Metro/sneltramlijn 51
| Amstelveenlijn (Lijn 51) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Totale lengte | 19,5 km | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Spoorwijdte | 1.435 mm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Aangelegd door | GVB | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Geopend 16 oktober 1977: Weesperplein - Spaklerweg 11 oktober 1980: Centraal Station - Weesperplein 1 december 1990: Spaklerweg - Poortwachter 13 september 2004: Poortwachter - Amstelveen Westwijk verwacht 2017: Noord - Station Zuid | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Huidige status | in exploitatie | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Type trein | S1 S2 S3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Geëlektrificeerd 3e rail 750 volt (Centraal Station - Zuid) bovenleiding 600 volt (Zuid - Westwijk) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Aantal sporen | 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| metro/Sneltram door | GVB | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Amstelveenlijn (Lijn 51) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Metro/sneltramlijn 51, ook wel bekend als de Amstelveenlijn, is een 19 kilometer lange combinatie van een metro- en sneltramlijn van de Amsterdamse metro op de route Centraal Station – Weesperplein – Station Zuid – Amstelveen Westwijk. Het gebruikte materieel is dan ook geschikt voor beide exploitatievormen.
Geschiedenis
In 1975 werd na intrekking van het metrobesluit uit 1968 er uiteindelijk afgezien van de aanleg van de Noord-Zuid metrolijn die naar Amstelveen zou lopen. Nadat de gemeenteraad van Amstelveen in 1979 een plan voor de verlenging van tramlijn 5 naar Amstelveen had afgewezen, men wilde alleen een metro en anders de bus handhaven, kwam er in 1984 een compromis met een plan voor een dubbele railverbinding te weten een tunneltram via de metro Oostlijn en de Spaklerweg en een gewone tramlijn via de Leidsestraat samen over de Buitenveldertselaan en Beneluxbaan naar het winkelcentrum Amstelveen (stadstramlijn) en Amstelveen-Zuid (sneltram).
In reactie daarop ontwikkelde Centraal Nederland, die vreesde zijn beste lijn kwijt te raken aan het GVB en daarbij te moeten inkrimpen, het baanbus-project als alternatief. Hierbij zou in een deel van Amstelveen een speciale betonnen busbaan gebouwd moeten worden. De baanbus zou volgens CN veel minder kosten dan de sneltram en toch meer vervoeropbrengst geven. Het baanbus-project werd samen met de gemeente Amstelveen ontwikkeld en ook de Nederlandse busbouwers, die de concurrentie van de sneltram vreesden, namen deel aan het project en financierden deels de presentatie van de plannen. Ook de Amstelveense bevolking was tevreden met de bus en zag niets in de sneltram.[1]
Amsterdam wilde echter het grote aantal bussen in de binnenstad verminderen en was daarom met het plan voor de dubbelrail gekomen. Er werd een groot aantal hoorzittingen gehouden, waarbij de tegenstanders prominent aanwezig waren, samen met de directie van CN en een afvaardiging van de busbouwers. Het baanbusplan ging uiteindelijk niet door, omdat de gemeenteraad van Amstelveen met zeventien tegen zestien stemmen voor de sneltram koos.
Oorspronkelijk lag het in de bedoeling het gehele traject van de Spaklerweg naar Amstelveen uit te voeren met bovenleiding. Later besloot men echter het traject tussen Spaklerweg en Station Zuid te voorzien van een derde rail om zo de lijn te kunnen versterken met metrostellen tijdens tentoonstellingen in de RAI waarbij ook een smaller perrron noodzakelijk was. Hierdoor was wel een zwaarder dijklichaam noodzakelijk en dus hogere kosten waar tegenover stond dat er dan minder kosten voor onderhoud zouden zijn.[2]
De lijn werd op 30 november 1990 officieel geopend en verving hiermee onder meer de drukke buslijn 67. Kort te voren waren bij het proefbedrijf 2 sneltrams op elkaar gebotst met grote schade als gevolg, waardoor men de beschikking had over maar 11 rijtuigen. Door dit materieelgebrek en kinderziekten kon aanvankelijk slechts een beperkte kwartierdienst worden gereden en moesten bussen de helpende hand bieden.
In februari 1991 werd de lijn als gevolg van zware sneeuwval, waardoor de klaptreden het begaven, kinderziekten, technische problemen en materieeltekort gedurende bijna 7 maanden ingekort tot het traject Centraal Station – Station Zuid en werd het resterende traject naar Amstelveen gereden door een tijdelijke buslijn 51P. In september 1991 keerde de tram terug in Amstelveen waarbij door materieelgebrek regelmatig in de spits metrostellen moesten bijspringen die echter niet naar Buitenveldert en Amstelveen konden rijden en zo een gat in de dienstregeling veroorzaakten.
Het materieel is tussen 1990 en 1994 gebouwd bij BN te Brugge (Zie sneltrammaterieel serie S1 en S2). Vanaf 1994 kon men over 25 sneltramstellen beschikken, waardoor voortaan met gekoppelde stellen kon worden gereden. Sinds de verlenging naar Westwijk in 2004 doen de treinstellen serie S3 ook vaker op deze lijn dienst, waardoor er maximaal 29 stellen voor lijn 51 beschikbaar zijn.
Route
De lijn begint op het Centraal Station en volgt eerst het tunneltraject van de Oostlijn waarvan ook de metrolijnen 53 en 54 gebruikmaken. Vanaf station Spaklerweg begint het eigen traject, gedeeltelijk op de middenberm van de Ringweg Zuid. Voorbij station Station Zuid buigt de lijn af richting Amstelveen. Het gedeelte Overamstel – Station Zuid wordt sinds 1997 gedeeld met metrolijn 50.
Aanvankelijk eindigde de lijn op de halte Poortwachter, maar op 22 januari 2001 werd symbolisch het eerste stukje spoor van een uitbreiding gelegd. Vanaf september 2004 werd de lijn met drie haltes verlengd naar Westwijk. Hierbij is gedeeltelijk gebruikgemaakt van de spoordijk van een gedeelte van de oude Haarlemmermeerspoorlijnen tussen Bovenkerk en Uithoorn.Ook zijn hier in tegenstelling tot de rest van het traject een aantal AHOB's geplaatst.
Combinatie met metro
Het traject van het Centraal Station naar Station Zuid is in feite een metrolijn. De kruisingen zijn ongelijkvloers en de voeding wordt afgenomen via een derde rail. Op Station Zuid worden de pantografen uitgeklapt, en wordt overgeschakeld op voeding vanuit de bovenleiding. Het metrotraject heeft een spanning van 750 V, het traject tussen Station Zuid en Amstelveen Westwijk 600 V, zoals de rest van het tramnet.
Tussen Station Zuid en Amstelveen is het omgrenzingsprofiel kleiner: de metrolijn is geschikt voor materieel met een breedte van 3,00 meter, de sneltramlijn voor een breedte van 2,65 meter. Om dit verschil te overbruggen worden op het metrotraject treeplanken gebruikt, bij het vertrek vanaf Station Zuid richting Amstelveen worden deze treeplanken ingeklapt.
Als gevolg van het kleinere profiel en de noodzakelijke pantografen, kan het (overige) Amsterdamse metromaterieel op het traject slechts rijden tot Station Zuid. Vier treinstellen van de serie S3, die ook op lijn 50 worden ingezet en even breed zijn als de sneltrams van lijn 51, beschikken over pantografen en kunnen ook op de Amstelveenlijn rijden. Omgekeerd kan het sneltrammaterieel van lijn 51 in principe op alle metrolijnen worden ingezet.
Combinatie met stadstram
Naast lijn 51 maakt ook tramlijn 5 tussen Station Zuid en de halte Oranjebaan in Amstelveen gebruik van deze route. Omdat op lijn 5 (lagevloer)stadstrams rijden, hebben de haltes langs dit gedeelte zowel een hoog (sneltram) als een laag (stadstram) perron.
De samenloop van metro/sneltram en gewone tram schept ook een bijzondere situatie voor het gebruik van de OV-chipkaart. Voor de stadstram moet men in het voertuig in- en uitchecken, terwijl men voor de sneltram de OV-chippalen op de halte moet gebruiken.
Lijn 51E
Van 1992 tot en met 1994 bestond er in de ochtendspits een lijn 51E die tussen 8.00 en 9.00 uur reed ter ontlasting van lijn 51 tussen het Weesperplein en Station Zuid (alleen in deze richting) waarbij met 2 losse metrostellen vlak voor een normale dienstwagen van lijn 51 werd vertrokken. Na de levering van de vervolgserie sneltrams kon op lijn 51 gekoppeld worden gereden waardoor lijn 51E kon vervallen.
Dienstuitvoering
| Traject | Treinopvolging | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Spits | Dag en alle avonden | Hoogzomer werkdagen overdag | Hoogzomer alle avonden en weekeinde | ||
| Centraal Station ↔ Amstelveen Westwijk | 7-8 minuten | 10 minuten | 10 minuten | 15 minuten | |
Toekomstplannen Amstelveenlijn
Twee decennia na de totstandkoming van de Amstelveenlijn begonnen studies over de toekomst van deze lijn. Na een kwart eeuw komt vervanging van infrastructuur en materieel aan de orde. Houdt de lijn zijn huidige karakter of verandert dit? Sinds de start van de planning en aanleg van de metro-Noord/Zuidlijn werd met de mogelijkheid rekening gehouden deze naar Amstelveen te verlengen.
In februari 2012 werd bekend dat er definitief geen metro naar Amstelveen komt, een 'hoogwaardige' tramverbinding ter vervanging van de huidige sneltramverbinding. Hieronder een overzicht van de planontwikkeling.
Verbouwing Amstelveenlijn tot volwaardige metro
Zie Plangeschiedenis van de Amsterdamse metro voor het hoofdartikel over dit onderwerp.In de Metronetstudie van 2007 werd de mogelijkheid onderzocht om de huidige Amstelveenlijn te verbouwen tot volwaardige metrolijn. Door de huidige uitvoering als sneltram is de dienstregeling van deze lijn storinggevoelig en onbetrouwbaar. Daarnaast zou de (toen) gewenste aansluiting op de Noord/Zuidlijn een hybride dienstregeling op deze nieuwe metrolijn vereisen. Nog een reden is dat grote delen van de infrastructuur van de sneltramlijn rond het jaar 2020 aan vervanging toe zijn, ook wanneer men de exploitatie van de lijn als sneltram zou voortzetten.
Er werden verschillende varianten bekeken: het volledig verbouwen van de lijn tot volwaardige metro tot het huidige eindpunt Westwijk; of een verbouwing van de lijn tot aan station Amstelveen Centrum, waarbij het stuk tussen Amstelveen Centrum en Westwijk als pendelsneltram in gebruik zou blijven.[3]
Projectbureau Amstelveenlijn
In februari 2010 werd het Projectbureau Amstelveenlijn opgericht.[4] Het doel van dit projectbureau was het voorbereiden van de verbouwing van het sneltramgedeelte van de Amstelveenlijn tot een volwaardige metrolijn. Een politiek besluit hiertoe zou uiterlijk in 2012 genomen moeten worden. Door diverse procedures parallel te laten verlopen hoopte men dat het mogelijk was om eind 2017 de vernieuwde Amstelveenlijn gelijktijdig met de Noord/Zuidlijn in gebruik te nemen, zodat er direct een doorgaande metrolijn Noord – Amstelveen Westwijk zou ontstaan. Hiervoor was al het lijnnummer 58 gereserveerd.
Men ging uit van een volledige verbouwing van de lijn. Het aantal stopplaatsen zou bijna gehalveerd moeten worden door samenvoeging en opheffing van haltes. Vanaf Station Zuid zou de lijn in een nieuw te bouwen tunnel onder de Buitenveldertselaan langs de Vrije Universiteit moeten lopen met een nieuw ondergronds station Buitenveldert ter hoogte van de De Boelelaan. Daarna had men de keuze voor verlenging van deze tunnel tot een punt ten zuiden van de Van Nijenrodeweg, of de bouw van een viaduct. In Amstelveen blijft de lijn grotendeels op maaiveld liggen. De kruisingen met het overige verkeer in deze stad zouden moeten worden vervangen door onderdoorgangen voor de metro of voor het overige verkeer, afhankelijk van de situatie.
In Amstelveen-Zuid waren er nog twee mogelijkheden: handhaving van het bestaande bochtige tracé door de woonwijk Middenhoven, en verlegging van de lijn tussen de huidige haltes Marne en Sacharovlaan via het ruimer opgezette zuidelijke deel van de Beneluxbaan, zoals ook in het oorspronkelijke plan van 1968 was voorgesteld. In het laatste geval zou de te verlaten sneltrambaan inclusief de onderdoorgang onder de Bovenkerkerweg verbouwd kunnen worden tot een vrije busbaan. De kosten voor deze verbouwing werden, afhankelijk van de gekozen varianten, geschat op een bedrag tussen de € 400 en € 500 miljoen.[5]
Inmiddels werd duidelijk dat de kans dat dit plan ook echt doorgang zou vinden aanzienlijk was verminderd wegens deze hoge kosten. Vanaf het voorjaar van 2011 werden er ook andere varianten voor modernisering van de Amstelveenlijn onderzocht, die niet langer uitgaan van een volledige verbouwing tot metrolijn.[6]
Op 9 september 2011 werd bekendgemaakt dat het Projectbureau Amstelveenlijn door wethouder Eric Wiebes is opgeheven.[7]
Zuidas snijdt Amstelveenlijn af
Op 9 februari 2012 hebben de gemeente Amsterdam, Provincie Noord-Holland en het Rijk een akkoord gesloten waardoor de Ringweg A10 bij Station Zuid ondergronds wordt gelegd. De kosten bedragen zeker 1,4 miljard euro. Tevens worden de metroperrons op station Zuid 'omgeklapt' van de oostzijde naar de westzijde, waardoor de aansluiting van de Amstelveenlijn onmogelijk wordt. Dit betekent tevens het einde van de Amstelveenboog, de verbindingstunnel van Station Zuid naar de Buitenveldertselaan, waarmee de verlenging van de Noord/Zuidlijn richting Amstelveen van de baan is.[8]
Verbouwing tot regiotram
Op 9 februari 2012 besloten de Stadsregio Amsterdam, de gemeente Amsterdam, Amstelveen en stadsdeel Zuid 225 miljoen euro te investeren in een vernieuwde, hoogwaardige tramverbinding tussen Amstelveen en Amsterdam. De Amstelveenlijn moest hiermee betrouwbaarder, sneller en comfortabeler worden. Ook het rijk zou minimaal 75 miljoen euro bijdragen aan het project. De tram moest berekend zijn op een groeiend aantal reizigers en economische verbeteringen. Belangrijk aandachtspunt in het ontwerp was het verbeteren van de verkeersveiligheid en de doorstroming op belangrijke kruisingen.[9]
Volgens het Inspraakdocument Amstelveenlijn van juni 2012[10] dacht men aan twee tramlijnen vanuit Amstelveen naar Amsterdam: Amstelveen Westwijk – Station Zuid – Leidseplein en Amstelveen Binnenhof – Station Zuid – Amstelstation. Ter vervanging van het huidige materieel zouden op beide lijnen lagevloertrams met een breedte van 2,40 m en een lengte van 40 tot 45 meter met een capaciteit van circa 250 passagiers komen. In Amstelveen en in Amsterdam zouden diverse haltes komen te vervallen. Omdat er werd uitgegaan van langere trams en om de Leidsestraat te ontlasten werd er gedacht aan een kopeindpunt in de omgeving van het Leidseplein (Leidsebosje/Stadhouderskade). Wel zou worden onderzocht of lijn 5 niet alsnog via Raadhuisstraat en Rozengracht of via Marnixstraat en Haarlemmer Houttuinen naar het Centraal Station kan doorrijden.
Huidige plannen en stand van zaken
Naar aanleiding van het inspraakdocument en verder onderzoek naar de haalbaarheid van de plannen voor een regiotram, besloot de Stadsregio Amsterdam op 7 december 2012 de plannen aan te passen. In plaats van tramlijnen vanuit Amstelveen naar het Leidseplein/Centraal Station en het Amstelstation, werd besloten de huidige tramlijn 5 te behouden en een 'nieuwe' tramlijn tussen Amstelveen Westwijk en station Zuid te laten rijden. Ter compensatie voor het wegvallen van de rechtstreekse verbinding met het Amstelstation werd een verbinding tussen de stations Zuid en Amstel via het metronet voorgesteld. Deze lijn volgt dezelfde route als lijn 51 nu.[11]
In Amstelveen zelf zullen een aantal haltes komen te vervallen en moeten een aantal gelijkvloerse kruisingen ongelijkvloers worden gemaakt. Op 12 maart 2013 nam de Stadsregio Amsterdam het definitieve besluit de Amstelveenlijn volgens deze plannen om te bouwen.[12] Volgens de huidige[13] planning zal de Amstelveenlijn in 2020 zijn omgebouwd.
Externe links
Bronnen, noten en/of referenties
|
· 
· 
· · 
· · | Huidige tramlijnen: | 1  · 2  · 3  · 4  · 5  · 7  · 12  · 13  · 14  · 17  · 19  · 24  · 25  · 26  · 27  |
| Voormalige tramlijnen: | 6  · 8  · 9  · 10  · 11  · 15  · 16  · 18  · 20  · 21  · 22  · 23  · 29  · 98 · S |
| Voormalige sneltramlijn: | 51 |
| Voormalige interlokale tramlijnen: | Gooische Tram · Haarlemse Tram · Slotense tram · Sloterdijkse tram · Waterlandse Tram |
| Museumtramlijn: | (30)  Electrische Museumtramlijn Amsterdam |