Kabinet-Balkenende I

Kabinet-Balkenende I
	De bordesscène van de ministers van het kabinet-Balkenende I met in het midden vooraan koningin Beatrix bij Huis ten Bosch op 22 juli 2002
Coalitie	CDA, LPF, VVD
Zeteltal TK	43 + 26 + 24 = 93
Premier	mr.dr. J.P. (Jan Peter) Balkenende
Beëdiging	22 juli 2002
Demissionair	16 oktober 2002
Ontslagdatum	27 mei 2003
Voorganger	Kok II
Opvolger	Balkenende II
	Zetels in de Tweede Kamer
Overzicht kabinetten
Portaal	Politiek

Het kabinet-Balkenende I was het Nederlandse kabinet van 22 juli 2002 tot 23 mei 2003. Het werd gevormd door de politieke partijen Christen-Democratisch Appèl (CDA), Lijst Pim Fortuyn (LPF) en de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) na de Tweede Kamerverkiezingen van 2002. Het kabinet-Balkenende I was een meerderheidskabinet dat zowel in de Eerste Kamer en Tweede Kamer kon rekenen op een ruime meerderheid ondanks dat de LPF niet vertegenwoordigd was in de Eerste Kamer.

Verloop

Het kabinet treedt aan in een politiek woelige periode. Vlak voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2002 werd op 6 mei 2002 LPF partijleider en lijsttrekker Pim Fortuyn vermoord op het Media Park in Hilversum. Mede als gevolg van de moord op Pim Fortuyn wordt veiligheid een belangrijk thema van het kabinet, staatssecretaris van Binnenlandse Zaken Rob Hessing wordt daarom belast met de portefeuilles openbare orde en veiligheid. Aan het asiel- en integratiebeleid wordt ook veel aandacht besteed, zo wordt er een nieuwe minister zonder portefeuille gecreëerd op het ministerie van Justitie. Minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie Hilbrand Nawijn hanteert vervolgens een streng asiel- en integratiebeleid.

De verminderde economische situatie beperkt de ruimte voor investeringen in zorg en onderwijs. Er wordt door vicepremier en minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Eduard Bomhoff en minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aart Jan de Geus plannen gemaakt voor een nieuw zorgstelsel en voor meer beperkingen van het aantal WAO'ers. Om verder te bezuinigen worden door minister van Financiën Hans Hoogervorst de fiscale voordelen van 'groen' beleggen verminderd en wordt de spaarloonregeling versoberd.

De periode daarna kenmerkte zich door onrust binnen de LPF. De moord op Pim Fortuyn liet de partij zonder krachtig leiderschap en in de daarop volgende maanden lopen interne conflicten tussen verschillende LPF-prominenten hoog op. Op 28 augustus 2002 maakt LPF–Tweede Kamer fractievoorzitter Mat Herben plaats voor Harry Wijnschenk, die voor eenheid en stabiliteit moest zorgen. Interim-partijvoorzitter Ed Maas probeert het partijbestuur en de landelijke organisatie op orde te krijgen. Intussen leidt vrijwel elke confrontatie van LPF-bewindslieden en Tweede Kamerleden met de pers tot opmerkelijk nieuws. Sommige LPF-bewindslieden lanceren daarnaast soms onuitgewerkte ideeën waardoor enkele bewindslieden soms meerdere malen op het matje worden geroepen door minister-president Jan Peter Balkenende. De aanhoudende interne conflicten leiden vervolgens naar een machtsstrijd tussen het partijbestuur, de Tweede Kamer fractie en de bewindslieden in het kabinet, waarna het uiteindelijk leidt tot de val van het kabinet.^[1]^[2]^[3]

Tijdens de demissionaire periode heeft het kabinet steun aan de invasie van Irak verleend. Dit is opmerkelijk, omdat er normaal gesproken tijdens een demissionaire periode geen politiek gevoelige beslissingen worden genomen. Het kabinet-Balkenende II besluit vervolgens om alleen politieke maar geen militaire steun te geven.

Personele wijzigingen

Acht uur na de beëdiging van het kabinet stapt staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Philomena Bijlhout (LPF) alweer op nadat bekend wordt dat zij langer dan eerder was aangegeven deel had uitgemaakt van de volksmilitie van Desi Bouterse in Suriname. Haar ontslag wordt door Koningin Beatrix officieel verleend op 24 juli 2002. Op 9 september 2002 wordt Khee Liang Phoa (LPF) die tot dan werkzaam is als directeur van de Stichting Verantwoord Alcohol Gebruik benoemd als haar opvolger.^[4]

Op 12 december 2002 treedt minister van Defensie Benk Korthals (VVD) af als gevolg van de conclusies van het onderzoek naar de bouwfraude waaruit blijkt dat hij de Tweede Kamer onjuist heeft ingelicht over een schikking tussen het Openbaar Ministerie en bouwondernemingen. De parlementaire enquêtecommissie die het onderzoek naar deze affaire verricht, uit ernstige kritiek op het handelen van minister Benk Korthals toen hij in het vorige kabinet minister van Justitie was. Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Henk Kamp (VVD) neemt de functie waar tot het aantrede van het nieuwe kabinet.^[5]

Ambtsbekleders

Ambtsbekleders			Ministers / Ministerie		Termijn	Partij
		mr.dr. J.P. (Jan Peter) Balkenende (1956)	Minister-president / Minister	Algemene Zaken	22 juli 2002 – 14 oktober 2010	CDA
		J.W. (Johan) Remkes (1951)	Vicepremier	Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties	22 juli 2002 – 27 mei 2003	VVD
		J.W. (Johan) Remkes (1951)	Minister	Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties	22 juli 2002 – 22 februari 2007	VVD
		dr. E.J. (Eduard) Bomhoff (1944)	Minister	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	22 juli 2002 – 16 oktober 2002 (afgetreden)	LPF
		dr. E.J. (Eduard) Bomhoff (1944)	Vicepremier	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	22 juli 2002 – 16 oktober 2002 (afgetreden)	LPF
		R.H. (Roelf) de Boer (1949)	Vicepremier	Verkeer en Waterstaat	18 oktober 2002 – 27 mei 2003	LPF
		R.H. (Roelf) de Boer (1949)	Minister	Verkeer en Waterstaat	22 juli 2002 – 27 mei 2003	LPF
		mr. J.G. (Jaap) de Hoop Scheffer (1948)	Minister	Buitenlandse Zaken	22 juli 2002 – 3 december 2003	CDA
		drs. J.F. (Hans) Hoogervorst (1956)	Minister	Financiën	22 juli 2002 – 27 mei 2003	VVD
		mr. J.P.H. (Piet Hein) Donner (1948)	Minister	Justitie	22 juli 2002 – 21 september 2006	CDA
		mr. H.Ph.J.B. (Herman) Heinsbroek (1951)	Minister	Economische Zaken	22 juli 2002 – 16 oktober 2002 (afgetreden)	LPF
		drs. J.F. (Hans) Hoogervorst (1956)	Minister	Economische Zaken	16 oktober 2002 – 27 mei 2003	VVD
		mr. A.H. (Benk) Korthals (1944)	Minister	Defensie	22 juli 2002 – 12 december 2002 (afgetreden)	VVD
		H.G.J. (Henk) Kamp (1952)	Minister	Defensie	12 december 2002 – 22 februari 2007	VVD
		mr. A.J. (Aart Jan) de Geus (1955)	Minister	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	16 oktober 2002 – 27 mei 2003	CDA
		mr. A.J. (Aart Jan) de Geus (1955)	Minister	Sociale Zaken en Werkgelegenheid	22 juli 2002 – 22 februari 2007	CDA
		M.J.A. (Maria) van der Hoeven (1949)	Minister	Onderwijs, Cultuur en Wetenschap	22 juli 2002 – 22 februari 2007	CDA
		dr. C.P. (Cees) Veerman (1949)	Minister	Landbouw, Natuurbeheer en Visserij	22 juli 2002 – 22 februari 2007	CDA
		H.G.J. (Henk) Kamp (1952)	Minister	Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer	22 juli 2002 – 27 mei 2003	VVD
Ambtsbekleder			Minister / Portefeuille / Ministerie		Termijn	Partij
		mr. H.P.A. (Hilbrand) Nawijn (1948)	Minister	Vreemdelingenzaken en Integratie (Justitie)	22 juli 2002 – 27 mei 2003	LPF
Ambtsbekleders			Staatssecretarissen / Portefeuille / Ministerie		Termijn	Partij
		R.H. (Rob) Hessing (1942)	Staatssecretaris	Openbare Orde en Veiligheid (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties)	22 juli 2002 – 27 mei 2003	LPF
		mr.drs. A. (Atzo) Nicolaï (1960)	Staatssecretaris	Europese Zaken (Buitenlandse Zaken)	22 juli 2002 – 7 juli 2006	VVD
	A.M.A. (Agnes) van Ardenne	A.M.A. (Agnes) van Ardenne (1950)	Staatssecretaris	Ontwikkelingssamenwerking (Buitenlandse Zaken)	22 juli 2002 – 27 mei 2003	CDA
		drs. S.R.A. (Steven) van Eijck (1959)	Staatssecretaris	Fiscale Zaken en Financiën Lagere Overheden (Financiën)	22 juli 2002 – 27 mei 2003	LPF
		mr.drs. J.G. (Joop) Wijn (1969)	Staatssecretaris	Buitenlandse Handel, Export, Regionaal Economisch- en Consumentenbeleid, Toerisme, Telecommunicatie, Post-, ICT- en Energiebeleid (Economische Zaken)	22 juli 2002 – 27 mei 2003	CDA
		C. (Cees) van der Knaap (1951)	Staatssecretaris	Materieelvoorzieningen en Personeelsbeleid (Defensie)	22 juli 2002 – 18 december 2007	CDA
		drs. C.I.J.M. (Clémence) Ross-van Dorp (1957)	Staatssecretaris	Gehandicapten-, Jeugd-, Ouderen- en Sociaal Beleid, Oorlogsgetroffenen, Medische Ethiek, Biotechnologie en Sport (Volksgezondheid, Welzijn en Sport)	22 juli 2002 – 22 februari 2007	CDA
		drs. M. (Mark) Rutte (1967)	Staatssecretaris	Bijstand, Wet Sociale Werkvoorziening, Volksverzekeringen, Pensioenen, Handhaving, Fraudebestrijding en Arbeidsomstandigheden (Sociale Zaken en Werkgelegenheid)	22 juli 2002 – 17 juni 2004	VVD
		R.R.Ph. (Philomena) Bijlhout (1957)		Gezins- en Emancipatiezaken (Sociale Zaken en Werkgelegenheid)	22 juli 2002 – 24 juli 2002 (afgetreden)	LPF
		K.L. (Khee Liang) Phoa (1955)			9 september 2002 – 27 mei 2003	LPF
		drs. A.D.S.M. (Annette) Nijs (1961)	Staatssecretaris	Beroeps-, Volwassenen- en Hoger Beroepsonderwijs, Wetenschapsbeleid, Studiefinanciering en Internationalisering (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap)	22 juli 2002 – 9 juni 2004	VVD
		mr.drs. C.H.J. (Cees) van Leeuwen (1951)	Staatssecretaris	Cultuur, Media, Kunsten, Letteren, ICT-kennisnet en Internationaal Cultuurbeleid (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap)	22 juli 2002 – 27 mei 2003	LPF
		drs. M.H. (Melanie) Schultz van Haegen (1970)	Staatssecretaris	Luchtvaart, Scheepvaart, Water en Spoorwegen (Verkeer en Waterstaat)	22 juli 2002 – 22 februari 2007	VVD
		ir. B.J. (Jan) Odink (1944–2018)	Staatssecretaris	Visserij en Dierenwelzijn (Landbouw, Natuurbeheer en Visserij)	22 juli 2002 – 27 mei 2003	LPF
		drs. P.L.B.A. (Pieter) van Geel (1951)	Staatssecretaris	Milieu en Duurzaamheid (Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer)	22 juli 2002 – 22 februari 2007	CDA
Bron: Balkenende I Rijksoverheid.nl

Kabinetsformatie

Zie Kabinetsformatie Nederland 2002 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Tweede Kamerverkiezingen 2002: 15 mei 2002
Beëdiging kabinet: 22 juli 2002
Duur formatie: 67 dagen
Informateur
- mr. J.P.H. (Piet Hein) Donner (CDA), (17 mei 2002 – 3 juli 2002) 48 dagen
Formateur
- mr.dr. J.P. (Jan Peter) Balkenende (CDA), (4 juli 2002 – 21 juli 2002) 18 dagen

Reden ontslagaanvraag

Zie Kabinetscrisis over de LPF voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Op 16 oktober 2002 komt het kabinet ten val als gevolg van het opgelopen conflict tussen de LPF-bewindslieden vicepremier en minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Eduard Bomhoff en minister van Economische Zaken Herman Heinsbroek. Op 15 oktober 2002 wordt tijdens een kabinetsoverleg duidelijk dat het conflict tussen de twee LPF-bewindslieden tot een onhoudbare situatie heeft geleid. In verband met de uitvaart van prins Claus die een week eerder was overleden werd uit piëteit voor Koningin Beatrix de vergadering opgeschort en uitgesteld tot de volgende dag.^[6]

Nog voor de aanvang van de vergadering op 16 oktober 2002 kondigt Eduard Bomhoff zijn ontslag aan, niet lang daarna gevolgd door Herman Heinsbroek. Op dat zelfde moment wordt LPF–Tweede Kamer fractievoorzitter Harry Wijnschenk door zijn eigen fractie afgezet en vervangen door zijn voorganger voormalig fractievoorzitter Mat Herben. Vervolgens gaf VVD–Tweede Kamer fractievoorzitter Gerrit Zalm aan dat hij door alle conflicten in de LPF geen vertrouwen meer had in de partij als coalitiepartner en trok vervolgens de steun aan gehele kabinet in. Ook CDA–Tweede Kamer fractievoorzitter Maxime Verhagen liet vervolgens weten dat de LPF niet stabiel genoeg was en verklaarde geen vertrouwen meer te hebben in het kabinet. Als gevolg kondigde minister-president Jan Peter Balkenende's middags aan dat hij Koningin Beatrix het ontslag van zijn kabinet zou aanbieden. Het kabinet werd demissionair en kreeg de opdracht vervroegde verkiezingen voor de Tweede Kamer voor te bereiden.^[7]^[8]

Omdat het kabinet daardoor ten val komt en demissionair is worden die dag nog minister van Financiën Hans Hoogervorst (VVD) benoemd tot minister van Economische Zaken en minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aart Jan de Geus (CDA) tot minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport tot het aantreden van een nieuwe kabinet. De functie van vicepremier wordt vervolgens op 18 oktober 2002 overgenomen door minister van Verkeer en Waterstaat Roelf de Boer (LPF).

Zie ook

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Jan Hoedeman en Frank Poorthuis, LPF-crisis lijkt zich uit te breiden tot kabinet. Volkskrant (3 oktober 2002). Geraadpleegd op 11 augustus 2017.
↑ redactie, Crisis LPF bezworen. Telegraaf (4 oktober 2002). Geraadpleegd op 11 augustus 2017.
↑ redactie, LPF. Andere Tijden (16 november 2006). Geraadpleegd op 11 augustus 2017.
↑ Raoul du Pré en Bert Wagendorp, Door iedereen verlaten. Volkskrant (16 mei 2003). Geraadpleegd op 11 augustus 2017.
↑ redactie, Korthals: slimme, slome en aimabele overlever. Trouw (13 december 2002). Geraadpleegd op 11 augustus 2017.
↑ redactie, Kabinet aan zijden draadje - LPF-crisis gaat woensdag verder. Volkskrant (15 oktober 2002). Geraadpleegd op 11 augustus 2017.
↑ redactie, Oppositie niet verbaasd over uitbreken crisis. NU.nl (16 oktober 2002). Geraadpleegd op 11 augustus 2017.
↑ redactie, Balkenende biedt ontslag kabinet per telefoon aan. Trouw (17 oktober 2002). Geraadpleegd op 11 augustus 2017.

Zie de categorie Cabinet Balkenende I van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] Jan Hoedeman en Frank Poorthuis, LPF-crisis lijkt zich uit te breiden tot kabinet. Volkskrant (3 oktober 2002). Geraadpleegd op 11 augustus 2017.

[2] redactie, Crisis LPF bezworen. Telegraaf (4 oktober 2002). Geraadpleegd op 11 augustus 2017.

[3] redactie, LPF. Andere Tijden (16 november 2006). Geraadpleegd op 11 augustus 2017.

[4] Raoul du Pré en Bert Wagendorp, Door iedereen verlaten. Volkskrant (16 mei 2003). Geraadpleegd op 11 augustus 2017.

[5] redactie, Korthals: slimme, slome en aimabele overlever. Trouw (13 december 2002). Geraadpleegd op 11 augustus 2017.

[6] redactie, Kabinet aan zijden draadje - LPF-crisis gaat woensdag verder. Volkskrant (15 oktober 2002). Geraadpleegd op 11 augustus 2017.

[7] redactie, Oppositie niet verbaasd over uitbreken crisis. NU.nl (16 oktober 2002). Geraadpleegd op 11 augustus 2017.

[8] redactie, Balkenende biedt ontslag kabinet per telefoon aan. Trouw (17 oktober 2002). Geraadpleegd op 11 augustus 2017.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]