954 ingewijd.

Begin jaren 60 begon de plaatselijke melkboer Jan Linders in Gennep met een supermarkt. Die noviteit blijkt een schot in de roos te zijn.

De hei rondom Gennep heeft op verschillende manieren invulling gevonden. Zo waren daar de instellingen Maria Roepaan voor verstandelijk-lichamelijk gehandicapten en een kuuroord van tbc-patiënten, de Sint Augustinusstichting, gevestigd en tegenwoordig een vakantiepark van Center Parcs.

De gemeente Gennep heeft in Heijen nabij de A77 en bedrijventerrein De Grens een bedrijventerrein van circa 25 hectare gerealiseerd onder de naam De Brem.

In het stadje zelf zijn de herontwikkeling van de binnenstad en verschillende woningbouwprojecten inmiddels afgerond, waaronder de appartementencomplexen Gennep Centraal en Het Bolwerk. In dat laatste complex was jarenlang een filiaal van Jan Linders gevestigd, op dezelfde plek waar oprichter Jan Linders in 1963 zijn allereerste supermarkt opende.[4]

De winkel sloot in oktober 2023, nadat het familiebedrijf eind 2022 een samenwerking met Albert Heijn was aangegaan. De Gennepse vestiging werd daarbij niet omgezet naar Albert Heijn, maar in april 2023 verkocht aan Jumbo, die de supermarkt later dat jaar onder eigen naam heropende. Opvallend genoeg heeft Gennep sindsdien twee Jumbo-supermarkten: één aan het Europaplein en één aan ’t Straatje.[5][6] [7][8]

Bezienswaardigheden

[bewerken | brontekst bewerken]

Gennep kent een groot aantal bezienswaardigheden op het gebied van religie, architectuur, kunst en natuur.

Religieus erfgoed

[bewerken | brontekst bewerken]

Wereldlijke bouwwerken

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Oudste huis van Gennep met pinakelgevel (ca. 1525)
  • 17e-eeuws stadhuis met keramiekmuseum
  • Beltmolen De Reus (1848)
  • Juliana- en Bernhardbank (1937), Zuid-Oostwal/Niersweg
  • Gemeentekantoor (1994), ontworpen door Alberts & Van Huut
  • Restanten van de middeleeuwse stadsmuur
  • Natuurlijke omgeving van de Maaskemp met de ruïne van het Genneperhuis

Kunst in de openbare ruimte

[bewerken | brontekst bewerken]
  • 1937 – Juliana en Bernhard-bank, Zuid-Oostwal/Niersweg
  • 1938 – Mariakapel, Touwslagersgroes
  • 1949 – Wapen van Gennep (gevelsteen) van Michaël van Helvert, Markt 2
  • 1949 – Sint Norbertus van Michaël van Helvert, Markt 2
  • 1953 – De Barmhartige Samaritaan van Jac. Maris, Niersweg
  • 1968 – Terpsichore van Peter Roovers, ’t Straatje
  • 1969 – Dansende kinderen (titel onbekend), Picardie
  • 1971 – De Stier van Pieter Kortekaas, Maasstraat
  • 1985 – De Kuiper, Papiermaker, De Timmerman, Ploegende boer en Raderen van de molen van Ghisleen Bakker en Wim Bartels
  • 1985 – Waakhonden van Peter Roovers, Zandstraat/Jan Lindersplein
  • 1985 – Twee kinderen van Wim Bartels, 2e Dwarsweg 77
  • 1986 – Samenwerking van Thomas Rodr, Noordwal
  • 1989 – De Pottenbakker (reliëf) van Wim Bartels, Noordwal
  • 1990 – Sint Martinus (jeugdig soldaat) van Wim Bartels, Niersdijk 1
  • 1999 – Sint Martinus van Joep Coppens, Zuid-Oostwal
  • 2001 – Ellen Hoffmannplein – mozaïekplein van Frans en Isabelle Smeets en 280 Gennepenaren
  • 2006 – Muzieksculptuur van Henk Visser, park aan de Niersdijk
  • 2013 – 15 Beleefbankjes van Nine Milacic en Morea Pubben-van ’t Hullenaar, verspreid door het centrum
  • 2014 – Luisteren naar Fluisteren – serie sculpturen van Richard Smeets, diverse locaties
  • 2014 – Kopgevel met weefpatroon (Weverflat) van IJsselmonde Applicateur, Weverstraat
  • 2015 – Keramiekmuur van Pieter Arts, Ghisleen Bakker en Stichting NOX, Jan Lindersplein
  • 2017 – Genneperhuys (rotondekunst) van Ysbrandt Roovers, rotonde N271/N291
  • 2020 – Panta van Atelier Van Lieshout, Niersdijk (verwoest door brand in 2022)
  • 2020 – Wandapplicaties van Hay van Arensbergen, fietstunnel Brabantweg–Weverstraat
  • 2021 – Landmark Gennep West van Frans Klerkx, Weverpark
  • 2021 – Drie ooievaars (Gennep) van Blow Ups, Brabantweg/Weverstraat
  • 2021 – Holocaustmonument (Gennep) van Mirso Bajramovic, Vredesplein/Niersweg
  • 2024 – Gennep (kunstwerk) van Hans Bakker, Brabantweg (bij Loc 94)
  • 2025 – Onder moeders paraplu (beeld) van Mirjam Jansen, Markt

Musea en monumenten

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Museum Het Petershuis, museum voor archeologie, religie en stadsgeschiedenis in een laatgotisch pand
  • Loc 94 1640, een locomotief uit 1923 als herinnering aan het Duits Lijntje
  • Villa Aurora aan de Heijenseweg

Natuur en omgeving

[bewerken | brontekst bewerken]

Gennep ligt op de rechteroever van de Maas, op een hoogte van ongeveer twaalf meter. De stad wordt aan de noordzijde begrensd door de Niers, die hier in een bochtig verloop uitmondt in de Maas. Op de uiterste punt van dit schiereiland liggen de ruïnes van het Genneperhuis. De ligging tussen beide rivieren heeft het landschap sterk gevormd en bepaalt nog altijd het karakter van de omgeving.[9]

De stad ligt aan de rand van het Nationaal Park De Maasduinen, dat bekendstaat om zijn stuifduinen, heidevelden, bossen en vennen.[10] De directe omgeving van Gennep omvat het Niersdal, een afwisselend beekdal met graslanden, ooi- en broekbossen, nevengeulen en poelen voor amfibieën. Door deze variatie is het gebied rijk aan flora en fauna; er komen onder meer reigers, ooievaars, ijsvogels, zwanen, ganzen, eenden, spechten, aalscholvers, roeken en buizerds voor.[11]

Tot de overige natuurlijke gebieden behoren de Groene Gracht, een parkachtige groenzone in de historische kern met wandelpaden en zicht op de Maas, en de uiterwaarden van de Maas bij het Genneperhuis.[12] Ten zuiden van de stad ligt het Heijense Bos. In het oosten bevindt zich de Genneperheide.

Sinds 2000 broedt er een paartje ooievaars op het oude stadhuis van Gennep. Hun nest is sinds 2015 te volgen via de webcam van de Vogelbescherming (Beleef de lente).[13]

Voorzieningen

[bewerken | brontekst bewerken]

Gennep kent een divers aanbod aan voorzieningen op het gebied van winkels, wonen en dienstverlening.

Tot voor kort bestond het winkelcentrum Clarenshof, maar dat is gesloopt in 2024. Momenteel wordt het vervangen door een woning‐ en winkelontwikkeling met ongeveer 25 duurzame appartementen en commerciële ruimtes.

De Duivenakker is nog steeds in gebruik als lokaal winkelcentrum. Daarnaast is de binnenstad (met straten als Zandstraat en Niersstraat) voorzien van een variëteit aan winkels, horeca en dienstverlening.

Geboren in Gennep

[bewerken | brontekst bewerken]

Bekende Gennepenaren

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Peter Roovers (1902–1993), beeldhouwer, maker van onder meer Terpsichore en Waakhonden in Gennep
  • Everardus Huisman (bekend als Deken Huisman) (1924–2021), rooms-katholiek geestelijke, deken en pastoor van de Martinuskerk
  • Ysbrandt Roovers (1947–2025), beeldend kunstenaar en ontwerper[14]
  • Harrie-Jan Metselaars (1955–2023), schrijver en onderzoeker, auteur van En toen waren ze weg over de Jodenvervolging in Gennep

Nabijgelegen kernen

[bewerken | brontekst bewerken]

Zie ook

[bewerken | brontekst bewerken]
[bewerken | brontekst bewerken]
Commons heeft media­bestanden in de categorie Gennep.

Noten

[bewerken | brontekst bewerken]
  1. ↑ a b c d e f Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen, 1 januari 2023, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen
  2. ↑ ANWB Topografische Atlas Noord-Brabant (2005) - kaart 118 161-391 ISBN 90-18-02128-8.
  3. ↑ Th.W.J. Driessen, M.P.J. van den Brand, 1000 jaar Gennep, Uitgeverij Historie Nijmegen (1975), p. 41
  4. ↑ Joost Ariaans, De winkel verdwijnt uit Gennep, maar gelukkig hebben we het Jan Lindersplein nog. De Gelderlander (16 december 2022). Geraadpleegd op 17 oktober 2025.
  5. ↑ Jumbo Europaplein tijdelijk dicht. GennepNews (23 augustus 2024). Geraadpleegd op 17 oktober 2025.
  6. ↑ Kerstboodschappen doen? Deze supermarkten in Gennep zijn dit jaar beide kerstdagen geopend. Algemeen Dagblad (22 december 2023). Geraadpleegd op 17 oktober 2025.
  7. ↑ Jumbo koopt Gennepse Jan Linders. GennepNews (25 april 2023). Geraadpleegd op 17 oktober 2025.
  8. ↑ Supermarkt Jan Linders uit Gennep sluit haar deuren. Brabants Dagblad (13 oktober 2023). Geraadpleegd op 17 oktober 2025.
  9. ↑ Visit Noord-Limburg – Natuur en Landschap in Noord-Limburg
  10. ↑ Staatsbosbeheer – Nationaal Park De Maasduinen
  11. ↑ Liefde voor Limburg – Niersdal
  12. ↑ Canon van Nederland – Kunstzinnig Gennep
  13. ↑ Vogelbescherming Nederland – Beleef de lente
  14. ↑ GennepNews – Beeldend kunstenaar Ysbrandt Roovers overleden, 24 maart 2025

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gennep_(plaats)&oldid=70175319"