Geografie van Nederland

Reliëfkaart Nederland met provinciegrenzen

De geografie van Nederland geeft een geografisch en topografisch overzicht van Nederland weer. Het betreft hier het Europese deel van Nederland. Sinds 2010 maken ook drie Caribische eilanden (de BES-eilanden) staatkundig deel uit van Nederland. Geografisch hebben zij een totaal verschillend karakter en ze worden dan ook niet hier behandeld.

Algemeen

Nederland is in zijn fysieke verschijningsvorm in hoofdzaak door twee factoren bepaald. De eerste betreft de ligging. Zoals de naam van het land al aangeeft, is Nederland laag, zelfs extreem laag gelegen. Ongeveer 25% van het land,^[1] waaronder grote delen van het dichtbevolkte en economisch belangrijke westen, ligt beneden de waterspiegel (NAP). Nederland ligt in een delta van drie grote rivieren, de Rijn, de Maas en de Schelde, waarnaast de IJssel, hoewel een noordwaartse zijrivier van de Rijn, als vierde grote rivier mag gelden. Deze ligging heeft het land echter ook economische voordelen gebracht. Handel en verkeer, met name met het Duitse achterland, hadden zich niet zo voorspoedig kunnen ontwikkelen zonder deze situatie. De groei en bloei van wereldhavens, als eerste die van Amsterdam en vervolgens die van Rotterdam, is er mede door verklaarbaar, zoals ook de ligging aan de Noordzee Nederland gedurende de eeuwen een logistiek voordeel heeft geboden en zijn rol als koopvarende en maritieme natie sterk heeft bepaald.

De tweede factor is de dichtheid van de bevolking. Nederland hoort tot de dichtstbevolkte landen van Europa. Dit heeft grote gevolgen voor het gebruik van de ruimte. Het land bezit geen grote metropool, maar in de westelijke provincies zijn de vier grootste steden geconcentreerd. Daartussen en daaromheen ligt een kransvormige ring van middelgrote plaatsen, die tezamen de zogeheten Randstad vormen. Ongeveer 40% van de landelijke bevolking is hier op een klein oppervlak geconcentreerd, rond een betrekkelijk open ruimte, het zogeheten Groene Hart. Men zou kunnen stellen dat de Randstad een gespreide metropool vormt. Deze situatie heeft voor- en nadelen, maar de nadelen beginnen steeds zwaarder te wegen. Het wegennet is overbelast en verkeerscongesties doen zich dagelijks voor. De verstedelijking van het land beperkt zich overigens niet tot het westen. Ook in de zuidelijke en oostelijke provincies bevinden zich stedenrijen, stedelijke regio's en stedelijke knooppunten. Afhankelijk van de definitie reiken deze agglomeraties van ruim 100.000 tot zo'n 500.000 inwoners.

Grenzen

Nederland wordt begrensd door de Noordzee in het westen, in het oosten door Duitsland en in het zuiden België. De lengte van de landsgrens bedraagt 1027 km en de kustlijn is 451 km lang.

Provincies

In onderstaande grafiek staan de 12 provincies op volgorde van aantal inwoners gesorteerd. Klik op de provincienaam voor details van die provincie.

Verstedelijking

Stedelijke gebieden

Grootste agglomeraties^[2]

De 22 stadsgewesten en grootstedelijke agglomeraties^[3]
CBS-nr	Regio	Aantal	Gemeenten	Aantal	Gemeenten
		Grootstedelijke agglomeratie		Stadsgewest
8	Amersfoort	179.709	Amersfoort, Leusden	286.053	Amersfoort, Soest, Nijkerk, Leusden, Bunschoten
10	Amsterdam	1.071.870	Amsterdam, Zaanstad, Amstelveen, Diemen, Wormerland, Landsmeer, Oostzaan	1.528.645	Amsterdam, Almere, Zaanstad, Haarlemmermeer, Amstelveen, Purmerend, Diemen, Waterland, Wormerland, Ouder-Amstel, Landsmeer, Oostzaan, Muiden, Zeevang
5	Apeldoorn	156.306	Apeldoorn	212.808	Apeldoorn, Epe, Voorst
6	Arnhem	149.698	Arnhem, Rozendaal	357.681	Arnhem, Overbetuwe, Lingewaard, Rheden, Renkum, Duiven, Westervoort, Rozendaal
16	Breda	174.708	Breda	318.354	Breda, Oosterhout, Etten-Leur, Drimmelen, Zundert
15	Dordrecht	236.923	Dordrecht, Zwijndrecht, Papendrecht, Sliedrecht, Hardinxveld-Giessendam	283.906	Dordrecht, Zwijndrecht, Papendrecht, Hendrik-Ido-Ambacht, Sliedrecht, Alblasserdam, Hardinxveld-Giessendam
19	Eindhoven	330.480	Eindhoven, Veldhoven, Geldrop-Mierlo, Waalre, Son en Breugel	412.198	Eindhoven, Veldhoven, Geldrop-Mierlo, Valkenswaard, Best, Nuenen, Gerwen en Nederwetten, Waalre, Son en Breugel
4	Enschede	157.659	Enschede	314.920	Enschede, Hengelo, Oldenzaal, Losser, Borne
13	's-Gravenhage	640.631	's-Gravenhage, Leidschendam-Voorburg, Rijswijk, Wassenaar	1.027.778	's-Gravenhage, Zoetermeer, Westland, Delft, Leidschendam-Voorburg, Pijnacker-Nootdorp, Rijswijk, Wassenaar, Midden-Delfland
1	Groningen	208.847	Groningen, Haren	352.344	Groningen, Tynaarlo, Noordenveld, Leek, Zuidhorn, Haren, Winsum, Marum, Bedum, Ten Boer
11	Haarlem	199.135	Haarlem, Heemstede, Bloemendaal	414.491	Haarlem, Velsen, Beverwijk, Heemskerk, Castricum, Heemstede, Bloemendaal, Zandvoort, Uitgeest, Haarlemmerliede en Spaarnwoude
21	Heerlen	204.077	Heerlen, Kerkrade, Landgraaf, Brunssum	251.288	Heerlen, Kerkrade, Landgraaf, Brunssum, Nuth, Voerendaal, Simpelveld, Onderbanken
18	's-Hertogenbosch	166.625	's-Hertogenbosch, Vught	194.730	's-Hertogenbosch, Sint-Michielsgestel, Vught
2	Leeuwarden	94.821	Leeuwarden	162.078	Leeuwarden, Tietjerksteradeel, Menaldumadeel, het Bildt, Leeuwarderadeel
12	Leiden	253.336	Leiden, Katwijk, Leiderdorp, Voorschoten, Oegstgeest	338.356	Leiden, Katwijk, Teylingen, Leiderdorp, Noordwijk, Voorschoten, Oegstgeest, Noordwijkerhout, Zoeterwoude
22	Maastricht	119.694	Maastricht	181.153	Maastricht, Eijsden-Margraten, Meerssen, Valkenburg aan de Geul
7	Nijmegen	164.442	Nijmegen	283.161	Nijmegen, Wijchen, Beuningen, Groesbeek, Heumen, Ubbergen, Mook en Middelaar
14	Rotterdam	1.004.051	Rotterdam, Schiedam, Spijkenisse, Vlaardingen, Capelle aan den IJssel, Barendrecht, Maassluis, Krimpen aan den IJssel	1.169.749	Rotterdam, Schiedam, Spijkenisse, Vlaardingen, Capelle aan den IJssel, Barendrecht, Ridderkerk, Hellevoetsluis, Maassluis, Krimpen aan den IJssel, Albrandswaard, Brielle, Westvoorne, Nederlek, Bernisse
20	Sittard/Geleen	137.034	Sittard-Geleen, Stein, Beek	150.448	Sittard-Geleen, Stein, Beek, Schinnen
17	Tilburg	229.019	Tilburg, Goirle	295.497	Tilburg, Gilze en Rijen, Oisterwijk, Goirle, Hilvarenbeek
9	Utrecht	470.484	Utrecht, Stichtse Vecht, Nieuwegein, IJsselstein	635.774	Utrecht, Stichtse Vecht, Nieuwegein, Zeist, Houten, De Bilt, IJsselstein, Bunnik
3	Zwolle	120.624	Zwolle	178.021	Zwolle, Dalfsen, Heerde, Hattem

Grootste gemeenten

Dit zijn alleen de gemeenten met meer dan 100.000 inwoners.

Steden, dorpen en buurtschappen per provincie

Landschap

Nederland is landschappelijk in te delen in een laag gedeelte, bestaande uit (soms met veen overdekte) zeekleigebieden, in het westen en noorden, en een hoog gedeelte, bestaande uit zand- en lössgebieden in het oosten en zuiden. Tot Laag-Nederland kunnen ook de rivierkleilandschappen in Midden-Nederland worden gerekend.

Laagste punt: gemeente Zuidplas (Zuid-Holland) -6.76 m NAP.
Hoogste punt: Vaalserberg 322,4 m NAP. (Limburg). Het hoogste punt op Nederlands grondgebied is Mount Scenery op Saba (887 m).
Natuurlijke rijkdommen: aardgas, aardolie, vruchtbaar land.
Landgebruik: Bouw- en weiland: 25%, permanente bebouwing: 3%, permanente beweiding: 25%, bossen en bosgronden: 8%, overig: ca. 39% (1996). Geïrrigeerd land: ca. 6000 km² (1996).
Rivieren: Drie grote Europese rivieren (Rijn, Maas en Schelde) monden uit in Nederland. Andere grote rivieren zijn de Waal en de (Gelderse) IJssel, beide aftakkingen van de Rijn. De IJssel is met 127 km lengte, de langste rivier die alleen over Nederlands grondgebied stroomt
Natuurlijke bedreiging: overstroming door zee en rivieren.
Nationale parken: Lijst van nationale parken in Nederland

Heuvelgebieden

Brabantse Wal - Dinkelland - Hondsrug - Montferland - Rijk van Nijmegen - Sallandse Heuvelrug - Utrechtse Heuvelrug - Veluwe - Zuid-Limburg

Streekgebieden

Achterhoek - Betuwe - Bollenstreek - Eemland - Gelderse Vallei - Het Gooi - Groene Hart - De Peel - Twente - Westerwolde - West-Friesland - Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden - Zeeuws-Vlaanderen - Zuid-Limburg - Kempen - Salland - Kop van Overijssel - Zuidwest-Friesland (Westergo)

Eilanden

Waddeneilanden

Texel - Vlieland - Terschelling - Ameland - Schiermonnikoog - Rottumeroog - Rottumerplaat

Inpolderingen

Grote delen van Nederland zijn ingepolderd en in het buitenland staat Nederland hier ook om bekend. Zo geldt er de buitenlandse uitspraak God schiep de Aarde, maar de Nederlanders schiepen Nederland.

Belangrijke droogmakerijen in Nederland zijn:

1364: Mastenbroeker Polder

1597: Zijpe

1610: Wieringerwaard

1612: Beemster

1614: Zoetermeerse Meerpolder

1622: Purmer - Wijdewormer

1629: Watergraafsmeer

1874: Prins Alexanderpolder

1876: IJpolders

1930: Wieringermeer

1942: Noordoostpolder

1957: Oostelijk Flevoland

1968: Zuidelijk Flevoland

Ook de Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden zijn grotendeels ingepolderd.

Verdere statistieken

Hieronder staat een tabel met informatie over de geografie van Nederland.

Locatie:

Westelijk Europa, grenzend aan de Noordzee, buurland van België en Duitsland, ten westen van de Noordzee ligt Engeland, en ten noorden ligt Noorwegen.

Geografische coördinaten:

52° NB, 5° OL

Kleinste omsluitende rechthoek:

	53°33'22" NB
3°21'30" OL		7°13'42" OL
	50°45'04" NB

Oppervlakte:

Totaal: 41.543 km²

land: 33.881 km²
water: 7645 km²

Vergelijkbaar gebied:

iets groter dan Zwitserland

Klimaat:

Gematigd zeeklimaat met koele zomers en zachte winters.

Terrein:

Voor het grootste deel uit laaggelegen, vlak kustland en op de zee gewonnen polders; in het zuidoosten is het heuvelachtig

Uitersten

Laagste punt: Zuidplaspolder bij Nieuwerkerk aan den IJssel, gemeente Zuidplas, (Zuid-Holland) -6,74 m NAP

Hoogste punt: Vaalserberg

Natuurlijke rijkdommen:

aardgas, aardolie, zeezout, zout, vruchtbaar land

Landgebruik:

Bouw- en weiland: 25%, permanente bebouwing: 3%, permanente beweiding: 25%, bossen en bosgronden: 8%, overig: ca. 39% (1996) Geïrrigeerd land: ca. 6000 km² (1996)

Natuurlijke gevaren:

Overstroming door zee en rivieren

Rivieren:

Drie grote Europese rivieren (Rijn, Maas en Schelde) monden uit in Nederland. Andere grote rivieren zijn de Waal en de IJssel, beide aftakkingen van de Rijn.

Aardrijkskunde - noot:

na Monaco en Malta het dichtstbevolkte land van Europa en het 27e dichtstbevolkte land ter wereld

Bronnen

Zie de categorie Geography of the Netherlands van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] wereldomroep.nl: Onvoorbereid op een ramp

[2] Grootstedelijke agglomeraties. Gearchiveerd op 21 april 2015.

[3] CBS statline, Bevolkingsontwikkeling; regio per maand, februari 2011

[1]

[2]

[3]