Mol (België)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Mol
Gemeente in België Vlag van België
Het oude gemeentehuis en de Sint-Pieter en Pauwelkerk
Mol (België)
Mol
Geografie
Gewest Vlag Vlaanderen Vlaanderen
Provincie Vlag Antwerpen (provincie) Antwerpen
Arrondissement Turnhout
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere 		114,55 km² (2021)
71,54%
10,83%
17,63%
Coördinaten 51° 11' NB, 5° 7' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkingsdichtheid 		38.159 (01/01/2023)
49,78%
50,22%
333,13 inw./km²
Leeftijdsopbouw
0-17 jaar
18-64 jaar
65 jaar en ouder 		(01/01/2023)
18,75%
59,61%
21,64%
Buitenlanders 12,38% (01/01/2022)
Politiek en bestuur
Burgemeester Wim Caeyers (CD&V)
Bestuur CD&V, N-VA
Zetels

 33
N-VA 10
CD&V 10
Open-VLD 3
Vlaams Belang 3
Memo 3
Vooruit 4
Economie
Gemiddeld inkomen 20.868 euro/inw. (2020)
Werkloosheidsgraad 6,3% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
2400 		Deelgemeente
Mol
Zonenummer 014 - 011
NIS-code 13025
Politiezone Balen-Dessel-Mol
Hulpverleningszone Kempen
Website www.gemeentemol.be
Detailkaart
Ligging binnen het arrondissement Turnhout
in de provincie Antwerpen
Portaal  Portaalicoon   België
Voorzijde (Markt) van de voormalige Gemeenschapsinstelling voor Bijzondere Jeugdbijstand 'De Kempen'. Momenteel is de Academie voor Beeldende Kunsten hier gehuisvest.
Centrum van Mol

Mol is een gemeente gelegen in het oosten van de Belgische provincie Antwerpen en telt ongeveer 38 000 inwoners[1]. Het is een toeristische hotspot in de Kempen, dankzij de Molse meren en het vele groen in Postel[2] Qua oppervlakte is het de op een na grootste gemeente in de provincie Antwerpen, na de stad Antwerpen. Mol ligt op de overgang tussen de Noorder- en Zuiderkempen.

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

De gemeente is voortgekomen uit de Voogdij Mol, Balen en Dessel, die in de Napoleontische tijd werd opgeheven en waarbij Balen en Dessel zelfstandige gemeenten werden. Het gebied van Postel, tot dan toe zelfstandig bezit van de Abdij van Postel, werd bij de gemeente gevoegd en in 1818 werd ook de Geelse enclave Millegem aan Mol toegevoegd, waarmee het de meest uitgestrekte gemeente van België werd. De bijnaam van de Mollenaars is "Sopweikers".

Hoelang Mol bestaat, is niet geweten, maar het gebied wordt al duizenden jaren bewoond. In de middeleeuwen was de streek gekend als Molle. De eerste lettergreep (Mol) verwijst naar de mulle zand. De tweede lettergreep (le) betekent "beboste hoogte". Sinds wanneer het gebied omschreven werd als Molle is evenmin geweten, maar men vermoedt rond 54 voor Christus, na de opstand van de Eburonen.[3] En de bewoning door hun nog overlevende nakomelingen en opvolgers: Toxandriërs en Tungri.[4]

Geografie[bewerken | brontekst bewerken]

Kernen[bewerken | brontekst bewerken]

Mol is een uitgestrekte gemeente en bestaat uit 12 gehuchten: Achterbos, Centrum, Donk, Ezaart, Ginderbuiten, Gompel, Heidehuizen, Millegem, Rauw, Sluis, Wezel en het uitgestrekte en dunbevolkte Postel in het noorden, dat slechts door een smalle strook met de rest van Mol verbonden is. De gemeente Mol aanziet Centrum als een apart gehucht.[5] Ook Heidehuizen is een officieel gehucht, ook al staat het niet vermeld op diverse officiële kaarten en ondanks het ontbreken van een naambord dat de bebouwde kom aanduidt.[5][6]

# Naam Oppervlakte
(km²)		 Bevolking
(31-12-2022)		 Bevolkingsdichtheid km²
inw/km²
I Mol-Centrum 3,97 8.239 2.075
II Achterbos 5,41 4.100 758
III Donk 6,62 1.583 239
IV Ezaart 7,61 3.823 502
V Ginderbuiten 2,61 3.870 1.483
VI Gompel 2,92 1.651 565
VII Heidehuizen 2,65 2.287 863
VIII Millegem 11,92 3.734 313
IX Rauw 13,91 3.415 246
X Sluis 6,82 2.374 348
XI Wezel 5,32 2.882 542
XII Postel 44,43 184 4

Tendensen bevolking op 31.12.2022

Beboste oppervlakte[bewerken | brontekst bewerken]

Naar schatting[7] bedroeg de beboste oppervlakte van de gemeente Mol 4725 hectare in 1900. In 1950 was er, op basis van het kadaster, een bosareaal van 4.062 hectare.[8] In 1995 bleef nog 3750 hectare bos over.[7]

Aangrenzende gemeenten[bewerken | brontekst bewerken]

   Aangrenzende gemeenten   
 Arendonk, Retie       Dessel, Reusel-de Mierden (NL), Bladel (NL)       Bergeijk (NL) 
           
 Geel   Lommel 
           
 Meerhout       Balen        

Bezienswaardigheden[bewerken | brontekst bewerken]

Monument voor de gesneuvelden van de Eerste Wereldoorlog
Molen van Ezaart
Sint-Jan Berchmanscollege
Kapel Het Beleken
Het voormalig fabrieksschooltje van het glasfabriek Glaverbel te Gompel
Abdij van Postel
Treinstation Mol
Zie Lijst van onroerend erfgoed in Mol voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Burgerlijke bouwwerken[bewerken | brontekst bewerken]

Religieuze bouwwerken[bewerken | brontekst bewerken]

Musea[bewerken | brontekst bewerken]

Kempisch binnenhuis, olieverf op doek door Jakob Smits, collectie Jakob Smitsmuseum

Demografie[bewerken | brontekst bewerken]

Bronnen: NIS en Gemeente Mol - Opm:1806 t/m 1970=volkstellingen op 31 december; vanaf 1980= inwoneraantal per 1 januari

Inwoners
van jaar tot jaar
Op 1 januari
1992 tot heden
Aantal[9]
1992 30.751
1993 30.793
1994 30.751
1995 30.828
1996 31.003
1997 31.066
1998 31.264
1999 31.394
2000 31.683
2001 31.766
2002 31.919
2003 32.170
2004 32.356
2005 32.476
2006 32.751
2007 33.060
2008 33.386
2009 33.763
2010 34.114
2011 34.446
2012 34.827
2013 35.089
2014 35.382
2015 35.685
2016 36.034
2017 36.151
2018 36.544
2019 36.825
2020 37.022
2021 37.021
2022 37.600
2023 38.159
2024 38.496

Politiek[bewerken | brontekst bewerken]

Structuur[bewerken | brontekst bewerken]

De gemeente Mol ligt in het kieskanton Mol en het provinciedistrict Turnhout. Deze maken deel uit van het kiesarrondissement Mechelen-Turnhout en de kieskring Antwerpen.

Mol Supranationaal Nationaal Gemeenschap Gewest Provincie Arrondissement Provinciedistrict Kanton Gemeente
Administratief Niveau Vlag van Europa Europese Unie Vlag van België België Vlag Vlaanderen Vlaanderen Vlag Antwerpen (provincie) Antwerpen Turnhout Mol
Bestuur Europese Commissie Belgische regering Vlaamse regering Deputatie Gemeentebestuur
Raad Europees Parlement Kamer van
volksvertegenwoordigers		 Vlaams Parlement Provincieraad Gemeenteraad
Kiesomschrijving Nederlands Kiescollege Kieskring Antwerpen Mechelen-Turnhout Turnhout Mol Mol
Verkiezing Europese Federale Vlaamse Provincieraads- Gemeenteraads-

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Burgemeesters[bewerken | brontekst bewerken]

Tijdspanne Burgemeester
1800 - 1818 Martinus Jacobus Raphael Van Praet
1818 - 1830 Joannes Philippus Antonius Van Praet
1830 - 1832 Guilliam Krings[10]
1832 - 1847 Charles Joseph Van Praet
1847 - 1855 Petrus Cornelius Van Hoof
1855 - 1860 Louis Swinnen
1861 - 1871 Jozef Van Eynde
1871 Felix Helsen (waarnemend burgemeester)
1871 - 1892 Petrus Jacobus Van Hoof
1893 - 1921 Edmond Louis Van Hoof
1921 - 1933 Jozef Smolderen
1933 - 1941 Leonard Henri Cardinaels
1941 - 1942 Thomas Debacker (oorlogsburgemeester, VNV)
1942 - 1944 Victor Lamers (oorlogsburgemeester, VNV)
1944 - 1946 Leonard Henri Cardinaels
1947 - 1957 Karel Luyten
1958 - 1965 Jan Baptist Daems
1965 - 1970 Bob Van Rompaey (CVP)
1970 - 1974 Jozef Cools (BSP)
1974 - 1975 Urbain Schuerwegen (BSP)
1975 - 1977 Alfons De Wit (BSP)
1977 - 1982 Bob Van Rompaey (CVP)
1983 - 2000 François Luyten (SP)
2001 - 2018 Paul Rotthier (CD&V)
2019 - heden Wim Caeyers (CD&V)

19e eeuw[bewerken | brontekst bewerken]

In het centrum van Mol was de sociëteit De Eendracht gelegen, de opvolger van het Molse rederijkersgezelschap. De liberaal-katholieke burgerij had tot dan toe het gemeentebestuur in handen. Omstreeks 1870 kwam daar verandering in, toen de katholieken het gemeentebestuur overnamen. De eerste schoolstrijd had tot gevolg dat er naast een 'neutrale' gemeenteschool, waar niet langer godsdienst tijdens de lesuren werd gegeven, ook een katholieke jongensschool werd gesticht door de Broeders van Liefde (waar nu 'het gesticht' is).

Vanaf 1884 keerde de gemeenteschool naar haar oude toestand (dus met godsdienstonderwijs). De dorpsliberalen steunden vooral op de aanhang in de middenklasse van het dorp, de katholieken (kadodders genaamd) hadden aanhang in de buitengehuchten. In Mol-Centrum rekruteerde pastoor Cuypers een groot deel van de hoge burgerij, onder wie de familie Swinnen-De Clercqs. Deze brouwersfamilie sloot in het begin van de 20ste eeuw de Eendracht en richtte er vervolgens het Gildenhuis in. De Eendracht bouwde een zaal aan het Laar.[11]

Legislatuur 2019 - 2024[bewerken | brontekst bewerken]

Burgemeester is Wim Caeyers (CD&V). Hij leidt een coalitie, bestaande uit CD&V en N-VA. Samen vormen ze de meerderheid met 20 op 33 zetels.

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976[bewerken | brontekst bewerken]

Partij of kartel 10-10-1976[12] 10-10-1982 9-10-1988 9-10-1994 8-10-2000 8-10-2006[13] 14-10-2012[14] 14-10-2018
Stemmen / Zetels % 29 % 29 % 29 % 31 % 31 % 31 % 31 % 33
CVP1 / CD&V2 35,751 11 24,881 8 27,821 9 31,061 11 27,141 9 33,452 12 26,652 10 26,12 10
SP1 / sp.a-spirit2 / sp.a3 26,811 8 29,921 9 33,221 12 35,421 13 26,111 9 23,652 8 15,723 5 13,33 4
PVV1/VLD2/Open Vld3/Open Vld+4 - 7,91 1 8,661 2 11,732 3 20,562 7 12,982 4 9,593 3 10,04 3
Agalev1 / Groen!2 / Groen3 - - 4,931 0 5,31 1 5,871 1 3,812 0 3,803 0 -
Vlaams Blok1/Vlaams Belang2 - - 1,351 0 5,561 1 10,391 3 15,152 5 7,042 1 11,62 3
Memo-Meermol - - - - - 8,11 2 8,28 2 11,7 3
N-VA - - - - - 2,31 0 27,13 10 25,9 10
LP-Lijst Participatie - - - - - - - 1,4 0
OS Party - - - - - - 1,79 0 -
VSD / VSD-MOL(*) - - - - 0,37 0,54 - -
VU1/VU&ID2 18,171 5 13,871 4 8,141 2 4,821 1 9,562 2 - - -
MOL - - - 6,1 1 - - - -
VMB-MD1 / VMB2 18,391 5 22,291 7 14,52 4 - - - - -
PVDA 0,89 0 1,15 0 0,35 0 - - - - -
MD - - 1,03 0 - - - - -
Totaal stemmen 19319 20646 21826 21811 22957 22940 24417 25232
Opkomst % 95,97 93,94 94,2 95,59 92,38 92,8
Blanco en ongeldig % 4,9 5,38 4,82 3,19 4,34 4,41 2,88 4,2

De zetels van de gevormde coalitie staan vetjes afgedrukt. De grootste partij is in kleur.

Cultuur[bewerken | brontekst bewerken]

Sas 2
Sunparks De Kempische Meren - Rauwse Meer
Rauwse Meer
Podium binnen de Galaxy Studios
Sint-Antoniuskapel en wegkruis
Het oude, ommuurde kerkhof in het centrum

Evenementen[bewerken | brontekst bewerken]

  • Lichtstoet Mol-Ginderbuiten. Jaarlijks evenement op de laatste zaterdag van september.
  • Lichtstoet in Mol-Centrum / Rozenberg bestaat sinds 1885 en heeft jaarlijks plaats op de eerste zaterdag van september.

Cultureel ambassadeur[bewerken | brontekst bewerken]

Sinds 2005 wordt er jaarlijks een Mols gehucht aangeduid als Cultureel Ambassadeur. Bedoeling is dat dat gehucht door het jaar enkele activiteiten organiseert die gedeeltelijk worden gesponsord door de gemeente.

Het Cultureel Ambassadeurschap vloeit voort uit de 'Molse Feesten', die al langer werden georganiseerd in juli en augustus op en rondom het Rondplein in het centrum.

  • 2015: Centrum - 't Centrum bruist
  • 2014: Heidehuizen - Heidehuizen-Hutten Buitengewoon
  • 2013: Sluis - Open Sluis
  • 2012: Wezel - Wezel Grenzeloos
  • 2011: Postel - Natuurlijk Postel
  • 2010: Donk - Donk Sleutelrol
  • 2009: Gompel - Gompel Glashelder
  • 2008: Achterbos - 2008erbos
  • 2007: Ezaart - Ezaart draait
  • 2006: Millegem - Mee met Millegem
  • 2005: Ginderbuiten - Hier is Ginderbuiten
  • 2003: Rauw - Rauw Leeft!

Streekproducten[bewerken | brontekst bewerken]

  • Molse zander, snoekbaarsfilet, vroeger gevangen in plaatselijke zandputten
  • Molse witte, een Molse jenever
  • Kip-kap (hoofdkaas) en pensen (bloedworst) zijn erkende streekproducten
  • Postelse abdijkaas
  • Molse zandzakskes: chocolade tabletten (wit, melk of fondant) in kleine jute zakjes
  • Molder: een streekbier op basis van handgeplukte gagel

Jeugdbewegingen[bewerken | brontekst bewerken]

De gemeente Mol telt zo'n twintig jeugdbewegingsgroepen. Dat grote aantal is het gevolg van de vele gehuchten waarin onafhankelijk van elkaar jeugdbewegingen ontstonden. Vaak zijn deze ook nog eens opgesplitst in jongens- en meisjesgroepen. Hieronder een overzicht van de Molse jeugdbewegingen.[15] Daarnaast kent Mol ook verschillende andere werkingen, zoals het jeugdhuis en de speelpleinwerking.

  • Chiro Centrum Sprankel
  • Chiro Millegem
  • Chiro Rauw Alhambra-Camora
  • Chirojongens Gompel Ambiorix
  • Chirojongens Rauw Alhambra
  • Chirojongens Wezel Albatros
  • Chiromeisjes Gompel Paragon
  • Chiromeisjes Sluis Gorabos
  • Gidsen Achterbos Nele
  • Gidsen Centrum JF Kennedy
  • Jeugd Rode Kruis Mol
  • KSA Mol
  • Scouts en Gidsen Donk St. Antonius-St. Agnes
  • Scouts en Gidsen Ezaart St. Willebrordus
  • Scouts Achterbos Tijl
  • Scouts Centrum St. Pieter
  • Scouts Ginderbuiten St. Carolus
  • Scouts Sluis St. Paulus
  • V.N.J. Ezaart Mol

Religie en levensbeschouwing[bewerken | brontekst bewerken]

De parochies van Mol vormen samen met de parochies van Balen de pastorale eenheid 'De Heilige Apostelen' die op haar beurt deel uitmaakt van het dekenaat Zuiderkempen en het Bisdom Antwerpen.

Economie[bewerken | brontekst bewerken]

In de 19e eeuw vestigden zich op het grondgebied van Mol tal van bedrijven:

  • De textielindustrie in Mol bloeide. Er waren meerdere wolfabrieken, waaronder deze van Van Iersel, Van Hoof, Krings, en Van Dooren. De fabrieksgebouwen van Van Dooren werden door de gemeente Mol aangekocht en in 1995 verbouwd tot gemeentelijk, cultureel en administratief centrum 't Getouw.
  • In Balen-Wezel, nabij de grens van Mol-Wezel, vestigden zich een zinkfabriek (Vieille Montagne, het huidige Nyrstar) en een springstoffenfabriek (PRB, Poudreries Réunies de Belgique). Deze bepaalden mee het dagelijks leven in Mol-Wezel. De historische vervuiling van de zinkfabriek liet ook sporen na in Mol-Wezel.
  • Einde 19e eeuw begon Sibelco het zilverzand te winnen, wat de grondstof is voor de glasfabricage en in 1922 werd een flessenfabriek te Donk opgericht (Verlipack, inmiddels gestopt), terwijl in Gompel een vensterglasfabriek van Glaverbel (hernoemd in AGC Flatglass Europe) ontstond.
  • In Mol Donk (in de nabijheid van het op Dessels grondgebied gelegen Eurochemic) werd een conventionele elektriciteitscentrale gebouwd. Deze laatste werd in 2010 buiten dienst gesteld.
  • Na de Tweede Wereldoorlog vestigde zich te Mol in 1952 de eerste nucleaire installatie in België. Aanvankelijk bedoeld als proefreactor, werd deze later uitgebreid tot Studiecentrum voor kernenergie (SCK). Het SCK werd in 1990 gesplitst. Dit leidde tot het ontstaan van VITO; de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek.
  • Mol beschikt over enkele bedrijvenzones. Een van de grotere werkgevers van Mol is de Mora-fabriek (nu Van Geloven Mol).

Wekelijkse markten[bewerken | brontekst bewerken]

Konijnenmarkt[bewerken | brontekst bewerken]

De dierenmarkt, in de volksmond konijnenmarkt genoemd, bestaat reeds sinds 1886 en vindt iedere zondag plaats van 8 tot 12 uur op het Rondplein. Indien het Rondplein niet beschikbaar is (bijvoorbeeld wegens een manifestatie), wordt de konijnenmarkt verplaatst naar de Adolf Reydamslaan en Jakob Smitslaan (beide straten zijn in Mol beter bekend als "Den Boulevard").

De konijnenmarkt heeft begin jaren 1990 stof doen opwaaien omdat er allerhande huisdieren werden verkocht. Daarnaast mogen op de markt zowel handelaars als particulieren verkopen. Dierenrechtenorganisaties waren van mening dat mensen impulsief een huisdier kochten. Door dit impulsieve gedrag zouden veel van die dieren worden verwaarloosd, gedumpt, gedood (al dan niet door een dierenarts) of stonden de nieuwe eigenaars enkele weken later terug op de markt om het dier opnieuw te verkopen. Zo hebben aanhangers van GAIA via diverse televisieprogramma's, zoals Telefacts en Het ei van Colombus, de "wanpraktijken" op de Molse Konijnenmarkt in beeld laten brengen.[16] Gezien dergelijke "wanpraktijken" zich ook voordeden op andere dierenmarkten in België werd in 1995 de Belgische wet betreffende "het welzijn en bescherming van de dieren" aangepast, waardoor het nationaal verboden werd om op openbare markten honden of katten te verkopen. Ook mogen dierenwinkels sindsdien hun dieren niet meer zichtbaar plaatsen vanop straat.[17]

Tegenwoordig mag men op de Molse Konijnenmarkt enkel pluimvee, vogels, knaagdieren en vissen verkopen. Ook dierenbenodigdheden (inclusief diereneten) en waterplanten worden op deze dierenmarkt aangeboden.[18]

Boerenmarkt[bewerken | brontekst bewerken]

De eerste boerenmarkt vond plaats op 9 maart 2008 in de Corbiestraat. Sindsdien kunnen zowel handelaars als particulieren hier op zondag tussen 08:00 en 12:00 uur hun groenten, fruit, bloemen, natuur- en zuivelproducten, etenswaren en drank verkopen.[18] Particulieren hoeven niet in het bezit te zijn van een leurderskaart, maar moeten zich 's ochtends wel tijdig melden bij de marktleider.

De beslissing om een Boerenmarkt in te richten, is een onrechtstreeks gevolg van de wijziging van de wet op "het welzijn en bescherming van de dieren" in 1995 (zie kopje "Konijnenmarkt"). Hierdoor verloor de konijnenmarkt een groot deel van haar charme, met als gevolg dat het aantal bezoekers en handelaars in de daaropvolgende jaren steeds achteruit ging.[19]

Dinsdagmarkt[bewerken | brontekst bewerken]

Deze gaat elke dinsdag door (behalve met Kerstmis of Nieuwjaar) op het Rondplein en in de Corbiestraat tussen 8 en 12 uur. Op de Dinsdagmarkt staan enkel ambulante handelaars of personen met een leurderskaart.

Sociale kaart[bewerken | brontekst bewerken]

Gemeenschapsinstelling De Kempen[bewerken | brontekst bewerken]

In 1878 kochten de Broeders van Liefde twee panden (de Zwaan en het Secretarishuis) in de gemeente en opende een kostschool. Een jaar later werd er een normaalschool toegevoegd en in 1884 werd de kapel gewijd. In 1893 werd de school verkocht aan de overheid en deze voegde een derde pand (Sint-Joris) toe. De gevels werden afgebroken en vervangen en er werd een Weldadigheidsschool in ondergebracht (Koninklijk Besluit van 29 januari 1894). Deze werd later omgevormd tot het Rijksopvoedingsgesticht (KB van 16 april 1923).[20] Later werd deze hervormd naar Gemeenschapsinstelling De Kempen met twee campussen, met name De Markt en De Hutten.[21]

Bekende inwoners[bewerken | brontekst bewerken]

Partnersteden[bewerken | brontekst bewerken]

Voormalige partnersteden[bewerken | brontekst bewerken]

De gemeente Mol zette in januari 2011 een punt achter de stedenband met Pejë (Kosovo).[22] In 2021 werd ook de stedenband met de Duitse gemeente Kall, die bestond sinds 1980, stopgezet.[23]

Externe links[bewerken | brontekst bewerken]

Zie de categorie Mol, Belgium van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mol_(België)&oldid=67004816"